url
stringlengths 17
297
| title
stringlengths 0
318
| text
stringlengths 0
772k
|
|---|---|---|
http://kompy.info/darsdan-tashqari-mashgulotlar-va-ularning-meyoriy-hujjatlari-i-v2.html | Darsdan tashqari mashg’ulotlar va ularning me’yoriy hujjatlari. Ishdan maqsad | |
Darsdan tashqari mashg’ulotlar va ularning me’yoriy hujjatlari. Ishdan maqsad
|
bet | 1/2 | Sana | 28.05.2024 | Hajmi | 34,93 Kb. | | #255514 |
Bog'liq labaratoriya ishi 4 J.J
Darsdan tashqari mashg’ulotlar va ularning me’yoriy hujjatlari.
Ishdan maqsad:
Darsdan tashqari mashg’ulotlar va ularning me’yoriy hujjatlari.
Kerakli jihozlar:
Kompyuter, proyektor,qo’llanmalar, kitoblar.
Nazariy qisim.
Darsdan tashqari vaqtlarda o’qituvchilar yoki chetdan taklif qilingan mutaxassislar o’quvchilar bilan turli xil ta’lim-tarbiya ishlarini olib boradilar. Bunday ishlar sinfdan tashqari ishlar deb ataladi. O’quvchilarning ko’pchiligi sinfdan tashqari ishlarga jalb qilinadi va undan o’quvchini har tomonlama rivojlantirishning muhim vositasi sifatida foydalaniladi.
Sinfdan tashqari ishlar o’ziga xos xususiyatlari bilan o’qish mashg’ulotlaridan farq qiladi. Bu ish ixtiyoriy asosda tashkil qilinadi. O’quvchilar o’z qiziqishlariga va layoqatlariga qarab turli to’garaklarga o’z ixtiyorlari bilan bilan yoziladilar, darsdan tashqari vaqtda o’tkaziladigan ommaviy va individual ishlarga ham o’z istaklari bilan qatnashadilar.
Sinfdan tashqari ishlarning formalari:
a) og’zaki ish usullari:
- konferenstiyalar;
mubohasalar (disputlar, uchrashuvlar va h-zolar).
B) amaliy ish usullari:
V) ko’rgazmali ish usullari:
muzeylar;
vistavkalar;
tematik stendlar va h-zolar.
Sinfdan tashqari ishlarning ba’zilari haqida qisqacha ma’lumot beramiz.
Fakultativ. Kasb-hunar kollejlarida darsdan tashqari tashkil qilinadigan mashg’ulotlarga fakultativlar kiritilgan. Fakultativlar o’qituvchi tomonidan talabalar tanlagan mavzular bo’yicha o’tkaziladi.
|
| | |
http://kompy.info/foyda-solii-talaba-ismoilov-shuhrat-qabul-qilingan-reja.html#Foyda_soligiga_rioya_qilishdagi_qiyinchiliklar | Foyda soliģi Talaba: Ismoilov Shuhrat Qabul qilingan: Reja | |
Foyda soliģi Talaba: Ismoilov Shuhrat Qabul qilingan: Reja
|
Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 2,44 Mb. | | #274839 |
Bog'liq Foyda soliģi Foyda soliģi
Talaba: Ismoilov Shuhrat
Qabul qilingan: .
REJA: - Foyda solig'i haqida tushuncha
- Foyda solig'ining ahamiyati
- Foyda solig'ining korxonalarga ta'siri
- Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlari
Foyda solig'i haqida tushuncha
Foyda solig'i - bu kompaniya yoki jismoniy shaxsning foydasidan olinadigan soliq turi. U korxona tomonidan olingan sof daromad yoki foyda asosida hisoblanadi.
Foyda solig'ini tushunish korxonalar va jismoniy shaxslar uchun soliq qonunlari va qoidalariga rioya qilishni ta'minlash uchun juda muhimdir. Jazolar va huquqiy oqibatlarga yo'l qo'ymaslik uchun foyda solig'ini to'g'ri hisoblash va hisobot berish muhimdir.
Korxonalar ko'pincha foyda solig'ining daromad solig'iga ta'sirini kamaytirish va soliqdan keyingi daromadlarini maksimal darajada oshirish uchun professional maslahat va soliqni rejalashtirish strategiyalariga murojaat qiladilar. Foyda solig'ini tushunish orqali korxonalar asosli moliyaviy qarorlar qabul qilishlari va soliq majburiyatlarini optimallashtirishlari mumkin.
Foyda solig'ining ahamiyati
Foyda solig'i umumiy soliq tuzilishining muhim tarkibiy qismidir.
Bu davlat daromadlarini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Foyda solig'ini amalga oshirish va undirish adolatli va barqaror iqtisodiy tizimni ta'minlaydi.
Foyda solig'ining korxonalarga ta'siri
Foyda solig'i korxonalarga ta'sir qiluvchi muhim omil bo'lib, ularning daromadiga bevosita ta'sir qiladi. Bu kompaniyalar uchun xarajatlarni hisoblash va kelajakdagi daromadlarni prognozlashda muhim ahamiyatga ega.
Foyda solig'i stavkasi va qoidalari mamlakat va mintaqaga qarab farq qilishi mumkin, bu esa korxonalar uchun jarimalar va muvaffaqiyatsizliklardan qochish uchun xabardor bo'lish va so'nggi soliq qonunlariga rioya qilish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini samarali boshqarish korxonalar uchun moliyaviy barqarorlikni saqlash va ularning rentabelligini optimallashtirish, shu bilan birga mamlakatning umumiy iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo'shish uchun muhim ahamiyatga ega.
Salavha
Foyda solig'i umumiy soliq tuzilmasining muhim tarkibiy qismi bo'lib, kompaniyaning moliyaviy sog'lig'ida muhim rol o'ynaydi.
1
Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlariga soliq stavkasi, soliq solinadigan baza, chegirmalar, kreditlar va muayyan operatsiyalar va yuridik shaxslarning soliqqa tortish tartibi kiradi.
3
Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlarini tushunish korxonalar uchun soliq majburiyatlarini samarali boshqarish va soliq to'lashdan keyingi foydani maksimal darajada oshirish uchun juda muhimdir.
2
Soliqni rejalashtirish va foyda solig'i
A
Foyda solig'i haqida gap ketganda, soliqni rejalashtirish korxonalar uchun soliq majburiyatlarini minimallashtirish va rentabellikni optimallashtirish uchun juda muhimdir. Soliq qonunlari va qoidalarini sinchkovlik bilan tahlil qilib, korxonalar soliq to'lashdan keyingi foydani maksimal darajada oshirish uchun soliq to'lovlarini strategik rejalashtirishlari mumkin.
B
Bundan tashqari, mavjud bo'lgan turli xil soliq imtiyozlari va kreditlarini tushunish korxonalarga foyda solig'i yukini kamaytirishga yordam beradi. Ruxsat etilgan chegirmalar va kreditlardan foydalangan holda, korxonalar soliqqa tortiladigan daromadlarini samarali ravishda kamaytirishlari va natijada foyda solig'ini kamroq to'lashlari mumkin.
C
Bundan tashqari, foyda solig'ini to'g'ri rejalashtirish soliq qonunchiligidagi o'zgarishlardan xabardor bo'lishni va soliqni tejash uchun har qanday yangi imkoniyatlardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Axborotli va faol bo'lish orqali korxonalar foyda solig'ining murakkab manzarasini o'z foydasiga yo'naltirishlari mumkin va natijada katta moliyaviy muvaffaqiyatga olib keladi.
Soliq qonunlari va foyda solig'i
Foyda solig'i soliq qonunchiligining muhim jihati bo'lib, biznesning rentabelligi va moliyaviy rejalashtirishga bevosita ta'sir qiladi. Foyda solig'ini tushunish korxonalar uchun qonuniy talablarga rioya qilish va soliq strategiyalarini optimallashtirish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini tartibga soluvchi soliq qonunlari yurisdiktsiyaga qarab farq qilishi mumkin, bu esa korxonalar uchun xabardor bo'lish va professional maslahat olish uchun muhim qiladi. Foyda solig'i qoidalariga rioya qilish jarimalardan qochish va bozorda ijobiy obro'ni saqlab qolish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini to'g'ri boshqarish soliq yukini minimallashtirish uchun soliq imtiyozlari, imtiyozlar va kreditlarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Korxonalar, shuningdek, oqilona qarorlar qabul qilish va rentabellikni oshirish uchun foyda solig'ining pul oqimi va moliyaviy hisobotlarga ta'sirini hisobga olishlari kerak.
Foyda solig'iga rioya qilishdagi qiyinchiliklar
Foyda solig'iga rioya qilish korxonalar uchun soliqqa tortiladigan foydani puxta va to'g'ri hisoblashni talab qiluvchi bir qancha muammolarni keltirib chiqaradi.
Asosiy muammolardan biri o'zgaruvchan soliq qonunlari va qoidalariga rioya qilishni ta'minlashdir, chunki soliq kodeksi tez-tez yangilanib turadi.
Bundan tashqari, transmilliy korporatsiyalar bir nechta yurisdiktsiyalarda foyda solig'i qoidalariga rioya qilishning murakkabligiga duch kelishadi.
Foyda solig'ining kelajagi
Iqtisodiy manzara va global soliq islohotlari tufayli foyda solig'ining kelajagi noaniq.
Matn
Adolatni ta'minlash va soliqdan qochishning oldini olish uchun foyda solig'ini isloh qilish kerakligi to'g'risidagi konsensus kuchayib bormoqda.
E'tiboringiz uchun rahmat
|
| | |
http://kompy.info/pedagogik-innovatsiyalar.html | Pedagogik innovatsiyalar | |
Pedagogik innovatsiyalar
|
bet | 1/26 | Sana | 09.09.2024 | Hajmi | 74,47 Kb. | | #270662 |
Bog'liq МТ 30711402 Avtomobil shassisiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PEDAGOGIK INNOVATSIYALAR, PROFESSIONAL TA’LIM BOSHQARUV HAMDA PEDAGOG KADRLARNI QAYTA OSHIRISH INSTITUTI
MALAKA TALABI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIM DARAJASI
Kasb kodi va nomi:
30711402-Avtomobil shassisiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Avtomobil yurish qismlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash chilangari;
Avtomobillar uzatmalar qutisiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash chilangari;
“B” yoki “BC” toifali avtomobil haydovchisi.
Toshkent-2023
SO‘Z BOSHI
1. Pedagogik innovatsiyalar, professional ta’lim boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti tomonidan ISHLAB CHIQILDI VA TASDIQLASHGA TAQDIM ETILDI.
2. O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi kengashning 2023 yil
”____” __________dagi ______-son yig‘ilishida ma’qullangan va Vazirlikning 2023 yil ”____” _____________ dagi ______ - son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Mazkur malaka talabi O‘zbekiston Respublikasi hududida rasmiy chop etish huquqi O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligiga tegishli.
MUNDARIJA
1.
|
Qo‘llanilish sohasi..............................................................................
|
4
|
2.
|
Kasbiy ta’lim xususiyati.....................................................................
|
4
|
3.
|
Bitiruvchilarning kasbiy faoliyati tavsifi.............................................
|
5
|
4.
|
Ta’lim dasturini o‘zlashtirgan bitiruvchilarning umumiy va kasbiy kompetensiyalariga qo‘yiladigan talablar..........................................
|
7
|
5.
|
O‘quv reja tuzilmasi va ularga qo‘yiladigan talablar hamda bitiruvchida shakllantiriladigan kompetensiyalar..............................
|
9
|
6.
|
Avtomobil yurish qismlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash chilangari kasbi o‘quv yuklamasi.......................................................
|
23
|
7.
|
Avtomobil yurish qismlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash chilangari kasbining ta’lim dasturini o‘zlashtirishga qo‘yilgan talablar va bitiruvchilarni baholash...................................................
|
23
|
|
| | |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=4 | Ma’muriy huquq bilan tartibga solinadigan munosabatlar asosan quyidagilardan iborat | Ma’muriy huquq bilan tartibga solinadigan munosabatlar asosan quyidagilardan iborat:
1) tashkiliy jihatdan biri ikkinchisiga bo‘ysunadigan davlat organlari (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan vazirliklar, qo‘mitalar, hokimliklar) o‘rtasidagi munosabatlar;
2) bir-biriga bo‘ysunmaydigan davlat boshqaruv organlari (ikki vazirlik, ikki hokimlik va hokazo) o‘rtasidagi munosabatlar;
3) davlat boshqaruv organlari va ularga bo‘ysunadigan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar o‘rtasidagi munosabatlar;
4)davlat boshqaruv organlari va jamoat birlashmalari (kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar, xotin-qizlar, faxriylar va yoshlar tashkilotlari, ijodiy uyushmalar va boshqalar) o‘rtasidagi munosabatlar;
5)davlat boshqaruv organlari va fuqarolar o‘rtasidagi munosabatlar
2.Ma’muriy-huquqiy munosabatlar va ularning turlari.
Ma’muriy – huquqiy munosabat deganda, ma’muriy -huquqiy norma bilan tartirbga solingan, taraflar ma’muriy- huquqiy normalar vositada o‘rnatilgan hamda kafolatlangan o‘zaro majburiyatlar va huquqlar egasi bo‘lib maydonga chiqadigan boshqaruv sohasidagi ijtimoiy munosabatlar tushuniladi.
1)Ma’muriy- huquq munosabatlar turli mezonlar bo‘yicha tasniflanadi. Ularga, avvalo, ijro etuvchi hokimiyat organlarining u yoki bu ob’ektga boshqaruv yoki tartibga solish xususiyatiga ega bo‘lgan ta’sir ko‘rastishidan iborat yuridik imkoniyati kiradi
2)Yuridik xususiyatga ko‘ra, ma’muriy-huquqiy munosabatlar ishtirokchilarining o‘zaro munosabatlari vertikal va gorizontal huquqiy munosabatlarga ajratiladi.
1) Vertikal huquqiy munosabatlar ma’muriy-huquqiy boshqaruvning hamda sub’ekt va ob’ekt o‘rtasida yuzaga keladigan davlat boshqaruv faoliyati uchun xos bo‘lgan subordinatsiya aloqalarning mohiyatini eng ko‘p darajada aks ettiradi. Odatda hokimiyat munosabatlari deb ataladigan munosabatlar aynan shu munosabatlardir.1
2) Gorizontal huquqiy munosabatlar deganda, taraflar amalda va yuridik jihatdan teng huquqli bo‘ladigan munosabatlar tushuniladi. Binobarin, ularda bir tarafning boshqa taraf uchun bajarilishi majburiy bo‘lgan yuridik hokimiyat ko‘rsatmalari bo‘lmaydi.
3) Ishtirokchilarning tarkibiga ko‘ra, huquqiy munosabatlar apparat ichkarisidagi va tashqarisidagi munosabatlarga bo‘linadi. Birinchi holda mavjud bo‘lishi shar bo‘lgan (majburiy) sub’ekt (ma’muriy hokimiyat egasi, apparat bo`g`ini) apparatning boshqa bo`g`inlari (organlar, xizmatchilar va boshqalar) bilan munosabatga kirishadi. Ushbu huquqiy munosabatlar ijro etuvchi hokimiyat organlari tizimini, organlar va xizmatchilarning vakolatlarini, ularning o‘zaro munosabatlarini apparat ichidagi ishlar shakli va usullarini belgilovchi ma’muriy-huquqiy normalarga asoslanadi. Ikkinchi holda, majburiy sub’ekt fuqarolar, davlatga qarashli bo‘lmagan tashkilotlar, davlat korxonalari va muassasalar bilan hamkorlik qiladi.2
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=2 | Ma`muriy huquqiy munosabat tushunchasi,xususiyatlari va tarkibi | |
Ma`muriy huquqiy munosabat tushunchasi,xususiyatlari va tarkibi
|
bet | 2/16 | Sana | 16.03.2017 | Hajmi | 0,56 Mb. | | #178 | Turi | Referat |
1.Ma`muriy huquqiy munosabat tushunchasi,xususiyatlari va tarkibi
Ma’muriy-huquqiymunosabatlar – budavlatboshqaruvinitashkiletishvaamalgaoshirishjarayonidayuzagakeladiganvama’muriy-huquqiyme’yorlarbilantartibgasolinganijtimoiy-huquqiymunosabatlarningbirturidir.
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningxususiyatlari
-
bumunosabatlardavlatboshqaruvijarayonida (yokisohasida) yuzagakeladi;
-
bumunosabatlarningmajburiysub’ektibo‘libdavlatnomidanommaviy-huquqiymanfaatlarniko‘zlabharakatqiluvchidavlatboshqaruvi (ijrohokimiyati) organlarihisoblanadi;
-
bumunosabatlarhokimiyat-bo‘ysinuvvatomonlarningyuridiktengemasligibilantavsiflanadi;
-
bumunosabatlarommaviyyokiindividualmanfaatlarniqondirishmaqsadidaboshqaruvvazifalarivafunksiyalariniamalgaoshirishbo‘yichayuzagakeladi;
-
bumunosabatlartashkillashtirishxususiyatigaega, ya’niulardavlatboshqaruviningboshqaruvob’ektigatashkillotchilikta’siridoirasidayuzagakeladi;
bumunosabatlarqonuniyliknita’minlashningalohidahuquqiytartibivao‘zininghuquqiyhimoyasibilanajralibturadi.
|
| | |
http://kompy.info/foyda-solii-talaba-ismoilov-shuhrat-qabul-qilingan-reja.html#Salavha | Foyda soliģi Talaba: Ismoilov Shuhrat Qabul qilingan: Reja | |
Foyda soliģi Talaba: Ismoilov Shuhrat Qabul qilingan: Reja
|
Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 2,44 Mb. | | #274839 |
Bog'liq Foyda soliģi Foyda soliģi
Talaba: Ismoilov Shuhrat
Qabul qilingan: .
REJA: - Foyda solig'i haqida tushuncha
- Foyda solig'ining ahamiyati
- Foyda solig'ining korxonalarga ta'siri
- Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlari
Foyda solig'i haqida tushuncha
Foyda solig'i - bu kompaniya yoki jismoniy shaxsning foydasidan olinadigan soliq turi. U korxona tomonidan olingan sof daromad yoki foyda asosida hisoblanadi.
Foyda solig'ini tushunish korxonalar va jismoniy shaxslar uchun soliq qonunlari va qoidalariga rioya qilishni ta'minlash uchun juda muhimdir. Jazolar va huquqiy oqibatlarga yo'l qo'ymaslik uchun foyda solig'ini to'g'ri hisoblash va hisobot berish muhimdir.
Korxonalar ko'pincha foyda solig'ining daromad solig'iga ta'sirini kamaytirish va soliqdan keyingi daromadlarini maksimal darajada oshirish uchun professional maslahat va soliqni rejalashtirish strategiyalariga murojaat qiladilar. Foyda solig'ini tushunish orqali korxonalar asosli moliyaviy qarorlar qabul qilishlari va soliq majburiyatlarini optimallashtirishlari mumkin.
Foyda solig'ining ahamiyati
Foyda solig'i umumiy soliq tuzilishining muhim tarkibiy qismidir.
Bu davlat daromadlarini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Foyda solig'ini amalga oshirish va undirish adolatli va barqaror iqtisodiy tizimni ta'minlaydi.
Foyda solig'ining korxonalarga ta'siri
Foyda solig'i korxonalarga ta'sir qiluvchi muhim omil bo'lib, ularning daromadiga bevosita ta'sir qiladi. Bu kompaniyalar uchun xarajatlarni hisoblash va kelajakdagi daromadlarni prognozlashda muhim ahamiyatga ega.
Foyda solig'i stavkasi va qoidalari mamlakat va mintaqaga qarab farq qilishi mumkin, bu esa korxonalar uchun jarimalar va muvaffaqiyatsizliklardan qochish uchun xabardor bo'lish va so'nggi soliq qonunlariga rioya qilish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini samarali boshqarish korxonalar uchun moliyaviy barqarorlikni saqlash va ularning rentabelligini optimallashtirish, shu bilan birga mamlakatning umumiy iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo'shish uchun muhim ahamiyatga ega.
Salavha
Foyda solig'i umumiy soliq tuzilmasining muhim tarkibiy qismi bo'lib, kompaniyaning moliyaviy sog'lig'ida muhim rol o'ynaydi.
1
Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlariga soliq stavkasi, soliq solinadigan baza, chegirmalar, kreditlar va muayyan operatsiyalar va yuridik shaxslarning soliqqa tortish tartibi kiradi.
3
Foyda solig'ining asosiy tarkibiy qismlarini tushunish korxonalar uchun soliq majburiyatlarini samarali boshqarish va soliq to'lashdan keyingi foydani maksimal darajada oshirish uchun juda muhimdir.
2
Soliqni rejalashtirish va foyda solig'i
A
Foyda solig'i haqida gap ketganda, soliqni rejalashtirish korxonalar uchun soliq majburiyatlarini minimallashtirish va rentabellikni optimallashtirish uchun juda muhimdir. Soliq qonunlari va qoidalarini sinchkovlik bilan tahlil qilib, korxonalar soliq to'lashdan keyingi foydani maksimal darajada oshirish uchun soliq to'lovlarini strategik rejalashtirishlari mumkin.
B
Bundan tashqari, mavjud bo'lgan turli xil soliq imtiyozlari va kreditlarini tushunish korxonalarga foyda solig'i yukini kamaytirishga yordam beradi. Ruxsat etilgan chegirmalar va kreditlardan foydalangan holda, korxonalar soliqqa tortiladigan daromadlarini samarali ravishda kamaytirishlari va natijada foyda solig'ini kamroq to'lashlari mumkin.
C
Bundan tashqari, foyda solig'ini to'g'ri rejalashtirish soliq qonunchiligidagi o'zgarishlardan xabardor bo'lishni va soliqni tejash uchun har qanday yangi imkoniyatlardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Axborotli va faol bo'lish orqali korxonalar foyda solig'ining murakkab manzarasini o'z foydasiga yo'naltirishlari mumkin va natijada katta moliyaviy muvaffaqiyatga olib keladi.
Soliq qonunlari va foyda solig'i
Foyda solig'i soliq qonunchiligining muhim jihati bo'lib, biznesning rentabelligi va moliyaviy rejalashtirishga bevosita ta'sir qiladi. Foyda solig'ini tushunish korxonalar uchun qonuniy talablarga rioya qilish va soliq strategiyalarini optimallashtirish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini tartibga soluvchi soliq qonunlari yurisdiktsiyaga qarab farq qilishi mumkin, bu esa korxonalar uchun xabardor bo'lish va professional maslahat olish uchun muhim qiladi. Foyda solig'i qoidalariga rioya qilish jarimalardan qochish va bozorda ijobiy obro'ni saqlab qolish uchun juda muhimdir.
Foyda solig'ini to'g'ri boshqarish soliq yukini minimallashtirish uchun soliq imtiyozlari, imtiyozlar va kreditlarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Korxonalar, shuningdek, oqilona qarorlar qabul qilish va rentabellikni oshirish uchun foyda solig'ining pul oqimi va moliyaviy hisobotlarga ta'sirini hisobga olishlari kerak.
Foyda solig'iga rioya qilishdagi qiyinchiliklar
Foyda solig'iga rioya qilish korxonalar uchun soliqqa tortiladigan foydani puxta va to'g'ri hisoblashni talab qiluvchi bir qancha muammolarni keltirib chiqaradi.
Asosiy muammolardan biri o'zgaruvchan soliq qonunlari va qoidalariga rioya qilishni ta'minlashdir, chunki soliq kodeksi tez-tez yangilanib turadi.
Bundan tashqari, transmilliy korporatsiyalar bir nechta yurisdiktsiyalarda foyda solig'i qoidalariga rioya qilishning murakkabligiga duch kelishadi.
Foyda solig'ining kelajagi
Iqtisodiy manzara va global soliq islohotlari tufayli foyda solig'ining kelajagi noaniq.
Matn
Adolatni ta'minlash va soliqdan qochishning oldini olish uchun foyda solig'ini isloh qilish kerakligi to'g'risidagi konsensus kuchayib bormoqda.
E'tiboringiz uchun rahmat
|
| | |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=6 | Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningvazifasivafunksionalbelgilanishigako‘ra | Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningvazifasivafunksionalbelgilanishigako‘ra:
Tartibgasoluvchi
Huquqsub’ektlariningmo‘tadilxulq-atvori, huquqqamuvofiqxatti-harakatlariningnatijasidayuzagakeladiganmunosabatlar. Mazkurmunosabatlaryordamidajismoniyshaxslarvatashkilotlarningmaqsadgamuvofiqfaoliyatigaerishiladi.
Muhofazaqiluvchi
Huquqbuzarliknisodiretishvabuuchundavlatningmajburlovchoralariniqo‘llashzaruriyatiasosidayuzagakeladiganmunosabatlar.
Faoliyatning yo‘nalishiga ko‘ra3:
Ichki
Davlat boshqaruvi organlari ichki faoliyatining doirasida yuzaga keladigan munosabatlar (masalan, tuzilmaviy va kadrlar masalasini hal etish, boshqaruv apparati xodimlarining majburiyatlarini, ularning javobgarligini belgilash)
Tashqi
Boshqaruvning tashqi sohasi doirasida, ya’ni boshqaruv ob’ektlariga nisbatan bevosita boshqaruv funksiyalarini amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan munosabatlar.
Ma’muriy-huquqiymunosabatsub’ektlariningo‘rtasidagimunosabatlarningmazmunigako‘ra 2ga bo`linadi:
1) Vertikal
2) Gorizontal
| |
http://kompy.info/referat-fakulte-iqtisadiyyat-ixtisas-iqtisadiyyat-kurs-4-fenn.html?page=3 | Əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmış və ya yeni tətbiq olmuş məhsul | |
2003
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
Bütün sənaye
|
79.5
|
417.1
|
53 273
|
1 330
|
49 620
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
76.4
|
312.1
|
4 060
|
887.9
|
25 586
|
dövlət büdcəsi
|
-
|
67.2
|
43 026
|
15.8
|
29.8
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
36.0
|
1 619
|
329.1
|
9 255
|
xarici investisiyalar
|
3.1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
sair
|
-
|
1.8
|
4 569
|
96.9
|
14 750
|
Mədənçıxarma sənayesi
|
51.8
|
154.3
|
43 892
|
191.7
|
97.6
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
51.8
|
154.3
|
866.6
|
154.0
|
71.5
|
dövlət büdcəsi
|
-
|
-
|
43 026
|
15.8
|
-
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
-
|
-
|
21.9
|
-
|
sair
|
-
|
-
|
-
|
-
|
26.1
|
Emal sənayesi
|
27.7
|
262.8
|
8 572
|
1 138
|
49 493
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
24.6
|
157.8
|
2 384
|
734.0
|
25 514
|
dövlət büdcəsi
|
-
|
67.2
|
-
|
-
|
-
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
36.0
|
1 619
|
307.2
|
9 255
|
xarici investisiyalar
|
3.1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
sair
|
-
|
1.8
|
4 569
|
96.9
|
14 724
|
içki və tütün də daxil olmaqla qida məhsullarının istehsalı
|
-
|
-
|
3 883
|
686.2
|
11 224
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
2 255
|
432.3
|
-
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
-
|
1 619
|
253.9
|
-
|
sair
|
-
|
-
|
9.0
|
-
|
11 224
|
toxuculuq və tikiş sənayesi
|
-
|
-
|
-
|
53.3
|
350.5
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
-
|
-
|
350.5
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
-
|
-
|
53.3
|
-
|
oduncaqların emalı, ağac məmulatlarının istehsalı
|
-
|
-
|
22.5
|
80.2
|
-
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
22.5
|
80.2
|
-
|
neftayırma məhsullarının istehsalı
|
0.11
|
1.8
|
-
|
1.3
|
5 756
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
0.11
|
-
|
-
|
-
|
5 756
|
sair
|
-
|
1.8
|
-
|
1.3
|
-
|
kimya sənayesi
|
10.8
|
11.2
|
38.8
|
38.8
|
30 445
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
10.8
|
11.2
|
38.8
|
38.8
|
18 540
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8 405
|
sair
|
-
|
-
|
-
|
-
|
3 500
|
rezin və plastmas məmulatlarının istehsalı
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1 170
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
-
|
-
|
320.0
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
-
|
-
|
-
|
850.0
|
digər qeyri-metal mineral maddələrin istehsalı
|
3.1
|
-
|
-
|
-
|
7.7
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
-
|
-
|
7.7
|
xarici investisiyalar
|
3.1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
metallurgiya sənayesi və hazır metal məmulatların istehsalı
|
0.2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
0.2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
maşın və avadanlıqların istehsalı
|
9.9
|
117.6
|
64.5
|
119.1
|
523.7
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
9.9
|
117.6
|
64.5
|
119.1
|
523.7
|
elektrik avadanlığı, optik və elektron avadanlıqların istehsalı
|
3.6
|
132.2
|
3.5
|
63.6
|
7.4
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
3.6
|
29.0
|
3.5
|
63.6
|
7.4
|
dövlət büdcəsi
|
-
|
67.2
|
-
|
-
|
-
|
büdcədən kənar fondlar
|
-
|
36.0
|
-
|
-
|
-
|
emal sənayesinin digər sahələri
|
-
|
-
|
4 560
|
95.6
|
9.2
|
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına
|
-
|
-
|
-
|
-
|
9.2
|
sair
|
-
|
-
|
4 560
|
95.6
|
-
|
Elektrik enerjisi, qaz, buxar və isti suyun istehsalı və bölüşdürülməsi
|
-
|
-
|
-
|
-
|
29.8
|
dövlət büdcəsi
|
-
|
-
|
-
|
-
|
29.8
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=5 | Turlari:
Yakka (individual) - Referat mavzu: Ma’muriy huquqiy munosabatlar Bajardi: Fozilova G. Toshkent -2014 Reja: Kirish | Turlari:
-
Yakka (individual)
Ularqatorigama’muriy-huquqiymaqomgaegabo‘lganbarchajismoniyshaxslar (fuqarolar, fuqaroligibo‘lmaganshaxslar, xorijiyfuqarolar, davlatxizmatchilari, mansabdorshaxslarvah.k.), shuningdek, ijrohokimiyatiningmansabdorshaxslarikiradi.
-
Jamoaviy
Yuridikshaxslar, shuningdek, turlidavlatorganlarikiradi.
“Ob’ekt” so‘zilotinchaso‘zdanolinganbo‘lib, “mavzu” deganma’nonianglatadi. Harqandayhuquqiymunosabatma’lumbirjarayonlarnitartibgasolishgaqaratilganmuayyanbirvazifanibajaradi. Shusababliob’ektsizhuquqiymunosabatbo‘lishimumkinemas.
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningob’ektibo‘lib , ma’muriyhuquqsub’ektlariningharakatlari (qarorlari), ularningijobiyyokisalbiyxulq-atvorihisoblanadi.
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningmazmunini – ma’muriyhuquqsub’ektlarininghuquqlari, majburiyatlari, javobgarligi, taqiqlar, cheklovlartashkiletadi.
HuquqshunosolimD.N.Baxrax, ma’muriy-huquqiymunosabatlarningmazmunigayuqoridagilardantashqari, ularniamalgaoshirish, ijroetish, ulargarioyaetishvahimoyaqilishningprotsessual-huquqiytartibinihamkiritadi.
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarmazmuniningasosiyelementibo‘libommaviyhuquqlarvamajburiyatlartashkiletadi. Sub’ektlarmazkurhuquqlarvamajburiyatlarniamalgaoshirishorqaliommaviy-huquqiymunosabatlarishtirokchilarigaaylanadi.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html#Xulosa._Mavzu_yuzasidan_test_savollari._Foydalanilgan_adabiyotlar_ro`yxati.___O’zbekiston_Respublikasi_konstitutsiyasi | Referat mavzu: Ma’muriy huquqiy munosabatlar Bajardi: Fozilova G. Toshkent -2014 Reja: Kirish | O’zbekiston Respublikasi
oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Mirzo ulug’bek nomidagi
o’zbekiston milliy universIteti
REFERAT
Mavzu: Ma’muriy huquqiy munosabatlar
Bajardi: Fozilova G.
Toshkent -2014
Reja:
Kirish.
-
Ma`muriy huquqiy munosabat tushunchasi,xususiyatlari va tarkibi
-
Ma`muriy huquqiy munosabat turlari
-
Gorizontal va vertikal munosabatlar
-
Ma`muriy huquqning huquqning boshqa tarmoqlari bilan o`zaro munosabati
Xulosa.
Mavzu yuzasidan test savollari.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.
O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi
Kirish
Ma’muriyhuquqO‘zbekistonRespublikasihuquqtiziminingasosiytarmoqlaridanbiribo‘lib, jamiyatvadavlathayotiningturlisohalaridaboshqaruvfaoliyatibilanbog‘liqholdayuzagakeladiganijtimoiymunosabatlarnihuquqiytartibgasolishningasosinitashkiletadi.
Ma’muriyhuquq - budavlatorganlariningijroetuvchivafarmoyishberuvchifaoliyatinitashkiletishhamdaamalgaoshirishdapaydobo‘ladiganijtimoiymunosabatlarnitartibgasoluvchihuquqiynormalarmajmuidir.
Ma’muriyxuquqo‘ziningtabiatigako‘radavlatxokimiyatiningamalgaoshirishnitartibgasolishga, barchaxokimlikorganlariningfaoliyatlariniqonunninganiqdoirasigakiritishgada’vatetilgan. Hokimlikfunksiyalariningsarhadlarini, ularnisaqlashnitartibgasolish, boshqaruvningbuyruqbozlikshakllarigaqarshiturishgayordamberuvchiyuridikmexanizimlarnibelgilash, buesama’muriyhuquqningmuhimelimentlaridanbirihisoblanadi. Hokimlikqiluvchituzilmalarningichkitashkiliyfaoliyatisohasidagimunosabatlarnivadavlatningnazoratfaoliyatinima’muriyhuquqamalgaoshiradi.
Ijroetuvchihokimiyatfaoliyatijarayonidapaydobo‘luvchimunosabatlardantashqarima’muriyhuquqsohasigaxokimiyatbarchaturlarivabarchadavlatorganlariningichkitashkiliyfaoliyatlari, shuningdek, davlatningnazoratfaoliyatihamkiradi. SHunarsatanolinganki, ma’muriyhuquqdavlatboshqaruviningo‘zigaxosxususiyatlarinivaprinsiplari (davlatfaoliyatiningboshqaturlaribilanmunosabati, davlatboshqaruviorganlariningtuzilishi, tashkiletilishtartibi, qaytatashkiletilishivatugatilishi, maqsadi, vazifasi, kompetensiyasivaularninghuquqiyahvoliningfaoliyatlariishtartiblariningboshqatomonlari)nibelgilabberib, fuqarolarningma’muriy-huquqiyahvollarini, ularningburchmajburiyatlarinitartibgasolishgako‘proqe’tiborberadi. Respublikamizqurishgakirishganfuqarolikjamiyatidadavlatningasosiymaqsadi-fuqarolarninghuquqlarinivaqonuniymanfaatlarinita’minlashdir. Fuqaroma’muriy-huquqiyboshqarishningob’ektiemas, balkima’muriyhuquqningasosiysub’ektidir.
Huquqiymunosabatlarnima’muriy-huquqiytartibgasolishusuliningo‘zigaxosligitomonlarningnotengligihisoblanadi: birtomonningirodasiodatdaikkinchitomonningirodasiustidanhukmronlikqiladi. Birtomonodatdaikkinchitomonganisbatandavlat-hokimiyatchilikvakolatlaribilanta’minlanganbo‘ladi, boshqarmagaxosqarorlarqabulqiladi, boshqatomonningharakatlariustidannazoratniamalgaoshiradi, qonunbilannazardatutilganhollardamajburqilishchoralariniqo‘llashimumkin.
Ma’muriy-huquqiyusulgafaqattomonlarningtengsizligiginaxosemas, kelishuvbo‘lgantaqdirdaqabulqilishmumkinbo‘lganda, uroziliknihamtanoladi.
| |
http://kompy.info/15--mavzu-agrar-munosabatlar-va-agrobiznes-reja-agrar-munosaba.html | 15 – Mavzu. Agrar munosabatlar va agrobiznes. Reja: Agrar munosabatlar va uning bozor tizimidagi xususiyatlari | 15 – Mavzu. Agrar munosabatlar va agrobiznes.
Reja:
1. Agrar munosabatlar va uning bozor tizimidagi xususiyatlari.
2.Ishchi kuchi bandligi tugrisida xar xil nazariyalar.
Bozor munosabatlari iqtisodiyotining hamma jabhalarini, jumladan, qishloq
xo„jaligini ham o„z ichiga oladi. Mazkur tizimda agrar munosabatlar alohida o„rin
tutadi. yer bilan bog„liq bo„lgan iqtisodiy munosabatlar agrar munosabatlar
deyiladi. Bu mnosabatlarning ob‟ekti yer bo„lsa, uning sub‟ekti yer egalari, yerda
xo„jalik yurituvchilar, nihoyat, yerga mehnat qiluvchi kishilar hisoblanadi. Agrar
munosabatlar o„ta ko„hna, iqtisodiy munosabatlarning eng qadimiy shakli, chunki
insonning iqtisodiy faoliyati yerni ishlashdan boshlangan.
Bozor tizimi agrar munosabatlarga yangicha mazmun beradi. Yerning
tovarga aylanishi yerga xilma-xil mulkchilikningg paydo bo„lishi yerning
tadbirkorlik ob‟ekti bo„lishi, yerning garovga qo„yilishi nihoyat yer uchun pul
shaklida renta undirilishi, agrobiznesning maxsus faoliyat turiga aylanishi bozor
tizimi bilan bog„liq. Agrar munosabatlarning ob‟ekti bo„lmish yer maxsus resurs
bo„lganidan uning xususida ham o„zigagina xos bo„lgan iqtisodiy aloqalar kelib
chiqadi. Yer ham har qanday ishlab chiqarishning umumiy sharti. Yerdan
tashqarida ishlab chiqarishning bo„lishi mumkin emas. Insoniyat hali koinot
makonida ishlab chiqarishni uyushtirgani yo„q. Yerda qishloq xo„jaligi yuritiladi,
sanoat qurilish korxonalari joylashadi, yer ustidan va ostidan yo„llar o„tadi, yer
qa‟riga qazilma boyliklar joylashgan, yerda o„rmon xo„jaligi yuritiladi, turar - joy
va madaniy - maishiy binolar qad ko„taradi. Shu sababli har qanday iqtisodiy
faoliyat ma‟lum darajada yer bilan bog„langan deb aytamiz.
-qishloq xo„jaligi uchun yer asosiy ishlab chiqarish omili vazifasini o„taydi,
ma‟lumki, qishloq xo„jaligidagi ishlab chiqarish ikki yoqlama harakt yerga ega:
birinchidan, iqtisodiy jarayon bo„lsa ya‟ni inson mehnati natijasida yuz bersa,
ikkinchidan, tabiiy biologik jarayon bo„lib, mahsulot etishtirish tabiiy omillarga
masalan, o„simlik yoki hayvonlarda kechadigan biologik o„zgarishlarga, iqlim
sharoitiga, ob - havoning qanday kelishiga, tuproqning tabiiy xossalariga bog„liq.
-qishloq xo„jaligi insonning tabiatiga bo„lgan munosabati bilan kishilarning
o„zaro munosabatlari yaxlitlikda borishini talab qiladi va iqtisodiyotning agrar
sektorini tashkil etadi. Bu sohada asosiy resurs yer bo„lib, u hech bir tengi yo„q,
tanho o„ziga xos xususiyatlarga ega. Ammo yer eng cheklangan resurs, mehnat
bilan yaratib bo„lmaydi. Ko„pgina resurslar bir-birining o„rnini bosa oladi.
Masalan: mehnat resursini mashina bilan almashtirish mumkin. Yerning o„rnini
hech bir resurs bosa olmaydi, shu jihatdan u o„ta noyob va asosiy resurs
hisoblanadi. Uning asosiyligi shundaki, yer boshqa resurslarga qo„shimcha sifatida
amal qilmaydi.
Masalan: sanoatda stanoklarga qo„shimcha resurs sifatida komp‟yuter va
uning programmalari qo„llaniladi. Yerning boshqa resurs bilan almashtirib
bo„lmaydi, ammo uning muqobil ishlatish usullari g„oyat ko„p bo„ladi. Shu sababli
yerga talab muttasil oshib boradi. Bu talab yer bilan bog„liq bo„lgan ishlab
chiqarishning kengayishi va yerning unumdorligiga qarab o„zgaradi.
Yer cheklangan, uni ishlab chiqarib bo„lmaydi, ammo foydalanadigan
yerlarga investitiya sarflab ko„paytirish mumkin. Masalan: qo„riq yerlarni
sug„orish va botqoq hamda zax yerlarni quritish orqali ekin maydoni tabiatan
cheklangan bo„lsada, shu doiradan chiqmagan holda yaroqsiz yerlar hisobidan
qishloq xo„jaligiga yaroqli yerlarni ko„paytirish mumkin. yer resursi
cheklanganligidan yerning taklifi noelastik, ya‟ni o„zgarmaydigan bo„ladi. Bu
bilan yer boshqa resursdan jiddiy farqlanadi. Ma‟lumki agar talab oshsa, bunga
javoban taklif ham ko„payadi, lekin yer bu qoidadan istisno etiladi. chunki yer
tabiat mevasi bo„lganidan uni mehnat bilan ko„paytirib bo„lmaydi. yer hammabop
resurs unda dehqonchilik qilish, undirma sanoat yurgizib qurilish qilish mumkin.
Undan har xil maqsadda va har xil yo„l bilan foydalanish mumkin. yer tabiat
mahsul bo„lganidan uning sifati jiddiy tabaqalashadi, yer uchastkalari turli tabiiy
iqlim mintaqalarida joylashgan, tuproqning tarkibi har xil bo„ladi. Shu sababdan
yerlarning tabiiy hosildorligi keskin farqlanadi. O„ta yaxshi, o„rtacha. yomon va
nihoyat o„ta yomon yerlar mavjud. qishloq xo„jaligida yerning sifati mehnat
unumdorligining muhim omili hisoblanadi. Bu sohadagi unumdorlik, binobarin,
ishlab chiqarish samaradorligi, tuproqning tarkibi. Yerning iqlim sharoiti va
nihoyat, yer uchastkalardagi geografiy joylashuviga bog„liq. Yer qa‟ridagi qazilma
boyliklar zahirasi, ularning geologik sharoiti, sifati ham bir-biridan farqlanadi. Yer
tanqisligi resurslarning boshqa sohalaridan qishloq xo„jaligiga yoki undirma
sanoatga o„tishini cheklaydi, qo„shimcha resurslarning kirib kelishiga halaqit be-
radi. Yer unumdorlik quvvatining tabiiy sharoitga bog„liqligi qish-loq xo„jaligidagi
ishlab chiqarish imkoniyatlarini chegaralab qo„yadi.
Nazariyada tuproq unumdorligining pasayishi qonuni degan qonun olg„a
suriladi. Unga binoan yerdagi hosildorlikning o„sish me‟yori mavjud, hosildorlik
cheksiz o„sa olmaydi. Agar hosildorlik o„sish me‟yori cheklanmaganda edi, sarfni
oshirib borgan holda, olingan hosilga yer yuzidagi aholini boqish mumkin bo„lar
edi.Ammso bunday imkon yo„q. Gap shundaki, yerni 100 marta haydash,
keragidan o„n marta ko„p o„g„it berish yoki 5 marta ko„p urug„ ekish bilan
hosildorlik o„sib qolmaydi.
Aytilgan resurslar ma‟lum me‟yorda sarflansa, hosil ma‟lum me‟yorda
ortishi mumkin. Yer hosildorligini o„stirish imkoni cheklanganligi sababi yangi
yerlar ochiladi, ekin maydoni kengaytiralida. Hosildorlikni oshira borish doirasida
yerning sifati yaxshilanadi, ya‟ni yerning tabiiy kuchiga kuch qo„shiladi.
Yerga 2 xil monopoliya mavjud bo„ladi. Birinchidan, yer qadr-qiymati
baland resurs sifatida mulk monopoliyasida turadi. џ‟ni egasi yo„q yer bo„lmaydi.
Yer cheklangan miqdorda bo„lganidan uni mulk sifatida ko„paytirib ham
bo„lmaydi. Bunday hodisa yerga mablag„ sarflashni uning egasiga bog„liq qilib
qo„yadi. Yer egasining mulkdor sifatida manfaati bor. џya‟ni u o„z yeridan naf
ko„rish kerak. Shu sababli yer ishlatish uchun tekinga berilmaydi, egasiga undan
foydalanish haqini to„lash zarur. Ikkinchidan, yer xo„jalik yuritish ob‟ekti sifatida
egallab olinadi, ya‟ni turli xil xo„jaliklar tashkil topadi, yaroqli yer bo„sh turmaydi.
Xullas yaroqli yerlar doim band bo„ladi. Yer resursi sifatida egalari qo„lida bo„lar
ekan, ular boshqa resurs egalari singari uy xo„jaliklari o„rtasida munosabat yer
xususida ham bo„ladi. Yer mulk bo„lganidan mulkdorning roziligisiz uni ishlatib
bo„lmaydi, undan foydalanish uchun uni egasiga haq to„lash kerak. Yer o„z
egasining mulki bo„lib. qolgani holda vaqtinchalik boshqa mulk sohibi, xususan
tadbirkor tomonidan ishlatilishi mumkin.
O„zbekiston iqtisodiyotining agrar sektorini rivojlantirish bozor
munosabatlariga o„tishning asosiy hal qiluvchi bo„g„inidir. O„zbekistonda
aholining 65% qishloq joylarda yashaydi. Yalpi ichki mahsulotni 1/4 qismi valyuta
tushumining 55%idan ko„prog„ini qishloq xo„jaligi bYeradi. qishloq xo„jaligi
respublika aholisini oziq-ovqat, meva-sabzavotlar, g„alla, go„sht va boshqa qishloq
xo„jaligi mahsulotlari bilan ta‟minlanadi.
D.Rikardo yer rentasini tahlil qilib katta yutuqlarga yerishdi. U renta
nazariyasini qiymatning mehnat nazariyasiga asoslab tekshirdi. Rentaning manbai,
mulkiy munosabatlar sharo-itida yerga qilinadigan mehnatdir deb hisoblaydi.
Yerning resurs cheklanganligi, unumdorligi, va joylashuvi turlicha bo„lgan yerlarni
ishlanishi tufayli qishloq xo„jalik mahsulotlarining qiymati yomon yer
uchastkalaridagi mehnat sarflari bilan aniqlanadi. Bunday yerlar sohibkorga
o„rtacha foyda bYeradi va renta bYermaydi. Nisabatan yaxshi yerlarda foyda
o„rtacha normadan yuqori bo„ladi, ana shu ortiqcha foyda renta sifatida yer egasi
tomonidan olinadi. Rikardo bu bilan diffyerential renta hosil bo„lishini ko„rsatib
berdi. D.Rikardo xususiy mulkchilik sharoitida yomon yerlar ma‟lum miqdorda
renta keltirish mumkinligini inkor etdi, ya‟ni absolyut yer rentasi mavjudligini
ko„rmaydi. Iqtisodiy qonunlar va kategoriyalarning amal qilishi iqtisodiyotning
barcha sohalari, tarmoqlari va bo„g„inlari uchun umumiy bo„lsada, lekin ulardagi
tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitga bog„liq holda o„ziga xos xususiyatlar ham
kasb etadi. Ayniqsa, bu o„ziga xos xususiyat agrar sohada yaqqol namoyon bo„ladi.
Chunki bu yerda takror ishlab chiqarish ko„p jihatdan tirik organizm (hayvon,
o„simlik va boshqalar) bilan ham bog„liq. Shuning uchun bu bobda iqtisodiyotning
umumiy tomonlari bilan birgalikda uning agrar sohada namoyon bo„ladigan o„ziga
xos xususiyatlarini ko„rib chiqiladi.
Ushbu mavzuda avval agrar munosabatlarning mazmunini tahlil qilib, keyin
e‟tibor yer rentasiga qaratiladi. yer rentasining vujudga kelishi va taqsimlanishi
muammosiga turlicha qarashlarni bayon qilib, ularning qisqacha tavsifi beriladi.
Agrosanoat integratsiyasi va agrosanoat majmuasining mazmuni, ularning tarkibi
va vazifalariga to„xtalib o„tilib, mavzu so„ngida agrobiznes va uning turlari bayon
etiladi.
| |
http://kompy.info/spektral-tahlil.html | Spektral tahlil | |
Spektral tahlil
|
Sana | 07.12.2023 | Hajmi | 20,25 Kb. | | #112993 |
Bog'liq Muhammad Al signalllar oo
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Nurafshon filiali
Signallar va tizimlar fanidan
Lokal bazislarda spektral analiz algoritmlari tahlili.
(mavzusida)
MUSTAQIL ISHI
Bajardi: Bozorov. T Tekshirdi: Suvonov H
Reja:
Spektral tahlil
Bazislarida spektral analiz asoslari.
Spektral ifodalashning asosiy xususiyatlari
Lokal spektral o'zgartirishlarning algoritmlari va tavsifi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Spektral tahlil
Quyosh nuri prizma orqali o‘tkazilganida, uning ortidagi ekranda spektr paydo bo'ladi. Olimlarning bu hodisaning mohiyatini anglashga va unga ko‘nikishga ikki yuz yilga yaqin vaqt ketdi. Agar sinchkovlik bilan qaralmasa, spektrning alohida qismlari o‘rtasida aniq chegarani ko‘rib bo‘lmaydi: qizil asta sekinlik bilan zarg‘aldoqqa, zarg‘aldoq esa sariqqa o‘tib boradi va ho kazo.
Spektrga birinchilardan bo‘lib sinchkovlik bilan nazar solgan inson - ingliz hakimi kimyogari Uilyam Xayd Vollaston (1766-1828) bo‘ldi. Vollaston quyosh spektridagi bir necha oraliqlarda, ko‘zga ko‘rinmaydigan tartibda kesib o‘tuvchi noma'lum xira chegara chiziqlarini kuzatdi. Lekin u bu hodisaga unchalik ahamiyat bermadi. Vollaston spektrdagi xira chiziqlarni prizmaning o‘ziga xosligi (masalan nuqsoni) yoki nur manbaga bo‘layotgan biror tashqi ta'sir, yoki yana biror boshqa juz'iy sababdan deb o‘yladi. Uni faqat mazkur chiziqlar rangdor yo‘laklarni bir-biridan yaqqol ajratib turganligi qiziqtirgan. Vollaston unchalik katta ahamiyat bermagan bu noma'lum chiziqlarni haqiqiy ma'noda chuqur ilmiy tahlil qilib o‘rganib chiqqan olim Olmoniyalik Yozef Fraungofer (1787-1826) bo‘ldi. Uning sharafiga bu chiziqlar fanda Fraungofer chiziqlari deb yuritila boshladi va ajoyib tadqiqotchining nomini tarixda abadiylashtirdi.
Bazislarida spektral analiz asoslari.
FURYE (Fourier) Jan Batist Jozef — fransuz matematigi, Parij FA aʼzosi (1817). Oserdagi harbiy maktabni tugatgan, oʻsha maktabda, keyin Politexnika maktabida oʻqituvchi boʻlib ishlagan (1796—98). Dastlabki ilmiy ishlari algebraga doyr. Asosiy ilmiy ishlari matematik fizikaga oid.
Furye o’zgartirish (f) – operatsiyasi moddiylik o’zgaruvchisini, boshqa funksiyaning moddiylik o’zgaruvchisiga solishtirish, bu yangi funksiya reja tuzishda boshlang’ich ajralish funksiyasini elimentar garmonika tebranishini har-xil chastotasi bilan amplituda kaefsentini tavsiflaydi[12].
X[n] diskret signali N ta nuqtali davrga ega bo‘lsin. Bu holda uni diskret sinusoidlarning yakuniy qatori (ya’ni chiziqli kombinatsiya) ko‘rinishida keltirish mumkin:
Lokal spektral tahlil algoritmlari signalning chastotali tarkibini aniqlash va vaqt o'tishi bilan signalning o'zgarishini tahlil qilish uchun ishlatiladigan usullardir. Ushbu algoritmlar odatda vaqt-chastota tahlili deb ataladigan bir qator texnikalarni o'z ichiga oladi. Ushbu turdagi tahlilning asosini tashkil etadigan ba'zi algoritmlar:
Furye o'zgarishi (FT) va tez furye o'zgarishi (FFT):
Furye transformatsiyasi signalning chastota komponentlarini tahlil qilish uchun ishlatiladigan asosiy matematik operatsiyadir.
Fast Furier Transform (FFT) - Furye transformatsiyasini tezroq amalga oshiradigan algoritm.
Qisqa muddatli Furye transformatsiyasi (STFT):
STFT vaqt o'zgaruvchan oyna yordamida signalning chastota tarkibini tahlil qiladi. Bu vaqt va chastota o'rtasidagi munosabatni ko'rish uchun foydalidir.
To'lqinli konvertatsiya:
To'lqinli konvertatsiya signalni turli miqyosda va joylarda tahlil qiladigan yana bir usuldir. To'lqinli tahlil chastotani ham, vaqtni ham aniqlaydi.
Gabor transformatsiyasi:
Gabor transformatsiyasi signalning chastota komponentlarini tahlil qilish uchun ishlatiladigan boshqa vaqt chastotasi usulidir. Bu ma'lum vaqt oralig'ida signalning chastota tarkibini tekshirish uchun foydalidir.
Bir nechta aniqlikdagi spektral tahlil (MRA):
MRA turli miqyosda signalni tahlil qiluvchi algoritmlar to'plamini o'z ichiga oladi. Bu signalning tafsilotlarini turli shkalalarda tekshirish uchun ishlatiladi.
Wigner-Ville taqsimoti:
Wigner-Ville taqsimoti - bu signalning vaqt-chastota xususiyatlarini bir vaqtning o'zida aks ettiruvchi yana bir tahlil usuli.
Spektral tahlil:
Spektral tahlil signalning chastota tarkibi va spektral xususiyatlarini olish uchun ishlatiladi. Bu, ayniqsa, ovozni qayta ishlash va nutqni aniqlash ilovalarida foydalidir.
Ushbu algoritmlar signallarni qayta ishlash va spektral tahlil sohasida keng qo'llaniladigan vositalardir. Qaysi algoritmdan foydalanish tahlil qilinayotgan signalning xususiyatlariga va dastur talablariga qarab farq qilishi mumkin.
369
|
| | |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=16 | Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati | |
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
|
bet | 16/16 | Sana | 16.03.2017 | Hajmi | 0,56 Mb. | | #178 | Turi | Referat |
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:
1. F.R.Samig`jonov.G`.T.Hakimov. “Ma`muriy huquq”.Toshkent.2009
2. J.Yoqubov.E.Hayitboyev.“Huquqshunoslik”.Yangi asr avlodi.2006
3. E.T.Xojiyev. G`.T.Hakimov. “Ma`muriy huquq”.Toshkent.2011
4.O‘zbekiston RespublikasiKonstitutsiyasi.2012.Toshkent.O’zbekiston nashriyoti.
5.Baxrax D.N.,Rossinskiy B.V.,Starilov Yu.N. Administrativnoy pravo. – M.:Norma,2004. – C.105-116
Internet saytlari:
6. http:ziyoNet.uz
7.http:biblioteka.com
8.WWW.mir knig.com
9.http:turkLib.ru
|
| | |
http://kompy.info/huquqiy-munosabatlar-va-huquq-tizimi.html | Huquqiy munosabatlar va huquq tizimi | HUQUQIY MUNOSABATLAR VA HUQUQ TIZIMI.
Darsning maqsadi: Talabalarga huquqiy munosabatlar, turlari, tuzilishi, mazmuni, ob’yektlari to’g’risida tushinchalar berish. Talabalarda huquqiy munosabatlarga kirishish va ushbu jarayonda huquq va burchlarni ongli ravishda da bajarish tuyg’larini shakillantirish.
Darsning ko’rgazmasi: Huquqiy munosabatlar, huquqiy munosabat belgi lari, turlari, tuzilishi, mazmuni chizmalari.
Asosiy so’z va tayanch tushunchalar: Huquqiy munosabatlar, turlari, mazmuni, ob’yektlari, nisbiy, mutlaq, moddiy huquqiy,protsessual, yuridik faktlar. : tizim, huquq institutlari, huquq sohasi, umumiy va mahsus qism, sub’ektiv huquq va majburiyatlar, hokimiyat buyrugi usuli, yoki avtoritar usul, dispozitiv yoki avtonomiya usuli.
Reja:
1.Huquqiy munosabat va uning turlari.
2.Huquqiy munosabatlarning tuzilishi.
3.Huquq tizimi tushunchasi, uning tuzilishi va tamoiylari.
4.O’zbekistonda huquq sohalarining yangilanishi.
5.Huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=3 | Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningtarkibi | Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningtarkibi
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningsub’ektibo‘lib, undaishtiroketuvchitomonlar, ya’niboshqaruvjarayonidama’lumbirvakolatgaegabo‘lgan (davlatboshqaruvorganlari, mansabdorshaxslar) yokiboshqachama’muriy-huquqiymaqomgaegabo‘lganshaxslar (fuqarolar, jamoatbirlashmalari) hisoblanadi.
Munosabatsub’ektlarima’muriy-huquqiylayoqattalablarigajavobberishi, ya’nima’muriy-huquiymunosabatlardaishtiroketaolishimkoniyatigabo‘lishi, ma’muriy-huquqiynormalarbilanbelgilanganhuquqvamajburiyatlargaegabo‘lishilozim.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=14 | XULOSA - Referat mavzu: Ma’muriy huquqiy munosabatlar Bajardi: Fozilova G. Toshkent -2014 Reja: Kirish | XULOSA :
«Ma’muriyat» so‘zi arabcha so‘zdan olingan bo‘lib, «boshqarish» ma’nosini bildiradi. Shu bois mu’muriy huquq ko‘pincha boshqaruv huquqi yoki boshqarishga oid huquq deb ta’riflanadi.
Ma’muriy huquq davlat boshqaruvi sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni, ya’ni davlat organlarining ijro etish va farmoyish berish faoliyati jarayonida yuzaga keladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Ijtimoiy boshqaruvning asosiy turlaridan biri davlat boshqaruvidir. U davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat boshqaruv organlari faoliyatining mazmuni istiqbolni belgilash, rejalashtirish, moliyaviy ta’minlash, kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo‘yish, hisobga olish va nazorat qilishdan iborat. Bu davlat boshqaruvining keng tarqalgan vazifalaridan biri bo‘lib, barcha davlat organlari ularni o‘z faoliyati davomida qo‘llaydilar.
Ma’muriyhuquqmunosabatlarigakelsak, shuniaytibo‘tishjoizkima’muriyhuquqboshqahuquqiyfanlarbilanchambarchasbog`liq.Ma’muriyhuquqningboshqahuquqsohalaribilano‘zaromunosabatlarihaqidafikryuritadiganbo‘lsak, ma’muriyhuquqdavlat (konstitutsiyaviy) huquqifanigajudayaqinturadi.Ma’muriyhuquqnormalaridavlatboshqaruvidaularniqo‘llashnitartibgasoladi. Ma’muriyhuquqdavlathuquqiningko‘pginanormalariniyanadaaniqlashtiradi, fuqarolarninghuquqqiymaqomini,asosiybo‘lmaganboshqahuquqvamajburiyatlarbajarilishiningboshqaruvmexanizminibelgilabberadi. Masalan, O‘zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasigabinoanfuqarolardavlatorganlarivamansabdorshaxslarningnoqonuniyhatti-harakatlariustidansudgashikoyatqilishhuquqigaega. Ushbujarayondavlat (konstitutsiyaviy) huquqnomalaribilantartibgasolinadi. Ma’muriyhuquqesamanashushikoyatlarniqaysiorgangategishliligini, shikoyatniko‘ribchiqishmuddativatartibinihamdaboshqatomonlarinitartibgasoladi.
Ma’muriy-huquqiymunosabatlarningpaydobo‘lishi, o‘zgarishi, to‘xtatilishiko‘pinchaboshqaruvningxuquqiyhujjatlarinashretilishibilanbog‘liqbo‘ladi.Biroqularboshqariladiganob’ektlarvafuqarolar (ariza, shikoyat,taklif) tashabbusibilanhampaydobo‘lishimumkin. Ma’muriy-huquqiymunosabatlarfaqatodamlarningxatti-xarakatinatijalaribilanemas, balkihodisalarnatijasida (bolatug‘ilishibilanota-onalardaunitug‘ilganliginirasmiylashtirish, F.X.D.YOorganlaridaesa-fuqarolikholatidalolatlaridayozishmajburiyatlari) paydobo‘ladi.
Ma’muriy-huquqiymunosabat «tik» (vertikal) bo‘lishimumkin, bundaorgan, mansabdorshaxsboshqatomonganisbatanhukminio‘tkazishhamda «yotiq» (gorizontal) holdagisidaundayimkoniyatbo‘lmaydivaikkiboshqaruvorganiqo‘shma, kelishilganholdagiboshqaruvdalolatnomasininashretadilar. Bundaagarikkiorganningmunosabati «yotiq» tusdabo‘lsa, undaulardanharbiriningo‘ztobeliklaridagilarganisbatanmunosabatlari «tik» tusdabo‘ladi.
YUridikfaktlar (xatti-harakat, hodisa) tufaylima’muriy-huquqiymunosabatlaro‘zgarilishiyokito‘xtatilishi, ushbumunosabatlarsub’ektlariningijobiyharakatlariamalgaoshirilishiyokixuquqbuzarliklarsabablipaydobo‘lishimumkinTomonlardanbirima’muriy-xuquqiymunosabatlarmajburiyatinibajarmaganhollpg‘ardayuridikma’suliyatengavvalovakolatliboshqaruvorganitimsolidadavlatoldidapaydobo‘ladi, hattoayrimhollardamunosabatlartomonio‘zibo‘lganshaxstimsolidapaydobo‘ladi. (Davlatyong‘innazoratiorgani, masalan, mansabdorshaxsgailgarianiqlanganyong‘ingaqarshiqoidalarningbuzilishlarinibartarafetishto‘g‘risidagiyozmabuyruqnibelgilanganmuddatdabajarmaganlikuchunjarimasolishimumkin.)
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=8 | Gorizontal munosabatlar - Referat mavzu: Ma’muriy huquqiy munosabatlar Bajardi: Fozilova G. Toshkent -2014 Reja: Kirish | Gorizontal munosabatlar
Gorizontalma’muriy-huquqiymunosabatlardabirtomonningikkinchitomonganisbatanyuridik-hokimiyatirodasiningustunligimavjudemas. Ma’lumbirma’noda, gorizontalma’muriy-huquqiymunosabatlardatomonlartenghisoblanadi. Gorizontalma’muriy-huquqiymunosabatlarvertikalma’muriy-huquqiymunosabatlarsingariko‘ptarqalganemas. Chunkiularqaysidirma’nodama’muriy-huquqiytartibgasolishdoirasidanchetgaqolgan. Lekindavlatboshqaruvisohasidabundaymunosabatlarningyuzagakelishimumkin.
Davlatboshqaruvisohasidagima’muriy-huquqiymunosabatlaro‘rtasidagorizontalmunosabatlarniajratibolishmushkuldir. CHunkiularvertikalmunosabatlarsingariyaqqolnamoyonbo‘lmaydi. Lekinboshqaruvamaliyotigaasoslanib, gorizontalma’muriy-huquqiymunosabatlargaquyidagilarnikiritishmumkin:
-
bevositaboshqaruvta’sirigako‘maklashuvchimunosabatlar. Bumunosabatlarvertikalmunosabatlargaxizmatqiladi, ya’nibirtomonlamayuridik-hokimiyatqaroriniqabulqilishuchunshart-sharoitlaryaratibberishgaqaratiladi. Gorizontalmunosabatlarbirdarajadabo‘lganboshqaruvsub’ektlario‘rtasidayuzagakeladi. Masalan, birgalikdame’yoriyhujjatniqabulqilishuchuntayyorgarlikko‘rish; hamkorlikdaboshqaruvharakatlariniamalgaoshirish; birgalikdaqo‘shmatadbirlarni (majlislarni) olibborish; idoralararo, maslahatyokimuvofiqlashtiruvchikengashlarnitashkiletishbo‘yichamunosabatlar;
-
bevositaboshqaruvta’siriamalgaoshirilgandankeyinyuzagakeladiganmunosabatlar, ya’nibirtomonlamatartibdaqabulqilinganqarorningsamaraliijroetilishigasharoitlaryaratibberishbo‘yichayuzagakeladiganmunosabatlar;
-
ma’muriy-protsessualxususiyatdagimunosabatlar.Bundaymunosabatlardahamtomonlartenghuquqlidarajagaegabo‘ladi. Masalan, fuqarolarningshikoyatlarini, ma’muriyhuquqbuzarlikishlariniko‘ribchiqishjarayonidayuzagakeladiganmunosabatlar. Bumunosabatlarningmazmuninima’muriy-huquqiynizolarniko‘ribchiqishtashkiletadi;
turlixildagishartnomashakligaegabo‘lganma’muriy-kelishuvxususiyatigaegabo‘lganmunosabatlar.Masalan, uyokibulavozimdagiishgaqabulqilishto‘g‘risidaoldindankelishuv.
Muomala layoqati shaxsning ma’lum bir qobiliyati sifatida quyidagi elementlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin:
-
o‘zlariga tegishli bo‘lgan huquqlarni mustaqil amalga oshirish;
-
o‘rnatilgan vakolatlarni amalga oshirish va boshqaruvning huquqiy aktlarini qabul qilish;
-
ma’muriy-huquqiy majburlov choralarini qo‘llash;
-
fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini tan olish, kafolatlash va himoya qilish;
-
fuqarolarga, davlat organiga yoki yuridik shaxsga keltirilgan zarar uchun huquqiy javobgarlikka tortilish;
-
ma’muriy yoki intizomiy huquqbuzarlik (nojo‘ya xatti-harakat) sodir etganda, tegishlicha ma’muriy yoki intizomiy javobgarlikka tortilish.
Ma’muriy huquq sub’ektlarida ma’muriy muomala layoqati turlicha yuzaga keladi. Muomala layoqati yuzaga kelishining asosiy sharti bo‘lib, sub’ektlar huquqlari, majburiyatlari va vakolatlarining xususiyatlari hisoblanadi.
Ma’muriy qonunchilik ma’muriy huquq sub’ektlarining muomala layoqatini turli asoslarga ko‘ra belgilaydi:
a) yoshga qarab (masalan, fuqarolarning umumiy asoslarda ma’muriy javobgarlikka tortilishi 16 yoshdan boshlanadi yoki fuqarolarning harbiy xizmatni o‘tashi 18 yoshdan boshlanadi);
b) mansabni egallaganlik holatiga qarab (masalan, davlat-hokimiyat vakolatlarini faqatgina maxsus huquqiy me’yorlar bilan vakolat berilgan shaxslar tomonidan amalga oshiriladi);
v) huquqlarni amalga oshirish va majburiyatlarni bajarishning huquqiy tartibiga qarab (masalan, favqulodda holatlarda shaxslarning huquqlari cheklab qo‘yilgan bo‘lishi mumkin);
g) ro‘yxatga olish yoki boshqa ma’muriy jarayonlarni olib borish natijasiga qarab (masalan, ma’muriy huquq sub’ekti hisoblangan ayrim tashkilotlar o‘z faoliyatini faqatgina tegishli tartibda ularning ustavi ro‘yxatga olingandan yoki ruxsatnoma (litsenziya) berilgandan so‘ng amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi).
Ma’muriy muomala layoqatiga ega bo‘lishning huquqiy asoslari me’yoriy huquqiy aktlarda o‘rnatiladi.
Jismoniy va yuridik shaxslarning ma’muriy huquq sub’ekti sifatida namoyon bo‘lishi, ma’muriy-huquqiy munosabatlarda ishtirok etishi ko‘p jihatdan huquq sub’ekti ekanligiga, ya’ni ma’muriy huquq layoqati va ma’muriy muomala layoqatining mavjudligiga bog‘liqdir.
| |
http://kompy.info/6-mavzu-oqituvchining-kasbiy-pedagogik-madaniyatining-mohiyati.html | 6-mavzu. OʻQituvchining kasbiy pedagogik madaniyatining mohiyati va asosiy tarkibiy qismlari reja | |
6-mavzu. OʻQituvchining kasbiy pedagogik madaniyatining mohiyati va asosiy tarkibiy qismlari reja
|
bet | 1/7 | Sana | 19.05.2024 | Hajmi | 32,94 Kb. | | #244502 |
Bog'liq 6-maruza PK
6-MAVZU. OʻQITUVCHINING KASBIY PEDAGOGIK MADANIYATINING MOHIYATI VA ASOSIY TARKIBIY QISMLARI
Reja:
1. Kasbiy pedagogik madaniyat: mohiyati, mazmuni, darajalari.
2. Kasbiy va pedagogik madaniyatning aksiologik komponenti.
3. Kasbiy va pedagogik madaniyatning texnologik komponenti.
4. Kasbiy va pedagogik madaniyatning shaxsiy va ijodiy tarkibiy qismi.
Kasbiy pedagogik madaniyat: mohiyati, mazmuni, darajalari.
Pedagogik madaniyat tushunchasi va mohiyati S.I. Arxangelskiy, E.V. Bondarevskaya, N.V. Kuzmina, N.N. Tarasevich va boshqalarning asarlarida aks etgan. ushbu tadqiqotlarda pedagogik madaniyat oʻqituvchi, oʻqituvchining umumiy madaniyatining muhim qismi sifatida qaraladi, bu kasbiy fazilatlar tizimida va pedagogik faoliyatning oʻziga xos xususiyatlarida namoyon boʻladi. Pedagogik madaniyat-bu umumiy madaniyatning bir qismi boʻlib, unda maʼnaviy va moddiy qadriyatlar, shuningdek, insoniyat uchun shaxsni ijtimoiylashtirish uchun zarur boʻlgan ijodiy pedagogik faoliyat usullari eng koʻp aks ettirilgan. Pedagogik madaniyatning tashuvchilari (oʻqituvchilar, ota-onalar) maʼlum bir madaniy va tarixiy jamiyat doirasida mavjud, shuning uchun ular pedagogik xazina qadriyatlarini oʻzlashtirish darajasida sezilarli darajada farq qiladi. Maʼlumki, oʻqituvchining malakasi taʼlim natijasini ham belgilaydi. Afsuski, zamonaviy jamiyatda aksariyat ota-onalarning pedagogik muvaffaqiyatsizligi ayniqsa aniq namoyon boʻladi. Ushbu hodisaning sabablari dunyoqarash primitivizmida, psixologik pedagogik bilim va koʻnikmalarning yoʻqligida, toʻg‘ri fikrlay olmaslikda yotadi. Pedagogik madaniyatning past darajasi oilada ham, taʼlim muassasasida ham bir xil darajada xavflidir. Jamiyatimiz pedagogik madaniyat darajasini oshirishga muhtoj. Kasbiy pedagogik madaniyat-bu oʻqituvchining shaxsiyatining ajralmas sifati boʻlib, uning umumiy madaniyatini pedagogik kasb bilan loyihalashtiradi. Bu oʻqituvchining yuqori professionalligi va ichki xususiyatlarining sintezi, oʻqitish metodikasi va madaniy ijodiy qobiliyatlarning mavjudligi, insoniyat tomonidan toʻplangan tajribani ijodiy oʻzlashtirish va oʻzgartirish oʻlchovidir.
Oʻqituvchining kasbiy madaniyatining mazmuni: 1) pedagogik fikrlash madaniyati – pedagogik va ijtimoiy voqelikni chuqur nazariy tushunish, pedagogik jarayonni rivojlantirish tamoyillarini anglash, kasbiy faoliyat natijalarini oldindan bilish. Xususiyatlari-moslashuvchanlik, alternativa, ijodkorlik; 2) pedagogik mehnat madaniyati – kasbiy koʻnikma va koʻnikmalarni yuqori darajada egallash, ijodkorlik qobiliyati. Pedagogik faoliyat-ijodiy jarayon; har bir oʻqituvchi oʻziga xos xususiyatga ega boʻlganligi sababli, pedagogik mehnat madaniyati mutlaqo individualdir; 3) oʻqituvchi ijodining madaniyati-nazariy bilim va amaliy koʻnikmalarning butun toʻplamidan foydalanish, tashqi tanish vaziyatda yangi muammoni topish va uni hal qilish yoʻllarini topish, yangi pedagogik muammolarni hal qilishning yangi usullarini izlash; 4) pedagogik aloqa madaniyati-munosabatlar normalarini mazmunli oʻzlashtirish talabalar, ularning ota-onalari, hamkasblari bilan oʻqituvchi. Ushbu me’yorlarga asoslanib, oʻqituvchi oʻz his-tuyg‘ularini, irodasini, xarakterning shaxsiy namoyon boʻlishini va boshqalarni toʻg‘rilaydi; 5) nutq madaniyati aloqa madaniyati bilan bog‘liq. Soʻz bolalarga taʼsir qilishning eng muhim vositasidir. Shu munosabat bilan oʻqituvchining nutqiga maʼlum talablar qoʻyiladi: shakli va mazmuni boʻyicha mantiqiylik, toʻg‘rilik (fonetika, grammatika), hissiy ekspressivlik, soʻz boyligining boyligi va boshqalar.rossiyalik olimlar T. F. Belousova va E. V. Bondarevskaya pedagogik madaniyat nazariyasini ishlab chiqish bilan shug‘ullanishgan. Ularning fikriga koʻra, pedagogik madaniyat – bu oʻqituvchining shaxsiyati va faoliyatining muhim xususiyati, pedagogik qadriyatlar tizimi, oʻqituvchining faoliyat usullari va kasbiy xulq-atvori.
Ushbu tizimning tarkibiy qismlari:
- gumanistik pedagogik pozitsiya (tarbiyaga ishonish, kasbning ijtimoiy ahamiyatidagi boshpana) va shaxsiy fazilatlar;
- pedagogik fikrlashning kasbiy bilimlari va madaniyati;
– pedagogik faoliyatning kasbiy mahorati va ijodiy tabiati;
– shaxsning oʻzini oʻzi boshqarish va oʻqituvchining kasbiy xulq atvori madaniyati.
Pedagogik madaniyat darajasi uning tarkibiy qismlarining shakllanish darajasi bilan tavsiflanadi. Shunday qilib, pedagogik madaniyatning yuqori darajasi pedagogik faoliyat uchun zarur boʻlgan shaxsiy fazilatlarga ega boʻlgan oʻqituvchini tavsiflaydi; uni professional darajada amalga oshirib, pedagogik muammolarni hal qilish uchun ijodiy izlanishni olib boradi, ijodiy oʻsishga doimiy ehtiyojga ega, barcha bolalarni oʻqitish va tarbiyalashda yuqori natijalarga erishadi. Ushbu daraja kasbiy yordam deb ataladi va tadqiqotchilarning fikriga koʻra, bu oʻqituvchilarning toʻrtdan biriga xosdir. Pedagogik madaniyatning oʻrtacha darajasi zarur fazilatlarga ega boʻlgan, kasbiy bilimlarga asoslangan pedagogik faoliyatni amalga oshiradigan, ammo ijodiy izlanishni olib bormaydigan va ijodiy oʻsishga doimiy ehtiyoj sezmaydigan, oʻqitish va tarbiyaning oʻrtacha natijalariga ega boʻlgan oʻqituvchini tavsiflaydi. Ushbu daraja professional moslashuvchan deb nomlanadi va tadqiqotchilarning fikriga koʻra, bu oʻqituvchilarning koʻpchiligiga xosdir. Pedagogik madaniyatning past darajasi koʻplab kasbiy va shaxsiy fazilatlarga ega boʻlmagan, kasbiy bilim va koʻnikmalarga etarlicha tayanmasdan pedagogik faoliyatni amalga oshiradigan, ijodiy izlanishni olib bormaydigan va ijodiy oʻsishga ehtiyoj sezmaydigan, oʻqitish va tarbiyalashda past natijalarga erishadigan oʻqituvchini tavsiflaydi. Ushbu daraja reproduktiv, noprofessional deb ataladi va oʻqituvchilarning toʻrtdan bir qismidan kamrog‘iga etadi. Hozirgi vaqtda rus olimlari I. F. Isaev, V. A. Slastenin kasbiy va pedagogik madaniyatning quyidagi tarkibiy qismlarini ajratib turadi: aksiologik, texnologik va shaxsiy-ijodiy.
|
| | |
http://kompy.info/mundarija-yonilgi-baki-vazifasi-va-tuzilishi.html | Mundarija yonilg’i baki vazifasi va tuzilishi | 2. To’r-filtrlar vazifasi va tuzilishi Dag’al tozalash yonilg’i filtrlari vazifasi va tuzilishi Mayin tozalash filtri vazifasi va tuzilishi
MUNDARIJA
1. Yonilg’i baki vazifasi va tuzilishi
2. To’r-filtrlar vazifasi va tuzilishi
3. Dag’al tozalash yonilg’i filtrlari vazifasi va tuzilishi
4. Mayin tozalash filtri vazifasi va tuzilishi
5. Yonilg’i haydash nasosi vazifasi va tuzilishi
6. Havo filtri vazifasi va tuzilishi
XULOSA
Energetika vazirligi avtomobillarga yonilg‘i quyish shoxobchalarida benzin bir narxda sotilmasligiga izoh berdi
O‘zbekistonda 2020 yil 1 maydan boshlab turli markadagi benzin va dizel yoqilg‘isi chakana narxlarini davlat tomonidan tartibga solish bekor qilingan, endilikda ular birja orqali sotilmoqda.
Energetika vazirligi nima uchun turli avtomobillarga yonilg‘i quyish shoxobchalarida benzin bir narxda sotilmasligi, olib kirilayotgan benzin partiyasi esa mahalliy benzindan ba’zida arzonroq bo‘lishi mumkinligiga izoh berdi.
Ta’kidlanishicha, O‘zbekistonda 2020 yil 1 maydan boshlab turli markadagi benzin va dizel yoqilg‘isi chakana narxlarini davlat tomonidan tartibga solish bekor qilingan, endilikda ular birja orqali sotilmoqda.
O‘tgan haftada birjada benzin, sement va shakar narxlar ko‘tarildi
Shundan kelib chiqib, 1 mayidan boshlab xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar, jumladan, AYoQShlar benzinni birja savdolari orqali sotib olmoqda, benzin narxlari turli avtomobillarga yoqilg‘i quyish shoxobchalarida farq qilishi mumkin. Chunki bu u har bir AYoQSh tomonidan qanchaga sotib olinganiga bog‘liq.
Shu tariqa, benzin narxining shakllanishi O‘zbekiston Energetika vazirligi yoki boshqa davlat tuzilmalariga emas, balki ishlab chiqaruvchi (ma’lum bir neftni qayta ishlash zavodi)ning boshlang‘ich bahosi, taklif (birja savdolariga qancha benzin qo‘yilgan) va unga bo‘lgan talab (xaridorlar qancha sotib olishi)ga bog‘liq.
Avval O‘zbekistonda turli markadagi benzin va dizel yoqilg‘isi chakana narxlari davlat tomonidan tartibga solinar edi. 1 maydan boshlab, ya’ni mazkur bozor mexanizmi joriy etilgandan buyon o‘tgan yarim yildan ortiq vaqtdan beri mahalliy neftni qayta ishlash zavodlari avtomobil benzinini faqat birja savdolari orqali sotmoqda.
Import qilingan benzin partiyalari ham savdolar orqali sotiladi va agar bunday benzin O‘zbekistonga olib kirilib, haqiqatdan ham savdolarga ancha past narxda qo‘yilishi mumkin. AYoQShlar bunday benzinni bu partiya tugamaguncha sotishlari mumkin. Bu yerda so‘z bir marttalik yetkazib berish va import qilinayotgan benzin yetkazib beruvchining har bir partiyaga oid kelishuvi to‘g‘risida so‘z bormoqda. Bu bozor munosabatlaridan dalolatdir, bunda xuddi shu AYoQSh tomonidan qanday benzin qanday narxda sotilishi faqat birjaga bog‘liq bo‘ladi.
Shu tariqa, benzin va dizel yoqilg‘isini sotishning bozor mexanizmi neftni qayta ishlash zavodlari va AYoQShlarga sog‘lom raqobat sharoitida faoliyat yuritish imkon beradi. Ta’kidlanganidek, hozirgi vaqtda benzin narxining oshishi yoki kamayishi ma’lum bir talab va taklifga bog‘liq. Xususan, bozor mexanizmi joriy etilganidan so‘ng, 3 mayning o‘zidayoq «O‘zbekiston Respublika tovar-xom ashyo birjasi» AJda o‘tkazilgan savdolar savdoga qo‘yilgan benzin narxi tushganini ko‘rsatdi.
Birja savdolarida «O‘zbekneftgaz» AJ neft bazalari, avtomobilga yoqilg‘i quyish shoxobchalari va o‘z ehtiyoji uchun benzin sotib oluvchi yuridik shaxslar ishtirok etadi. Savdolar erkin, shaffof va barcha toifadagi xarid qiluvchilar uchun teng sharoitda o‘tkaziladi.
Benzinni sotishning bozor mexanizmini joriy etilishi mazkur jarayonning shaffofligini kuchaytirdi, deyiladi vazirlik tushuntirishida.
Gaz “zapravka”lari qachon odatiy ish tartibiga qaytishi aytildi
Jamiyat
−
Ob-havo harorati ko‘tarilib, qulay sharoit paydo bo‘lgach, respublikadagi barcha avtomobillarga gaz to‘ldirish kompressor shoxobchalari odatdagi ish tartibida ishlay boshlaydi. Bu haqda “O‘ztransgaz” ma’lum qildi.
“O‘ztransgaz” shuningdek, ijtimoiy tarmoqlarda ayrim “zapravka”larda tanish-bilishchilik qilinayotgan hamda ayrim avtotransportlarga metan gaz to‘ldirilayotgan holatlari bo‘yicha izoh berdi.
“Keyingi kunlarda O‘zbekiston hududida ob-havo haroratining keskin pasayishi oqibatida tabiiy gazning iste’mol hajmi keskin oshib borishi kuzatilmoqda. Bunday holatda aholi, ijtimoiy ahamiyatga molik ob’ektlar va qozonxonalarni gaz bilan uzluksiz ta’minlash maqsadida respublikadagi mulkchilik shaklidan qat’iy nazar har qanday ulgurji iste’molchilar, xususan, AGTKSHlarga tabiiy gaz ta’minoti vaqtincha to‘xtatildi”, deyiladi xabarda.
Qayd etilishicha, cheklashlarga qaramasdan har bir viloyat hokimliklari bilan kelishilgan holda ayrim “zapravka”lar kunning ma’lum vaqtida 1 soatdan 3 soatgacha oraliqda uy-joy mulkdorlari shirkatlari, elektr ta’minoti korxonalari, obodonlashtirish boshqarmalari va aholiga propan to‘ldirilgan gaz balonlar yetkazib beruvchi tashkilotlarning transport vositalariga xizmat ko‘rsatmoqda.
Yonilg’i baki - quyish bo’g’ziga, Yonilg’ini keskin chayqalishlarini bartaraf etuvchi ichki to’siqlarga va yonilg’I sathini ko’rsatuvchi datchikka ega. Quyish bo’g’zida, to’r-filtr mavjud, uning qapqog’ida esa (GAZ-53A, ZIL-130, GAZ-24 “Volga”) bug’ va havo klapanlari bor. Klapanlarning harakati, sovitish tizimidagi radiator qopqog’ining klapanlari harakatiga aynan o’xshash bo’ladi. Avtomobillardagi yonilg’i bakining sig’imi quyidagicha: GAZ-24 “Volga”-55 l, GAZ 53A-90 l, ZIL-130-170 l.
To’r-filtrlar yonilg’i nasosi korpusining qopqog’iga va karbyurator qalqi kamerasining shtuseriga ham o’rnatiladi. Bulardan tashqari ta’minlash tizimiga yonilg’ini dag’al va mayin tozalash filtr-tindirgichlari ham kiritiladi.
Dag’al tozalash yonilg’i filtrlari yonilg’i bakining yoniga o’rnatiladi. Uning filtrlovchi elementi 0,05 mm balandlikdagi, shtamplangan chiqiqlari bo’lgan, yupqa plastinkalardan iborat (34-chizma). Yonilg’i plastinkalar orasidagi tirqishlardan o’tayotib tozalanadi.3.10-chizma)
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-turizm-haqida-tushunchalar-va-ularning-paydo-bol.html#Foydalanilgan_adabiyotlar | Referat mavzu: turizm haqida tushunchalar va ularning paydo bo’lishi. Bajardi: Ruziqulov Ravshan | SAMARQAND_DAVLAT_UNIVERSITETI'>O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
REFERAT
MAVZU: TURIZM HAQIDA TUSHUNCHALAR VA ULARNING
PAYDO BO’LISHI.
Bajardi: Ruziqulov Ravshan
Tekshirdi: Turaqulov Ibrohim
SAMARQAND - 2012
REJA:
1.Fan to’g’risida umumiy tushuncha.
2.Fanning maqsadi va vazifalari.
3.Turizmning rivojlanish tarixi.
4.Turizm turlari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Turizmda qo’llaniladigan turli xil jismoniy mashqlar, ularni tashkil qilishning shakl va usullari axolini, ayniqsa, o’quvchi yoshlarni jismoniy va ma’naviy kamolotini tarbiyalashda muhim omillaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun hukumatimiz tomonidan qabul qilinayotgan «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida» (1992 y. 14 yanvar), «Ta’lim to’g’risida» (1997 y. 29 avgust), «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi » kabi chiqarilayotgan qonunlar yosh avlodni ma’naviy, jismoniy kamolotini oshirishga qaratilgan.
Turizmning boshlang’ich tushunchalari, ya’ni turistik poxodlar, sayohatlar, turistik texnika, turistik taktika, turizmni o’rganish, turistik tayyorgarlik, sportcha chamalab topish va x.k.
Turizm so’zi lotin tilidan olingan bo’lib, u aylana bo’ylab harakat qilish - degan ma’noni bildiradi. Keng ma’noda buni kishilarni xayotda harakatda bo’lishlari tushuniladi. Shuningdek, turizm «tur» (belgi) o’rnatish, ya’ni tog’ adirlar, uzoq masofalarga sayohat qilish, so’nggi manzilga belgi ko’yish yoki cho’qqiga chikqanligini bildirish uchun biron bir belgi (yozuv, byust, haykal va x,.k) qoldirishni bildiriladi.
Turistik poxodlarda sportcha chamalab topish, voleybol, yengil atletika va xalq milliy o’yinlaridan keng foydalaniladi. Turizmning texnik tushunchalari poxodga tayyorgarlik shartlari, yuriщ, to’siqlardan o’tish, turistik jixrzlaridan foydalanish, turistik turmush sharoitlarini bilish va ulardan foydalanish keng tushuniladi. Turistik taktika tushunchasi esa kompas, karta, sxema va boshqa asboblar xamda tibbiy sharoit vositalari orqali turistik poxod, slyot, sayohatlarga qo’yiladigan maqsad va vazifalarga erishish, topshiriklarni ado etish demakdir.
Turizm fanining maqsadi va vazifalari
Turizm fani jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismi xisoblanib, u ham yosh avlodni jismonan baquvvat, xar tomonlama yetuk kishilar etib tarbiyalashga qaratilgan.
Turizm fani ilmiy, nazariy o’quv predmeti xisoblanadi. Chunki, turistik poxodlar, amaliy mashg’ulotlar, slyotlar turli musobaqalar jarayonida ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil qilishga asos yaratadi. Bunda turizm bilan shug’ullanuvchilarning jismoniy tayyorgarligi, ularning faolligi, fikr doiralari, xarakat malakalarining rivojlanish sharoitlari eksperement yo’li bilan o’rganiladi.
Turizm fanining asosiy maksad va vazifalari qo’yidagilardan iborat:
Bo’lajak mutaxasis kadrlarni turizmning forma va metodlari bilan qurollantirish;
Oliy o’quv yurtlari, akademik lisey va kasb hunar kollejlari, umumta’lim maktablari, bolalar muassasalari, ishlab chiqarish korxonalari va mahallalarda turistik ish formalarini tashkil etish;
Programmadagi barcha materiallarni qurollantirish;
Nazariy, amaliy mashg’ulotlar va turistik poxodlarda talabalarni jismoniy chiniqtirish, turistik talablarni bajarishlar turizmning asosiy vazifalaridan xisoblanadi. Turizmning asosiy maqsadi:
Sayr-sayohat yoshlarda Vatanga bo’lgan muhabbatni, mehnat sevarlikni, tabiatga ongli munosabatda bo’lishni va o’zaro hamkorlikni tarbiyalashda myhim omillardan biri xisoblanadi. Masalan: Yoshlarni tabiatimizning eng go’zal joylariga (tog’, qir, adir, tarixiy madaniy obidalar va x,k.) sayr - sayohatga yetaklasak, ular qalbida tabiatga, Vatanga va milliy qadriyatlarimizga bo’lgan tarbiyani shakllangiramiz.
Turizmning tarbiyaviy sog’lomlashtirish va ta’limiy ahamiyati
Tarbiya - yosh avlodni muayyan maqsad yo’lida har tomonlama o’stirish, uning mustaqillik ongini va xulq atvorini tarkib toptirish jarayonidir. Turizm jismoniy tarbiyaning ajralmas kismi sifatida sog’lomlashtirish va kompleks tarbiyani amalga oshirish vazifalarini bajaradi. Bu esa shaxsni har tomonlama kamol toptirishdan iborat.
Turizm aqliy tarbiya taraqqiyotiga bevosita ta’sir ko’rsatadi.
Yoshlarning geografiya, biologiya, tarix, geologiya, ekonomika va boshqa fanlar bo’yicha olgan bilim va malakalarini oshiradi. Sayohatlar jarayonida axloqiy irodaviy sifatlar, sof vijdonlik, uyushqoqlik, jasurlik, burchni his qilish, o’zaro yordam va o’rtoqlik his-tuyg’ulari sinovdan o’tadi va chiniqadi. O’kuv yurtlari va ishlab chiqarish mehnat jarayonlarida harakter, ishonch tushunchalari umumiy ma’noda shakllansa, turistik. sayohatlar jarayonida ular amalda sinaladi. Turistik faoliyatlar jarayonida mehnat malakasi xam shakllanadi. Masalan turistlar butun sayohat davomida yuk ko’tarish, turli to’siklardan o’tish, kechalari tunash uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun o’tin to’plash va xakazolar.
Tegishli yuklarni (oziq-ovqat, palatka va x,k.) kutarish, palatkalar o’rnatish, navbatchilik qilish vazifalarini bajarishda ba’zi yoshlar o’ta yalqovlik qilishlari yoki ishni sifatsiz bajarib qo’yishlari mumkin. Turistik sayohat qonunlarida bularga aslo o’rin yo’q. Aksincha bunday xollarda faqat oddiy turistlargina emas, balki poxod rahbarlari ham faol ishtirok etishga majburdir. Demak, sayohatlarda tarbiyaviy ishlar asosiy o’rinni egallaydi. Bu esa poxod qatnashchilariga mehnatni sevish, birdamlik, o’zaro bir-birini hurmat qilish kabi xususiyatlarni mustaxdamlaydi.
Haqiqatdan ham hozirgi yoshlarni har tomonlama kamol toptirishda o’kuv yurtlari, mexnat jamoalari, ota-onalarn butun jamoatchilik olib boradigan tarbiyaning barcha turlari va vositalari, shuningdek, turizm va barcha sport turlarining roli kattadir. Ko’pchilik mutaxassislarning ilmiy tekshirishlariga qaraganda, keyingi paytlarda faol harakatning kamayishi natijasida idora xodimlari, akliy mehnat kishilari va boshqa sohalardagi kishilarda yurak, qon-tomir kasalliklari, nafas olish organlarida xastaliklar mavjud bo’layottani sezilmoqda. Bu xastaliklarni oldini olish uchun shifokorlarimiz doimo faol xarakat qilish lozimligini uqtirmoqdalar. Bunday harakatning asosiysi turizm bilan shug’ullanishdir.
Respublikamiz tabiati shunchalik go’zalki, u yurib charchamaydigan, ko’rib ko’z to’ymaydigan diyor. Chotqol, Chimyon, Shohimardon, Baxmal, Omonqo’ton tog’lari, Sirdaryo, Zarafshon vohalari dam olish, poxodlar uyushtirish, sog’liqni qayta tiklash va uni mustahhamligining sehrli davo vositalaridan hisoblanadi.
Turizmning rivojlanish tarixi
Turizmning insoniyat faoliyatida, oila turmush sharoiti va madaniyat xamda jismoniy kamolot yo’lidagi o’rni P.Ye.Passechniy, V.G.Fadeyev (1980 y), V.P. Morgunov (1978 y), I.P.Milonov (1969 y), K.I. Vaxliyev (1983 y), R. Abdumalikov, T. Xoldorov (1988 y) kabi bir qator olimlar va mutaxassislar tomonidan atroflicha o’rganilib chiqilgan. Ularning ta’kidlashlaricha, eramizdan oldingi VI asrlarda davlatlar, xalqlar o’rtasida savdo va madaniy aloqalar keng tarakkiy etgan. Shunga ko’ra, dastlabki sayohatchilar savdo ishlari bilan aloqador bo’lgan shaxslar ekanligi shubhasizdir. Ayniqsa, qadimgi Yunon, Arab davlatlari o’rtasida savdo-sotiq ishlari ancha rivojlanganligi bizga tarixdan ma’lum. "Tarix otasi" Gerodot birinchi sayyohlardan xisoblanadi. U o’zining tarixiy asarlarida qilgan sayohatlari to’g’risida eramizning 459 yilidayoq hikoya qilgan. Shuningdek, sayohatlarning shakllanishi va rivojlanishda qadimgi greklarning ham hissasi juda katta. Chunki, ular kadimgi Olimpiya o’yinlarini tomosha qilish maqsadida uzoq-uzoqlarda Olimp shaxarchasiga sayohat qilganlar. Bundan tashkari ular sog’likni "tiklash uchun "tilsimli davo" izlab tog’, vodiy o’lkalarini kezib chiqishgan. Tarixiy manbalarga qaraganda, hatto Aleksandr Makedonskiy ham O’rta Osiyoga umrni uzaytiruvchi, insonni qayta yoshartiruvchi "tilsimli suv" qidirib kelgan.
Aristotel, Demokrat, Kvintilmon va boshqa mashxur faylasuflar o’z asarlarida tarbiya to’g’ririda gapirar ekanlar, odamlar, albatta, go’zal tabiat qo’ynida bo’lishlari, sayohat qilishlari zarurligini ta’kidlab o’tganlar.
Turizm O’rta Osiyoda ham qadimdan mavjud bo’lgan. Qadimiy ajdodlarimizning daryo, ko’l sohillarida, cho’lu biyobonlarda sayr qilishi, tog’ cho’qkilariga chiqishi, ovchilik qilganlari haqida bizga ko’pgina tarixiy manbalar, xalq og’zaki ijodidan ma’lum.
Chunonchi, Maxmud Koshg’ariyning "Devonu lug’otit turk" asari, Abu Ali ibn Sino, Umar Hayyom, Ro’dakiy, Firdavsiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur va ko’pgina boshqa allomalarning asarlari, shuningdek, "Alpomish", "Kuntug’mish", "Intizor", "Rustamxon", " Ravshan" va boshqa xalq og’zaki ijodi manbalarida turizmning ilk debochalari o’z aksini topgan.
Alisher Navoiy sog’lom turmo’sh tarzini shakllantirish, kishi sog’ligini mustaxlamlash, dunyoqarashini kengaytirish, insoniy va axlokiy sifatlarini qaror toptirishda jismoniy mashqlar, o’yinlar turli harakatlar ayniqsa, sayohat qilish muhim ahamiyatga ega ekanligini aloxida ta’kidlab, jumladan, shunday yozadi: "Arzi soqin qaydovu sipexri davvor qayda, turobbi mutamakkin qaydavu, kavkabi sayyor qayda. Ul biri sukundin xeksorlar poyondozi bo’ldi. Va bu bori taxarrukdin sarafrozlar sarafrozi. (Tinch turgan yerning fazilati qayda, aylanuvchi osmonning afzalligi qayda. Bir joyda mahkam turgan tuproq qaydayu, sayr qilib yurgan yulduz qayda. O’lardan birinchisi harakatsiz turishidan xokisorlar oyog’i ostida, ikkinchisi esa xarakati tufayli yuqorilarning yuqorisi.) Cayohat ranju mashakqatga sabab, moya tovozu va adabdur. Sayohat (safar) kuron gudozu so’zdir va ul gudozu suv erning vujudi oltuniga iyor anduz (sayehat qilish ranju mashaqqatga sabab bo’lsa ham kamtarlik va adabning moyasi xisoblanadi. Sayohat quyishu yonishning o’chog’i va bu qo’yishu yonish er kishining vujud oltinining o’lchovi). Safar vodiysida musofir (safar qiluvchi) oyog’iga dardu balo tikoni ko’p sanchilur, va lekin ul tikondin maqsud guli ochilur. Yul emg’oki (mehnati) shiddatidan badani ko’p tovshalur (ya’ni ezilur) ammo ko’ngli buzug’lug’lari yosolur (ketur) va ruxi ko’zgusi safo (tozalik) olur. Va har kishilar mamlakat orayishini va har bir manzilni osoyishini safar ahlidan sur va musofirdan ko’r. Safar qilmog’an orom faroxatin qayda bilsun va g’urbat chekmog’an kon rifoqayyatin (baxt farovonligini) ne nav’ ma’lum qilsun. Daryoni sokin (tinch) dur suyidin yutsa bo’lurmi? Va rud (daryo) ki mutaxarrik (xarakat kdluvchi) zur sulol (suv) tarkin tutsa bo’lurmi? Taxarruk (xarakat) ahliga hayotdin olardur va jamulat xayli (qotgan narsalar) tiriklik nishonasidan bexabar".
Shunday ekan, O’rta Osiyoda sayr - sayohat qadimdan rivojlanib, takomillashib kelmokda.
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng, sayohatni rivojlantirish borasida ko’pgina ishlar amalga oshirilmokda. Jumladan, tarixiy madaniy obidalarni qaytadan ta’mirlash, tabiat va ekologiyani asrash kabi chora tadbirlar, ayniqsa, "O’zbekturizm" (1992 yil) tashkilotining tashkil topishi, sayr-sayohatni rivojlantirish va takomillashtirish uchun dastur ishlab chikdi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
O’zbekiston Respublikasining "Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida", gi qonun. Toshkent 1992 yil.
O’zbekiston Respublikasining "Ta’lim to’grisida"gi qonuni. Toshkent 1997 yil
R.A. Abdumalikov, T. Xoldorov "Turizm". Toshkent "O’kituvchi" 1988 yil
Hasaniy M., S. Karimov "Navoyi davri tabobati" . Toshkent "Ibn Sino" nomli nashriyot 1991 yil 126-bet.
M.A. Verba, SM. Golisin, V.M. Kulikov, Ye.G. Ryabov "Maktabda turizm" Toshkent "O’qituvchi" 1990 yil.
| |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html#QƏRARA_ALIR | Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında azərbaycan respublikasi naziRLƏr kabinetiNİn qərari " | “Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI
"Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il 19 iyun tarixli 835-IIIQD nömrəli Qanununun tətbiq edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu il 9 iyul tarixli 119 nömrəli Fərmanının 1.3-cü bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti QƏRARA ALIR:
1. "Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə Qaydaları" təsdiq edilsin (əlavə olunur).
2. Müəyyən edilsin ki:
Azərbaycan Respublikasında elektron vergi hesab-fakturalarının təsdiq edilmiş forma və rekvizitlərə uyğun olaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada tətbiqi və uçotunun aparılması Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir;
elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi ilə əlaqədar 2009-cu ilin dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Ehtiyat Fondundan Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyinə 529,0 min manat məbləğində vəsait ayrılsın;
elektron vergi hesab-fakturaları vergi ödəyiciləri tərəfindən 2010-cu il 1 yanvar tarixindən tətbiq edilir.
3. "Azərbaycan Respublikasında vergi hesab-fakturalarının mərkəzləşdirilmiş qaydada sifarişi, satışı və uçotunun aparılması Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2006-cı il 13 mart tarixli 71 nömrəli qərarı (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, №3, maddə 299) 2010-cu il 1 yanvar tarixindən qüvvədən düşmüş hesab edilsin.
4. Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə tapşırılsın ki:
bu qərarın 2-ci bəndində göstərilən vəsaitin müvafiq qaydada ödənilməsini təmin etsin;
2010-cu il 1 yanvar tarixinə istifadə edilməmiş vergi hesab-fakturalarının mövcud qanunvericiliyə uyğun ləğv edilməsi üçün müvafiq tədbirlər görsün.
5. Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyinə tapşırılsın ki, elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi ilə əlaqədar müvafiq texniki imkanların yaradılmasını təmin edən tədbirlər görsün.
6. Bu qərarın 1-ci bəndi 2010-cu il 1 yanvar tarixindən, digər bəndləri isə imzalandığı gündən qüvvəyə minir.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-mamuriy-huquqiy-munosabatlar-bajardi-fozilova-g.html?page=7 | Vertikal va gorizontal munosabatlar | 3. Vertikal va gorizontal munosabatlar
Vertikal munosabatlar4
Vertikalma’muriy-huquqiymunosabatlaraynanhokimiyatmunosabatlaridir. Mazkurmunosabatlarbo‘ysinuvmavjudbo‘lgantomonlaro‘rtasidayuzagakeladihamdafuqarolik-huquqiymunosabatlardanfarqqilganholda, ulardatomonlarningtengligimavjudemas. Vertikallikdeganda – birtomondayuridik-hokimiyatvakolatlarimavjudligini, ikkinchitomondaesabundayvakolatlarningmavjudemasligini (masalan, fuqarolar) yokivakolatdoirasitorroqekanligi (masalan, quyituruvchiorgan) tushunishlozim. Aynanvertikalma’muriy-huquqiymunosabatlardaboshqaruvsub’ektininguyokibuob’ektgabevositaboshqaruvta’siriamalgaoshiriladi.
Davlatboshqaruvisohasidagima’muriy-huquqiymunosabatlarningvertikalliginianglatuvchiquyidagixususiyatlarniko‘rsatibo‘tishimizmumkin:
-
vertikalmunosabatlarningasosiy (bosh) ko‘rsatkichihisoblangan – “tomonlartengsizligi”ningmavjudligi; boshqaruvsub’ektidayuridik-hokimiyatvakolatlariningmavjudligi;
-
tomonlarningtengsizligibirtomoning (boshqaruvob’ekti) ikkinchitomonga (boshqaruvsub’ekti) bo‘ysinishi, ya’ni “hokimiyat - bo‘ysinuv”gaasoslanishi;
-
ma’muriy-huquqiymunosabatlardabo‘ysinuvhammavaqthamaniqnamoyonbo‘lmaydi. Masalan, fuqaroyokinodavlattashkilotiboshqaruvsub’ektiga (ijrohikimiyatiga) tashkiliyjihatdanbo‘ysinmaganyoxudijrohokimiyatiorganlarininghammasihamto‘g‘ridan-to‘g‘ribo‘ysinuvgaegaemas. Lekinmazkurhollardahamtomonlarningtengsizligiyaqqolnamoyonbo‘ladi;
-
davlatboshqaruvisohasidabo‘ysinuvto‘g‘risidagapirganda, birinchinavbatdatashkiliyjihatdanbo‘ysinuvninazardatutishlozim;
-
vertikalxususiyatdagiaksariyatma’muriy-huquqiymunosabatlarbo‘ysinuvmavjudbo‘lmagantomonlaro‘rtasidahamyuzagakelishimumkin. Lekinbuholdaham, birtomono‘zvakolatidoirasidao‘zigabo‘ysinmaganikkinchitomonuchunmajburiybo‘lganhuquqiyaktniqabulqilishimumkin;
-
davlatboshqaruvisohasidakontrol-nazoratfaoliyatikengdoiradaamalgaoshirilib, uningsub’ektlarisifatidaijrohokimiyatiorganlari (mansabdorshaxslar)ningo‘zinamoyonbo‘ladi. Masalan, maxsustashkiletiladigandavlatorganlaritomonidanamalgaoshiriladiganma’muriynazoratyuridik-hokimiyatxususiyatigaegabo‘lib, tashkiliyjihatdanbo‘ysinmaganboshqaruvob’ektlariganisbatanamalgaoshiriladi;
ma’muriy-huquqiyme’yorlardako‘rsatibo‘tilgantalablardoirasidaboshqaruvsub’ektlariulargabo‘ysinmaganshaxslarga (fuqarolarga, nodavlattuzilmalariga) o‘zlariningyuridik-hokimiyatirodasiniifodaetishimumkinvah.k.lar.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-turizm-haqida-tushunchalar-va-ularning-paydo-bol.html#O’ZBEKISTON_RESPUBLIKASI_OLIY_VA_O’RTA_MAXSUS_TA’LIM_VAZIRLIGI__ALISHER_NAVOIY_NOMIDAGI___SAMARQAND_DAVLAT_UNIVERSITETI | Referat mavzu: turizm haqida tushunchalar va ularning paydo bo’lishi. Bajardi: Ruziqulov Ravshan | SAMARQAND_DAVLAT_UNIVERSITETI'>O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
REFERAT
MAVZU: TURIZM HAQIDA TUSHUNCHALAR VA ULARNING
PAYDO BO’LISHI.
Bajardi: Ruziqulov Ravshan
Tekshirdi: Turaqulov Ibrohim
SAMARQAND - 2012
REJA:
1.Fan to’g’risida umumiy tushuncha.
2.Fanning maqsadi va vazifalari.
3.Turizmning rivojlanish tarixi.
4.Turizm turlari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Turizmda qo’llaniladigan turli xil jismoniy mashqlar, ularni tashkil qilishning shakl va usullari axolini, ayniqsa, o’quvchi yoshlarni jismoniy va ma’naviy kamolotini tarbiyalashda muhim omillaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun hukumatimiz tomonidan qabul qilinayotgan «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida» (1992 y. 14 yanvar), «Ta’lim to’g’risida» (1997 y. 29 avgust), «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi » kabi chiqarilayotgan qonunlar yosh avlodni ma’naviy, jismoniy kamolotini oshirishga qaratilgan.
Turizmning boshlang’ich tushunchalari, ya’ni turistik poxodlar, sayohatlar, turistik texnika, turistik taktika, turizmni o’rganish, turistik tayyorgarlik, sportcha chamalab topish va x.k.
Turizm so’zi lotin tilidan olingan bo’lib, u aylana bo’ylab harakat qilish - degan ma’noni bildiradi. Keng ma’noda buni kishilarni xayotda harakatda bo’lishlari tushuniladi. Shuningdek, turizm «tur» (belgi) o’rnatish, ya’ni tog’ adirlar, uzoq masofalarga sayohat qilish, so’nggi manzilga belgi ko’yish yoki cho’qqiga chikqanligini bildirish uchun biron bir belgi (yozuv, byust, haykal va x,.k) qoldirishni bildiriladi.
Turistik poxodlarda sportcha chamalab topish, voleybol, yengil atletika va xalq milliy o’yinlaridan keng foydalaniladi. Turizmning texnik tushunchalari poxodga tayyorgarlik shartlari, yuriщ, to’siqlardan o’tish, turistik jixrzlaridan foydalanish, turistik turmush sharoitlarini bilish va ulardan foydalanish keng tushuniladi. Turistik taktika tushunchasi esa kompas, karta, sxema va boshqa asboblar xamda tibbiy sharoit vositalari orqali turistik poxod, slyot, sayohatlarga qo’yiladigan maqsad va vazifalarga erishish, topshiriklarni ado etish demakdir.
Turizm fanining maqsadi va vazifalari
Turizm fani jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismi xisoblanib, u ham yosh avlodni jismonan baquvvat, xar tomonlama yetuk kishilar etib tarbiyalashga qaratilgan.
Turizm fani ilmiy, nazariy o’quv predmeti xisoblanadi. Chunki, turistik poxodlar, amaliy mashg’ulotlar, slyotlar turli musobaqalar jarayonida ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil qilishga asos yaratadi. Bunda turizm bilan shug’ullanuvchilarning jismoniy tayyorgarligi, ularning faolligi, fikr doiralari, xarakat malakalarining rivojlanish sharoitlari eksperement yo’li bilan o’rganiladi.
Turizm fanining asosiy maksad va vazifalari qo’yidagilardan iborat:
Bo’lajak mutaxasis kadrlarni turizmning forma va metodlari bilan qurollantirish;
Oliy o’quv yurtlari, akademik lisey va kasb hunar kollejlari, umumta’lim maktablari, bolalar muassasalari, ishlab chiqarish korxonalari va mahallalarda turistik ish formalarini tashkil etish;
Programmadagi barcha materiallarni qurollantirish;
Nazariy, amaliy mashg’ulotlar va turistik poxodlarda talabalarni jismoniy chiniqtirish, turistik talablarni bajarishlar turizmning asosiy vazifalaridan xisoblanadi. Turizmning asosiy maqsadi:
Sayr-sayohat yoshlarda Vatanga bo’lgan muhabbatni, mehnat sevarlikni, tabiatga ongli munosabatda bo’lishni va o’zaro hamkorlikni tarbiyalashda myhim omillardan biri xisoblanadi. Masalan: Yoshlarni tabiatimizning eng go’zal joylariga (tog’, qir, adir, tarixiy madaniy obidalar va x,k.) sayr - sayohatga yetaklasak, ular qalbida tabiatga, Vatanga va milliy qadriyatlarimizga bo’lgan tarbiyani shakllangiramiz.
Turizmning tarbiyaviy sog’lomlashtirish va ta’limiy ahamiyati
Tarbiya - yosh avlodni muayyan maqsad yo’lida har tomonlama o’stirish, uning mustaqillik ongini va xulq atvorini tarkib toptirish jarayonidir. Turizm jismoniy tarbiyaning ajralmas kismi sifatida sog’lomlashtirish va kompleks tarbiyani amalga oshirish vazifalarini bajaradi. Bu esa shaxsni har tomonlama kamol toptirishdan iborat.
Turizm aqliy tarbiya taraqqiyotiga bevosita ta’sir ko’rsatadi.
Yoshlarning geografiya, biologiya, tarix, geologiya, ekonomika va boshqa fanlar bo’yicha olgan bilim va malakalarini oshiradi. Sayohatlar jarayonida axloqiy irodaviy sifatlar, sof vijdonlik, uyushqoqlik, jasurlik, burchni his qilish, o’zaro yordam va o’rtoqlik his-tuyg’ulari sinovdan o’tadi va chiniqadi. O’kuv yurtlari va ishlab chiqarish mehnat jarayonlarida harakter, ishonch tushunchalari umumiy ma’noda shakllansa, turistik. sayohatlar jarayonida ular amalda sinaladi. Turistik faoliyatlar jarayonida mehnat malakasi xam shakllanadi. Masalan turistlar butun sayohat davomida yuk ko’tarish, turli to’siklardan o’tish, kechalari tunash uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun o’tin to’plash va xakazolar.
Tegishli yuklarni (oziq-ovqat, palatka va x,k.) kutarish, palatkalar o’rnatish, navbatchilik qilish vazifalarini bajarishda ba’zi yoshlar o’ta yalqovlik qilishlari yoki ishni sifatsiz bajarib qo’yishlari mumkin. Turistik sayohat qonunlarida bularga aslo o’rin yo’q. Aksincha bunday xollarda faqat oddiy turistlargina emas, balki poxod rahbarlari ham faol ishtirok etishga majburdir. Demak, sayohatlarda tarbiyaviy ishlar asosiy o’rinni egallaydi. Bu esa poxod qatnashchilariga mehnatni sevish, birdamlik, o’zaro bir-birini hurmat qilish kabi xususiyatlarni mustaxdamlaydi.
Haqiqatdan ham hozirgi yoshlarni har tomonlama kamol toptirishda o’kuv yurtlari, mexnat jamoalari, ota-onalarn butun jamoatchilik olib boradigan tarbiyaning barcha turlari va vositalari, shuningdek, turizm va barcha sport turlarining roli kattadir. Ko’pchilik mutaxassislarning ilmiy tekshirishlariga qaraganda, keyingi paytlarda faol harakatning kamayishi natijasida idora xodimlari, akliy mehnat kishilari va boshqa sohalardagi kishilarda yurak, qon-tomir kasalliklari, nafas olish organlarida xastaliklar mavjud bo’layottani sezilmoqda. Bu xastaliklarni oldini olish uchun shifokorlarimiz doimo faol xarakat qilish lozimligini uqtirmoqdalar. Bunday harakatning asosiysi turizm bilan shug’ullanishdir.
Respublikamiz tabiati shunchalik go’zalki, u yurib charchamaydigan, ko’rib ko’z to’ymaydigan diyor. Chotqol, Chimyon, Shohimardon, Baxmal, Omonqo’ton tog’lari, Sirdaryo, Zarafshon vohalari dam olish, poxodlar uyushtirish, sog’liqni qayta tiklash va uni mustahhamligining sehrli davo vositalaridan hisoblanadi.
Turizmning rivojlanish tarixi
Turizmning insoniyat faoliyatida, oila turmush sharoiti va madaniyat xamda jismoniy kamolot yo’lidagi o’rni P.Ye.Passechniy, V.G.Fadeyev (1980 y), V.P. Morgunov (1978 y), I.P.Milonov (1969 y), K.I. Vaxliyev (1983 y), R. Abdumalikov, T. Xoldorov (1988 y) kabi bir qator olimlar va mutaxassislar tomonidan atroflicha o’rganilib chiqilgan. Ularning ta’kidlashlaricha, eramizdan oldingi VI asrlarda davlatlar, xalqlar o’rtasida savdo va madaniy aloqalar keng tarakkiy etgan. Shunga ko’ra, dastlabki sayohatchilar savdo ishlari bilan aloqador bo’lgan shaxslar ekanligi shubhasizdir. Ayniqsa, qadimgi Yunon, Arab davlatlari o’rtasida savdo-sotiq ishlari ancha rivojlanganligi bizga tarixdan ma’lum. "Tarix otasi" Gerodot birinchi sayyohlardan xisoblanadi. U o’zining tarixiy asarlarida qilgan sayohatlari to’g’risida eramizning 459 yilidayoq hikoya qilgan. Shuningdek, sayohatlarning shakllanishi va rivojlanishda qadimgi greklarning ham hissasi juda katta. Chunki, ular kadimgi Olimpiya o’yinlarini tomosha qilish maqsadida uzoq-uzoqlarda Olimp shaxarchasiga sayohat qilganlar. Bundan tashkari ular sog’likni "tiklash uchun "tilsimli davo" izlab tog’, vodiy o’lkalarini kezib chiqishgan. Tarixiy manbalarga qaraganda, hatto Aleksandr Makedonskiy ham O’rta Osiyoga umrni uzaytiruvchi, insonni qayta yoshartiruvchi "tilsimli suv" qidirib kelgan.
Aristotel, Demokrat, Kvintilmon va boshqa mashxur faylasuflar o’z asarlarida tarbiya to’g’ririda gapirar ekanlar, odamlar, albatta, go’zal tabiat qo’ynida bo’lishlari, sayohat qilishlari zarurligini ta’kidlab o’tganlar.
Turizm O’rta Osiyoda ham qadimdan mavjud bo’lgan. Qadimiy ajdodlarimizning daryo, ko’l sohillarida, cho’lu biyobonlarda sayr qilishi, tog’ cho’qkilariga chiqishi, ovchilik qilganlari haqida bizga ko’pgina tarixiy manbalar, xalq og’zaki ijodidan ma’lum.
Chunonchi, Maxmud Koshg’ariyning "Devonu lug’otit turk" asari, Abu Ali ibn Sino, Umar Hayyom, Ro’dakiy, Firdavsiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur va ko’pgina boshqa allomalarning asarlari, shuningdek, "Alpomish", "Kuntug’mish", "Intizor", "Rustamxon", " Ravshan" va boshqa xalq og’zaki ijodi manbalarida turizmning ilk debochalari o’z aksini topgan.
Alisher Navoiy sog’lom turmo’sh tarzini shakllantirish, kishi sog’ligini mustaxlamlash, dunyoqarashini kengaytirish, insoniy va axlokiy sifatlarini qaror toptirishda jismoniy mashqlar, o’yinlar turli harakatlar ayniqsa, sayohat qilish muhim ahamiyatga ega ekanligini aloxida ta’kidlab, jumladan, shunday yozadi: "Arzi soqin qaydovu sipexri davvor qayda, turobbi mutamakkin qaydavu, kavkabi sayyor qayda. Ul biri sukundin xeksorlar poyondozi bo’ldi. Va bu bori taxarrukdin sarafrozlar sarafrozi. (Tinch turgan yerning fazilati qayda, aylanuvchi osmonning afzalligi qayda. Bir joyda mahkam turgan tuproq qaydayu, sayr qilib yurgan yulduz qayda. O’lardan birinchisi harakatsiz turishidan xokisorlar oyog’i ostida, ikkinchisi esa xarakati tufayli yuqorilarning yuqorisi.) Cayohat ranju mashakqatga sabab, moya tovozu va adabdur. Sayohat (safar) kuron gudozu so’zdir va ul gudozu suv erning vujudi oltuniga iyor anduz (sayehat qilish ranju mashaqqatga sabab bo’lsa ham kamtarlik va adabning moyasi xisoblanadi. Sayohat quyishu yonishning o’chog’i va bu qo’yishu yonish er kishining vujud oltinining o’lchovi). Safar vodiysida musofir (safar qiluvchi) oyog’iga dardu balo tikoni ko’p sanchilur, va lekin ul tikondin maqsud guli ochilur. Yul emg’oki (mehnati) shiddatidan badani ko’p tovshalur (ya’ni ezilur) ammo ko’ngli buzug’lug’lari yosolur (ketur) va ruxi ko’zgusi safo (tozalik) olur. Va har kishilar mamlakat orayishini va har bir manzilni osoyishini safar ahlidan sur va musofirdan ko’r. Safar qilmog’an orom faroxatin qayda bilsun va g’urbat chekmog’an kon rifoqayyatin (baxt farovonligini) ne nav’ ma’lum qilsun. Daryoni sokin (tinch) dur suyidin yutsa bo’lurmi? Va rud (daryo) ki mutaxarrik (xarakat kdluvchi) zur sulol (suv) tarkin tutsa bo’lurmi? Taxarruk (xarakat) ahliga hayotdin olardur va jamulat xayli (qotgan narsalar) tiriklik nishonasidan bexabar".
Shunday ekan, O’rta Osiyoda sayr - sayohat qadimdan rivojlanib, takomillashib kelmokda.
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng, sayohatni rivojlantirish borasida ko’pgina ishlar amalga oshirilmokda. Jumladan, tarixiy madaniy obidalarni qaytadan ta’mirlash, tabiat va ekologiyani asrash kabi chora tadbirlar, ayniqsa, "O’zbekturizm" (1992 yil) tashkilotining tashkil topishi, sayr-sayohatni rivojlantirish va takomillashtirish uchun dastur ishlab chikdi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
O’zbekiston Respublikasining "Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida", gi qonun. Toshkent 1992 yil.
O’zbekiston Respublikasining "Ta’lim to’grisida"gi qonuni. Toshkent 1997 yil
R.A. Abdumalikov, T. Xoldorov "Turizm". Toshkent "O’kituvchi" 1988 yil
Hasaniy M., S. Karimov "Navoyi davri tabobati" . Toshkent "Ibn Sino" nomli nashriyot 1991 yil 126-bet.
M.A. Verba, SM. Golisin, V.M. Kulikov, Ye.G. Ryabov "Maktabda turizm" Toshkent "O’qituvchi" 1990 yil.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-turizm-haqida-tushunchalar-va-ularning-paydo-bol.html#SAMARQAND_-_201_2 | Referat mavzu: turizm haqida tushunchalar va ularning paydo bo’lishi. Bajardi: Ruziqulov Ravshan | SAMARQAND_DAVLAT_UNIVERSITETI'>O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
REFERAT
MAVZU: TURIZM HAQIDA TUSHUNCHALAR VA ULARNING
PAYDO BO’LISHI.
Bajardi: Ruziqulov Ravshan
Tekshirdi: Turaqulov Ibrohim
SAMARQAND - 2012
REJA:
1.Fan to’g’risida umumiy tushuncha.
2.Fanning maqsadi va vazifalari.
3.Turizmning rivojlanish tarixi.
4.Turizm turlari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Turizmda qo’llaniladigan turli xil jismoniy mashqlar, ularni tashkil qilishning shakl va usullari axolini, ayniqsa, o’quvchi yoshlarni jismoniy va ma’naviy kamolotini tarbiyalashda muhim omillaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun hukumatimiz tomonidan qabul qilinayotgan «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida» (1992 y. 14 yanvar), «Ta’lim to’g’risida» (1997 y. 29 avgust), «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi » kabi chiqarilayotgan qonunlar yosh avlodni ma’naviy, jismoniy kamolotini oshirishga qaratilgan.
Turizmning boshlang’ich tushunchalari, ya’ni turistik poxodlar, sayohatlar, turistik texnika, turistik taktika, turizmni o’rganish, turistik tayyorgarlik, sportcha chamalab topish va x.k.
Turizm so’zi lotin tilidan olingan bo’lib, u aylana bo’ylab harakat qilish - degan ma’noni bildiradi. Keng ma’noda buni kishilarni xayotda harakatda bo’lishlari tushuniladi. Shuningdek, turizm «tur» (belgi) o’rnatish, ya’ni tog’ adirlar, uzoq masofalarga sayohat qilish, so’nggi manzilga belgi ko’yish yoki cho’qqiga chikqanligini bildirish uchun biron bir belgi (yozuv, byust, haykal va x,.k) qoldirishni bildiriladi.
Turistik poxodlarda sportcha chamalab topish, voleybol, yengil atletika va xalq milliy o’yinlaridan keng foydalaniladi. Turizmning texnik tushunchalari poxodga tayyorgarlik shartlari, yuriщ, to’siqlardan o’tish, turistik jixrzlaridan foydalanish, turistik turmush sharoitlarini bilish va ulardan foydalanish keng tushuniladi. Turistik taktika tushunchasi esa kompas, karta, sxema va boshqa asboblar xamda tibbiy sharoit vositalari orqali turistik poxod, slyot, sayohatlarga qo’yiladigan maqsad va vazifalarga erishish, topshiriklarni ado etish demakdir.
Turizm fanining maqsadi va vazifalari
Turizm fani jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismi xisoblanib, u ham yosh avlodni jismonan baquvvat, xar tomonlama yetuk kishilar etib tarbiyalashga qaratilgan.
Turizm fani ilmiy, nazariy o’quv predmeti xisoblanadi. Chunki, turistik poxodlar, amaliy mashg’ulotlar, slyotlar turli musobaqalar jarayonida ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil qilishga asos yaratadi. Bunda turizm bilan shug’ullanuvchilarning jismoniy tayyorgarligi, ularning faolligi, fikr doiralari, xarakat malakalarining rivojlanish sharoitlari eksperement yo’li bilan o’rganiladi.
Turizm fanining asosiy maksad va vazifalari qo’yidagilardan iborat:
Bo’lajak mutaxasis kadrlarni turizmning forma va metodlari bilan qurollantirish;
Oliy o’quv yurtlari, akademik lisey va kasb hunar kollejlari, umumta’lim maktablari, bolalar muassasalari, ishlab chiqarish korxonalari va mahallalarda turistik ish formalarini tashkil etish;
Programmadagi barcha materiallarni qurollantirish;
Nazariy, amaliy mashg’ulotlar va turistik poxodlarda talabalarni jismoniy chiniqtirish, turistik talablarni bajarishlar turizmning asosiy vazifalaridan xisoblanadi. Turizmning asosiy maqsadi:
Sayr-sayohat yoshlarda Vatanga bo’lgan muhabbatni, mehnat sevarlikni, tabiatga ongli munosabatda bo’lishni va o’zaro hamkorlikni tarbiyalashda myhim omillardan biri xisoblanadi. Masalan: Yoshlarni tabiatimizning eng go’zal joylariga (tog’, qir, adir, tarixiy madaniy obidalar va x,k.) sayr - sayohatga yetaklasak, ular qalbida tabiatga, Vatanga va milliy qadriyatlarimizga bo’lgan tarbiyani shakllangiramiz.
Turizmning tarbiyaviy sog’lomlashtirish va ta’limiy ahamiyati
Tarbiya - yosh avlodni muayyan maqsad yo’lida har tomonlama o’stirish, uning mustaqillik ongini va xulq atvorini tarkib toptirish jarayonidir. Turizm jismoniy tarbiyaning ajralmas kismi sifatida sog’lomlashtirish va kompleks tarbiyani amalga oshirish vazifalarini bajaradi. Bu esa shaxsni har tomonlama kamol toptirishdan iborat.
Turizm aqliy tarbiya taraqqiyotiga bevosita ta’sir ko’rsatadi.
Yoshlarning geografiya, biologiya, tarix, geologiya, ekonomika va boshqa fanlar bo’yicha olgan bilim va malakalarini oshiradi. Sayohatlar jarayonida axloqiy irodaviy sifatlar, sof vijdonlik, uyushqoqlik, jasurlik, burchni his qilish, o’zaro yordam va o’rtoqlik his-tuyg’ulari sinovdan o’tadi va chiniqadi. O’kuv yurtlari va ishlab chiqarish mehnat jarayonlarida harakter, ishonch tushunchalari umumiy ma’noda shakllansa, turistik. sayohatlar jarayonida ular amalda sinaladi. Turistik faoliyatlar jarayonida mehnat malakasi xam shakllanadi. Masalan turistlar butun sayohat davomida yuk ko’tarish, turli to’siklardan o’tish, kechalari tunash uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun joy tayyorlash, ovqat pishirish uchun o’tin to’plash va xakazolar.
Tegishli yuklarni (oziq-ovqat, palatka va x,k.) kutarish, palatkalar o’rnatish, navbatchilik qilish vazifalarini bajarishda ba’zi yoshlar o’ta yalqovlik qilishlari yoki ishni sifatsiz bajarib qo’yishlari mumkin. Turistik sayohat qonunlarida bularga aslo o’rin yo’q. Aksincha bunday xollarda faqat oddiy turistlargina emas, balki poxod rahbarlari ham faol ishtirok etishga majburdir. Demak, sayohatlarda tarbiyaviy ishlar asosiy o’rinni egallaydi. Bu esa poxod qatnashchilariga mehnatni sevish, birdamlik, o’zaro bir-birini hurmat qilish kabi xususiyatlarni mustaxdamlaydi.
Haqiqatdan ham hozirgi yoshlarni har tomonlama kamol toptirishda o’kuv yurtlari, mexnat jamoalari, ota-onalarn butun jamoatchilik olib boradigan tarbiyaning barcha turlari va vositalari, shuningdek, turizm va barcha sport turlarining roli kattadir. Ko’pchilik mutaxassislarning ilmiy tekshirishlariga qaraganda, keyingi paytlarda faol harakatning kamayishi natijasida idora xodimlari, akliy mehnat kishilari va boshqa sohalardagi kishilarda yurak, qon-tomir kasalliklari, nafas olish organlarida xastaliklar mavjud bo’layottani sezilmoqda. Bu xastaliklarni oldini olish uchun shifokorlarimiz doimo faol xarakat qilish lozimligini uqtirmoqdalar. Bunday harakatning asosiysi turizm bilan shug’ullanishdir.
Respublikamiz tabiati shunchalik go’zalki, u yurib charchamaydigan, ko’rib ko’z to’ymaydigan diyor. Chotqol, Chimyon, Shohimardon, Baxmal, Omonqo’ton tog’lari, Sirdaryo, Zarafshon vohalari dam olish, poxodlar uyushtirish, sog’liqni qayta tiklash va uni mustahhamligining sehrli davo vositalaridan hisoblanadi.
Turizmning rivojlanish tarixi
Turizmning insoniyat faoliyatida, oila turmush sharoiti va madaniyat xamda jismoniy kamolot yo’lidagi o’rni P.Ye.Passechniy, V.G.Fadeyev (1980 y), V.P. Morgunov (1978 y), I.P.Milonov (1969 y), K.I. Vaxliyev (1983 y), R. Abdumalikov, T. Xoldorov (1988 y) kabi bir qator olimlar va mutaxassislar tomonidan atroflicha o’rganilib chiqilgan. Ularning ta’kidlashlaricha, eramizdan oldingi VI asrlarda davlatlar, xalqlar o’rtasida savdo va madaniy aloqalar keng tarakkiy etgan. Shunga ko’ra, dastlabki sayohatchilar savdo ishlari bilan aloqador bo’lgan shaxslar ekanligi shubhasizdir. Ayniqsa, qadimgi Yunon, Arab davlatlari o’rtasida savdo-sotiq ishlari ancha rivojlanganligi bizga tarixdan ma’lum. "Tarix otasi" Gerodot birinchi sayyohlardan xisoblanadi. U o’zining tarixiy asarlarida qilgan sayohatlari to’g’risida eramizning 459 yilidayoq hikoya qilgan. Shuningdek, sayohatlarning shakllanishi va rivojlanishda qadimgi greklarning ham hissasi juda katta. Chunki, ular kadimgi Olimpiya o’yinlarini tomosha qilish maqsadida uzoq-uzoqlarda Olimp shaxarchasiga sayohat qilganlar. Bundan tashkari ular sog’likni "tiklash uchun "tilsimli davo" izlab tog’, vodiy o’lkalarini kezib chiqishgan. Tarixiy manbalarga qaraganda, hatto Aleksandr Makedonskiy ham O’rta Osiyoga umrni uzaytiruvchi, insonni qayta yoshartiruvchi "tilsimli suv" qidirib kelgan.
Aristotel, Demokrat, Kvintilmon va boshqa mashxur faylasuflar o’z asarlarida tarbiya to’g’ririda gapirar ekanlar, odamlar, albatta, go’zal tabiat qo’ynida bo’lishlari, sayohat qilishlari zarurligini ta’kidlab o’tganlar.
Turizm O’rta Osiyoda ham qadimdan mavjud bo’lgan. Qadimiy ajdodlarimizning daryo, ko’l sohillarida, cho’lu biyobonlarda sayr qilishi, tog’ cho’qkilariga chiqishi, ovchilik qilganlari haqida bizga ko’pgina tarixiy manbalar, xalq og’zaki ijodidan ma’lum.
Chunonchi, Maxmud Koshg’ariyning "Devonu lug’otit turk" asari, Abu Ali ibn Sino, Umar Hayyom, Ro’dakiy, Firdavsiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur va ko’pgina boshqa allomalarning asarlari, shuningdek, "Alpomish", "Kuntug’mish", "Intizor", "Rustamxon", " Ravshan" va boshqa xalq og’zaki ijodi manbalarida turizmning ilk debochalari o’z aksini topgan.
Alisher Navoiy sog’lom turmo’sh tarzini shakllantirish, kishi sog’ligini mustaxlamlash, dunyoqarashini kengaytirish, insoniy va axlokiy sifatlarini qaror toptirishda jismoniy mashqlar, o’yinlar turli harakatlar ayniqsa, sayohat qilish muhim ahamiyatga ega ekanligini aloxida ta’kidlab, jumladan, shunday yozadi: "Arzi soqin qaydovu sipexri davvor qayda, turobbi mutamakkin qaydavu, kavkabi sayyor qayda. Ul biri sukundin xeksorlar poyondozi bo’ldi. Va bu bori taxarrukdin sarafrozlar sarafrozi. (Tinch turgan yerning fazilati qayda, aylanuvchi osmonning afzalligi qayda. Bir joyda mahkam turgan tuproq qaydayu, sayr qilib yurgan yulduz qayda. O’lardan birinchisi harakatsiz turishidan xokisorlar oyog’i ostida, ikkinchisi esa xarakati tufayli yuqorilarning yuqorisi.) Cayohat ranju mashakqatga sabab, moya tovozu va adabdur. Sayohat (safar) kuron gudozu so’zdir va ul gudozu suv erning vujudi oltuniga iyor anduz (sayehat qilish ranju mashaqqatga sabab bo’lsa ham kamtarlik va adabning moyasi xisoblanadi. Sayohat quyishu yonishning o’chog’i va bu qo’yishu yonish er kishining vujud oltinining o’lchovi). Safar vodiysida musofir (safar qiluvchi) oyog’iga dardu balo tikoni ko’p sanchilur, va lekin ul tikondin maqsud guli ochilur. Yul emg’oki (mehnati) shiddatidan badani ko’p tovshalur (ya’ni ezilur) ammo ko’ngli buzug’lug’lari yosolur (ketur) va ruxi ko’zgusi safo (tozalik) olur. Va har kishilar mamlakat orayishini va har bir manzilni osoyishini safar ahlidan sur va musofirdan ko’r. Safar qilmog’an orom faroxatin qayda bilsun va g’urbat chekmog’an kon rifoqayyatin (baxt farovonligini) ne nav’ ma’lum qilsun. Daryoni sokin (tinch) dur suyidin yutsa bo’lurmi? Va rud (daryo) ki mutaxarrik (xarakat kdluvchi) zur sulol (suv) tarkin tutsa bo’lurmi? Taxarruk (xarakat) ahliga hayotdin olardur va jamulat xayli (qotgan narsalar) tiriklik nishonasidan bexabar".
Shunday ekan, O’rta Osiyoda sayr - sayohat qadimdan rivojlanib, takomillashib kelmokda.
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng, sayohatni rivojlantirish borasida ko’pgina ishlar amalga oshirilmokda. Jumladan, tarixiy madaniy obidalarni qaytadan ta’mirlash, tabiat va ekologiyani asrash kabi chora tadbirlar, ayniqsa, "O’zbekturizm" (1992 yil) tashkilotining tashkil topishi, sayr-sayohatni rivojlantirish va takomillashtirish uchun dastur ishlab chikdi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
O’zbekiston Respublikasining "Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida", gi qonun. Toshkent 1992 yil.
O’zbekiston Respublikasining "Ta’lim to’grisida"gi qonuni. Toshkent 1997 yil
R.A. Abdumalikov, T. Xoldorov "Turizm". Toshkent "O’kituvchi" 1988 yil
Hasaniy M., S. Karimov "Navoyi davri tabobati" . Toshkent "Ibn Sino" nomli nashriyot 1991 yil 126-bet.
M.A. Verba, SM. Golisin, V.M. Kulikov, Ye.G. Ryabov "Maktabda turizm" Toshkent "O’qituvchi" 1990 yil.
| |
http://kompy.info/mavzu-badiiy-asar-kompozitsiysi-gabriel-garsia-markesning-toki.html | Mavzu: Badiiy asar kompozitsiysi. Gabriel Garsia Markesning ‘’To’kilayotgan yaproqlar’’asari tahlili | |
Mavzu: Badiiy asar kompozitsiysi. Gabriel Garsia Markesning ‘’To’kilayotgan yaproqlar’’asari tahlili
|
bet | 1/3 | Sana | 30.07.2024 | Hajmi | 247,09 Kb. | | #268948 |
Bog'liq Dinara F107 Turkiston o’lkasida ROSSIYA IMPERIYASI MUSTAMLAKA TUZUMI. SEWARA MATSAPAYEWA. 108 GROUP REJA TURKISTON AVTANOM SOVET SOTSIOLISTIK RESPUBLIKASINING TASHKIL TOPISHI. 2TSSR –NING IQDISODIY –SIYOSIY AHVOLI. 3.TURKISTON MUHTORIYATINING QURULTOYI VA UNDAGI ASOSIY MASALA. Turkiston avtonom sovet sotsialistik respublikasi (TASSR) — Turkiston oʻlkasida sovet tuzumi oʻrnatilgandan keyin bolsheviklar tomonidan tuzilgan va RSFSR ga kirgan avtonom respublika (1918—24). Maydoni 1.324.994 kv.KM. Aholisi 5 mln.dan ziyod kishi (1922). Poytaxti — Toshkent sh. Turkiston oʻlka sovetlarining 5-sʼyezdi (1918-yil 20 aprel—1 may)da 30 aprel kuni Rossiya Sovet Federatsiyasining Turkiston Sovet Respublikasi (degan nom bilan tashkil topdi. Sʼyezdsa oliy organlar: Turkiston Respublikasi Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi (Turkiston MI K) va Turkiston Respublikasi Xalq Komissarlari Soveti (Turkiston XKS) tuzilgan. TCP maʼmuriy jixatdan Fargʻona, Samarqand, Sirdaryo, Yettisuv, Zakaspiy, keyinchalik Amudaryo (Turkman) viloyatlariga boʻlingan. Respublika hududi BXSR, XXSR, Qozogʻiston ASSR, Afgʻoniston, Eron, Xitoy davlatlari bilan chegaradosh boʻlgan. Turkiston Respublikasi Sovetlarining favqulodda 6-syezdida RSFSR Konstitutsiyasi andozasida TCP Konstitutsiyasi qabul qilingan. 9-sʼyezdda yangi Konstitutsiya qabul qilinib, TSRning nomi Turkiston Sovet Sotsialistik Respublikasi (TSSR) deb oʻzgartirildi. 1918-yil bahorda sovet hokimiyati tomonidan TSSRda sanoatning yetakchi tarmoqlari (paxta tozalash, yogʻmoy i. ch., koʻnchilik va boshqalar) hamda banklar musodara qilindi. Transport yoʻli davlat tasarrufiga oʻtkazildi. Oziq-ovqat taqsimoti (prodrazvyorstka) natijasida dehqonlar qoʻlidagi oziq-ovqat mahsulotlari tortib olindi. 1921-yildan oziq-ovqat soligʻi (prodnalog) joriy qilinib, yetishtirilgan hosilning katta qismi sovet organlariga majburiy topshirtirilgan. Hunarmandlar, savdogarlar va tadbirkorlardan ham katta miqsorda soliq olingan. Sovet rejimining xalqqa qarshi siyosatidan norozi boʻlgan milliy kuchlar qoʻlga qurol olib, qizil armiyaga qarshi kurashganlar.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=6 | Elektron vergi hesab-fakturasının tətbiqi | 5. Elektron vergi hesab-fakturasının tətbiqi
5.1. Elektron vergi hesab-fakturası vergi ödəyicisi (satıcı) tərəfindən müvafiq qaydada hazırlanıb təsdiq edildikdən sonra Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi olan İnternet Vergi İdarəsi tərəfindən avtomatik olaraq alıcının bu səhifədə yaradılmış şəxsi elektron qutusuna (e-qutusu) ötürülür.
5.2. Vergi ödəyicisi (satıcı) malın (işin, xidmətin) alıcısına (sifarişçisinə) elektron vergi hesab-fakturasını Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin müddəalarına uyğun olaraq mal (iş, xidmət) təqdim edildikdən sonra 5 gün müddətində verməlidir.
5.3. Mallar (işlər, xidmətlər) vergi ödəyicisi (satıcı) tərəfindən ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçməyən və ya e-qutusu olmayan alıcılara, həmçinin pərakəndə ticarət, ictimai iaşə və məişət xidməti sahələrində təqdim edildikdə, elektron vergi hesab-fakturası alıcıların tələbi ilə Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi olan İnternet Vergi İdarəsində yaradılmış elektron vergi hesab-fakturası sistemində hazırlanır, qeydə alınır, çap edilir və hüquqi şəxs olan vergi ödəyicisinin imza və möhürü ilə, fiziki şəxs olan vergi ödəyicisinin isə imzası ilə təsdiqlənməklə verilə bilər.
5.4. Elektron vergi hesab-fakturanın ləğvi fakturanı təqdim edən vergi ödəyicisi (satıcı) tərəfindən aparılır. Elektron vergi hesab-fakturası ləğv edildikdən sonra alıcının e-qutusuna bu barədə məlumat göndərilir. Məlumat göndərildikdən sonra elektron vergi hesab-fakturası üzərində düzəliş aparıla bilməz, yalnız ləğv olunub yenisi (dəqiqləşdirilmişi) yaradılmalıdır. Belə halda alıcı vergi ödəyicisinə (satıcıya) müraciət edərək, təqdim olunmuş elektron vergi hesab-fakturasının ləğvini xahiş edə bilər və ləğvetmə vergi ödəyicisi (satıcı) tərəfindən həyata keçirilir.
5.5. Elektron vergi hesab-fakturanın dəqiqləşdirilməsi elektron vergi hesab-fakturası təqdim edildikdən sonra vergi tutulan dövriyyənin dəqiqləşdirilməsi üçün əsas verən hallar üzə çıxdıqda (əməliyyat tam və ya qismən ləğv edildikdə, o cümlədən mal tam və ya qismən geri qaytarıldıqda, əməliyyatın xarakteri dəyişdikdə, qiymətlərin aşağı düşməsi və s.) qiymətləndirmə bazasında dəyişikliyin baş verdiyi hesabat dövründə aparılır. Dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturasına dəqiqləşdirilən elektron vergi hesab-fakturasının seriya və nömrəsi qeyd edildikdən sonra proqram təminatı tərəfindən yeni seriya və nömrə verilir. Dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturası təqdim edildikdən sonra alıcı vergi ödəyicisi tərəfindən təsdiq edilməlidir. Alıcı vergi ödəyicisi tərəfindən dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturası təqdim edildiyi ayın sonuncu gününə kimi təsdiq edilmədiyi halda, dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturası proqram təminatı tərəfindən silinir və dəqiqləşdirilməmiş sayılır.
ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçməyən alıcı vergi ödəyicilərinə təqdim edilən dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturasının təsdiq edilməsi tələb olunmur və dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturası bu Qaydaların 5.3-cü bəndində göstərilən formada çap olunaraq təqdim edilir.
|
“Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə Qaydaları”na
|
| |
http://kompy.info/ozbekiston-respublikasi-raqamli-texnologiyalar-vazirligi-muham-v82.html | O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti mustaqil ish Mavzu: Atmosfera va uni muhofazasi | O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI
Mustaqil ish
Mavzu: Atmosfera va uni muhofazasi
Guruh: ELY001
Bajardi: Abdurahmonov Jaloliddin
Tekshirdi:Saidova Gulchehra
Reja:
Atmosferaning ifloslanishi muammolari
Ozon muammosi
O’zbekistonda atmosferaning ifloslanishi va uning oldini olish muammolari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Atmosferaning ifloslanishi deganda uning tarkibi va hossalarining inson salomatligi, hayvonlar, o’simliklar va ekosistemalarga salbiy ta’sir ko’rsatadigan o’zgarishi tushuniladi. Atmosfera tabiiy va sun’iy yo’llar bilan ifloslanadi. Vulqonlar otilishi, chang to’zonlar, o’rmon, dashtlardagi yong’inlar, o’simlik changlari, mikroorganizmlar, kosmik chang va boshqalar tabiiy ifloslanish manbalaridir. Sun’iy ifloslanish manbalariga energetika, sanoat korxonalari, transport, maishiy chiqindilar va boshqalar kiradi. Hozirgi vaqtda atmosfera ifloslanishining 75% tabiiy manbalarga va 25% antropogen manbalarga to’g’ri keladi.
Agregat xolatiga ko’ra atmosferani ifloslovchi birikmalami to’rt guruhga bo’lish mumkin: qattiq, suyuq, gazsimon va aralash birikmalar. Xavoni ifloslovchi asosiy modda va birikmalarga aerozollar, qattiq zarrachalar, chang, qurum, azot oksidlari (NOx), uglerod oksidlari (SO, SO2), oltingugurt oksidlari (SOx), 53 xlorftoruglerodlar, metall oksidlari va boshqalar kiradi. Atmosferaga o’n minglab modda va birikmalar chiqarilgan bo’lib, ulaming o’zaro birikib xosil qilgan aralashmalari to’la o’rganilmagan. Bunday noma’lum birikmalaming tirik jonzotlarga, shu jumladan inson sog’lig’iga ta’siri aniq baholangan emas.
Atmosferaning kimyoviy, fizik, akustik (shovqin), issiqlik, elektromagnit ifloslanishi yirik shaxarlar va sanoat rayonlarida yuqori darajaga yetgan. Atmosferaning eng xavfli ifloslanishi radioaktiv ifloslanishdir. Radioaktiv ifloslanishning asosiy manbalari qurolining sinovlari, atom elektrostansiyalaridagi falokatlar hisoblanadi. Radioaktiv ifloslanish rak va boshqa kasalliklaming ortishiga olib keladi. Xavoning kuchli ifloslanishi inson sog’ligiga, barcha jonzotlarga salbiy ta’sir ko’rsatadi
Ozon muammosi
Atmosferaning 20-30 km oralig’ida joylashgan o’ziga xos himoya qobig’i-ozon (03) qatlamining siyraklashuvi ham dolzarb ekologik muammolardan hisoblanadi. Yer yuzida dastlab 1970- yillarda stratosferadagi ozonning kamayishi kuzatildi. 1980-yillarda Antarktida ustida ozonning 50% ga kamayishi qayd qilindi. Ko’pchilik mutahassislar ozonning kamayishi texnogen yo’l bilan kelib chiqqan deb hisoblaydilar. Atmosferada ozon miqdorining o’zgarishi tabiiy jarayonlar, jumladan, quyosh faolligining o’zgarishi, boshqa omillar ta’sirida ham o’zgargan bo’lishi ham mumkin.
Atmosfera tarkibi
«Kislotali yomg’ir»lar ayrim davlatlarda xaqiqiy ekologik falokatga aylanib qolgan. Xar qanday qazilma yoqilg’i yondirilganda chiqindi gazlar tarkibida oltingurgut va azot kushoksidlari bo’ladi. Atmosferaga millionlab tonna chiqarilayotgan bu birikmalar yomg’imi kislotaga aylantiradi.
2SO, + 0 2 + 2 N 20 = 2H,S0 4
4N b2+ 2N ,0 + 0 , = 4HNO,
AQSh, Kanada, Germaniya, Shvetsiya, Norvegiya, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlarda kislotali yomg’irlar ta’sirida katta maydondagi o’rmonlar qurishi kuzatilgan.
O’zbekistonda atmosferaning ifloslanishi va uning oldini olish muammolari
O’zbekiston Respublikasida atmosfera havosining ifloslanishi asosiy ekologik muammolardan biri hisoblanadi. Shaharlaming asosan tog’ oldi va tog’ oraliq botiqlarida joylashganligi, iqlimning issiq va quruqligi O’zbekistonda atmosfera havosi ifloslanish darajasining nisbatan yuqori bo’lishiga olib kelgan. O’zbekistonda atmosfera havosi ayniqsa aholi, sanoat va transport yuqori darajada to’plangan Toshkent va Farg’ona iqtisodiy rayonlarida kuchli ifloslangan.
O’zbekistonda atmosfera havosi ifloslanishining oldini olish uchun transportda:
Benzin tarkibidagi qo’rg’oshinga nisbatan standart talablarini kuchaytirish, etil qo’shilgan benzindan astasekin butunlay voz kcchishni ta’minlash;
Siqilgan gaz va dzel yoqilgisidan ko’proq foydalanish;
Transport xarakatini optimallashtirish;
Transport parkini sekin-asta yangilash;
Elektr transport!, metroni rivojlantirish;
Yashil-ximoya zonalarini tashkil qilish va boshqalami amalga oshirish zarurdir.
Xavo ifloslanishini kuzatish va nazorat qilish-monitoring tizimini takomillashtirish talab etiladi. O’zbekistonda «Atmosferani muhofaza qilish to’g’risida» mahsus qonun (1996-yiI, dekabr) qabul qilingan. Qonunga muvofik, atmosferaga salbiy ta’siri uchun korxonalar, tashkilotlar va muassasalar uchun to’lovlar belgilangan va boshqa majburiyatlar yuklangan. Belgilangan me’yordan ortiq ifloslovchi birikmalami chiqarish uchun ham to’lovlar belgilangan.
Xulosa qilib aytganda sanoatda atmosferaning ifloslanishini kamaytirish uchun:
Yangi tozalash qurilmalarini ishga tushirish va samaradorligini oshirish;
Kam chiqitli va chiqindisiz texnologiyalami joriy etish;
Zararli korxonalami chetga chiqarish va boshqa tadbirlani amalga oshirish zarurdir.
Foydalanilgan adabiyotlar
EKOLOGIYA (O’quv qo’llanma)
| |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=4 | Elektron vergi hesab-fakturası uçotunun aparılması | |
Elektron vergi hesab-fakturası uçotunun aparılması
|
bet | 4/7 | Sana | 07.05.2021 | Hajmi | 29,71 Kb. | | #14355 | Turi | Qaydalar |
3. Elektron vergi hesab-fakturası uçotunun aparılması
3.1. Elektron vergi hesab-fakturasının uçotu hər bir əlavə dəyər vergisinin ödəyicisi üzrə Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi vasitəsilə həyata keçirilir.
Elektron vergi hesab-fakturalarının eyni seriyada və eyni nömrədə təkrarlanmasına yol verilmir.
3.2. Elektron vergi hesab-fakturası yalnız əlavə dəyər vergisinin məqsədləri üçün qeydiyyatdan keçmiş şəxslər tərəfindən təqdim edilə bilər.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=7 | ƏLAVƏ
Elektron vergi hesab-fakturası | ƏLAVƏ
Elektron vergi hesab-fakturası
Seriya ___________ № __________ “_______” _______________ 20_____ il
|
Təqdim edən _____________________________________________________________________________________________________________________________________
(Mal təqdim edənin, işi görənin, xidmət göstərənin adı və VÖEN-i)
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmış vergi ödəyicisinin qeydiyyat bildirişini vermiş vergi orqanının adı, bildirişin verilmə tarixi və nömrəsi)
Alıcı _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(malı, işi, xidməti alanın (sifarişçinin) tam adı və VÖEN-i)
Əsas ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(qaimələr, qəbzlər, çeklər, müqavilələr, təhvil-təslim aktları, ödəniş sənədləri və s.)
Əlavə qeydlər ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
manatla
|
Sıra №-si
|
Yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin adı
|
Ölçü vahidi
|
Miqdarı, həcmi
|
Vahidinin buraxılış qiyməti
|
Cəmi
|
Aksiz
|
Yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin dəyəri (ƏDV-siz)
|
Vergi tutulan əməliyyatlardan ödənilməli ƏDV
|
Yola salınmış mallar, görülmüş işlər və ya göstərilmiş xidmətlər üçün məbləğ
|
dərəcəsi (%)
|
məbləği
|
cəmi
|
o cümlədən
|
4 * 5
|
6 * 7
|
ƏDV-yə cəlb edilən
|
ƏDV-yə cəlb edilməyən
|
ƏDV-yə sıfır (0) dərəcə ilə cəlb edilən
|
|
|
6 + 8
|
10 * 0,18
|
9 + 13
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x
|
Yekunu
|
x
|
x
|
x
|
x
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Müəssisənin rəhbəri
|
______________________________
|
___________________________________________________
|
(Fərdi sahibkar)
|
(imza)
|
(soyadı, adı, atasının adı)
|
Baş mühasib
|
______________________________
|
___________________________________________________
|
M.Y.
|
(imza)
|
(soyadı, adı, atasının adı)
|
|
İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI
19 mart 2014-cü il tarixli 84 nömrəli Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (“Azərbaycan” qəzeti, 30 mart 2014-cü il, № 62, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 03, maddə 315)
8 noyabr 2016-cı il tarixli 445 nömrəli Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (“Xalq” qəzeti, 9 noyabr 2016-cı il, № 248)
QƏRARA EDİLMİŞ DƏYİŞİKLİK VƏ ƏLAVƏLƏRİN SİYAHISI
1 8 noyabr 2016-cı il tarixli 445 nömrəli Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (“Xalq” qəzeti, 9 noyabr 2016-cı il, № 248) ilə “Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə Qaydaları”na yeni məzmunda 2.5-ci bənd əlavə edilmişdir.
2 19 mart 2014-cü il tarixli 84 nömrəli Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (“Azərbaycan” qəzeti, 30 mart 2014-cü il, № 62, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 03, maddə 315) ilə 4.1-ci bəndin ikinci abzası çıxarılmışdır.
3 19 mart 2014-cü il tarixli 84 nömrəli Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (“Azərbaycan” qəzeti, 30 mart 2014-cü il, № 62, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 03, maddə 315) ilə 4-1-ci (4.1-1-ci), 4-2-ci (4.1-2-ci ) və 4-3-cü (4.1-3-cü) bəndlər əlavə edilmişdir.
| |
http://kompy.info/fizika-test.html | Fizika test | 9 dm 5 sm necha m?
A)950 B)95 C)905 D)9050
Neksiya avtomobili 10 metr yurib to‘xtadi. Bu harakatda Neksiyani moddiy nuqta deb qarash mumkinmi? A)ha B)yo’q
Vertalyot 30 km sharqqa, keyin 50 km g‘arbga va yana 100 km sharqqa yurdi. Vertalyotning ko‘chishini toping (km). A) 180 B)120 C)80 D)20
Harbiy to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanib 120 km masofani 2 sutka da bosib o‘tdi. Harbiyning tezligini toping (km/soat).
A)2.5 B)60 C) 5 D)24
Tekis tezlanuvchan harakatlanayotgan avtomobilning boshlang‘ich tezligi 10m/s 5s dan keyingi tezligi 16m/s bo‘lsa, shu vaqt ichida avtomobilning bosib o‘tgan yo‘lini toping(m).
A) 15 B)65 C)50 D)80
Boshlang‘ich tezliksiz erkin tushayotgan jism 125 m balandlikdan qancha vaqqtda tushadi (s).g=10m/s2 A)4 B)12.5 C)5 C)10
Diskning diametri 16dm va aylanish chastotasi 0,5 s-1 ga teng. Disk chekka nuqtasining chiziqli tezligini toping. (m/s) π = 3,14
A) 1.57 B)25.12 C) 200.96 D)100.48
Zichligi 7900kg/m3 bo‘lgan temirning hajmi 0,4m3 ga teng. Uning massasini toping (kg).
A)19750 B)3160 C)6320 D)7900
Lift pastga 3m/s tezlik bilan tekis harakatlanmoqda. Undagi 200kg massali ayiqning og‘irligini toping. (N)
g =10m/s
2
A)2600 B)2000 C)1400 D)600
Massasi 20 kg bo‘lgan rezina gorizontal tekislikda yotibdi. Sirt va rezinaning bir-biriga tegib turgan qismlari orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti 0.2 ga teng. Rezinani gorizontal yo‘nalishda 100 N kuch bilan tortsak, rezina va sirt orasida qanday ishqalanish kuchi vujudga keladi ? (N) g=10 m/s2
A)100 B)20 C)40 D)60
2m/s tezlik bilan ketayotgan 360 g koptokga futbolchi orqasidan 3,6N ⋅s kuch impulsi berdi. Koptokning oxirgi impulsini toping (kg ⋅m/s)
A)2.88 B)3.6 C)0.72 D) 4.32
800m/s tezlik bilan uchayotgan 10 g massali o‘qning kinetik energiyasini toping (Kj)
A)3200 B)6400 C)320000 D)640000
Yuqoriga tik otilgan jismning biror vaqt o‘tgandan keyingi kinetik energiyasi 200 J potensial energiyasi esa 400 J ga teng. Uning to‘liq mexanik energiyasini toping (J). Havoning qarshiligini hisobga olmang.
A)200 B)400 C)600 D)800
Isitgichning foydali quvvati 150 Vt va FIKi esa 75 % ga teng. Uning to‘liq quvvatini toping (Vt).
A) 112.5 B) 150 C)175 D)200
Richagning kichik yelkasiga 160 N kuch, katta yelkasiga 20 N kuch tasir qiladi. Katta yelkaning uzunligi 8 sm. Kichik yelkaning uzunligini aniqlang (sm).
A)1 B)64 C)2 D)4
FIKi 45 % bo‘lgan issiqlik mashinasi sovutgichga 110 J issiqlik berdi. U isitgichdan qancha issiqlik olgan (J ).
A) 110 B) 155 C) 145 D) 200
Agar ideal gazning hajmi va harorati 4 marta oshirilsa, uning bosimi qanday o`zgaradi?
A) 4 marta ortadi B) 4 marta kamayadi C) 8 marta ortadi D) o’zgarmaydi
. Izoxorik jarayonda gazga 300 kJ issiqlik berildi. Gaz ichki energiyasining o`zgarishini toping (kJ).
A) 0 B) 300 C) 150 D) 100
Yopiq idishdagi gaz 200 ga K qizdirilganda, bosimi 1.5 marta ortgan bo`lsa, , uning dastlabki temperaturasi qanday bo`lgan K) ?
A) 327 B) 200 C) 300 D) 400
O‘zgarmas bosimda kechadigan jarayonda gazning harorati 3 marta kamaydi. Bunda uning hajmi qanday o‘zgargan?
A) 3
marta kamaygan
B) 3
marta ortgan
C) 9 marta kamaygan
D) 9
marta ortgan |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=2 | Azərbaycan Respublikasının Baş naziri A. Rasi-zadə | |
Azərbaycan Respublikasının Baş naziri A. Rasi-zadə
|
bet | 2/7 | Sana | 07.05.2021 | Hajmi | 29,71 Kb. | | #14355 | Turi | Qaydalar |
Azərbaycan Respublikasının Baş naziri A. Rasi-zadə
Bakı şəhəri, 28 sentyabr 2009-cu il
№ 156
|
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin
2009-cu il 28 sentyabr tarixli 156 nömrəli qərarı ilə
təsdiq edilmişdir
|
Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə
QAYDALARI
1. Ümumi müddəa
Bu Qaydalar "Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il 19 iyun tarixli 835-IIIQD nömrəli Qanununun tətbiq edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu il 9 iyul tarixli 119 nömrəli Fərmanının 1.3-cü bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə hazırlanmışdır və elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi, uçotu və istifadə edilməsi qaydalarını müəyyən edir.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=3 | Elektron vergi hesab-fakturası - Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında azərbaycan respublikasi naziRLƏr kabinetiNİn qərari " | 2. Elektron vergi hesab-fakturası
2.1. Elektron vergi hesab-fakturası - bu Qaydalara əlavədəki məlumatları özündə əks etdirilməklə elektron formada hazırlanan sənəddir.
Bu Qaydalara müvafiq tərtib edilməyən elektron vergi hesab-fakturası ƏDV-nin və aksizin əvəzləşdirilməsinə əsas vermir.
2.2. Elektron vergi hesab-fakturalarının seriyaları və nömrələri Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyində tətbiq edilən Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi (AVİS) vasitəsilə verilir.
2.3. ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçmiş və vergi tutulan əməliyyat aparan şəxs (bundan sonra - vergi ödəyicisi (satıcı) malları (işləri, xidmətləri) alan şəxsə (alıcıya, yaxud sifarişçiyə) elektron vergi hesab-fakturasını elektron formatda təqdim etməlidir.
2.4. Elektron vergi hesab-fakturasında aşağıdakı məlumatlar əks etdirilir:
vergi ödəyicisinin və alıcının (sifarişçinin) adı;
vergi ödəyicisinin və alıcının (sifarişçinin) eyniləşdirmə nömrəsi;
yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin adı;
vergi tutulan əməliyyatın haqqının məbləği, həmçinin vergi tutulan əməliyyatın həcmi;
aksizli mallarda aksizin məbləği;
vergi tutulan əməliyyatdan ödənilməli olan verginin məbləği;
elektron vergi hesab-fakturasının verilmə tarixi;
elektron vergi hesab-fakturasının nömrəsi;
ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmış vergi ödəyicisinin qeydiyyat bildirişini vermiş vergi orqanının adı, bildirişin verilmə tarixi və nömrəsi;
elektron vergi hesab-fakturasını imza etmiş məsul şəxsin vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı.
2.5. Bu Qaydalar ƏDV-nin qaytarılması şərtilə əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə təqdim edilən elektron vergi-hesab fakturalarına şamil olunmur.1
| |
http://kompy.info/translated-from-english-to-uzbek-v2.html | Translated from English to Uzbek | Translated from English to Uzbek - www.onlinedoctranslator.com
Distillash ustunlarini dinamik modellashtirish
Ushbu bobda distillash ustunlarining dinamikasi muhokama qilinadi. Bug 'oqimi, shuningdek, suyuqlik oqimi, javoblar muhokama qilinadi. Birinchidan, doimiy ustunning model kirish va chiqishlarini belgilaydigan atrof-muhit modeli aniqlanadi. Keyinchalik,taqdim etilgan massa, komponent va energiya balanslaridan iborat birinchi tamoyilli xatti-harakatlar modeli taqdim etiladi. Idish molyar massasi suyuqlik va bug` yuklamasiga, shuningdek, idish tarkibiga bog'liq. Ikki idishda yuklash rejimi farqlanadi: aeratsiya rejimi va obstruktsiya rejimi. Energiya balansi juda soddalashtirilgan. Nihoyat, bitta idishda va butun distillash ustuni uchun suyuqlik, bug 'va kompozitsion reaktsiyalarni tavsiflash uchun dinamik modellar olinadi.
Ustunli ekologik model
Atrof-muhit modeli tizim chegaralarini va tizim va uning atrofidagi munosabatlarni belgilaydi. Atrof-muhit diagrammasida (16.1-rasm) ozuqa oqimi va sharoitlari tashqaridan aniqlanadi deb taxmin qilinadi.
Qisitish
F, xF, yF, TF, FV/FL
Qyo'qotish, i
yuqori, mahsulot
Lkondensatsiyalanadi,
Qsovutish
Mn+1
, xn+1
mahsulot oqim
D
reflyuks fraktsiyasi
R*
pastki oqim
B
distillash ustuni modeli
haroratprofil
Ti
pastki
M0,x0
16.1-rasm. Suzuvchi bosimli distillash ustunining eskizi va ekologik modeli. L kondenslar = kondensat oqimi, D = yuqori mahsulot oqimi, R * = qayta oqim fraktsiyasi (Ln + 1 / Lkondens), B = yuqori mahsulot oqimi, M = molyar massa, x = suyuqlik mol qismi, T = harorat.
Eng muhim manipulyatsiya qilingan o'zgaruvchilar pastki energiya ta'minoti Q isitish, yuqori energiyani olib tashlash Qsovutish va qayta oqim nisbati R bo'lib, ular ustun ish bosimiga, idishda yukiga va ajratish darajasiga ta'sir qiladi. Keyinchalik bu bobda qayta oqim koeffitsienti o'rniga R * qayta oqim fraktsiyasi qo'llaniladi. R * - bu qayta oqimning hajmli oqimi va bug'ning hajmli oqimi o'rtasidagi nisbat. Bu kasr to'g'ridan-to'g'ri ma'lum McThiele diagrammasida ish chizig'ining qiyaligini aniqlaydi.
Tizim natijalariga kelsak, boshqariladigan va boshqarilmaydigan o'zgaruvchilarni farqlash mumkin. Agar ustunning maqsadi kerakli mahsulot sifatini ishlab chiqarish bo'lsa, u holda yuqori va pastki sifatlar eng muhim nazorat qilinadigan o'zgaruvchilardir. Idishda faqat haroratni doimiy ravishda o'lchash mumkin. U ustunning holati haqida yaxshi ma'lumot beradi.
F, xF, yF, TF, FV/FL
Ptashqi
Qyo'qotish, i
Qisitish
tepa,mahsulot Lkondensatsiya Mn+1, xn+1
mahsulot oqimi
D
reflyuks fraktsiyasi
R*
pastki fpast
B
distillash ustuni modeli
haroratl
Ti
pastki
M0,x0
16.2-rasm. Boshqariladigan bosimga ega distillash ustunining muqobil ekologik modeli.
16.2-rasmda kondensatorning sovishi tashqi (atmosfera) bosimi bilan belgilanadigan muqobil ekologik diagramma ko'rsatilgan. Ushbu konfiguratsiya ushbu bobda ham ko'rib chiqiladi.
| |
http://kompy.info/qaydalarnn-tesdiq-edilmesi-haqqnda-azerbaycan-respublikasi-naz-v2.html?page=5 | Elektron vergi hesab-fakturasının hazırlanması | 4. Elektron vergi hesab-fakturasının hazırlanması
4.1. Elektron vergi hesab-fakturası malı (işi, xidməti) təqdim edən vergi ödəyicisi tərəfindən Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin rəsmi internet saytının İnternet Vergi İdarəsində yaradılmış elektron vergi hesab-fakturası sistemində Azərbaycan dilində hazırlanır.
Vergi ödəyiciləri onlara vergi orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 27 iyul tarixli 120 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Vergi hesabatının elektron sənəd formasında göndərilməsi Qaydaları"na əsasən verilmiş istifadəçi kodu, parol və şifrədən istifadə etməklə İnternet Vergi İdarəsinə daxil olaraq elektron vergi hesab-fakturasını hazırlayır, təsdiq edir və təqdim edirlər. Vergi ödəyiciləri təhlükəsizlik baxımından istifadəçi kodu, şifrə və parolu məxfi saxlamalı, başqa şəxslərə istifadə üçün verməməli, istifadəçi kodu, şifrə və parol unudulduqda və ya istifadəçi kodu, şifrə və paroldan başqaları tərəfindən istifadə edildiyi məlum olduğu andan 2 gün müddətində uçotda olduğu vergi orqanına yazılı məlumat verməlidirlər.2
4.1-1. Satıcı elektron vergi hesab-fakturasını Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 27 iyul tarixli 120 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Vergi hesabatının elektron sənəd formasında göndərilməsi Qaydaları”na əsasən vergi orqanından alınmış istifadəçi kodu, parol və şifrə, yaxud “Elektron imza və elektron sənəd haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 28 yanvar 2006-cı il tarixli 27 nömrəli qərarına uyğun olaraq əldə edilmiş gücləndirilmiş elektron imza vasitəsilə Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi olan İnternet Vergi İdarəsinə (www.e-taxes.gov.az) daxil olaraq hazırlayır. Elektron vergi hesab-fakturasının tərtib edilməsi, ləğv edilməsi, dəqiqləşdirilməsi, əvəzləşdirilən elektron vergi hesab-fakturaları barədə məlumatların sistemə daxil edilməsi üzrə əməliyyatların həyata keçirilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin kollegiyası tərəfindən təsdiq edilmiş inzibati reqlamentlə müəyyən edilir.3
4.1-2. Bu Qaydaların 4-1-ci bəndinə uyğun olaraq hazırlanmış elektron vergi hesab-fakturasının təsdiq edilərək göndərilməsini satıcı qismində aşağıdakı şəxslər gücləndirilmiş elektron imza vasitəsilə həyata keçirə bilərlər:
4.1-2.1. vergi ödəyicisi olan fiziki şəxsin özü və ya hüquqi şəxsin rəhbəri;
4.1-2.2. bu Qaydaların 4-2.1-ci yarımbəndində qeyd edilmiş şəxsin özü və ödəniş sənədlərini təsdiq etməyə səlahiyyəti olan digər şəxs (şəxslər).
4.1-3. Elektron vergi hesab-fakturasının bu Qaydaların 4-2.2-ci yarımbəndinə uyğun təsdiq edilərək göndərilməsinin ödəniş sənədlərini təsdiq etməyə səlahiyyəti olan digər şəxs (şəxslər) tərəfindən həyata keçirilməsinə icazənin verilməsi bu Qaydaların 4-2.1-ci yarımbəndində qeyd edilmiş şəxslər tərəfindən İnternet Vergi İdarəsində yaradılmış “Səlahiyyətlərin idarə edilməsi” menyusundan istifadə edilməklə, gücləndirilmiş elektron imza vasitəsilə təsdiq edilir.
4.2. Elektron vergi hesab-fakturasında məbləğ milli valyutada (manatla) göstərilməlidir. Elektron vergi hesab-fakturası doldurularkən, onun boş qalmış sətirləri olarsa, bunlar proqram təminatı tərəfindən "0" (sıfır) kimi qəbul edilir.
4.3. Elektron vergi hesab-fakturasının hazırlanaraq qeydə alındığı tarix həmin elektron vergi hesab-fakturasının verilmə tarixi sayılır və bu tarix elektron vergi hesab-fakturasında proqram təminatı vasitəsilə avtomatik olaraq qeyd olunur.
4.4. Elektron vergi hesab-fakturasının "Təqdim edən" rekvizitində mal təqdim edən, iş görən və ya xidmət göstərən vergi ödəyicisinin (satıcının), "Alıcı" rekvizitində isə malın (işin, xidmətin) alıcısının (sifarişçisinin) tam adı və VÖEN-i göstərilməlidir.
4.5. Elektron vergi hesab-fakturası malların (işlərin, xidmətlərin) alıcıya (sifarişçiyə) təqdim edilməsi barədə məlumatları özündə əks etdirən sənədlər (qaimələr, qəbzlər, müqavilələr (əqdlər), təhvil-təslim aktları və s.) əsasında doldurulmalı və bu barədə məlumat elektron vergi hesab-fakturasının "Əsas" rekvizitində öz əksini tapmalıdır. Təsdiqedici sənədlər olmadıqda, elektron vergi hesab-fakturası ƏDV-nin və aksizin əvəzləşdirilməsinə əsas vermir.
4.6. Vergi ödəyicisi tərəfindən dəqiqləşdirilmiş elektron vergi hesab-fakturası təqdim edildiyi halda, "Əlavə qeydlər" rekvizitində "Dəqiqləşdirilmiş" sözü yazılmaqla, dəqiqləşdirilən elektron vergi hesab-fakturasının seriyası, nömrəsi və tarixi göstərilməlidir.
Elektron vergi hesab-fakturası verilməsi zamanı vergi ödəyicilərinin iş xüsusiyyətlərindən, təsərrüfat əməliyyatlarının xarakterindən asılı olaraq müvafiq qeydlər aparıla bilər.
4.7. Elektron vergi hesab-fakturasının bütün xanalarının doldurulması zəruridir:
"Sıra №-si" sütununda - alıcıya (sifarişçiyə) yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin adları ardıcıl nömrələnməli;
"Yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin adı" sütununda - təqdim edilmiş malların (işlərin, xidmətlərin) adları;
"Ölçü vahidi" sütununda - malların (işlərin, xidmətlərin) ölçü vahidi;
"Miqdarı, həcmi" sütununda - malların (işlərin, xidmətlərin) ölçü vahidi ilə miqdarı (həcmi);
"Vahidinin buraxılış qiyməti" sütununda - malların (işlərin, xidmətlərin) müəyyən olunmuş ölçü vahidinin qiyməti (ƏDV və aksiz nəzərə alınmadan);
"Cəmi" sütununda - yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin (ƏDV-siz və aksizsiz) ümumi dəyəri;
"Aksiz" qrafasının ikinci ("məbləği") sütununda - aksizli mallar üzrə aksizin ümumi məbləği;
"Yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin dəyəri (ƏDV-siz)" qrafasının "cəmi" sütununda - yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin ümumi dəyəri ilə aksizin məbləğinin cəmi;
"o cümlədən, ƏDV-yə cəlb edilən" sütununda - yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin əlavə dəyər vergisinə cəlb olunan dəyəri;
"o cümlədən, ƏDV-yə cəlb edilməyən" sütununda - yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin qanunvericiliyin müddəalarına əsasən əlavə dəyər vergisinə cəlb olunmayan dəyəri;
"o cümlədən, ƏDV-yə sıfır (0) dərəcə ilə cəlb edilən" sütununda - yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin qanunvericiliyin müddəalarına əsasən əlavə dəyər vergisinə sıfır (0) dərəcəsi ilə cəlb edilən dəyəri;
"Vergi tutulan əməliyyatdan ödənilməli ƏDV" sütununda göstərilən məbləğ eyni bir sətir üzrə "ƏDV-yə cəlb edilən" sütununda göstərilən rəqəmin ƏDV-nin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş dərəcəsinə hasil edilməklə hesablanır;
"Yola salınmış mallar, görülmüş işlər və ya göstərilmiş xidmətlər üçün məbləğ" sütununda göstərilən məbləğ eyni bir sətir üzrə "Yola salınmış malların, görülmüş işlərin və ya göstərilmiş xidmətlərin dəyəri (ƏDV-siz)" "cəmi" sütunu ilə "Vergi tutulan əməliyyatdan ödənilməli ƏDV məbləği" sütununda göstərilən məbləğlərin cəminə bərabər olmalıdır;
"Yekunu" sətrində müvafiq bəndlərin sütunlarının yekunu göstərilməlidir, elektron vergi hesab-fakturası bir neçə səhifədən ibarət olduqda yekun sətri sonuncu səhifədə doldurulur.
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#1._Ümumi_müdd_ə_alar | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/3-i-bob-voleybol-boyicha-texnik-tayyorgarlik-boyicha-ilmiy-met.html | 3 i-bob. Voleybol bo'yicha texnik tayyorgarlik bo'yicha ilmiy-metodik ishlar | |
3 i-bob. Voleybol bo'yicha texnik tayyorgarlik bo'yicha ilmiy-metodik ishlar
|
bet | 1/12 | Sana | 30.06.2024 | Hajmi | 108 Kb. | | #266243 |
Bog'liq Voleybol bo\'yicha texnik tayyorgarlik bo\'yicha ilmiy-metodik ishlar
Voleybol bo'yicha texnik tayyorgarlik bo'yicha ilmiy-metodik ishlar
VOLEYBOL OʻYINIDA TOʻPNI UZATISH TEXNIKASI
MUNDARIJA:
KIRISH.....................................................................................................................3
I-BOB. VOLEYBOL BO'YICHA TEXNIK TAYYORGARLIK BO'YICHA ILMIY-METODIK ISHLAR.................................................................................5
1.1. Voleybol bo'yicha texnik tayyorgarlikning nazariy asoslari..............................5
1.2. Voleybol bo'yicha psixologik tayyorgarlik............................... ......................18
1.3. O'yin qoidalari va mashg'ulotlarni o'tkazishning asosiy shakllari....................25
II-BOB. KURS ISHINING VAZIFALARI, USULLARI VA TASHKIL ETILISHI...............................................................................................................30
2.1. Maqsadlar, vazifalar, kurs ishi gipotezasi........................................................30
2.2. Kurs ishi usullari................................................ ..............................................32
2.3. O'quv jarayonini tashkil etish.......................... ................................................34
XULOSA................................................................................................................42
TAXLIL..................................................................................................................44
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI.........................................46
KIRISH
Voleybol - bu mushak ishi - tezlik-kuch, aniqlik-koordinatsiya bo'lgan siklik jamoaviy o'yin. Kichik o'lchamlar va to'pga teginish cheklovlari bilan barcha texnik va taktik elementlarni amalga oshirish harakatlarning aniqligi va maqsadga muvofiqligini talab qiladi.
Voleybolchilarning motor harakatlari ko'plab chaqmoq tezligida boshlash va tezlanishlar, sakrashlar, o'zgaruvchan muhitga uzoq, tez va deyarli uzluksiz javob beradigan ko'plab portlovchi zarba harakatlaridan iborat bo'lib, bu jismoniy kuchga yuqori talablarni qo'yadi. voleybolchilarning jismoniy tayyorgarligi.
Voleybolchi rivojlanishining sifat jihatidan yangi darajasi sportchining jismoniy fazilatlarini rivojlantirishning yangi darajasini talab qiladi (qoidalarni o'zgartirish, jamoalarni baland bo'yli o'yinchilar bilan to'ldirish; tezkor harakatlar tufayli hujum salohiyatini oshirish va butun kuchdan foydalangan holda bajarish texnikasi tezligini oshirish). tarmoq uzunligi).
Voleybol texnikasi murakkab koordinatsion harakatlar sifatida tasniflanadi va shuning uchun o'qituvchi-murabbiydan ehtiyotkorlik bilan dastlabki tayyorgarlikni talab qiladi. Aksariyat murabbiylar yosh voleybolchilar bilan amaliy ish olib borishda o‘z tajribalariga, yetakchi o‘qituvchi va murabbiylarning tavsiyalariga, adabiy manbalar tahliliga, internetdagi nashrlarga va hokazolarga tayanadilar.Murabbiyga tushadigan ma’lumotlar oqimi juda xilma-xil va qarama-qarshidir. Murabbiy-ustoz oldiga shogirdlarining sport mahoratini oshirishga hissa qo‘shadigan to‘g‘ri tanlov va qaror qabul qilish vazifasi turibdi.
|
| | |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#T_Ə_L_Ə_BNAM_Ə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/mahorat-darsi.html | Mahorat darsi | |
Mahorat darsi
|
bet | 1/4 | Sana | 21.05.2024 | Hajmi | 0,61 Mb. | | #248769 |
Bog'liq OMONOV ANVAR MAHORAT DARSI
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI
6-SINF KOMPOZITSIYA FANIDAN
MAHORAT DARSI
MAVZU: “O‘LKAMIZDA NAVRO‘Z” KOMPOZITSIYASINI UMUMLASHTIRIB TUGALLASH
DARSNING MAQSAD VA VAZIFALARI:
TA’LIMIY MAQSAD: O‘quvchilarda ona Vatanga bo‘lgan muhabbatni shakllantirish va kompozitsiyalarida aks ettirishni o‘rgatish.
TARBIYAVIY: O‘quvchilarda mas’uliyat va tashabbusni shakllantirish, shuningdek, oqish uchun ijobiy motivatsiyani shakllantirish uchun sharoit yaratish. o‘quvchilarning badiiy nafosatini, qobiliyatini, did va fikrlash faoliyatini kengaytirish.
RIVOJLANTIRUVCHI: Kuzatuv orqali ishlash, vazifalarni o`rganish va ko`nikmalarini rivojlantirish.
UMUMMILLIY KOMPETENSIYA
Badiiy va san’at asarlarini tushunish,ta’sirlana olish,orasta kiyinish,sog‘lom turmush tarziga rioya qilish. O‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish va vatanparvarlik, avvalombor milliy umuminsoniy qadriyatlarga hurmat tuyg‘usini oshirish.
KUTILAYOTGAN NATIJA
Yangi bilimlar egallash. Amaliy ishni bosqichli ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish, tahlil qilish va o‘zini-o‘zi nazorat qilish ko‘nikmasi hosil bo‘ladi.
Yangi bilimlar egallash.
Amaliy ishni bosqichli ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish, tahlil qilish va o‘zini-o‘zi nazorat qilish ko‘nikmasi hosil qila olish.
O‘QUV JARAYONINI AMALGA OSHIRISH TEXNOLOGIYALARI
DARS METODI: Savol-javob, og‘zaki suhbat, nazariy va amaliy
DARS TURI: Yangi bilim beruvchi, noan’anaviy.
DARS JIHOZI: Mavzuga oid ko‘rgazmali qurollar, qalam akvarel, qog‘oz A4, A3, mo‘yqalam va AKT dan foydalaniladi.
T/r
|
Darsning bosqichlari
|
Bajariladigan ish mazmuni
|
|
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=6 | Nəqliyyat səviyyəsi - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | |
Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6)
|
bet | 6/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
Nəqliyyat səviyyəsi tətbiqi və seans səviyyələrinə verilənlərin tələb olunan etibarlı dərəcədə ötürülməsini təmin edir. Bu məqsədlə şəbəkə proqram təminatının nəqliyyat obyektləri ötürülən obyektdəki məlumatları paketləşdirir və qəbuledici obyektdə həmin paketlərdən məlumatı çıxarır. Bundan əlavə nəqliyyat səviyyəsi müxtəlif şəbəkə səviyyələrini uyğunlaşdırır.
Seans səviyyəsi -dialoqun idarə edilməsini təmin edir, cari anda aktiv tərəfi qeyd edir, sinxronlaşdırma vasitələrini təqdim edir. Bu səviyyənin funksiyası tətbiqi səviyyə ilə birləşmişdir. Rabitə seansı təşkil olunduqda digər obyektə daxil olmaq üçün aşağı obyektin səlahiyyəti yoxlanılır.Bu səviyyə bir neçə xidmət siniflərinə (A, B, C və D) malikdir.
Təqdimetmə səviyyəsi - informasiyanın məzmununu dəyişdirmədən onun təsvir olunma formasını təyin edir. Bu səviyyənin vasitəsi ilə bir sistemin tətbiqi səviyyəsindən digər sistemin tətbiqi səviyyəsinə informasiyanın təqdim edilməsi aydın formada olur. Beləliklə təqdimetmə səviyyəsi verilənlərin mübadiləsi üçün eyni sintaksis seçir. Təqdimetmə səviyyəsi tətbiqi səviyyədə olan obyektlərə (istifadəçə və proqramlar) ötürülən informasiyanın çevrilmə (şirifləmək, sıxmaq, şifri aydınlaşdırmaq) üsullarını göstərir.
Tətbiqi səviyyə – bu səviyyəyə istifadəcinin fayllara, printerlərə, hipermətnli Web səhifələrə və s.müraciətinı təmin edən protokollar aid edilir.
|
| | |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#7._T_ə_r_ə_fl_ə_rin_hüquqi_ünvanları_v_ə_rekvizitl_ə_ri | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#«Avtomobil_nə_qliyyatı_il_ə_yükl_ə_rin__daşınması_Qaydaları»na_4_nömr_ə_li_ə_lav_ə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#2._T_ə_r_ə_fl_ə_rin_v_ə_zif_ə_l_ə_ri | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#3._Yükün_daşınmasına_gör_ə_hesablaşmalar | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#«Avtom_obil_n_ə_qliyyatı_il_ə_yükl_ə_rin__daşınması_Qaydaları»na__2_nömr_ə_li_ə_lav_ə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#5._T_ə_r_ə_fl_ə_rin_hüquqi_ünvanları_v_ə_rekvizitl_ə_ri | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html#İnternetdə_ünvanlaşdırma_(TCP/IP_protokolu) | Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | İnternetdə ünvanlaşdırma (TCP/IP protokolu)
Kliyent-server texnologiyası
İnternet brauzerlər
İnternetin xidmətləri
Distant tədris
İP telefoniya
Internetin əsasları
1969-cu il tarixindən etibarən Amerika Birləşmiş Ştatları Internetin əsasını qoydu. Bu zaman bir qrup alim kompüterlərin şəbəkələrə birləşdirilməsi üzrə tədqiqatlara başlamışdır. Tədqiqat ABŞ-ın Müdafiə Nazirliyi bölməsi olan Advanced Research Project Agency (ARPA-Elmi Araşdırmalar Agentliyi) tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Şəbəkə bir tərəfdən hərbi sənaye sahəsində elmi tədqiqatlara təkan verməli, digər tərəfdən, məsələn, raket-nüvə zərbəsi endirilərkən, yaxud aviasiya bombardmanı zamanı zədələnməyə dayanıqlı və bu şəraitdə normal fəaliyyətini davam etdirməyə qabil şəbəkələrin qurulması metodlarının tədqiqat obyekti olmalı idi. Bu ideyalar Massaçusets Texnologiya İnstitutundan C.Liklayderin “Man-Computer Symbiosis” (İnsan-Kompüter simbiozu) (1960-cı il), “Qalaktika şəbəkəsi” (1962-ci il) və “The Computer as a Communication Device”(Kompüter əlaqə qurğusu kimi) (1968-ci il) məqalələrində öz əksini tapmışdır. 1961-ci ildə Kaliforniya Universitetinin professoru Leonard Kleynrok informasiyanın paket prinsipi ilə ötürülməsinin ilk işini (”İnformation Flow in Large Communication Nets”) çap etdirir. Bu işində o, qlobal informasiya şəbəkələrinin qurulmasının başlıca prinsipini formalaşdırır: informasiyanı müəyyən zaman müddətində, müxtəlif sayda aralıq bəndlərindən keçməklə, böyük məsafəyə göndərmək üçün verilənlər kiçik paketlərə ayrılmalı və bir-birindən asılı olmadan ötürülməli, yalnız son məntəqədə qəbul edici tərəfindən bir yerə yığılmalıdır.
ARPANET layihəsi çərçivəsində iş paketlərin kommutasiyası ilə şəbəkələrin yaradılmasına əsaslanır. Bu şəbəkə növündə informasiya (məsələn xəbər) böyük olmayan paketlərə bölünür, həmin paketlər təyin olunmuş yerə çatana qədər səmərəli marşrut seçərək bir-birindən asılı olmayaraq müxtəlif şəbəkələrdə yerini dəyişir. Sonda bütün paketlər final nöqtəsinə çataraq yenidən birləşərək ilkin formanı alır. Bütün kompüterlərin eyni hüquqlu olması informasiyanın konkret bir kompüterdən asılılığını aradan qaldırır. Bu texnologiya hətta müharibə vaxtı belə kommunikasıyaların işinin kəsilməsinə təminat verirdi. Əgər kommunikasiya xəttinin bir hissəsi sıradan çıxarsa, böyük olmayan paketlər digər işləyən xətlərə ötürülə bilər.
ARPANET sistemi uzaq məsafədə olan kompüter mərkəzləri ilə əlaqələri yaradırdı. Bu sistem elektron poçtunun göndərilməsi və informasiya mübadiləsi üçün istifadə olunurdu. Sistem inkişaf edərək, 1983-cü ildə iki şəbəkəyə, ARPANET və MİLNET şəbəkələrinə bölünür. MILNET səbəkəsi hərbi məqsədlər, ARPANET şəbəkəsi isə elmi tədqiqatlar məqsədi üçün nəzərdə tutulurdu. İki şəbəkə arasında informasiya mübadiləsi imkanı yaranır və bu birləşmə Internet adı ilə tanınır.
1980-ci ildə yeni şəbəkələr meydana gəldi. Məsələn, BITNET (Because It’s Time Network), CSNET (Computer Science Network) şəbəkəsi hesablama texnikası və proqramlaşdırma üzrə tədqiqatçıları birləşdirirdi. Sonralar bu şəbəkələr Internetə daxil oldu.
İnternet qlobal şəbəkədə birləşmiş milyonlarala kompüterləri, proqramları, verilənlər bazalarını, fayl və insanları birləşdirən şəbəkələrdən ibarət şəbəkədir. |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#Ə_lav_ə_ş_ə_rtl_ə_r | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#4._T_ə_r_ə_fl_ə_rin_m_ə_suliyy_ə_ti | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#6._Yekun_müdd_ə_alar | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#«Avtomobil_nə_qliyyatı_il_ə_yükl_ə_rin__daşınması_Qaydaları»na_1_nömr_ə_li_ə_lav_ə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#5._Müqavil_ə_nin_qüvv_ə_d_ə_olma_müdd_ə_ti | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html?page=4 | Qeydlə - «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | Qeydlər:
1. ƏDV - əlavə dəyər vergisidir.
2. Görülmüş işlərə dair qeydlər arxa hissədə sərbəst şəkildə aparılmalıdır.
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
19 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Sifarişlərin qeydiyyatı kitabı
Sı-
ra
№-
si
|
Sifarişin
qəbul edilmə tarixi və saatı
|
Sifarişçi-nin
soyadı, adı, atasının adı
|
Sifari-
şin növü
|
Miq-
darı
|
Mərtəbə göstərilməklə çatdırılma ünvanı
|
Daşınma məsafəsi (km)
|
Sifarişin icrası üçün razılaşdı-rılmış müddət
(tarix, vaxt)
|
Sifarişi qəbul etmiş şəxsin soyadı,
adı, atasının adı
|
Sifarişin yerinə yetirilməsi haqqında qeyd
(siyahıdan çıxarılmış sifariş-tapşırığın nömrəsi, sifarişin yerinə yetirilmə tarixi)
|
Q
e
y
d
|
xidmət
|
daşınan yüklər
|
|
haradan
|
haraya
|
|
|
|
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
20 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Təşkilatın möhürü _________________ Sifariş-tapşırığa əlavə
Avtomobil nəqliyyatı ilə daşınmaq üçün təhvil verilən yükün
Siyahısı
Sifarişçi ___________________________________________________
(soyadı, adı, atasının adı)
Hər yük yerində olan əşyaların adı, onların fərqli əlamətləri
|
Qablaşdırma növü
|
Əşyaların
miqdarı
|
Hər bir əşyanın elan olunmuş dəyəri
|
Əşyaların elan olunmuş dəyərinin ümumi qiyməti
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Cəmi:
Qeyd. Yeşiklər, çamadanlar, bağlamalar və digər eyninövlü qablaşdırmada olan yüklər, hər yük yerinə uyğun nömrələnir və siyahının birinci qrafasında göstərilir.
Yerlərin ümumi sayı _________________________________________
Göndərənin imzası___________________________________________
Siyahı yoxlanılmışdır_________________________________________
(agentin və sifarişi rəsmiləşdirənin imzası)
Yük siyahıya uyğun olaraq daşınmaya qəbul edilmişdir ______________
___________________________________________________________
(yükü daşınmaya qəbul edən təşkilatın nümayəndəsinin soyadı və imzası)
Yük Sifarişçi tərəfindən «____»________________ 20___ il tarixdə siyahıya qəbul edilmişdir_______________________________.
(Sifarişçinin imzası)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
21 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
(Sifarişçi tərəfindən doldurulur)
_____________________________________
(təşkilatın adı)
TAPŞIRIQ
I bölmə
Sifarişçinin soyadı, adı, atasının adı ____________________________
(Sifarişçinin poçt ünvanı)
Yükün yerləşdiyi yer ________________________________________
Xahiş edirəm ev əşyalarının təyinat məntəqəsində evə çatdırılmaqla, konteynerdə göndərilməsinə dair tapşırığı qəbul edəsiniz.
Sıra№-si
|
Yükün adı
|
Yerlərin sayı
|
Kütləsi
(kq)
|
Yeni /istifadə olunmuş
|
Nöqsanların siyahısı
|
Elan olunmuş qiymət
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Cəmi ______________________________________________________
Göndərmə stansiyası və yolu ___________________________________
Təyinat stansiyası və yolu _____________________________________
Yükalan və onun poçt ünvanı _________________________________
Yükün çatması haqqında yükalan xəbərdar edildikdən sonra onun təqsiri üzündən konteynerin təyinat məntəqəsində boş dayanması, o cümlədən konteyneri qəbul etməkdən imtina və onun yeni ünvana göndərilməsi mümkünlüyü ilə əlaqədar xərcləri öz üzərimə götürürəm.
«_______»_________________ il
Sifarişçi___________________________
(imza)
«Tapşırıq»ın arxa tərəfi Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
II bölmə
Yükgöndərən________________________________________________
(təşkilatın adı)
Yükgöndərənin poçt ünvanı ____________________________________
Konteynerin nömrəsi ______________ plombun nömrəsi ___________
Qaimə №-si ________________________________________________
Ekspeditor tərəfindən ev əşyaları qəbul edilmişdir __________________
(soyadı, adı, atasının adı)
Konteynerin daşınmaq üçün təhvil verilmə tarixi ___________________
Ekspeditor ______________________
(imza)
M.Y.
III bölmə
Yükalan ___________________________________________________
(təşkilatın və ya onun agentliyinin adı)
___________________________________________________________
Yükalanın poçt ünvanı ________________________________________
___________________________________________________________
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#4._Müqavil_ə_nin_ə_lav_ə_ş_ə_rtl_ə_ri_v_ə_yekun_müdd_ə_alar | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#1._Müqavil_ə_nin_predmeti | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#«Avtomobil_nə_qliyyatı_il_ə_yükl_ə_rin__daşınması_Qaydaları»na_3_nömr_ə_li_ə_lav_ə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=9 | Kliyent server texnologiyası | Kliyent server texnologiyası
Şəbəkədə istənilən iki obyektin qarşılıqlı əlaqəsi zamanı müəyyən resurs (servis, xidmət) imkanlarını ayıran və ondan istifadə edən tərəflər iştirak edir. Resurslardan istifadə edən kliyent, resursları təmin edən tərəf isə server adlanır. Ümumiyyətlə, öz resurslarını istifadəçinin öhdəsinə buraxan uzaq məsafədə yerləşən kompüter ilə bu resursları istismar edən istifadəçi kompüter arasında informasiyaları ötürmə mexanizmi kliyent-server sistemi adlanır. Resurs kimi aparat təminatı (printer, modem, skaner, disk qurğusu və s.), proqram, fayl, məlumat, informasiya və ya hətta kompüterdə ola bilər. Bunlara fayl-server, çap serveri, verilənlər bazası serveri, Veb server və s. aid etmək olar. Veb server dedikdə İnternet şəbəkəsinə qoşulmuş və xüsusi proqram yazılmış kompüter nəzərdə tutulur. Ona başqa sözlə http-server də deyilir. Server kliyent kompüter sorğusuna cavab olaraq lazımi Veb-səhifəni İnternetdən gətirir. İnternet şəbəkələrində daha çox istifadə edilən serverlər Microsoft İnternet İnformation Server (Windows əməliyyat sistemi əsasında işləyən), SQL-server (SQL dilində verilənlər bazasında sorğuların emalı proqramı), Apache –(UNİX əməliyyat sistemi əsasında işləyən) server proqramlarını misal göstərmək olar.
| |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=3 | OSI modeli - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | |
Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6)
|
bet | 3/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
1983-cü ildə Beynalxalq standartlaşma institutu tərəfində şəbəkələrin qarşılıqlı əlaqələrin əsası olan model yaradıldı. Bu model OSI (Open System Interconnection) (Qarşılıqlı əlaqəli açıq sistem) adlandırılaraq müasir kompüter şəbəkələrinin əsasını təşkil edir.
OSI modeli acıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqələrinə xidmət edərək, sistemin müxtəlif əlaqə səviyyələrini təyin edir, onlara standart adlar verərək hər bir səviyyədə hansı funksiyanı yerinə yetirməsini göstərir.
OSI modelində hər bir qarşılıqlı əlaqə vasitələri 7 səviyyəyə bölünür.
Fiziki səviyyə (Physical layer)
Kanal səviyyəsi (Data Link)
Şəbəkə səviyyəsi (Network layer)
Nəqliyyat səviyyəsi (Transport layer)
Seans səviyyəsi (Session layer)
Təqdimetmə səviyyəsi (Prezentation layer)
Tətbiqi səviyyə (Application Layer)
Fiziki səviyyə fiziki əlaqə kanalında informasiyanın (bitlərin) ötürülməsi ilə xarakterizə olunur. Fiziki əlaqə kanalı kimi, koaksal kabel, burulmuş qoşa kabel, optovalokon kabel və s.nəzərdə tutulur. Bu səviyyədə elektrik siqnallarının, məsələn gərginlik və ya cərəyanın ötürülmə siqnallarının səviyyəsi, kodlaşdırma tipi, siqnalların ötürülmə sürəti və s. təyin edilir.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=14 | Hipermüraciət - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | Hipermüraciət - İnternetin müxtəlif resursları arasında müraciətdir.
World Wide Web (Dünyəvi Hörümçək toru) sözü haradan meydana gəlmişdir . World Wide (dünyəvi) - Web kompüterlər Internetə qoşularaq bütün dünyanı təmir edir. Web - ( hörümçək toru) kimi bu kompüterlərdə informasiyanı birləşdirir.
Web - qlobal multimediya kommunikasiya sistemi olaraq, informasiyanın ötürülüməsinin yeni üsuludur. Hipermətn - hipermüraciətləri istifadə edən elektron sənəddir. İstənilən növ sənəd, biznes plan və yaxud bədii əsər və s. hipermətn ola bilər. Hipermətnlərdə hər hansı bir söz ilə digər bir infomsiya mənbəyi arasında əlaqə (hipermüraciət) yaradıla bilər . Hipermüraciyət mətndə izahı tələb oluna bilən sözlər olurlar. Onlar elektron sənəddə seçilirlər (diqər rənqlə, qalın şriftlə və s.). İstifadəçi kursoru həmin sözün üzəri ilə yerləşdirdikdə kursor əl formasına çevrilir. Bu zaman mausun sol düyməsini basdıqda istifadəçi hipermətnə müraciət edir, həmin sözlə əlaqədar informasiya əldə edir. Hipermediya - hipermətnin geniş imkanlı formasıdır. Hipermediya sənədi qrafika , foto, audio və video yazılar ilə canlandırır. Əlbəttə ki, hər hansı bir şəxs tarixi abidə, elmi əsər və s. haqqında Web səhifə yaratdıqda onun istifadə etdiyi qrafika, şəkil , musiqi həmin sənədi daha effektiv edir . Web-in geniş proqram təminatı imkan verir ki, hipermediya sənədi digər kompüterlərdə qorunaraq, müxtəlif müəlliflər tərəfindən yaradılmış sənədə myraciəti təşkil etsin. Məsələn, müəllif hipermətnlə məqalə yaradır. Bu zaman həmin məqaləyə, digər mənbələrdən müraciət edilir. Həmin müraciət vasitəsilə müxtəlif ölkələrdə yerləşən kompüterdəki hipermətnlər arasında əlaqə yaralıdır.
| |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=5 | Şəbəkə səviyyəsi - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | |
Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6)
|
bet | 5/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
Şəbəkə səviyyəsi bir necə şəbəkəni birləşdirən vahid nəqliyyat sisteminin yaradılmasına xidmət edir. Şəbəkə səviyyəsi xəbərlərin ötürülməsində düzgün istiqamətin secilməsini təmin edir. Şəbəkələr öz aralarında marşrutizator (roter) adlanan xüsusi qurğu vasitəsi ilə birləşdirilir. Marşrutizator şəbəkələr arası əlaqələrin topologiyası haqqında informasiyanı yığaraq onun əsasında paketləri təyin olunmuş şəbəkəyə göndərir. Xəbəri bir şəbəkədən (ötürücudən) digər şəbəkəyə (qəbulediciyə) göndərilməsi üçün şəbəkələr arası müəyyən miqdar tranzit ötürmələrdən (hop-siçrayış) istifadə edilir. Bu zaman hər dəfə müvafiq marşrut seçilir. Beləliklə ümumi marşrut paketlərin keçdiyi marşrutizatorların ardıcıllıgından ibarət olur. Daha optimal yolun seçilməsi marşrutlaşdırma adlanır və onun həlli şəbəkə səviyyəsinin əsas məsələlərindən biridir. Çox zaman marşrutun seçilmə kriteriyası kimi verilənlərin ötürmə vaxtı qəbul edilir. Bu isə kanalın buraxma qabiliyyəti və trafikin intensivliyindən asılı olur. Şəbəkə səviyyəsi müxtəlif texnologiyaların uyğunlaşması, böyük şəbəkələrin ünvanlarının sadələşdirilməsi kimi məsələləri də həll edir.
Şəbəkə səviyyəsində xəbər paket adlanır. Bu zaman qəbul edənin ünvanını böyük hissəsi - şəbəkənin nömrəsi və həmin şəbəkədəki qovşağın nömrəsindən ibarət olur. Eyni şəbəkənin bütün qovşağlarının ünvanlarının böyük hissəsi eyni olmalıdır. Şəbəkə səviyyəsində 2 tip protokollar təyin edilir. 1. Şəbəkə protokolları paketlərin şəbəkələrdə hərəkətini həyata keçirir., II marşrutlaşdırma protokolların köməyi ilə marşrutizatorlar (roterlər) şəbəkələrarası birləşmələrin topologiyası haqqında informasiya yığırlar.
|
| | |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html#3._T_ə_r_ə_fl_ə_rin_m_ə_suliyy_ə_ti | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
1 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yük daşınması üçün avtonəqliyyat vasitəsinin
icarəsi (fraxtetmə) müqaviləsi
____________ şəhəri « ____ » __________20___il
Bundan sonra İcarəyə verən (Fraxtverən) adlandırılacaq, ____________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə)
əsasında fəaliyyət göstərən _____________ şəxsində ________________
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı) (hüquqi şəxsin adı, fərdi
_________ bir tərəfdən, bundan sonra İcarəçi (Fraxtedən) adlandırılacaq
sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
__________________ əsasında fəaliyyət göstərən _________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə) (vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
şəxsində _____________________ digər tərəfdən aşağıdakılar haqqında
(hüquqi və ya fiziki şəxs)
Müqavilə bağladılar.
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Müqavilə ilə icarəyə verən (fraxtverən), _______________
(avtonəqliyyat vasitəsinin və ya onun bir hissəsinin
_________ödənişlə, avtonəqliyyat vasitəsinin idarə olunması və istismarı
texniki cəhətdən xarakteristikası göstərilir)
ilə bağlı xidmətlər göstərməklə, icarəçinin (fraxtedənin) istifadəsinə verir.
1.2. Bu Müqavilə_____________________ müddətə bağlanmışdır.
(reyslərin sayı, müddət)
1.3. İcarə haqqının (fraxtın) məbləği _______________________.
(daşınma haqqının dəyəri)
1.4. Avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmələr aşağıdakı ardıcıllıqla və müddətə ödənilir:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.5. Avtonəqliyyat vasitəsi aşağıdakı məqsədlər üçün icarəyə götürülür (fraxt edilir)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
1.6. Avtonəqliyyat vasitəsi icarəçiyə (fraxtedənə) təqdim edilir ___
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. İcarəyə verən (fraxtverən):
2.1.1. bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə icarəyə götürdüyü nəqliyyat vasitəsini saz (işlək) vəziyyətdə saxlamağı, ona texniki xidmət göstərməyi, onun cari və əsaslı təmirini yerinə yetirməyi və icarəçiyə (fraxtedənə) lazım olan avadanlığı təqdim etməyi;
2.1.2. bu Müqavilənin 1.5-ci bəndində göstərilən məqsədlərə uyğun olaraq, icarəçiyə (fraxtedənə) avtonəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz istismarını təmin etməklə, onun idarə olunması və texniki cəhətdən istismarı ilə bağlı xidmətlər göstərməyi;
2.1.3. avtonəqliyyat vasitələrini bu müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmək üçün tələb olunan sayda müvafiq dərəcəli sürücü ilə təmin etməyi;
2.1.4. avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarı ilə bağlı yaranan xərcləri ödəməyi;
2.1.5. avtonəqliyyat vasitəsini və digər avtonəqliyyat vasitələri tərəfindən dəymiş zərərə görə və ya onun istismarı ilə bağlı məsuliyyəti sığorta etməyi öhdəsinə götürür.
2.2. İcarəçi (fraxtedən):
2.2.1. bu Müqavilənin 1.3-cü və 1.4-cü bəndlərində nəzərdə tutulmuş miqdarda, qaydada və müddətdə avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə icarə haqqını ödəməyi;
2.2.2. icarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin kommersiya baxımından istismarının həyata keçirilməsi ilə bağlı öz adından üçüncü şəxslərlə daşıma müqaviləsi və digər müqavilələr bağlamamağı öhdəsinə götürür.
3. Tərəflərin məsuliyyəti
3.1. Tərəflər Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədiklərinə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədiklərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
3.2. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin məhv olması və ya zədələnməsinə görə icarəçiyə (fraxtedənə) vurulmuş ziyanın əvəzini, ondan asılı olmayan səbəblərdən baş verdiyini sübuta yetirməzsə, icarəyə verən (fraxtverən) ödəyir.
3.3. İcarəyə götürülmüş (fraxt edilmiş) avtonəqliyyat vasitəsinin, onun mexanizm, qurğu və avadanlıqlarının istifadəsi zamanı üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə icarəyə verən (fraxtverən) məsuliyyət daşıyır. İcarəyə verən (fraxtverən) üçüncü şəxslərə dəymiş ziyana görə ödənilmiş məbləğin geri qaytarılması barədə, təqsirin icarəçinin (fraxtedənin) ucbatından baş verdiyini sübuta yetirdiyi halda, icarəçiyə (fraxtedənə) qarşı reqres tələb irəli sürə bilər.
4. Müqavilənin əlavə şərtləri və yekun müddəalar
4.1. Müqavilənin əlavə şərtləri ____________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
4.2. Bu Müqavilə ilə nizamlanmayan məsələlərə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları və avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları ilə müəyyən edilən normalar tətbiq olunur.
4.3. Bu Müqavilə __________ nüsxədə tərtib edilir və imzalandığı
(nüsxələrin sayı)
gündən qüvvəyə minir.
5. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
İcarəyə verən (fraxtverən): İcarəçi (fraxtedən):
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
Adı ________________________
___________________________
Ünvanı _____________________
Bank rekvizitləri _____________
____________________________
Tel/Faks ____________________
İcarəyə verən (fraxtverən) ______
(imza və möhür)
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
2 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
ƏMTƏƏ-NƏQLİYYAT QAİMƏSİ
1. Yükgöndərən (adı, ünvanı):
|
2. Yükalan (adı, ünvanı):
|
3. Daşıyıcı (adı, ünvanı):
|
4.Yükün çatdırılma yeri:
|
5. Yüklənmənin yeri və tarixi:
|
6. Yükün göndərilmə vaxtı:
|
7. Yükün dəyəri * :
|
8.Yükgöndərənin daşınma şərtləri barəsində xüsusi göstərişləri *:
|
9. Xüsusi təhlükəli və potensial təhlükəli yük olduqda - təhlükənin konkret növü və belə hallarda yerinə yetirilməli ehtiyat tədbirləri:
|
10. Yük yerlə-rinin adı və nömrə-ləri
|
11. Yük yerlə-rinin miqdarı
|
12. Qabı
|
13.Tər-kibi
|
14. Brut-to çəkisi (kq)
|
15. Daşıyıcıya yüklə birlikdə verilmiş sənədlərin siyahısı *:
|
16. Daşıma haqqı:
|
|
20. Yükün sığortalanmasına dair yükgöndərənin göstərişi *:
21. Yükün daşınması üçün şərtləşdirilmiş müddətlər *:
22. Yükün boşaldılıb başqa nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsinin qadağan edilməsi*:
|
17. Əlavə xərclər:
|
|
18. Avans *:
|
|
Qeyd. * nişanı ilə əmtəə-nəqliyyat qaiməsində, zəruri hallarda, göstərilə bilən məlumatlar qeyd olunmuşdur.
19. Tərtib edilən yer: Tarix:
|
23. Tərəflərin əlavə qeydləri*:
|
24. Yükgöndərənin imzası və möhürü:
|
25. Sürücünün soyadı və adı:
Nəqliyyat vasitəsi markası və növü:
Daşıyıcının imzası və möhürü:
|
26. Yük qəbul olunub:
Yer Tarix
Yükalanın imzası və möhürü:
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
3 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınmasının təşkili müqaviləsi
____________ şəhəri ______ №-li «_____» __________20___il
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(nizamnamə, əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə onun nömrəsi və tarixi)
əsasında fəaliyyət göstərən ___________________ şəxsində bundan
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
sonra Daşıyıcı adlandırılacaq ______________bir tərəfdən, __________
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı) (nizamnamə,
____________________________________________ əsasında fəaliyyət
əsasnamə, etibarnamə və ya şəhadətnamə, onun nömrəsi və tarixi)
göstərən _____________________________ şəxsində bundan sonra
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
«Sifarişçi» adlandırılacaq__________________________ digər tərəfdən
(hüquqi şəxsin adı, yaxud fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı)
aşağıdakılar haqqında
Müqavilə bağladılar:
1. Müqavilənin predmeti
1.1. Daşıyıcı yükü qəbul etməyi, Sifarişçi isə bu müqavilə ilə nəzərdə tutulmuş həcmdə və müddətdə____________ yükün daşınmaya
(uyğun müddət – birgünlük, həftəlik, ongünlük, aylıq və s.)
təqdim edilməsini öz öhdəsinə götürür.
Sifarişçi tərəfindən aylıq tələbnaməyə daşımanın gündəlik həcmi göstərilməklə, işin ongünlüklər və növbələr üzrə Daşıyıcı ilə razılaşdırılmış yerinə yetirilmə cədvəli, yükün daşınma marşrutu, yüklənmə-boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi üsulu və eləcə də yükün daşınması üçün tələb olunan avtonəqliyyat vasitələrinin sayı və markası əlavə edilir.
1.2. Daşımanın gündəlik həcmi __________________ miqdarında müəyyən edilir. Gündəlik daşıma üçün cədvəldə nəzərdə tutulmuş həcmin ________ faizi qədər yayınmaya Daşıyıcıya və Sifarişçiyə icazə verilir.
1.3. Daşıma cədvəlinə hər iki tərəfin razılığı ilə dəyişikliklər, daşımadan əvvəlki gün (daşımaya bir gün qalmış) saat 11.00-dan gec olmayaraq edilə bilər.
2. Tərəflərin vəzifələri
2.1. Daşıyıcının vəzifələri:
2.1.1. tələbnaməni (sifarişi) qəbul edərkən yükün həcminə və xarakterinə uyğun avtonəqliyyat vasitələrinin növünü və sayını seçmək və avtonəqliyyat vasitələrinin nəzərdə tutulmuş qaydada yükləmə meydançasına verilməsini təmin etmək;
2.1.2. daşınacaq yükü daşımaq üçün nəzərdə tutulan və sanitariya tələblərinə uyğun olan avtonəqliyyat vasitəsini daşımaya yararlı şəkildə yükləmə meydançasına vermək;
2.1.3. aşağıdakılar istisna olmaqla, daşınan yükün yolboyu mühafizəsini öz üzərinə götürür;
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.1.4. Sifarişçinin ona təhvil verdiyi yükü təyinat məntəqəsinə çatdırmaq və əmtəə-nəqliyyat qaiməsində qeyd edilən yükalana təhvil vermək. Yükün təhvil verilməsi əmtəə-nəqliyyat qaiməsində yükalanın imzası ilə rəsmiləşdirilir.
2.2. Sifarişçinin vəzifələri:
2.2.1. nəzərdə tutulmuş vaxtda yükü yükləməyə təqdim etmək;
2.2.2. yükü əvvəlcədən yükləməyə hazır etmək (istiqamətlər üzrə seçmək, plomblamaq, taralaşdırmaq və s.);
2.2.3. ilin bütün fəsillərində yükləmə-boşaltma meydançasına gələn yolları daşımanı yerinə yetirmək və avtonəqliyyat vasitəsinin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkəti, habelə sərbəst manevr etməsi üçün yararlı vəziyyətdə saxlamaq;
2.2.4. axşam və gecə saatlarında yükləmə və boşaltma yerlərinin işıqlandırılmasını təmin etmək;
2.2.5. yükləmə və boşaltmanı yerinə yetirmək üçün zəruri olan qurğu və köməkçi avadanlığa malik olmaq;
2.2.6. təlimata uyğun əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin, yol vərəqəsinin və yükü müşayiət edən digər sənədlərin avtonəqliyyat vasitəsini gecikdirmədən rəsmiləşdirilməsini təmin etmək.
2.3. Yükün nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsi işləri __________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
Yükün nəqliyyat vasitəsindən boşaldılması ___________________ işçi qüvvəsi və vəsaiti hesabına (Daşıyıcı, Sifarişçi)
yerinə yetirilir.
2.4. Tərəflərin əlavə vəzifələri _____________________________
___________________________________________________________
__________________________________________________________.
3. Yükün daşınmasına görə hesablaşmalar
3.1. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə Sifarişçi _______________________________ daşıma haqqı ödəyir. (norma, tarif və qiymətlər)
3.2. Daşınmaya və daşınma ilə bağlı əməliyyat və xidmətlərin yerinə yetirilməsinə görə ödəniş tərəflər arasında ____________əsasında ________________ (hesab-faktura, əmtəə-nəqliyyat qaiməsi)
(uyğun müddət)
müddətdə həyata keçirilir.
3.3. Sifarişçi ödəməni gecikdirdiyinə görə ödənişin ____ faizi məbləğində gecikdirdiyi hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir.
3.4. Hesab-fakturanın tərtib edilməsi üçün əsas əmtəə-nəqliyyat qaiməsi, avtonəqliyyat vasitəsindən istifadəyə görə ödəmənin əsası isə sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin yol vərəqəsində möhürü və imzası ilə təsdiq etdiyi qeydlərdir.
4. Tərəflərin məsuliyyəti
4.1. Tərəflər bu Müqavilənin şərtlərini yerinə yetirmədikdə və ya lazımi qaydada yerinə yetirmədikdə, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Bu Müqavilədə nəzərdə tutulan daşıma həcmini yerinə yetirməyən tərəf təqdim etmədiyi və ya daşımadığı yükün dəyərinin 20 faizi miqdarında cərimə ödəyir.
4.3. Avtonəqliyyat vasitəsini vaxtında yüklənməyə təqdim etməyən tərəf _________________________ cərimə ödəyir.
(cərimənin miqdarı)
4.4. Avtonəqliyyat vasitəsini nasaz vəziyyətdə və ya yükləmə üçün yararsız halda yüklənməyə təqdim edən daşıyıcı ___________________ cərimə ödəyir. (cərimənin miqdarı)
4.5. Müqavilənin əlavə şərtlərini yerinə yetirməyən tərəf ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(əlavə şərtlər və onlara görə məsuliyyət)
4.6. Mütəmadi olaraq müqavilə şərtləri pozularsa, tərəflər arasında Müqavilə ləğv edilmiş hesab edilir.
5. Müqavilənin qüvvədə olma müddəti
5.1. Bu Müqavilə imzalandığı andan qüvvəyə minir və _________
(qüvvədə olduğu tarix göstərilir)
tarixinədək qüvvədədir.
5.2. Bu Müqavilə ______________________ nüsxədə tərtib edilir.
(nüsxələrin sayı)
6. Yekun müddəalar
6.1. Bu Müqavilədə əksini tapmamış məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həll edilir.
6.2. Müqavilənin icra edilməsində ortaya çıxan mübahisəli məsələlər məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılır.
7. Tərəflərin hüquqi ünvanları və rekvizitləri
Daşıyıcı Sifarişçi
Adı _______________________ Adı ______________________
__________________________ _________________________
Ünvanı___________________ Ünvanı ____________________
__________________________ __________________________
Bank rekvizitləri______________ Bank rekvizitləri ____________
__________________________ _______________________
Tel/Faks ___________________ Tel/Faks___________________
Daşıyıcı _________________ Sifarişçi __________________
(imza və möhür) (imza və möhür)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
4 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
«__» ________ 20__ il tarixli ____________ Müqaviləyə yüklərin
daşınması üzrə «__» _____________ 20__il tarixli ________ №-li əlavə
TƏLƏBNAMƏ
Sifarişçinin adı ______________ Sifarişçinin ünvanı ________________
(soyadı, adı, atasının adı,
___________________________________________________________
avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul şəxsin vəzifəsi və telefon nömrəsi)
Sifarişçinin hesablaşma hesabı №____________ ________________
(bankın adı və ünvanı)
Daşımanın aylıq həcmi ________ ton ________ t/km _______ ödənişli
avtomobil/saat
Aylıq daşıma üçün təqdim edilir ______ ton ______ t/km _____ ödənişli
avtomobil/saat
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükün sinfi
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin sifarişçisi tərəfindən doldurulur
|
Yüklənməyə verilən avtonəqliyyat
vasitələrinin gündəlik sayı
|
Daşıyıcı tərəfindən doldurulur
|
yükgöndərənin adı və
avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə ünvanı
|
yükalanın adı və yükün
çatdırılma ünvanı
|
yükün kütləsi
|
yükləmə qaydası
|
boşaltma qaydası
|
daşıma məsafəsi
|
ilkin dəyərin hesablanması
|
qiymətləndirmə
|
qiymətləndirmə
|
məbləğ
(man.)
|
qeyd
|
Əlavə şərtlər
1. Yükün müşayiəti və təhvil verilməsi ____tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan
dalan yollarının saxlanması ____________________________________
______________ tərəfindən həyata keçirilir, boşaltma məntəqələrinə gedən dalan yollarının saxlanması isə ____________________tərəfindən həyata keçirilir.
3. Daşıma haqqının ödənilməsi _______tərəfindən yerinə yetirilir.
4. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçi tərəfindən məsul edilmiş şəxs______________ ____________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Tələbnaməni qəbul etdi ___________________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Razılaşdırılmışdır Razılaşdırılmışdır
Daşıyıcının nümayəndəsi Sifarişçinin nümayəndəsi
_________ ________________ ___________ __________________
(imzası) (soyadı, adı, atasının adı) (imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
______________ _____________
(tarix) (tarix)
20_____ ilin ___________ ayı üçün yüklərin daşınma qrafiki
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Yükgöndərənin adı və avtonəqliyyat
vasitəsinin verilmə ünvanı
|
Yükalanın adı və yükün çatdırılmaünvanı
|
Yükün kütləsi
|
Yükləmə üsulu
|
Boşaltma üsulu
|
Avtonəqliyyat vasitələrinin marka və sayı
|
Dekadalar üzrə yüklərin daşınması
|
Növbə üzrə iş rejimi
|
|
|
|
I – cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
II - cəmi,ton
|
o cüm-lədən
|
1-ci
|
2-ci
|
3-cü
|
|
|
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
2-ci və 3-cü növbə zamanı
|
istirahət günləri
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
başlanğıc
|
son
|
| |
http://kompy.info/i-bob-korxona-bozor-iqtisodiyotining-xojalik-subyekti.html | I-bob. Korxona bozor iqtisodiyotining xojalik subyekti | |
I-bob. Korxona bozor iqtisodiyotining xojalik subyekti
|
bet | 1/8 | Sana | 20.12.2023 | Hajmi | 55,37 Kb. | | #124439 |
Bog'liq Almatov H.kurs ishi
MAVZU:KORXONA BOZOR IQTISODIYOTINING XOJALIK SUBYEKTI, MILLIY IQTISODIYOT RIVOJLANISHIDA KORXONANING O’RNI VA ROLI.
REJA:
KIRISH.
I-BOB. KORXONA BOZOR IQTISODIYOTINING XOJALIK SUBYEKTI.
1.1.Korxonani tashkil etish, faoliyatini tugatish tamoyillari va tartib-qoidalar.
1.2.Korxonalar faoliyatini litsenziyaiash tartibi.
II-BOB. MILLIY IQTISODIYOT RIVOJLANISHIDA KORXONANING O’RNI VA ROLI.
2.1. Korxonaning belgilari, funktsiyalari va vazifalari.
2.2 Korxonalarni tasniflash.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
XULOSA.
MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………………………………………3
I-BOB. KORXONA BOZOR IQTISODIYOTINING
XOJALIK SUBYEKTI…………………………………………………………..5
Korxonani tashkil etish, faoliyatini tugatish tamoyillari
va tartib-qoidalar………………………………………………………….……….5
Korxonalar faoliyatini litsenziyaiash tartibi……………………………….………7
II-BOB. MILLIY IQTISODIYOT RIVOJLANISHIDA KORXONANING O’RNI VA ROLI.………………………………………………………..………16
Korxonaning belgilari, funktsiyalari va vazifalari………………………..………16
Korxonalarni tasniflash.. .…………………………………………………...……25
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………….……29
XULOSA…………………………………………………………………………30
KIRISH
Hozirgi vaqtda innovatsiyalar iqtisodiyotni rivojlantirishning eng xarakterli xususiyatlaridan biriga aylanib bormoqda. Yaqinda bu nom ekzotik, noma'lum va hatto professionallar orasida ham unchalik aniq bo'lmagan narsani eslatardi, ammo endi innovatsiyaning o'zi ham, uning tushunchalari ham dunyoni tezda zabt etmoqda. Innovatsion jarayonda jiddiy rol o'ynaydigan va innovatsiyalarni korxonalar uchun strategik resursga aylantiradigan xalqaro kapital bozori kengayib bormoqda, bu borada unga yangi moliyaviy tuzilmalar unga yordam bermoqda.
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko'rsatadiki, innovatsiyalarga ko'pincha odamlarning bevosita salbiy munosabati va pozitsiyasi to'sqinlik qiladi. Biroq, O‘zbekistonda 1/2022, yanvarfevral (№ 00057) “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnali 239 http://iqtisodiyot.tsue.uz paradoksal vaziyat rivojlanmoqda, ya'ni butun jamiyat innovatsion jarayonlarga ijobiy munosabat va qo'llab-quvvatlashni bildirayapti.
Xususan, O‘zbekistonda qabul qilingan ko‘plab normativ-huquqiy hujjatlar ва ижтимоий тармоқларда кенг муҳокамага қўйилган қонун лойиҳалариda o‘z aksini topgan. Innovatsion faoliyat to‘g‘risida 2020 yil 27 iyuldagi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni, Ilm-fan va ilmiy faoliyat to‘g‘risida”gi Qonun, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi “2017–2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili”da amalga oshirishga oid davlat Dasturi to‘g‘risida”gi prezident farmoni, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Iqtisodiyotni rivojlantirish va kambag‘allikni qisqartirishga oid davlat siyosatini tubdan yangilash chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2020 yil 26 martdagi PF-5975- son Farmoni , «O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi hamda uning tizim tashkilotlari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida» 2020 yil 26 martdagi PQ-4653-son, «Aholini tadbirkorlikka jalb qilish tizimini takomillashtirish va tadbirkorlikni rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» 2020 yil 13 oktabrdagi PQ-4862-son qarorlari, “O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi huzuridagi tadbirkorlikni rivojlantirish agentligi faoliyatini samarali tashkil etish to‘g‘risida ” 2021 yil 17 fevraldagi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori kabi myoriy hujjatlar shular jumlasidandir.
Ushbu hujjatlarni qabul qilishdan maqsad tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish, yangi tadbirkorlarni vujudga keltirish va rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, innovatsion tizimning salohiyati va samaradorligini oshirishga ko‘maklashish, innovatsiyalar uchun qulay bo‘lgan normativhuquqiy, moliyaviy va axborot muhitini yaratishdan iborat. Shuningdek, sanoatda raqobatbardoshlik va mahsuldorlikni oshirish, yuqori texnologiyali mahsulotlar ulushini oshirishni rag'batlantirish, ishlab chiqarishni ko'paytirish va ishlab chiqarish va eksport tarkibida ulushni oshirish, innovatsion texnologiyalar va ilg'or boshqaruvni qo'llashni kengaytirishдир. Iqtisodiyotni innovatsion rivojlantirish, yangi tadbirkorlarni vujudga keltirish orqali tizimning salohiyati va samaradorligini oshirishga ko‘maklashish tadqiqot ishining maqsadi hisoblanadi.
Tadqiqotning vazifalari esa sanoatda raqobatbardoshlik va mahsuldorlikni oshirish bosqichlarini tadqiq qilish va uning о‘ziga xos xususiyatlarini asoslash; yuqori texnologiyali mahsulotlar ulushini oshirishni rag'batlantirish, ishlab chiqarishni ko'paytirish va ishlab chiqarish va eksport tarkibida ulushni oshirish, innovatsion texnologiyalar va ilg'or boshqaruvni qo'llashni kengaytirishга ta’sir qiluvchi omillarni aniqlashdan iboratdir.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=4 | Kanal səviyyəsinin - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | |
Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6)
|
bet | 4/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
Kanal səviyyəsinin funksiyası rabitə kanalında giriş-çıxış informasiyasının idarəsindən ibarətdir. Bu səviyyədə ötürülmə mühiti, səhvlər təyin edilir və səhvlərin düzəlişi yoxlanılır. Bunun üçün informasiya bitləri kadrlarda (frame) qruplaşdırılır. Kanal səviyyəsi hər bir kadrın düzgunlüyünü təyin edir. Kadrların yoxlayici cəmini hesablayaraq onu hər bir kadrın sonuna əlavə edir. Qəbuledicidə yoxlayıcı cəm hesablanır. Onlar eyni olduqda informasiya qəbul edilir. Səhvlər təyin edildikdə isə ötürmə təkrar icra olunur.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=7 | İnternetdə ünvanlaşdırma (TCP/IP protokolu) | İnternetdə ünvanlaşdırma (TCP/IP protokolu)
Kompüter şəbəkələrində standartlaşmanın əsasını şəbəkə qarşılıqlı vasitələrinin yaradılmasında coxsəviyyəli yanaşma təşkil edir.Beləliklə sistemin qovşaqlarının qarşılıqlı əlaqəsi üçün müxtəlif səviyyələrdə protokollar istifadə edilir. Protokol müxtəlif qovşaqlarda eyni səviyyədə şəbəkə komponentləri ilə mübadilə edən xəbərlərin ardıcıllığını və formatını təyin edən qaydalardır. Sadə dildə desək,protokol – şəbəkədə kompüterlərin bir-biri ilə ünsiyyət dilidir.
Şəbəkələrin qovşağlarınla və bütün səviyyələrində onların qarşılıqlı əlaqəsini ieararxik təşkil edən protokol yığını protokollar steki adlanır.
İnternetdə əsas protokol TCP/IP protokoludur. Bu protokollar steki aşağı səviyyədə fiziki və kanal səviyyələrinin yuxarı səviyyədə tətbiqi səviyyənin protokollarını (FTP, Telnet, poçt protokolu SMTP, WWW hipermətn servis xidmətini və s.) təşkil edir.
Əgər ayrı-ayrı kömrüterlər və istifadəçilər üçün identifikasiya sistemi mövcud olmasaydı, milyonlarla qovşad kompüteri və milyonlarla istifadəçi arasında xaos baş verərdi. INTERNET-də hər bir qovşaq kompüteri və istifadəçi şəxsi ünvana malikdir. Bu ünvanların funksiyası analoji olaraq ənənəvi ünvanlara uyğundur. Onların əsas təyinatı insanlara informasiyasının A nöqtəsindən B nöqtəsinə müvəffəqiyyətlə ötürülməsidir. Internetdə xəbərlərin ötürülməsi paketlərin komutasiyası vasitəsi ilə həyata keçir. Xəbər paket adlanan porsiyalara bölünür. Hər bir paketdə 4 kbaytdan artıq olmayan informasiya ötürülür. Internetin ayrı-ayrı hissələri marşuritizatorlarla biri digəri ilə əlaqə yaradır. Marşrutizatorlar paketlərin haraya göndərilməsi haqda qərar qəbul edirlər. Yerli alt stansiya onu digər altstansiyaya göndərir. Bu əməliyyat xəbərin ünvana çatana qədər davam edir. Səbəkələr arası IP (İnternet Protokol) protokolu ünvanlaşdırmaya “cavabdehdir” və şəbəkədə paketlərin hərəkətini təyin edir. Şəbəkədə IP protokulundan əlavə TCP (Transmission Control Protokol – Verilənlərin ötürülməsinə nəzarət edən protokol) istifadə edilir. İP protokolu verilənlərin yalnız ötürülməsini təyin edir. Bütün prosesi isə TCP protokolu idarə edir. TCP protokolu xəbərləri porsiyalara bölür. Hər bir porsiya müəyyən ardıcıllıqla yerləşdirilməsi və tam informasiyanın qəbul edilməsi üçün yoxlanılır. Qəbuledici tərəfdə TCP protokolunun proqram təminatı paketi toplayaraq onu düzgün ardıcıllıqla yerləşdirilir. Əgər xəbər qısadırsa TCP protokolundan əlavə UDP-User Datagram Protokolundan istifadə edilir.
Xəbəri ünvana çatdırmaq üçün onu ünvanlaşdırmaq lazımdır. TCP/IP stekində 3 tip ünvandan istifadə edilir: lokal (aparat ünvanıda adlanır), IP (Internet protocol) ünvan və işarə domen adlar DNS (Domain Name System). İnternet şəbəkəsinə qoşulmuş hər bir kompüter unikal ünvana malikdir. INTERNET-də verilənlərin ötürülməsi üçün rəqəm İP və işarə tipli ünvanlardan istifadə edilir. Şəbəkə səviyyəsində paketlər İP ünvanlar vasitəsi ilə ötürülür.Bu ünvanlar okted adlanan dörd baytdan ibarət olurlar. Məsələn, 104.24.74.190. Belə yazı IP ünvan adlanır. IP ünvanlar administrator tərəfindən təyin edilir. Ünvanın 1-ci hissəsi şəbəkənin, 2-ci hissəsi isə qovşağın nömrəsini təyin edir. Şəbəkə nömrəsi xüsusi Internet mərkəzinin (Internet Network Informasion Center InterNIC) zəmanəti ilə təyin edilir. Başlanğıc ünvan marşrutizatora kompüterin hansı şəbəkəyə aid olduğunu göstərir.
Rəqəm ünvanı kompüterlərin mübadiləsi zamanı istifadə olunur. İnsanlar arasında çox zaman işarə tipli ünvanlarından istifadə olunur. Ona görə də şəbəkədə kompüterlərə adlar mənsub edilir. INTERNET-də kompüterlərin ünvanı Domen Name System (DNS) adlanan adların domen sistemindən istifadə olunur. DNS- İnternetdə işləmə prosesində istifadəçilərin işini asanlaşdırır. Bu zaman kompüterə müraciət edərkən qovşağın rəqəm ünvanlarını yadda saxlamaq lazım gəlmir.
Ümumdünya hörümçək torunda DNS standartı üzrə yazılmış ünvanlar nöqtə ilə ayrılmış bir neçə elementdən ibarət olurlar. Bu elementlər domen adlanır.
İşarə ünvanları daha asan yadda qalır. DNS ünvanı üç hissəyə (necə ki, ev ünvanlarında küçə, şəhər, ölkə və s.) bölünür. DNS ünvanın əsas hissəsi birinci səviyyəli domen adlanıb coğrafi zona və ya sahə üzrə klassifikasiya olunur.
| |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=2 | İnternetə qoşulma qaydaları | İnternetə qoşulma qaydaları
Kompüter şəbəkələri arasında əlaqələr: telefon xətləri, elektrik kabelləri, optiklifli kabel və radio əlaqə vasitəsilə yerinə yetirilir. Əlaqə xəttinin əsas göstəricisi informasiyanın maksimal ötürülməsi surətidir .Əsasən ucuz qiymətə başa gəldiyi üçün telefon xətlərindən istifadə edilir.
Qovşaq kompüterlərarası əlaqə üçün telefon xətlərindən və ya radioəlaqədən istifadə edilir. Şəbəkənin əlaqələndirdiyi kompüterlər bir-birindən uzaq olmadıqda onları kabellərlə birləşdirmək olar .Son illər İnternet şəbəkəsində sputnik radioəlaqədən istifadə olunur.
Əsasən abonentlər şəbəkəyə öz provayderlərini telefon xətti ilə əlaqələndirməklə qoşulurlar. İnformasiyaları əlaqə kanalı ilə ötürmək üçün onu əlaqə xəttində ötürülən siqnallar formasına çevirmək lazım gəlir. Bunu yerinə yetirmək üçün kompüterə xüsusi qurğu – şəbəkə adapteri qoşulur. Kabeli və ya optiklifli adapterlərdən istifadə olunur. Adapter ana platanın üzərində yerləşdirilir və kabellər vasitəsilə digər kompüterin adapteri ilə əlaqələndirilir.
Telefon xətləri ilə əlaqələnən qlobal şəbəkələrdə modemdən istifadə olunur.
Modem –
“modulyator/demodulyator” sözlərinin 1-ci hecalarından yaranmış və kompüterlərin telefon xətti vasitəsi ilə
informasiya
Şəbəkələrdə müxtəlif texniki və informasiya təminatı istifadə edilir və buna görə də şəbəkələrin abonentləri arasında hamı üçün eyni olan ümumi qaydalar qəbul edilməlidir. Bu qaydalar təyin edilmiş standartlarda öz əksini tapır. Hər hansı bir yeni texnologiya o zaman «qanuni statusa» malik olur ki, onun məzmunu müəyyən standartlar çərçivəsinə daxil olsun. Belə standartlar şəbəkə protokolları adlanır. |
http://kompy.info/nukus-filiali-v3.html | Nukus filiali | |
Nukus filiali
|
Sana | 16.05.2024 | Hajmi | 131,84 Kb. | | #237122 |
Bog'liq Mustaqil ish titul
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
NUKUS FILIALI
Kompyuter injiniringi fakulteti
2-ta’lim KI - UZB
2-bosqich talabasi
Saparbayev Shaxzodning
Xorijiy til fanidan
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Internet my life
Tayyorlagan _________________ Sh. Saparbayev
Qabul qilgan _________________ G. Atasheva
Nukus –2024
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
NUKUS FILIALI
Kompyuter injiniringi fakulteti
2-ta’lim KI - UZB
2-bosqich talabasi
Saparbayev Shaxzodning
Fizika fanidan
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Yarimo’tkazgich va yarimo’tkazgich kontakt
Tayyorlagan _________________ Sh. Saparbayev
Qabul qilgan _________________ S. Kayipnazarov
Nukus –2024
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
NUKUS FILIALI
Kompyuter injiniringi fakulteti
2-ta’lim KI - UZB
2-bosqich talabasi
Saparbayev Shaxzodning
Dinshunoslik fanidan
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Islom dinining paydo bo’lishi
Tayyorlagan _________________ Sh. Saparbayev
Qabul qilgan _________________ F. Utepbergenov
Nukus –2024
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=8 | com - kommersiya təşkilatları
edu | |
com - kommersiya təşkilatları
edu
|
bet | 8/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
com - kommersiya təşkilatları
edu- təhsil müəssisələri mil- hərbi müəssisələr gov- dövlət təşkilatları
net - şəbəkə agentlikləri və ya provayderlər
int - beynəlxalq təşkilatlar
org - qeyri kommersiya təşkilatları
Digər ölkələrdə 1-ci səviyyəli domen kimi həmin ölkənin kodu istifadə olunur.
Məs: az-Azərbaycan
tr-Türkiyə de-Almaniya ru-Rusiya ch-Isveçrə
uk- Böyük Briyaniya
fr-Fransa ca-Kanada
Lokal ünvanlar qlobal şəbəkə olan alt şəbəkə çərçivəsində verilənlərin ünvana çatdırılması üçün istifadə edilir. Lokal ünvanlar MAC ünvanlar adlanır. Lokal ünvanlar şəbəkə adapteri istehsalçıları tərəfindən təyin edilir. Bütün mövcud lokal şəbəkə texnologiyalarında MAC ünvanlar 6 baytlıq formata malik olur. Məsələn,
11-AO-17-3D-bc-01.
|
| | |
http://kompy.info/qaydalar-osi-modeli-internet-muhazire-6.html?page=18 | IP telefoniya - Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6) | |
Qaydaları osi modeli internet (Mühazirə 6)
|
bet | 18/18 | Sana | 22.07.2021 | Hajmi | 40,69 Kb. | | #15578 | Turi | Qaydalar |
İP telefoniya əlaqə sistemi vasitəsi ilə analoq səs siqnalları bir abonentdən diskretləşdirilir (rəqəmli formada kodlaşdırılır) , sıxılır və rəqəm əlaqə kanalları vasitəsi ilə göndərilir. Bu zaman dekompressiya, dekodlaşdırma və analoq siqnala çevrilərək digər abonent ilə əlaqə yaradılır. Səs siqnalının paketlər kommutasiyası vasitəsi ilə ötürülməsi ilk dəfə olaraq 1993-cü ildə həyata keçmişdir. İP telefoniya İP protokolları vasitəsi ilə abonentlərə telefon danışıqlarının ötürülməsi xidmətidir. İP telefoniya vasitəsi ilə səs siqnallarını, danışıqları xüsusi fayl kimi yadda saxlamaq, onların həcmini sığmaq və s. əməliyyatları içra etməyə imkan verir.
Ədəbiyyat
Abbasov Ə.M., Əliquliyev R.M., Ağayev F.T. Web səhifələrinjyaradılması “Elm” 2002
Александр Левин, Работы на компьютере Питер,2004
İsmayıl Calallı , Kompüter. Bunu öyrənməyə nə var ki?! “Nurlar” 2005
Osman Gündüz, Qorxmaz Əfəndiyev, Nazim Rüstəmov Kompüter. İnformasiya Texnologiyalarının əsasları “Multimediya İnformasiya sistemləri və Texnologiyaları Mərkəzi” 2006
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=2 | Har xil - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 2/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕРHar xil turdagi protsessorlar. Har xil turdagi protsessorlar mikroprotsessor, mikrokontroller, o'rnatilgan protsessor, raqamli signal protsessorlari va protsessorlar qurilmalarga qarab o'zgarishi mumkin. Protsessorning muhim elementlari protsessor va tizimning asosiy elementlari sifatida belgilangan.
Boshqaruv bloki kiritish ko'rsatmalarini ishga tushiradi, oladi va bajaradi. Protsessor mikroprotsessorga o'rnatilishi mumkin va birlik IC(integrated circuit) chipidan iborat. Ammo ba'zi qurilmalar ko'p yadroli protsessorlarga asoslangan. U bir yoki bir nechta protsessorni o'z ichiga oladi. Bu anakartga pinlar o'rnatilgan odatiy kichik komponent. Bundan tashqari, ishlab chiqarilgan issiqlikni tarqatish uchun sovutgich (cooler) va radiatorli anakartga ulanishi mumkin.
Mikroprotsessor Tizimning asosiy jarayoni o'rnatilgan tizimlarga kiritilgan mikroprotsessor bilan belgilanadi. Bozorda turli korxonalar tomonidan amalga oshiriladigan har xil turdagi mikroprotsessorlar mavjud. Mikroprotsessor standart protsessor bo'lib, u ALU, boshqaruv bloki va boshqaruv registrlari, holat registrlari va skretch-pad registrlari deb nomlanuvchi registrlar klubidan iborat.
Bu chipdagi xotira bo'lishi mumkin va bir nechta interfeyslar uzilishlar orqali tashqi dunyo bilan o'zaro ta'sir qilishi mumkin, ikkinchisi esa tashqi dunyo bilan o'zaro aloqa qilish uchun portlar va xotira registrlari bo'lishi mumkin. Ushbu portlar ko'pincha dasturlashtiriladigan deb nomlanadi va ularni chiqish yoki kirish vazifasini bajaradi. Ushbu dasturlar qurilmalarning xatti-harakatlariga qarab oziqlanishi va o'zgartirilishi mumkin.
Bir yoki ikkita mikroprotsessorni birlashtirib ko'p protsessor hosil qilish mumkin. Kirish va chiqarish operatsiyalari hamda xotira protsessorlar tomonidan taqsimlanadi. Xotira registridagi kirish vaqti har bir protsessor uchun bir xil va har bir protsessor avtobus bilan bog'langan. Ishlash va kirish va ularning kiritish va chiqish funktsiyalari bir xil funktsiyani bajarish uchun protsessor tomonidan o'zaro taqsimlanadi.
Mikrokontroller. Mikrokontroller standart bo'lib, u turli o'lcham va paketlarda mavjud. Kirish ma'lumotlarini o'qish va unga mos keladigan chiqishga ta'sir qilish asosiy mikrokontrollerning asosiy funktsiyasidir va shuning uchun u umumiy maqsadli kirish va chiqish protsessorlari (GPIO) deb ataladi.
Mikrokontrollerlarning bir nechtasi Microchip P1C16F877A, Microchip Atmega328, Microchip P1C18F45K22, Microchip P1C16F671 va Microchip P1C16F1503.
O'rnatilgan protsessor O'rnatilgan protsessor elektr va mexanik funktsiyalarni boshqarish uchun tuzilgan. U taymer, dastur xotirasi, ma'lumotlar xotirasi, qayta o'rnatish, quvvat manbai, ma'lumotlar xotirasi, uzilishni boshqarish moslamasi, taktli osilator tizimlari, interfeys sxemalari, maxsus sxemalar va tizimni qo'llash portlari va sxemalari kabi ko'plab bloklardan iborat.
Raqamli signal protsessori Raqamli signal protsessori analog va raqamli signallarni filtrlash, o'lchash, siqish uchun ishlatiladi. Signalni qayta ishlash raqamli signallarni manipulyatsiya qilish va tahlil qilishni anglatadi. Ushbu jarayon dastur tomonidan belgilangan integratsiya sxemalari, raqamli signal protsessorlari, maydonda dasturlashtiriladigan eshiklar majmuasi yordamida amalga oshirilishi mumkin yoki aniq signalga erishish uchun kompyuter bo'lishi mumkin. DSP-dagi
protsessorlar shtrix-kod skanerlari, osiloskop, printerlar, mobil telefonlar uchun ishlatiladi. Ushbu protsessorlar tezkor va real vaqtda ilovalar uchun qo'llaniladi.
Protsessor komponentlari
Protsessorning asosiy qismlari boshqaruv bloklari, arifmetik mantiq birligi, registrlar, suzuvchi nuqtalar, L1 va L2 kesh xotirasidir.
Arifmetik mantiq birligi ko'rsatmalardagi operandlardagi mantiqiy va arifmetik funktsiyalardan iborat.
Suzuvchi nuqta birligi raqamli soprotsessor yoki matematik protsessor deb ataladi. Bu ixtisoslashgan operator bo'lib, asosiy mikroprotsessor sxemalarining ishlashi bilan solishtirganda raqamlarni tezda boshqaradi.
Registrlar operandlarni ALU ga etkazib berish va operatsiya natijasini saqlash uchun ko'rsatmalar va boshqa ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. L2 va L1 kesh xotirasi protsessorning operativ xotiradan ma'lumotlarni olish uchun vaqtini tejaydi.
Asosiy funksiyalar olish, dekodlash, qayta yozish va bajarishdir. Fetch - bu xotiradan buyruqni oladigan va RAMga uzatuvchi funksiya.
Dekod - bu protsessorning boshqa elementlaridan tushunish uchun ko'rsatmalarni tahrirlash mumkin bo'lgan jarayon bo'lib, ko'rsatmalar dekoder tomonidan bajariladigan operatsiya davom etishi kerak. Amalga oshirish jarayonida protsessor funktsiyalarni ishga tushirish va bajarish uchun talab qilinadi.
Bozordagi ko'plab protsessorlar ko'p yadroli bo'lib, ular protsessorning ishlashini yaxshilash uchun bir nechta ICdan iborat bo'lib, quvvat iste'moli cheklangan va parallel ishlov berish yoki bir nechta vazifalarni bajarish uchun bir vaqtning o'zida jarayonni beradi.
Bir nechta yadrolarni o'rnatishda alohida protsessorlar mavjud, chunki ular bitta rozetkaga ulangan va uni tezroq qilish uchun umumiy o'rnatilgan ulanishni ta'minlaydi.
Ba'zi kompyuterlarda u ikki yoki undan ortiq yadroga ega va uni o'n ikki yadroga oshirish mumkin. Agar protsessor bir vaqtning o'zida faqat cheklangan buyruqlar to'plami bilan ishlov bera olsa va u bir yadroli protsessor deb ataladi. Agar protsessor bir vaqtning o'zida ikkita ko'rsatmalarga rioya qilsa, u ikki yadroli protsessor deb ataladi.
Agar u to'rtta buyruqlar to'plamiga bo'ysunsa, u to'rt yadroli protsessorlar deb ataladi. Agar ko'proq yadro bo'lsa, kompyuter bir vaqtning o'zida bir nechta buyruqlarga bo'ysunishi mumkin
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html#Soprotsessorlar.__Foydalanilgan_adabiyotlar__Xulosa___Protsessorlar_turlari | Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 1/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕР
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
3-KURS “770-22” GURUH TALABASI SAPARBAYEV ALISHER
MUSTAQIL ISHI
MAVZU: MATRITSALI VA VEKTORLI PROTSESSORLAR,
Reja:
Protsessorlar turlari.
Matritsali protsessorlar.
Vektorli protsessorlar
Multiprotsessorlar.
Soprotsessorlar.
Foydalanilgan adabiyotlar & Xulosa
Protsessorlar turlari
Protsessor, yoki markaziy protsessor birligi (CPU), kompyuter tizimining asosiy qismidir. U arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi, buyruqlarni hamda kompyuter tizimining boshqa qismlarini boshqaradi. Protsessorlar bir nechta yadrolardan iborat bo‘lib, har bir yadro alohida vazifalarni bajarishi mumkin, bu esa bir vaqtda ko‘proq ishni amalga oshirish imkonini beradi. Protsessor kompyuterni boshqarish uchun asosiy ko'rsatmalar va kiritish jarayonlariga javob beradigan mantiqiy sxema yoki oddiy chip sifatida aniqlanadi. Protsessorning muhim maqsadlari chipning ko'rsatmalariga javob sifatida olish, dekodlash, qayta ishlash, bajarish va yozishdir. Protsessor noutbuk, kompyuterlar, smartfonlar va o'rnatilgan tizimlarga kiritilgan har qanday elektron tizimlarning miyasi deb ataladi. Boshqaruv bloki va arifmetik mantiq birligi protsessorlarning ikkita muhim tarkibiy qismidir. Mantiqiy funktsiyalar qo'shish, ko'paytirish, ayirish va bo'lish bo'lishi mumkin, boshqaruv bloki esa kirish yo'riqnomasiga muvofiq operatsiya yoki buyruqdan keyingi trafik oqimini boshqaradi. Ushbu protsessor qo'shni komponent bilan o'zaro ta'sir qiladi, bu ularning chiqish, kirish, saqlash va xotira komponentlari bo'lishi mumkin.
|
| | |
http://kompy.info/mavzu-kitobxonlik-faoliyatini-shakllantirish.html | Mavzu. Kitobxonlik faoliyatini shakllantirish | |
Mavzu. Kitobxonlik faoliyatini shakllantirish
|
Sana | 12.12.2023 | Hajmi | 0,73 Mb. | | #116535 |
Bog'liq BONU MAVZU.KITOBXONLIK FAOLIYATINI SHAKLLANTIRISH. REJA; - 1.KITOBXONLIK-BUYUK KELAJAK KAFOLATI.
- 2.YOSHLAR ORASIDA KITOBXONLIKNI OSHIRISH.
- 3.KITOB TAFFAKKUR XOZINASI.
KITOB UMR YO`LLARINI YORITUVCHI SO`NMAS NUR, INSON HAYOTIGA MAZMUN BAXSH ETUVCHI SAODAT MANBAI,UNGA HAR QANDAY VAZIYATDA HAMROH BO`LUVCHI SODIQ DO`ST. INSONNINH MA’NAVIY KAMOLOTINI TA’MINLASHDA KITOB SINGARI KUCHLI VOSITA YO`Q.SHU BOIS AZAL-AZALDAN MA’RIFAT PESHVOLARI, AHLI DONISHLAR BUTUN INSONIYATNI KITOB O`QISHGA, UNDAN ILM-U ODOB SIRLARINI O`RGANISHGA CHORLAB KELISHGAN. KITOB MUTOLAASI KISHIDA SHUNDAY CHIN INSONIY FAZILATLARNI SHAKLLANTIRIB, UNI HAYOTDA O`Z O`NINI TOPISHGA,JAMIYATNING CHINAKAM A’ZOSIGA AYLANISHIDA, DUNYOQARASHINI KENGAYTIRISHDA BEQIYOS AHAMIYATGA EGA.ZERO BUYUK BOBOKALONIMIZ, SO`Z MULKINING SULTONI ALISHER NAVOIY HAZRATLARI TA’KIDLAGANLARIDEK ,,KITOB-BEMINNAT USTOZ,BILIM VA MA’NAVIY YUKSALISHGA ERISHISHNING ENG ASOSIY MANBAIDIR’’ DEYA TA’KIDLAGANLAR. BARCHAMIZ YAXSHI BILAMIZKI,XOZIRKI PAYTDA KITOBGA BO`LGAN TALABLAR JUDA HAM PAST. CHUNKI XOZIRKI PAYTDA INTERNET HAMDA TELEKAMUNIKATSIYA RIVIJLANGAN DAVR.BU DAVRDA BARCHA KATTA YOSHLI INSONLARDAN TORTIB KICHIK YOSHLI BOLALARGACHA QO`LIDA TELEFON BOR.HOZIRGI STATISTIK MALUMOTLARGA KO`RA DUNYO BO`YICHA KITOBLARNING ASOSIY QISMINI 45 YOSHDAN OSHGANLAR SOTIB OLISHADI XOLOS.
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=3 | Matritsali protsessorlar - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 3/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕР
Massiv protsessori(Matritsali protsessorlar) katta hajmdagi ma'lumotlar massivida hisob-kitoblarni amalga oshiradi. Bu massiv protsessorlarining ikki turi:bi- riktirilgan massiv protsessor va SIMD massiv protsessorlari. Bular quyida tushuntiri- ladi.
Biriktirilgan massiv protsessor :Raqamli hisoblash vazifalarida asosiy kompyuterning ishlashini yaxshilash uchun unga yordamchi protsessor biriktirilgan.
Biriktirilgan matritsali protsessorining asosiy kompyuterga ulanishi
Birlashtirilgan massiv protsessorida ikkita interfeys mavjud:
Umumiy protsessorga kirish chiqish interfeysi.
Mahalliy xotira bilan interfeys.
Bu erda mahalliy xotira asosiy xotirani o'zaro bog'laydi. Xost kompyuter - umumiy maqsadli kompyuter. Biriktirilgan protsessor - bu asosiy kompyuter tomonidan boshqariladigan orqa kompyuter.
Massiv protsessori kiritish-chiqarish boshqaruvchisi orqali kompyuterga ulanadi va kompyuter uni tashqi interfeys sifatida ko'radi.
SIMD massiv protsessori: Bu parallel ravishda ishlaydigan bir nechta protsessorli kompyuter. Massiv protsessorlarining ikkala turi vektorlarni manipulyatsiya qiladi, lekin ularning ichki tashkil etilishi boshqacha.
SIMD matritsali protsessor tuzilishi
SIMD - bu parallel ravishda ishlaydigan bir nechta ishlov berish bloklariga ega kompyuter.
Ishlov berish birliklari umumiy boshqaruv bloki nazorati ostida bir xil operatsiyani bajarish uchun sinxronlashtiriladi. Shunday qilib, bitta ko'rsatma oqimini, bir nechta ma'lumotlar oqimini (SIMD) tashkil qilishni ta'minlaydi. Rasmda ko'rsatilganidek, SIMD har birida M mahalliy xotiraga ega bo'lgan bir xil ishlov berish elementlari (PES) to'plamini o'z ichiga oladi.
Har bir PE quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Bosh boshqaruv bloki PE larda ishlashni nazorat qiladi. Bosh boshqaruv blokining vazifasi buyruqni dekodlash va ko'rsatma qanday bajarilishini aniqlashdan iborat. Agar ko'rsatma skalyar yoki dasturni boshqarish ko'rsatmasi bo'lsa, u to'g'ridan- to'g'ri asosiy boshqaruv blokida bajariladi.
Asosiy xotira dasturni saqlash uchun ishlatiladi, har bir PE o'zining mahalliy xotirasida saqlangan operandlardan foydalanadi.
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html#MUSTAQIL_ISHI__MAVZU:_MATRITSALI_VA_VEKTORLI_PROTSESSORLAR,___Reja:___Protsessorlar | Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 1/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕР
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
3-KURS “770-22” GURUH TALABASI SAPARBAYEV ALISHER
MUSTAQIL ISHI
MAVZU: MATRITSALI VA VEKTORLI PROTSESSORLAR,
Reja:
Protsessorlar turlari.
Matritsali protsessorlar.
Vektorli protsessorlar
Multiprotsessorlar.
Soprotsessorlar.
Foydalanilgan adabiyotlar & Xulosa
Protsessorlar turlari
Protsessor, yoki markaziy protsessor birligi (CPU), kompyuter tizimining asosiy qismidir. U arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi, buyruqlarni hamda kompyuter tizimining boshqa qismlarini boshqaradi. Protsessorlar bir nechta yadrolardan iborat bo‘lib, har bir yadro alohida vazifalarni bajarishi mumkin, bu esa bir vaqtda ko‘proq ishni amalga oshirish imkonini beradi. Protsessor kompyuterni boshqarish uchun asosiy ko'rsatmalar va kiritish jarayonlariga javob beradigan mantiqiy sxema yoki oddiy chip sifatida aniqlanadi. Protsessorning muhim maqsadlari chipning ko'rsatmalariga javob sifatida olish, dekodlash, qayta ishlash, bajarish va yozishdir. Protsessor noutbuk, kompyuterlar, smartfonlar va o'rnatilgan tizimlarga kiritilgan har qanday elektron tizimlarning miyasi deb ataladi. Boshqaruv bloki va arifmetik mantiq birligi protsessorlarning ikkita muhim tarkibiy qismidir. Mantiqiy funktsiyalar qo'shish, ko'paytirish, ayirish va bo'lish bo'lishi mumkin, boshqaruv bloki esa kirish yo'riqnomasiga muvofiq operatsiya yoki buyruqdan keyingi trafik oqimini boshqaradi. Ushbu protsessor qo'shni komponent bilan o'zaro ta'sir qiladi, bu ularning chiqish, kirish, saqlash va xotira komponentlari bo'lishi mumkin.
|
| | |
http://kompy.info/malumotlarni-ikkilik-sanoq-sistemasida-kodlash-va-dekodlash.html | Ma`lumotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash va dekodlash | |
Ma`lumotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash va dekodlash
|
Sana | 27.11.2023 | Hajmi | 1,11 Mb. | | #106396 |
Bog'liq Ma`lumotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash va 205-guruh talabasi Sobirova Dilnoza Reja: 1. Axborotlarni raqamlar orqali ifodalsh. 2. Ma`lumotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash. 3. Ikkilik sanoq sistemasida dekodlash. 4. Misollar Informatika fani uchun o’rganiladigan obyekt axborot hisoblanadi.Informatikada axborotlar ikki tuga – anolog va raqamli (diskret) axborotlarga bo’lib o’rganiladi. Analog axborotlar uzluksiz mavjud bo’lib, uni istalgan vaqtda qabul qilish mumkin, boshqacha aytganda, analog axborotlar atrof muhitga uzluksiz ta’sir etuvchi uzluksiz signallardir. Signallarning turli tumanligi axborotlarni qayata ishlash jarayonini murakkablashtiradi. Shuning uchun ham axborotlarni to’plash, saqlash va qayta ishlashni osonlashtirish maqsadida ular bir xil shakilga keltiriladi, ya’ni qayta ishlash uchun qulay bo’lgan belgilar bilan almashtiriladi. Bu jarayon axborotlarni qayta ishlash deyiladi Axborotlarni kodlash- ma`lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo`lgan ko`rinishda ifodalashdir. Axborotlarni kodlash axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo`llanilgan. Kodlashning bu ko`rinishi shifrlashdir. Axborotlarni kodlash- ma`lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo`lgan ko`rinishda ifodalashdir. Axborotlarni kodlash axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo`llanilgan. Kodlashning bu ko`rinishi shifrlashdir. Kompyuter faqat raqamli ko`rinishda aks ettirilgan axborotni qayta ishlashi mumkin. Semyuel Morze 1837-yilda elektromagnit telegraf qurilmasini ixtiro qilgan va 1838-yilda shu qurilma uchun telegraf kodini ishlab chiqqan. Semyuel Morze Kodlash usullari ikkita tekis va notekis turda bo`lishi mumkin. Kompyuter raqamlarning o`zini emas, balki shu raqamlarni ifodalovchi signallarni farqlaydi. ASCII- American Standart Code for Information Interchange Belgilarni kodlash uchun sifatli kod uzunligi 8 bit yoki 1 bayt deb belgilangan. Shuning uchun kompyuterda saqlanuvchi har bir belgiga bir bayt xotira mos keladi. 0 va 1 ning turli kombinatsiyalari 8 bit kod uzunligida =256, shuning uchun bir kodlash jadvali yordamida 256 tadan ko’p bo’lmagan belgilani kodlash mumkin. 2 bayt kod uzunligi bilan 65536 ta belgini kodlash mumkin. Axborot o’lchovi birliklari: 1 bayt = 8 bit 1 Kbayt = 1024 bayt 1 Mbayt = 1024 Kbayt 1 Gbayt = 1024 Mbayt 1 Tbayt = 1024 Gbayt 1 Pbayt=1024Tbayt Kodlashning mohiyati shundan iboratki, har bir belgiga ikkilik koddagi 00000000 dan 11111111gacha bo’lgan sonlardan biri yoki o’nlik koddagi 0dan 255 gacha bo’lgan sonlardan biri mos qilib belgilangan. Bitta belgini kompyuterlarda kodlash uchun 8 bit, ya’ni 1 bayt joy yetadi. Ko’rinib turibdiki, 1 bayt joyda ikkilik kod orqali 256 ta belgini kodlash imkoniyati bor. ASCII jadvali yordamida ayrim belgilarning ikkilik Sistemasidagi kodlarni misol sifatida keltiramiz: A-01000001; I-01001001; N-01001110; O-01001111 Bitta belgini kompyuterlarda kodlash uchun 8 bit, ya’ni 1 bayt joy yetadi. Ko’rinib turibdiki, 1 bayt joyda ikkilik kod orqali 256 ta belgini kodlash imkoniyati bor. ASCII jadvali yordamida ayrim belgilarning ikkilik Sistemasidagi kodlarni misol sifatida keltiramiz: A-01000001; I-01001001; N-01001110; O-01001111 Ya’ni ASCII jadvalida keltirilgandek A belgisi o’nta oltilikda 14 ga teng. 14 – 41 tetrada asosida 1=0001; 4 = 0100. Demak A belgisini komyuterda kodlanishi 01000001 bo’ladi, LOLA so’zini quyidagicha kodlash mumkin. 01001100 01001111 01001100 01000001 A, B, D, E, K, O, R, Y harflarini kodlash uchun eng kam bit talab etadigan ikkilikda tekis kodlash usulidan foydalanilgan. Yechish: A – 000; B – 001; D – 010; E – 011; K – 100; O – 101; R – 110; Y – 111 1000 1111 1001 1010 0011 0010 1000=8; 1111=15=F; 1001=9; 1010=A; 0011=3; 0010=2 Javob: 8F9A32 O`lchami 1366*768 bo`lgan ekran 8xil rangli tasvir aks etadi. Ekrandagi axborot hajmini aniqlang. Yechish: 8= 3*1366*768=3147264bit=393408bayt Javob: 393408bayt
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=7 | Soprotsessorlar - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 7/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕРSoprotsessorlar.
Agar mikroprotsessor chipida bo'lsa, yadro protsessorining ishini tushirish uchun maxsus vazifalarni bajarish yoki raqamlar ustida operatsiyalarni bajarish uchun maxsus maqsadlar uchun yangi sxemalar qo'shilishi mumkin. Keyin protsessor tezroq ishlashi mumkin. Dvigatel ishlayotgan vaqtda qo'shimcha ishlarni bajarish uchun konveyerdan foydalanishimiz mumkin. Shunday qilib, motor yanada samarali qo'llaniladi. Xuddi shunday, qo'shimcha protsessor, ya'ni qo'shimcha protsessor biz murakkab ilovalarni ishga tushirganimizda ishning matematik qismini boshqaradi.Soprotsessor ko'p martalik matematik protsessor deb ataladi. Soprotsessor muntazam matematik vazifalarni bajarar ekan, yadro protsessor bu hisoblashdan ozod qilinadi va uning vaqti tejaladi. Yadro protsessoridan ixtisoslashtirilgan qayta ishlash vazifalarini olib, soprotsessor asosiy mikroprotsessorga yukni kamaytiradi, shuning uchun u yuqori tezlikda ishlashi mumkin.Soprotsessor murakkab matematik hisoblar yoki grafik displeyni qayta ishlash kabi maxsus vazifalarni bajarishi mumkin. Ular bunday ishlarni asosiy protsessorga qaraganda tezroq bajaradilar. Natijada, tizimning umumiy kompyuter tezligi ortadi.ARM protsessoriga biz protsessorlarni ulashimiz mumkin . Soprotsessor qo'shilganda, biz Core CPU ko'rsatmalar to'plamini kengaytirishimiz yoki ishlov berish quvvatini oshirish uchun sozlanishi registrlarni qo'shishimiz kerak. Soprotsessor interfeysi bir nechta protsessorni ARM protsessoriga ulash imkonini beradi.
Soprotsessor qanday ishlaydi? Soprotsessorlar protsessorning muayyan vazifalarini yuklash orqali tizimning yanada samarali ishlashiga yordam beradi. Ular bo'lishi mumkin 2-xil.
Mustaqil turdagi - u CPU bilan asinxron ishlaydi. U har qanday vazifani/ba'zi hisob- kitoblarni bajarsa, u CPU bilan sinxronlashtirilmaydi. Bu yerda protsessor mustaqil ravishda qaror qabul qilishi mumkin. Keyin protsessor protsessor ishi haqida qayg'urmasdan o'z ishini bajarishi mumkin. Sinxron kutish o'rniga, so'rovni yuborgan protsessor boshqa vazifani bajarish uchun bo'shatiladi.
To'g'ridan-to'g'ri boshqaruv turi -Suzuvchi nuqtali birliklar kabi to'g'ridan-to'g'ri boshqaruv turi - protsessor ko'rsatmalar to'plamining bir qismi bo'lgan protsessor ko'rsatmalari bilan boshqariladi. So'rovni boshlagan protsessor protsessor ishini tugatguncha kutadi yoki tekshiradi. Soprotsessor bu yerda mustaqil emas va asosiy protsessor tomonidan boshqariladi yoki boshqariladi. Bu erda protsessor va soprotsessor sinxronizatsiyada ishlaydi.
Protsessor shunday tarzda ishlab chiqilgan va amalga oshirilganki, u bir nechta protsessorlarga ma'lumot va ko'rsatmalarni yuborishi mumkin. Ushbu protsessorlar yadro bilan muvofiqlashtirilgan holda ishlash uchun mo'ljallangan va bir xil tarzda quvurlarga o'tkaziladi.
Yangi maxsus ko'rsatmalar to'plamini qo'shish orqali koprotsessor ko'rsatmalar to'plamini kengaytirishi mumkin. Masalan, vektorli suzuvchi nuqta (VFP) operatsiyalarini bajarish uchun oddiy ARM ko'rsatmalar to'plamiga bir qator maxsus ko'rsatmalar qo'shilishi mumkin. Ko'rsatma dekodlanganda va u soprotsessor ko'rsatmasi sifatida uchrasa, bu ko'rsatma tegishli protsessorga uzatiladi. Biroq, agar protsessor mavjud bo'lmasa yoki uning ko'rsatmalar to'plamida ko'rsatmalar topilmasa, ARM tomonidan aniqlanmagan ko'rsatmalar istisnosi chiqariladi.
Soprotsessorning xususiyatlari:
Birlamchi mikroprotsessorsiz soprotsessor ishlamaydi.
Asosiy protsessor dasturdagi hisoblash intensiv ko'rsatmalarini aniqlashi va ajratishi kerak.
Intensiv hisob-kitoblarga ega bo'lgan ko'rsatmalar soprotsessor tomonidan amalga oshiriladi.
Asosiy protsessor boshqa barcha amallarni bajaradi. Soprotsessorning funktsiyalari:
Soprotsessorlar xotiradan ko'rsatmalarni olishga, xotirani boshqarishga, ko'rsatmalarni (oqimni boshqarish turlarini) to'g'ridan-to'g'ri bajarishga, kiritish- chiqarish operatsiyalarini bajarishga va hokazolarga qodir emas.
Soprotsessor koprotsessor ko'rsatmalarini olish va soprotsessor bilan bog'liq bo'lmagan barcha boshqa operatsiyalarni bajarish uchun xost (asosiy) protsessorga tayanadi.
Soprotsessor tizimning asosiy protsessori emas.
Soprotsessor quyidagilarni amalga oshirishi mumkin: qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish, berilgan sonning kvadrat ildizini hisoblash, berilgan sonning logarifmik qiymatini baholash va hokazo (suzuvchi nuqta qiymatlari uchun) kabi suzuvchi nuqtali arifmetik amallar yoki signal, satr, grafik ishlov berish yoki shifrlash/parchalash va boshqalar.
Soprotsessorlar kompyuterni sozlash imkonini beradi, shuning uchun mijozlar qo'shimcha ishlashni talab qilmasa, to'lashlari shart emas.
Misol – Intel 8087 protsessori:Intel 8087 16 bitli operatsiyalar uchun mos bo'lgan birinchi matematik protsessor edi. U Intel 8086 mikroprotsessoriga ulanish uchun yaratilgan. Uning asosiy maqsadi ilovalar tomonidan chiqish vaqtini qisqartirish edi (bu yuqori suzuvchi nuqtali hisoblashlarni talab qiladi).Asosiy protsessor bilan birga koprotsessorning joriy etilishi bilan ilovalarning unumdorligi 20% dan 500% gacha yaxshilangani maʼlum boʻldi. 8087 protsessorining ishlashi - soniyada taxminan 50 kilo suzuvchi nuqta operatsiyalari (KFLOPS).
14.9-rasm 8087 protsessorining funktsional diagrammasi
Intel 8087 protsessorini qo'llab-quvvatlaydi:
Butun son
BCD
Yagona aniqlikdagi suzuvchi nuqta raqami
Double Precision suzuvchi nuqta raqami
Kengaytirilgan aniqlik (80 bit) suzuvchi nuqtali raqam
Diagrammada protsessorning 8086 mikroprotsessoriga ulanishi ko'rsatilgan. Koprotsessorlarning aksariyatida arifmetik modul, vaqtinchalik registrlar va mantiqiy modul mavjud.
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=4 | Vektorli protsessorlar - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 4/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕР
Vektor protsessori asosan bitta ko'rsatmada to'liq vektor kiritishni bajarish qobiliyatiga ega bo'lgan markaziy protsessordir. Aniqroq aytganda, bu bitta buyruq yordamida xotiradagi o'xshash ma'lumotlar elementlarining ketma-ket to'plamini bajaradigan apparat resurslarining to'liq birligi.
Biz bilamizki, vektor elementlari xotiraning ketma-ket manzillash formatiga ega bo'lishi uchun to'g'ri tartiblangan. Shuning uchun biz ma'lumotlarni ketma-ket amalga oshirishini eslatib o'tdik .
U bitta boshqaruv blokiga ega, lekin vektorning turli ma'lumotlar elementlarida bir xil operatsiyani bajaradigan bir nechta ijro birliklariga ega.
Faqat bitta juft ma'lumotda ishlaydigan skalyar protsessorlardan farqli o'laroq, vektor protsessor bir nechta ma'lumotlar juftligida ishlaydi. Biroq, skaler kodni vektor kodiga aylantirish mumkin. Ushbu konvertatsiya jarayoni vektorizatsiya deb nomlanadi. Shunday qilib, vektorni qayta ishlash bir ko'rsatma yordamida bir nechta ma'lumotlar elementlari bilan ishlashga imkon beradi, deyishimiz mumkin.
Bu ko'rsatmalar bitta ko'rsatma bir nechta ma'lumotlar yoki vektor ko'rsatmalari deyiladi. So'nggi paytlarda foydalanilgan protsessor vektorli ishlov berishdan foydalanadi, chunki u skalyar ishlov berishdan ko'ra foydalidir.
Keling, vektor protsessorining qanday ishlashini tushunish uchun ko'proq harakat qilaylik.
Quyidagi rasm vektorli kompyuter tomonidan vektorni qayta ishlashni ko'rsatadigan odatiy diagrammani ifodalaydi:
. Vektor kompyuter funksional diagrammasi
Vektorli kompyuterning funksional birliklari quyidagilardan iborat:
IPU yoki ko'rsatmalarni qayta ishlash birligi
Vektor registri
Skaler registr
Skaler protsessor
Vektor ko'rsatmalar boshqaruvchisi
Vektor kirish nazorati
Vektor protsessor
Keling, vektor kompyuter tomonidan bajariladigan umumiy operatsiyani tushunamiz.U bir nechta funktsional quvurlarga ega bo'lgani uchun u operandlar bo'yicha ko'rsatmalarni bajarishi mumkin. Biz bilamizki, ma'lumotlar ham, ko'rsatmalar ham xotirada kerakli xotira joyida mavjud. Shunday qilib, buyruqni qayta ishlash bloki, ya'ni IPU ko'rsatmalarni xotiradan oladi.
Ko'rsatma olingandan so'ng, IPU olingan ko'rsatma skalyar yoki vektor tabiatini aniqlaydi. Agar u skalyar xarakterga ega bo'lsa, u holda ko'rsatma skalyar registrga
o'tkaziladi va keyin keyingi skalyar ishlov beriladi.Agar ko'rsatma tabiatda vektor bo'lsa, u vektor ko'rsatma boshqaruvchisiga beriladi. Ushbu vektor yo'riqnomasi tekshirgichi avval vektor ko'rsatmasini dekodlaydi, so'ngra mos ravishda xotirada mavjud vektor operandning manzilini aniqlaydi.
Keyin u vektor kirish nazoratchisiga tegishli operand talabi haqida signal beradi. Ushbu vektorga kirish boshqaruvchisi keyin xotiradan kerakli operandni oladi.
Operand olingandan so'ng, u vektor protsessorida qayta ishlanishi uchun ko'rsatmalar registriga beriladi.
Bir nechta vektor ko'rsatmalari mavjud bo'lganda, vektor ko'rsatmalari boshqaruvchisi vazifalar tizimiga bir nechta vektor ko'rsatmalarini beradi. Va agar vazifa tizimi vektor vazifasi juda uzun ekanligini ko'rsatsa, protsessor vazifani subvektorlarga ajratadi.
Ushbu subvektorlar bir vaqtning o'zida xotiradan olingan operand bo'yicha buyruqni bajarish uchun bir nechta quvur liniyasidan foydalanadigan vektor protsessoriga beriladi.
Turli vektor ko'rsatmalari vektor ko'rsatmalari boshqaruvchisi tomonidan rejalashtirilgan.
Vektor protsessorining tasnifi vektorni shakllantirish qobiliyatiga, shuningdek qayta ishlash uchun vektor ko'rsatmalarining mavjudligiga bog'liq. Shunday qilib, ushbu mezonlarga qarab vektorli ishlov berish quyidagicha tasniflanadi:
14.4-rasm. Vektor protsessorining tasnifi
Ushbu arxitektura vektorli kompyuterlarda keng qo'llaniladi. Ushbu arxitekturada bo'lgani kabi, operand yoki oldingi natijalarni olish bilvosita registrlar yordamida asosiy xotira orqali amalga oshiriladi.
Vektorli kompyuterda mavjud bo'lgan bir nechta vektor quvurlari registrlardan ma'lumotlarni olishda va natijalarni kerakli registrda saqlashda yordam beradi. Ushbu vektor registrlari foydalanuvchi ko'rsatmalari bilan dasturlashtiriladi.
Bu shuni anglatadiki, ko'rsatmada mavjud bo'lgan registr manziliga ko'ra ma'lumotlar olinadi va kerakli registrda saqlanadi. Ushbu vektor registrlari oddiy ishlov berish blokidagi registr uzunligi kabi sobit uzunlikka ega.
Arxitekturani ro'yxatdan o'tkazish uchun registrdan foydalanadigan superkompyuterning ba'zi misollari Cray - 1 , Fujitsu va boshqalar.
Vektorli protsessorning afzalliklari
Vektorli protsessor vektor ko'rsatmalaridan foydalanadi, ular yordamida ko'rsatmalarning kod zichligi yaxshilanadi.
Ma'lumotlarning ketma-ket joylashishi apparat tomonidan ma'lumotlarni yaxshiroq boshqarishga yordam beradi.
Bu ko'rsatmalarning o'tkazish qobiliyatini kamaytirishni taklif qiladi.
Shunday qilib, yuqoridagi muhokamadan xulosa qilishimiz mumkinki, ro'yxatga olish arxitekturasini ro'yxatdan o'tkazish xotira arxitekturasidan ko'ra yaxshiroq, chunki u vektorga kirish vaqtini qisqartirishni taklif qiladi.
|
| | |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=6 | Ko'p kompyuterlar - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 6/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕРKo'p kompyuterlar. Parallel arxitekturaning ikkinchi versiyasida har bir protsessor faqat ushbu protsessor uchun mavjud bo'lgan o'z xotirasiga ega. Bunday sxema multikompyuter yoki taqsimlangan xotira tizimi deb ataladi (8.16-rasm, a). Ko'p kompyuter va ko'p protsessor o'rtasidagi asosiy farq shundaki, ko'p kompyuterdagi har bir protsessor o'zining mahalliy xotirasiga ega bo'lib, bu protsessor LOAD va STORE ko'rsatmalarini bajarish orqali kirishi mumkin, ammo boshqa hech qanday protsessor ushbu ko'rsatmalar yordamida ushbu protsessorning mahalliy xotirasiga kira olmaydi. . Shunday qilib, ko'p protsessorlar barcha protsessorlar tomonidan taqsimlangan bitta fizik manzil maydoniga ega, ko'p kompyuterlarda esa har bir protsessor uchun alohida jismoniy manzillar bo'shliqlari mavjud.
Ko'p kompyuterdagi protsessorlar umumiy xotiraga oddiy kirish orqali bir-biri bilan bog'lana olmaganligi sababli, protsessorlar ularni bog'laydigan aloqa tarmog'i orqali xabarlar almashadilar. Ko'p kompyuterlarga misollar: IBM BlueGene/L, Red Storm va Google klasteri.
Uskunada amalga oshirilgan umumiy xotira bo'lmasa, ma'lum bir dasturiy tuzilma qabul qilinadi. Ko'p kompyuterda LOAD va STORE buyruqlari bilan ma'lumotlarni o'qish va yozish imkonini beruvchi barcha protsessorlar uchun yagona virtual manzil maydoniga ega bo'lish mumkin emas. Misol uchun, agar rasmning yuqori chap burchagidagi protsessor. 8.15b (bu protsessorga 0 raqamini beramiz) uning ob'ektining bir qismi keyingi protsessor bilan bog'liq bo'lgan boshqa bo'limga tushishini aniqlaydi (u protsessor 1 bo'lsin), u shunchaki xotiradan ma'lumotni o'qishni davom ettirishi mumkin, bu protsessorning dumi tasvirini olish uchun. samolyot. Biroq, agar rasmda protsessor 0 bo'lsa. 14.6 b,
14.6-rasm. MPP arxitekturasi.
U 1-protsessor xotirasidan ma'lumotni oddiygina o'qiy olmaydi.Bu holda ma'lumotlarni yig'ish algoritmi boshqacha bo'lishi kerak.
14.6-rasmda 16 ta protsessorli, har biri o'z xotirasiga (xotiralariga) ega multikompyuter; 14.6-rasmdagi bitmap16 xotira moduliga bo'lingan (b)
Birinchidan, 0-protsessor qandaydir tarzda qaysi protsessor kerakli ma'lumotlarni o'z ichiga olganligini aniqlashi va ma'lumotlarning nusxasini so'rab ushbu protsessorga xabar yuborishi kerak. 0 protsessor keyin javob olinmaguncha bloklanadi. 1-protsessor xabarni qabul qilganda, u dasturiy ta'minot tomonidan tahlil qilinadi, shundan so'ng so'ralgan ma'lumotlar qaytarib yuboriladi. 0 protsessoriga javob xabari kelganda, qulf dasturiy ta'minot tomonidan chiqariladi va protsessor ishlashda davom etadi.
Ko'p kompyuterda yuborish va qabul qilish ibtidoiylari ko'pincha protsessorlar o'rtasida aloqa qilish uchun ishlatiladi. Shuning uchun ko'p kompyuterli dasturiy ta'minot ko'p protsessorli dasturiy ta'minotga qaraganda ancha murakkab tuzilishga ega. Bunday holda, asosiy muammo ma'lumotlarni to'g'ri taqsimlash va ularni oqilona joylashtirishdir. Bu ko'p kompyuter va ko'p protsessor o'rtasidagi yana bir farq bo'lib, unda ma'lumotlarni joylashtirish muammoni hal qilishning to'g'riligiga ta'sir qilmaydi, garchi u ishlashga ta'sir qilishi mumkin. Muxtasar qilib aytganda, ko'p kompyuterni dasturlash ko'p protsessorga qaraganda ancha qiyin.
Savol tug'iladi: agar ko'p protsessorlarni dasturlash ancha oson bo'lsa, nega umuman multikompyuterlarni yaratish kerak? Javob oddiy: katta hajmdagi multikompyuterni yaratish bir xil miqdordagi protsessorli multiprotsessorni yaratishdan ko'ra osonroq
va arzonroq. Bir necha yuz protsessorlar tomonidan umumiy xotirani amalga oshirish juda qiyin ish, ammo 10 000 yoki undan ortiq protsessorlarni o'z ichiga olgan multikompyuterni loyihalash juda oson. Keyinchalik ushbu bobda 50 000 dan ortiq protsessorga ega multikompyuterni ko'rib chiqamiz.
Shunday qilib, biz dilemmaga duch kelamiz: ko'p protsessorlarni loyihalash qiyin, lekin dasturlash oson va ko'p kompyuterlarni qurish oson, lekin dasturlash qiyin. Natijada, doimiy ravishda gibrid tizimlarni yaratishga urinishlar olib borilmoqda. Ushbu urinishlar umumiy xotirani turli yo'llar bilan amalga oshirish mumkinligini tushunishga olib keldi, har bir variantning afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Parallel kompyuter arxitekturasi sohasidagi deyarli barcha tadqiqotlar ikkala tizimning afzalliklarini birlashtirgan gibrid shakllarni yaratishga qaratilgan. Bu erda miqyoslilikka erishish, ya'ni tobora ko'proq protsessorlar qo'shilishi bilan to'g'ri ishlashni davom ettiradigan tizimni ishlab chiqish muhimdir.
Yondashuvlardan biri zamonaviy kompyuter tizimlari monolit emas, balki ko'p darajali tuzilishga ega ekanligiga asoslanadi. Bu rasmda ko'rsatilganidek, umumiy xotirani bir necha darajalardan birida amalga oshirish imkonini beradi. Yuqoridagi biz "haqiqiy" multiprotsessorda bo'lgani kabi apparatda amalga oshirilgan umumiy xotirani ko'ramiz. Ushbu ishlanmada bitta jadvallar to'plamiga ega bo'lgan operatsion tizimning bitta nusxasi, xususan, xotirani ajratish jadvali mavjud. Agar jarayonga ko'proq xotira kerak bo'lsa, u operatsion tizimni to'xtatadi, so'ngra jadvalda bo'sh sahifani qidiradi va ushbu sahifani chaqiruv jarayonining manzil maydoniga joylashtiradi. Operatsion tizimga kelsak, bitta xotira mavjud va operatsion tizim qaysi sahifa qaysi jarayonga tegishli ekanligini kuzatib boradi.
Ikkinchi yondashuv - bitta sahifali virtual manzil maydonini ta'minlash orqali umumiy xotirani simulyatsiya qiladigan ko'p kompyuter uskunasi va operatsion tizimdan foydalanish. Ushbu yondashuv natijasida har bir sahifa xotira modullaridan birida joylashgan va har bir mashina o'zining virtual xotirasi va o'z sahifa jadvallarini o'z ichiga olgan Taqsimlangan umumiy xotira (DSM) ga olib keladi. Agar protsessor o'zida mavjud bo'lmagan sahifaga kirish paytida LOAD yoki STORE buyrug'ini bajarsa, tizimdan istisno yuzaga keladi. Shundan so'ng, operatsion tizim to'g'ri sahifani topadi va sahifani xotiradan tushirish va uni protsessorlar xabar almashadigan ichki aloqa tarmog'i orqali yuborish uchun tegishli protsessorni chaqiradi. Sahifa qabul qilish jarayoniga yetganda, u xotiraga joylashtiriladi va uzilgan buyruqning bajarilishi davom etadi. Aslida, operatsion tizim etishmayotgan sahifalarni diskdan emas, balki xotiradan oladi. Bu foydalanuvchiga mashinada bitta umumiy xotira borligi haqidagi taassurot qoldiradi. Biz ushbu bobda keyinroq taqsimlangan umumiy xotiraga qaytamiz.
Uchinchi yondashuv - real vaqtda foydalanuvchi tizimi tomonidan dasturiy ta'minotda umumiy xotirani amalga oshirish. Bunday yondashuv bilan dasturlash tili umumiy xotiraning abstraktsiyasini yaratadi va bu abstraktsiya kompilyator tomonidan amalga oshiriladi (ya'ni umumiy xotira modeli ishlatiladigan dasturlash tiliga bog'liq bo'lishi mumkin). Masalan, Linda modeli kortejlarning umumiy maydonini (maydonlar to'plamini o'z ichiga olgan ma'lumotlar yozuvlari) mavhumlashtirishga asoslangan. Har qanday mashinadagi jarayonlar umumiy maydondan kortej olishi yoki uni umumiy maydonga yuborishi mumkin. Ushbu maydonga kirish dasturiy ta'minot (Linda real vaqt tizimi) tomonidan to'liq nazorat qilinganligi sababli, maxsus apparat yordami yoki maxsus operatsion tizim talab qilinmaydi.
14.7-rasm
Umumiy xotirani amalga oshirish mumkin bo'lgan darajalar: apparatni amalga oshirish (a); operatsion tizim (b); dasturiy ta'minotni joriy etish (c)
Maxsus real vaqt tizimi tomonidan amalga oshirilgan umumiy xotiraning yana bir misoli Orcs tizimidagi Shared Data Objects modelidir. Ogsa modelida jarayonlar Lindadagi kabi kortejlarni emas, balki ulardagi usullarni chaqirish orqali asosiy ob'ektlarni almashadi. Agar usul ob'ektning ichki holatini o'zgartirsa, real vaqt tizimi ushbu ob'ektning barcha mashinalardagi barcha nusxalari bir vaqtning o'zida o'zgartirilishini ta'minlashi kerak. Shunga qaramay, ob'ektlar sof dasturiy ta'minot
tushunchasi bo'lganligi sababli, ular real vaqt rejimida operatsion tizim yoki apparat aralashuvisiz amalga oshirilishi mumkin. Ushbu bobda Linda va Ogs modellariga qaytamiz.
Parallel kompyuter tizimlarining tasnifi. Parallel kompyuter tizimlari uchun dasturiy ta'minot haqida ko'p gapirish mumkin, ammo endi biz ushbu bobning asosiy mavzusiga - bunday tizimlar arxitekturasiga qaytishimiz kerak. Yillar davomida parallel kompyuter tizimlarining ko'p turlari taklif qilindi va qurildi, shuning uchun men ularni qandaydir tarzda tasniflashni xohlayman. Ko'pgina tadqiqotchilar buni turli natijalar bilan amalga oshirishga harakat qilishdi lekin, afsuski, hali ham yaxshi tasniflash mavjud emas. Ko'pincha Flinn tasnifi qo'llaniladi, lekin u juda qo'poldir.
14.1-jadval. Flinning parallel kompyuter tizimlarining tasnifi Buyruqlar oqimlari ma'lumotlar oqimlari toifalari misollari
SISD
|
Klassik von Neyman mashinasi
|
SIMD
|
Vektorli superkompyuter, matritsa
|
|
Markaziy protsessor
|
MISD
|
Mavjud emas
|
MIMD
|
Ko'p protsessorli, ko'p kompyuterli
|
14.1-jadval
Tasniflash buyruqlar oqimi va ma'lumotlar oqimlari tushunchalariga asoslanadi.
Ko'rsatmalar oqimi ko'rsatmalar hisoblagichiga mos keladi. n ta protsessorli tizimda n ta dastur hisoblagichi va shuning uchun n ta buyruq oqimi mavjud. Ma'lumotlar oqimi operandlar to'plamidan iborat.
Buyruqlar va ma'lumotlar oqimlari biroz mustaqildir, shuning uchun bunday oqimlarning 4 ta kombinatsiyasi mavjud (8.3-jadvalga qarang). SISD (Single Instruction stream Single Data Stream - bitta ma'lumot oqimi bilan bitta buyruq oqimi) klassik seriyali fon Neyman kompyuter arxitekturasidir. Fon Neyman kompyuterida bitta buyruq oqimi va bitta ma'lumot oqimi mavjud va bir vaqtning o'zida faqat bitta amalni bajarishi mumkin. SIMD toifasiga kiruvchi mashinada (Single Instruction-stream Multiple Data-stream – bir nechta ma’lumotlar oqimiga ega bitta ko‘rsatma oqimi) bir vaqtning o‘zida bitta ko‘rsatma chiqaradigan bitta boshqaruv bloki mavjud, biroq bir nechta ma’lumotlar to‘plamini qayta ishlay
oladigan bir nechta ALU mavjud. bir vaqtning o'zida. SIMD mashinalarining prototipi ILLIAC IV protsessoridir (2.6-rasmga qarang). SIMD mashinalari keng qo'llanilmasa ham, ba'zi an'anaviy kompyuterlar multimedia ma'lumotlarini qayta ishlash uchun SIMD ko'rsatmalaridan foydalanadi. Pentium protsessorlaridagi SSE ko'rsatmalari SIMD ko'rsatmalari sifatida tasniflanadi. Har holda, "SIMD dunyosi" dan olingan g'oyalar birinchi o'ringa chiqadigan bir soha bor, bu oqim protsessorlari. Stream protsessorlari multimedia ishlovi uchun maxsus ishlab chiqilgan va kelajakda muhim rol o'ynashi mumkin [107]
MISD (Multiple Instruction-stream Single Data-stream - bitta ma'lumot oqimi bilan bir nechta ko'rsatmalar oqimi) juda g'alati toifadir. Bu erda bir nechta buyruqlar bir xil ma'lumotlar to'plamida ishlaydi. Bunday mashinalar mavjudligini aytish qiyin, garchi ba'zilari konveyerli mashinalarni MISD deb tasniflaydi.
Oxirgi toifa - MIMD (Multiple Instruction-stream Multiple Data-stream - bir nechta ma'lumotlar oqimiga ega bo'lgan bir nechta buyruq oqimlari). Bu erda bir nechta mustaqil protsessorlar kattaroq tizimning bir qismi sifatida ishlaydi. Aksariyat parallel protsessorlar ushbu toifaga kiradi. Ko'p protsessorlar ham, ko'p kompyuterlar ham MIMD mashinalaridir.
Biz Flinning tasnifini kengaytirdik (14.7-rasm). Bizning SIMD mashinalarimiz ikkita kichik guruhga bo'lingan. Birinchi kichik guruh vektorlarda ishlaydigan, vektorning har bir elementida bir xil amallarni bajaradigan ko'plab superkompyuterlar va boshqa mashinalarni o'z ichiga oladi. Ikkinchi kichik guruh ILLIAC IV tipidagi mashinalarni o'z ichiga oladi, ularda asosiy boshqaruv bloki bir nechta mustaqil ALUga buyruqlar yuboradi.
14.8-rasm Parallel kompyuterlarning tasnifi
Bizning tasnifimizda MIMD toifasi ko'p protsessorlarga (umumiy xotira mashinalari) va ko'p kompyuterlarga (xabar almashish mashinalari) bo'lingan. Ko'p protsessorlarning uch turi mavjud. Ular umumiy xotiraga kirish mexanizmida bir- biridan farq qiladi va UMA (Uniform Memory Access - yagona xotiraga kirish), NUMA (Nonuniform Memory Access - nonunform xotiraga kirish) va COMA (Cache only Memory Access - faqat keshga kirish) deb nomlanadi. xotira). Bu kichik toifalash mantiqiy, chunki katta multiprotsessorlar odatda xotirani bir nechta modullarga ajratadilar. UMA mashinalarida har bir protsessor har qanday xotira moduliga bir xil kirish vaqtiga ega. Boshqacha qilib aytganda, har bir so'z boshqa so'z bilan bir xil tezlikda xotiradan o'qilishi mumkin. Agar bu texnik jihatdan imkonsiz bo'lsa, eng tez kirishlar sekinlashadi, dasturchi hech qanday farqni sezmasligi uchun eng sekinga mos keladi. Bu "bir hil" kirishni anglatadi. Bu bir xillik ishlashni bashorat qilish imkonini beradi va bu omil samarali dasturlarni yaratish uchun juda muhimdir.
NUMA mashinasi esa bir xillik xususiyatiga ega emas. Odatda har bir protsessor xotira modullaridan biriga ega bo'lib, u boshqalarga qaraganda unga yaqinroq joylashgan, shuning uchun ushbu xotira moduliga kirish boshqalarga qaraganda ancha tezroq. Bunday holda, ishlash nuqtai nazaridan, dastur va ma'lumotlarning qayerda tugashi juda muhimdir. SOMA mashinalariga kirish ham heterojen bo'lib chiqadi, ammo boshqa sababga ko'ra. Variantlarning har birini keyinroq, tegishli kichik toifalarni o'rganganimizda batafsil ko'rib chiqamiz.
MIMD mashinalarining ikkinchi asosiy toifasi ko'p kompyuterlar bo'lib, ular ko'p protsessorlardan farqli o'laroq, xotirani arxitektura darajasida taqsimlamaydi. Boshqacha qilib aytganda, multikompyuterdagi protsessorning operatsion tizimi boshqa protsessorning xotirasiga shunchaki LOAD buyrug'ini berish orqali kira olmaydi. Protsessor xabar yuborishi va javobni kutishi kerak. Bu operatsion tizimning ko'p protsessorlarni ko'p kompyuterlardan ajratib turadigan LOAD buyrug'i yordamida masofaviy xotira modulidan so'zni o'qish qobiliyatidir. Yuqorida aytib o'tganimizdek, hatto ko'p kompyuterda ham foydalanuvchi dasturlari LOAD va STORE buyruqlari yordamida boshqa xotira modullariga kirishlari mumkin bo'lsa-da, bu qobiliyat apparat tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydi, lekin operatsion tizim illyuziya yaratadi. Farqi kichik, lekin juda muhim.
Ko'p kompyuterlarni ikkita qo'shimcha toifaga bo'lish mumkin. MPP (Massively Parallel Processor) toifasiga yuqori tezlikdagi ichki aloqa tarmog‘i orqali ulangan
ko‘p sonli protsessorlardan tashkil topgan qimmat superkompyuterlar kiradi. Taniqli tijorat misoli IBM kompaniyasining SP/3 superkompyuteridir.
Multikompyuterlarning ikkinchi toifasiga an'anaviy shaxsiy kompyuterlar yoki ba'zi tijorat kommunikatsiya texnologiyalariga muvofiq aloqa qiladigan ish stantsiyalari (ba'zan tokchalarga o'rnatilgan) kiradi. Mantiqiy nuqtai nazardan, bu erda fundamental farq yo'q, lekin millionlab dollarlik kuchli superkompyuter, albatta, oxirgi foydalanuvchilar tomonidan yig'ilgan kompyuter tarmog'idan farqli ravishda ishlatiladi, bu har qanday MPP mashinasidan bir necha baravar arzon. Ushbu "mahalliy" tizimlar ba'zan ish stantsiyalari tarmoqlari (Network Of Workstations, NOW), ish stantsiyalari klasterlari (Cluster Of Workstations, COW) yoki oddiygina klasterlar (klaster) deb ataladi.
|
| | |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html?page=3 | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə - bet 3 | 1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
15.
|
Germetik qablara yığılmış balıq məhsulları
|
0
|
0
|
- 5
|
|
16.
|
İsti hisə verilmiş, dondurulmuş balıq
|
- 10
|
0
|
- 8-ə qədər
|
|
17.
|
Yumurta:
a) soyuducuya
qoyulmamış
b) soyuducuya
qoyulmuş
|
+ 8
+ 3
|
+ 4
0
|
+ 8
+ 3
|
|
18.
|
Pendir
|
+ 8
|
- 2
|
+ 8
|
|
19.
|
Ərik
|
+ 3
|
0
|
+ 3
|
|
20.
|
Ananas
|
+ 10 + 13
|
+ 8
|
+ 11
|
|
21.
|
Yetişməmiş banan
|
+ 12 + 15
|
+ 11
|
+ 15
|
yetişmiş banan daşınmır
|
22.
|
Albalı, gilas
|
+ 3
|
+ 1
|
+ 2
|
daşıma müddəti 3 sutkadan artıq olmamalı
|
23.
|
Üzüm
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 8
|
|
24.
|
Armud
|
+ 6 + 8
|
+ 3
|
+ 5
|
|
25.
|
Şaftalı
|
+ 4
|
+ 1
|
+ 4
|
|
26.
|
Qarağat, quşüzümü (motmotu)
|
+ 3
|
0
|
+ 2
|
24 saat müddə-tində daşımaq məsləhət-dir
|
27.
|
Gavalı, alça
|
+ 7
|
+ 1
|
+ 7
|
|
28.
|
Sitrus meyvələri:
a) portağal
b) yetişməmiş limon
c) yetişmiş limon
|
+ 7 + 10
+ 12 + 15
+ 8
|
+ 4
+ 8
+ 2
|
+ 10
+ 12
+ 8
|
|
29.
|
Qaragilə
|
+ 4
|
0
|
+ 4
|
|
30.
|
Badımcan
|
+ 7 + 10
|
+ 8
|
+ 10
|
|
31.
|
Yemiş
|
+ 8 + 10
|
+ 8
|
+ 10
|
|
32.
|
Xiyar
|
+ 10
|
+ 5
|
+ 10
|
|
33.
|
Kudu, boranı, balqabaq
|
+ 6
|
+ 1
|
+ 6
|
|
34.
|
Tezyetişən kələm
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 8
|
|
35.
|
Brüssel kələmi
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 12
|
|
36.
|
Gül kələm
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 8
|
|
37.
|
Göy pomidor
|
+ 15
|
+ 8
|
+ 15
|
|
38.
|
Qırmızı pomidor
|
+ 8
|
+ 4
|
+ 8
|
|
39.
|
Tez yetişən yerkökü
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 8
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
40.
|
Turp
|
+ 8
|
+ 1
|
+ 8
|
|
41.
|
Lobya (paxla)
|
+ 10
|
+ 2
|
+ 8
|
|
42.
|
Noxud
|
+ 5
|
+ 1
|
+ 5
|
|
43.
|
Təzə, pasterizə edilmiş süd və qablaşdırılmış süd məhsulları
|
+5
|
0
|
+5
|
12 saatdan çox müddətə daşın-ması qadağan-dır
|
44.
|
Quru və qatılaşdırılmış süd
|
+6
|
+2
|
+6
|
|
45.
|
Tez dondurulmuş ət, balıq, kulinariya məmulatı, meyvə və giləmeyvə, qatılaşdırılmış meyvə şirələri*
|
-18
|
|
-18-ə qədər
|
|
46.
|
Dondurma*
|
-18-ə qədər
|
|
-14-ə qədər
|
|
47.
|
Bitki yağları
|
+12
|
+2
|
+10
|
|
48.
|
Maya
|
0 +4
|
0
|
+4
|
|
Qeydlər:
1. Havanın temperaturu 5-ci qrafada göstərilən temperaturdan aşağı düşdüyü halda, 1, 2, 4, 5, 7, 8, 16, 44, 45-ci bəndlərdə adları çəkilənlər istisna olmaqla, qızdırıcı cihazlarla təchiz edilməmiş avtorefrijeratorlarla yüklərin daşınması qadağandır.
2. * işarələnmiş yüklərin daşınmasında qış vaxtı havanın temperaturu 5-ci qrafada göstərilən temperaturdan aşağı düşdüyü hallarda soyuducudan istifadə edilməməlidir.
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
12 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Temperaturun nəzarət-yoxlanış vərəqəsi
Sürücü ______ avtorefrijeratorun dövlət qeydiyyat nişanı №_______ yol
(soyadı, adı, atasının adı)
vərəqəsi № __________
1. Avtorefrijerator yüklənib________________ temperatur rejimi:
(yükün adı)
a) avtorefrijeratorun banında _______ b) yüklənmiş yükün _________
Yükgöndərən: Daşıyıcının nümayəndəsi:
__________ ____________ _________ __________________
(imza) (soyadı, adı, atasının adı) (imza) (soyadı, adı, atasının adı)
____________ ______________
(tarix) (tarix)
_____saat ______dəqiqə _____saat ______dəqiqə
2. Boşaltma zamanı temperatur dərəcəsinin göstəriciləri:
a) avtorefrijeratorun banında _______ b) boşaldılmış yükün ________
Yükgöndərən: Daşıyıcının nümayəndəsi:
__________ ____________ _________ __________________
(imza) (soyadı, adı, atasının adı) (imza) (soyadı, adı, atasının adı)
____________ ______________
(tarix) (tarix)
_____saat ______dəqiqə _____saat ______dəqiqə
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
13 nömrəli əlavə
Bir nəqliyyat vasitəsində birgə daşınması mümkün olan
ərzaq məhsulları
I. Dondurulmuş və ya soyudulmuş məhsullar:
1. Dondurulmuş mal və qoyun əti
2. Dondurulmuş donuz əti
3. Birinci dərəcəli dondurulmuş kəlləpaça (beyin istisna olmaqla), tarada
4. Dondurulmuş ət və kəlləpaça, bağlamada
5. Dondurulmuş quş əti
6. Donuzun iç piyi, piyi və yağı
7. Əridilmiş mal və qoyun piyi
8. Əridilmiş donuz piyi
9. Kərə yağı
10. Əridilmiş yağ
11. Marqarin
12. Dondurulmuş yumurta məhsulları
II. Soyudulmuş meyvələr:
1. Payız alması
2. Payız armudu
3. Üzüm
III. Soyudulmuş meyvələr:
1. Yay alma və armudu
2. Ərik və şaftalı
3. Gavalı və alça
4. Üzüm
5. Albalı və gilas
6. Qarağat və quşüzümü (motmotu)
7. Çiyələk və moruq
IV. Soyudulmuş tərəvəz:
1. Göy və qırmızı pomidor
2. Gül kələm
3. Kələm
V. Soyudulmuş ərzaq:
1. Yumurta
2. Şüşə və germetik qablarda bağlanmış konservlər
VI. Quru ərzaq və meyvələr:
1. Quru yumurta məhsulları
2. Quru omlet
3. Quru süd
4. Yağsız quru süd
5. Quru meyvələr, qax
6. Qoz, fındıq, şabalıd
7. Qatılaşdırılmış süd
8. Dəmir germetik tarada quru süd
9. Şüşə və germetik qablarda bağlanmış konservlər
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
14 nömrəli əlavə
Avtonəqliyyat vasitəsinin banında altlığın
şiferlə birlikdə yerləşdirilməsi
(Nümunəvi təsvir)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
15 nömrəli əlavə
Avtonəqliyyat vasitəsinin banında bağlamaların yerləşdirilməsinin
nümunəvi sxemi
(Nümunəvi təsvir)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
16 nömrəli əlavə
Avtonəqliyyat vasitəsinin banında bağlamaların dayaq (tir) vasitəsilə yerləşdirilməsi sxemi
(Nümunəvi təsvir)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
17 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Əmtəə-nəqliyyat qaiməsi №___
əsasında universal konteynerlərdə daşınan yüklərin siyahısı
Yola düşmə məntəqəsi (terminal)________________________________
Təyinat məntəqəsi (terminal) ___________________________________
Yükgöndərən________________________________________________
Poçt ünvanı_________________________________________________
Yükalan____________________________________________________
Poçt ünvanı _________________________________________________
Bağlamanın növü
|
Hər yük yerinin fərqləndirici xüsusiyyətləri
|
Hər yük yerinin elan edilmiş dəyəri
|
Hər yük yerində qablaşdırılmış əşyaların adı
|
Yük yerlərinin sayı
|
|
|
|
|
|
Yükün ümumi dəyəri________________________________
Yükgöndərən ______________
(imza)
Tərəziçi ____________________
(imza)
Yola düşmə məntəqəsinin
(terminalın) ştampı
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
18 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Yüklərin daşınması üzrə sifariş-tapşırıq №______
«__»_____________ 20__ il.
Avtonəqliyyat vasitəsi _______________________________________
(markası, dövlət qeydiyyat nişanı)
Yol vərəqəsi №____________ «___»______________20__ il tarixli
Nəqliyyat vasitəsinin sahibi______________ Sürücü ______________
(soyadı, adı, atasının adı) (soyadı, adı, atasının adı)
Yükləyənlər ________________________________________________
(soyadı, adı, atasının adı)
Sifarişçi ______________________ Sifarişin yerinə yetirilməsi müddəti
(soyadı, adı, atasının adı)
«___»_________20__il, ____ saat ______ dəqiqə.
Yükləmə məntəqəsi _______________________ Boşaltma məntəqəsi
(ünvan) (ünvan)
Daşıma məsafəsi ______ km Yükü daşınması üçün təhvil aldı _____
(vəzifəsi, imzası)
Yük haqqında məlumat
Yükün adı
|
Ölçü vahidi
|
Sayı
|
Dəyəri (manatla)
|
Yükün adı
|
Ölçü vahidi
|
Sayı
|
Dəyəri
(manatla)
|
Xidmətlərin dəyərinin müəyyənləşdirilməsi
Xidmətin adı
|
Xidmətin dəyəri (manatla)
|
Qiymətin əsaslandırılması
|
ƏDV-nin dərəcəsi
(faizlə)
|
ƏDV-nin məbləği (manatla)
|
Xidmətin dəyəri ƏDV daxil olmaqla (manatla)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
Daşıma
|
|
|
|
|
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin təqdim edilməsi
|
|
|
|
|
|
Yükləmə-boşaltma
|
|
|
|
|
|
Əşyaların quraşdırılması-sökülməsi
|
|
|
|
|
|
Əşyaların bağlanması –açılması
|
|
|
|
|
|
Əşyaların ___ mərtəbəyə qaldırılması- endirilməsi
|
|
|
|
|
|
Avtonəqliyyat vasitəsinin boş dayanması
|
|
|
|
|
|
Cəmi:
Cəmi xidmətlərin dəyəri (ƏDV daxil olmaqla) _______________ manat
Sifarişçi ______________ Kassir______________
(imza) (imza)
Avtonəqliyyat vasitəsinin iş qrafiki
Avtonəqliyyat vasitəsi
|
Vaxt
(saat, dəqiqə)
|
Tarix
(gün, ay)
|
Sifarişçinin yanına çatdı
|
|
|
Sifarişçinin yanından yola düşdü
|
|
|
Boş dayanma vaxtı
|
|
|
Çatdırılmış yükü aldı
_________________
(Sifarişçinin imzası)
Xidmətlərin dəyərinin yenidən hesablanması
Xidmətin adı
|
Dəyəri (manatla)
|
Qiymətin əsaslandırılması
|
ƏDV-nin dərəcəsi (faizlə)
|
ƏDV-nin məbləği (manatla)
|
Xidmətin dəyəri ƏDV daxil olmaqla
(manatla)
|
Əlavə ödənilməlidir və ya geri qaytarılmalıdır (manatla)
|
Kassir ____________________ Sifarişçi _________________________
(imza) (imza)
| |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=5 | Multiprotsessorlar - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 5/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕРMultiprotsessorlar.
Har qanday parallel kompyuter tizimida bitta vazifaning turli qismlarini bajaradigan protsessorlar ma'lumot almashish uchun qandaydir tarzda bir-biri bilan o'zaro ta'sir qilishi kerak. Ayirboshlash qanday amalga oshirilishi kerak? Buning uchun ikkita strategiya taklif qilingan va amalga oshirilgan: ko'p protsessorlar va ko'p kompyuterlar. Strategiyalar orasidagi asosiy farq umumiy xotiraning mavjudligi yoki yo'qligidir. Bu farq bunday tizimlarning dizayni, dizayni va dasturlashiga, shuningdek, ularning narxi va hajmiga ta'sir qiladi.
Barcha protsessorlari umumiy jismoniy xotiraga ega bo'lgan parallel kompyuter ko'p protsessorli yoki umumiy xotira tizimi deb ataladi (8.15a-rasm). Ko'p protsessorda birgalikda ishlaydigan barcha jarayonlar umumiy xotiraga ko'rsatilgan yagona virtual manzil maydoniga ega bo'lishi mumkin. LOAD va STORE buyruqlari yordamida har qanday jarayon xotiradan so‘zni o‘qishi yoki xotiraga so‘z yozishi mumkin. Boshqa hech narsa talab qilinmaydi. Ikkita jarayon oson ma'lumot almashish imkoniyatiga ega - buning uchun ulardan biri oddiygina umumiy xotiraga ma'lumotlarni yozadi, ikkinchisi esa ularni o'qiydi.
14.5-rasm
14.5-rasmda Xotirani taqsimlovchi 16 protsessorli multiprotsessor (a); tasvir 16 bo'limga bo'lingan, ularning har biri alohida protsessor tomonidan tahlil qilinadi (b)
Ikki yoki undan ortiq jarayonlar o'rtasida o'zaro ta'sir qilish imkoniyati tufayli ko'p protsessorlar juda mashhur. Ushbu model dasturchilar uchun tushunarli va keng ko'lamli muammolarni hal qilishga imkon beradi. Masalan, bitmapni tahlil qiluvchi va uning barcha ob'ektlari ro'yxatini ko'rsatadigan dasturni ko'rib chiqing. Rasmning bir nusxasi rasmda ko'rsatilganidek, xotirada saqlanadi. 14.5 b. 16 protsessorning har biri 16 bo'limdan birini tahlil qilish uchun mo'ljallangan bitta jarayonni boshqaradi. Agar jarayon uning ob'ektlaridan biri bo'lim chegarasini kesib o'tayotganini aniqlasa, bu jarayon shunchaki ob'ektni keyingi bo'limga kuzatib boradi va shu bo'limdagi so'zlarni o'qiydi. Bizning misolimizda, ba'zi ob'ektlar bir nechta jarayonlar bilan qayta ishlanadi, shuning uchun uylar, daraxtlar va samolyotlar sonini aniqlash uchun oxirida ba'zi muvofiqlashtirish kerak bo'ladi.
Ko'p protsessordagi barcha protsessorlar bir xil manzil maydonidan foydalanganligi sababli, operatsion tizimning faqat bitta nusxasi ishlaydi. Shunga ko'ra, faqat bitta xotira sahifasi xaritasi va bitta jarayon jadvali mavjud. Jarayon bloklanganda, uning protsessori operatsion tizim jadvallarida o'z holatini saqlaydi va keyin boshqa jarayonni ishga tushirish uchun ushbu jadvallarni qidiradi. Aynan shu tashkilot
yagona tizimga asoslangan bo'lib, ko'p protsessorni ko'p kompyuterdan ajratib turadi.
Ko'p protsessor, barcha kompyuterlar kabi, kiritish-chiqarish qurilmalarini (disklar, tarmoq adapterlari va boshqalar) o'z ichiga olishi kerak. Ba'zi ko'p protsessorli tizimlarda faqat ma'lum protsessorlar kiritish-chiqarish qurilmalariga kirish huquqiga ega va shuning uchun maxsus kiritish-chiqarish moslamalariga ega. Boshqa ko'p protsessorli tizimlarda har bir protsessor istalgan kiritish-chiqarish qurilmasiga kirishi mumkin. Agar barcha protsessorlar barcha xotira modullariga va barcha kiritish-chiqarish qurilmalariga teng kirish imkoniga ega bo'lsa va protsessorlar o'rtasida to'liq almashinish mumkin bo'lsa, bunday ko'p protsessor simmetrik (Symmetrie Multiprocessor, SMP) deb ataladi.
|
| | |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html#Maye_yanacaq_1.6. | Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | ELEKTİK STANSİYALARIN VƏ ŞƏBƏKƏLƏRİNİN TEXNİKİ
İSTİSMAR QAYDALARI
BÖLMƏ 4.
ELEKTRİK STANSİYALARI VƏ İSTİLİK ŞƏBƏKƏLƏRİNİN İSTİLİK – MEXANİKİ AVADANLIQLARI
1. Yanacaq – nəqliyyat təsərrüfatı
1.1. Yanacaq–nəqliyyat təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
enerji obyektinin dəmiryolu nəqliyyatının fasiləsiz işi və dəmiryolu vaqonlarının, sisternlərin, gəmi və digər nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilmiş müddətlərdə mexanikləşdirilmiş boşaldılması;
-
tədarükçüdən yanacağın qəbulu və onun keyfiyyət və kəmiyyətinə nəzarət;
-
müəyyən edilmiş yanacaq ehtiyatının minimal itki ilə mexanikləşdirilmiş qablaşdırılması və saxlanılması;
-
yanacağın vaxtında və fasiləsiz olaraq hazırlanması və qazanxanaya verilməsi;
-
ətraf ərazinin çirklənməsinin qarşısının alınması (neft məhsullarının sıçrantısı, qaz kondensatı).
1.2. Elektrik stansiyalarına göndərilən yanacağın keyfiyyəti dövlət standartlarına və texniki şərtlərə müvafiq olmalıdır.
1.3. Enerji obyektinə daxil olan, texnoloji sərfiyyatda işlədilən və anbarlarda saxlanılan bütün yanacağın qüvvədə olan qaydalara müvafiq ciddi uçotu təşkil olunmalıdır.
Daxil olan yanacağın uçotunda aşağıdakılar təmin olunmalıdır:
-
bütün gətirilən maye yanacağın çəkilməsi və ölçülməsi;
-
qaz halında olan bütün yandırılan yanacağın miqdarının cihazlarla təyini;
-
yanacağın inventarizasiyası;
-
yanacağın keyfiyyətinə dövri və cihazlarla təmin olunduğu hallarda daimi nəzarət;
1.4. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və dövlət yoxlanışı və nəzarətində olan ölçü vasitələri (tərəzi, laboratoriya cihazları və digər ölçü qurğuları) qüvvədə olan dövlət standartı tərəfindən təyin edilmiş vaxtlarda yoxlanışdan keçirilməlidir. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və yoxlanışdan keçməsi zəruri olmayan ölçü vasitələri isə, enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiq etdiyi qrafikə uyğun olaraq kalibrlənməlidir.
1.5. Yanacaqvermə sistem və aqreqatların, maye və qaz halında olan yanacaq təsərrüfatlarının nəzarət, avtomatik və məsafədən idarəetmə aparatları, texnoloji mühafizə, bloklama və siqnalvermə, yanğınsöndürmə, boşaldıcı quruluşları və həmçinin dispetçer və texnoloji idarəetmə vasitələri saz vəziyyətdə olmalı və qrafiklə dövri olaraq yoxlanılmalıdır.
Maye yanacaq
1.6. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq təşkil olunmalıdır. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarında, qazan və qaz turbini qurğularının yükünə uyğun miqdarda və forsunkaların normal işləməsi üçün lazım olan təzyiq və özlülüklə, qızdırılmış və süzgəclərdən keçirilmiş yanacağın fasiləsiz verilməsi təmin olunmalıdır.
1.7. Maye yanacağın boru kəmərlərinə və onların qızdırılması üçün istifadə olunan buxar kəmərlərinə (yanaşı buxar daşıyıcıları) müəyyən olunmuş formada pasportlar tərtib edilməlidir.
1.8. Sisternlər boşaldıldıqdan sonra, axıdıcı novlardan mazut tam axıdılmalı və novların üstü qapaqlarla (qəfəslərlə) bağlanmalıdır. Qəbuledici tutumların qabağında qurulmuş novlar, hidrocəftələr, şandorlar və süzgəclər lazımi hallarda təmizlənməlidir.
1.9. Mazut təsərrüfatındakı buxarın təzyiqi 8-13 kqq/sm
2 (0,8-1,3 MPa), temperaturu isə 200-250
°C olmalıdır.
1.10. Mazutu "açıq buxarla" qızdırıb boşaldanda, tutumu 50-60m
3 olan sisternə qızdırıcı quruluşdan buxar sərfi 900 kq/saat -dan çox olmamalıdır.
1.11. Mazutboşaldıcıda (sisternlərdə, novlarda və qəbul tutumlarında) olan mazut, mazutvuran nasosların normal işini təmin edən temperatura qədər qızdırılmalıdır.
Qəbul tutumlarında və çənlərdəki mazutun temperaturu 90°C-dən yuxarı olmamalıdır.
1.12. Avadanlıqların (çənlərin, boru kəmərlərinin və s.) istilik izolyasiyası saz vəziyyətdə olmalıdır.
1.13. Çən və qəbul tutumlarına daxili baxış (aşkar edilən çatışmazlıqlar ləğv edilməklə) qrafiklə, 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir. Lazımi hallarda, onlar dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.14. Maye yanacaq saxlanılan bütün çən və qəbul tutumlarına enerji obyektinin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş dərəcələndirmə cədvəlləri tərtib olunmalıdır.
1.15. Təsdiq olunmuş qrafikə əsasən: mazut xəttlərinə və armatura xarici baxış ildə 1 dəfədən az olmayaraq, qazan bölməsi üzrə -rübdə 1 dəfə və seçim ilə armaturların təftişi 4 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.16. Qazanxanaya verilən mazutun özlülüyü: mexaniki və buxarla işləyən mexaniki forsunkalar üçün 2,5
0 ŞÖ-dən (16 mm
2/s-dən), buxar və rotasion forsunkalar üçün 6
0 ŞÖ-dən (44 mm
2/s-dən) artıq olmamalıdır.
1.17. Yanacaq süzgəclərinin müqaviməti, hesablama yükündə, onların ilkin (təmiz vəziyyətindəki) müqavimətinə nisbətən 50% artarsa, onda süzgəclər təmizlənməlidir (buxarla üfürləməklə, əl və ya kimyəvi üsullarla).
Süzgəc toru təmizlənərkən onun yandırılması qadağandır.
Mazut qızdırıcıların təmizlənməsi, onların istilik gücünün nominalının 30%-nə qədər azaldığı hallarda yerinə yetirilməlidir.
1.18. Ehtiyat nasosları, qızdırıcılar və süzgəclər saz və işə buraxılmaq üçün daim hazır vəziyyətdə olmalıdır. İşə qoşulmanın yoxlanılması və işləyən nasosdan ehtiyatda olan nasosa keçid qrafiklə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq yerinə yetirilməlidir. Ehtiyatın avtomatik qoşulması (EAQ) qurğularının işləmələrinin yoxlanışı texniki rəhbərin təsdiq etdiyi proqram və qrafiklə rübdə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
1.19. Boru kəmərlərini və ya avadanlıqları təmirə çıxardıqda, onlar işləyən avadanlıqdan etibarlı surətdə açılmalı, drenajla boşaldılmalı və içərisində iş aparılması lazım gələndə buxarla təmizlənməlidir.
Yanacaq kəmərlərinin açılmış sahələrində buxar və digər peyklər də açılmalıdır.
1.20. Uzun müddət yanacaq saxlanılan mazut çənini işə qoşmazdan əvvəl onun dib qatından (0,5m-ə qədər) nəmliyin təyini üçün mazut nümunəsi götürülməli və qazanxanaya çöküntü suyunun və çox sulu mazutun düşməsinin qarşısını almaq üçün tədbir görülməlidir.
1.21. Yandırılmaq üçün qazanxaya verilən yanacağın temperaturunun qalxma və enmə hədləri və təzyiqin enməsi barədə siqnalvermə və həmçinin çən və qəbuledici tutumlarda məsafədən səviyyə və temperatur ölçən cihazların idarəetmə lövhələrinə çıxarılmış göstəricilərin düzgünlüyünün yoxlanışı təsdiq olunmuş qrafik üzrə həftədə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
Qaz-turbin qurğularının maye yanacağının qəbulu, saxlanılması və yandırılmasına hazırlanması xüsusiyyətləri
1.22. Maye yanacağın boşaldılması, saxlanması və yandırılmaya verilməsi zamanı, suyun ona qarışmasının qarşısı alınmalıdır. Boşaldılmış sisternlərin buxarla yuyulması lazım gələrsə, onda buxarla yuyulmanın sulu məhsulu mazut anbarlarının xüsusi tutumlarına yığılmalıdır.
1.23. Yanacağın boşaldılması qapalı üsulla təşkil olunmalıdır. Boşaldıcı quruluşlar, korroziyaya qarşı örtüklər, yanaşı buxar daşıyıcıları, armaturlar və s. yanacağın çirklənməsinin və soyumasının qarşısını almaq üçün saz vəziyyətdə olmalıdır.
Çənlərdə maye yanacağın minimal və maksimal temperaturları yerli təlimatda göstərilməlidir.
1.24. QTQ-yə verilən yanacaq çənlərdəki yanacağın üst hissəsindən üzən buraxıcı qurğu ilə götürülməlidir.
1.25. İnventarizasiya zamanı və çəni işə qoşmazdan əvvəl çənlərin dib hissəsindən yanacağın nümunələri götürülməlidir. Dib hissəsində su 0,5%-dən çox olarsa, onda sulu yanacağın yandırılmaya verilməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülməlidir. Sulu hissənin səviyyəsi "ölü" qalığın səviyyəsindən yuxarı olduğu hallarda, yanacağın nəmliyi yuxarı olan hissəsi drenajla xüsusi mazut anbarına ötürülməlidir.
1.26. Dövretmə üsulu ilə qızdırılan çənlərə daxili baxış 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq, buxarla qızdırılan çənlər üçün isə çənlərin içindəki qızdırıcıların kipliyinin, mütləq hidravliki sınağı və korroziyaya qarşı örtüyün zədələnmiş yerlərinin bərpası aparılmaqla hər il keçirilməlidir. Çənlər zəruri hallarda dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.27. Quraşdırılandan, yaxud təmirdən sonra maye yanacağın boru kəmərləri buxarla və ya sıxılmış hava ilə üfürülməli və kimyəvi yuyulduqdan və passivləşdirildikdən sonra onlar, sistemin üçqat tutumu miqdarında qaz-turbin yanacağı ilə yuyulmalıdır.
1.28. QTQ-yə verilən yanacağın özlülüyü: mexaniki forsunkalardan istifadə olunduqda – 2
0 ŞÖ-dən (12mm
2/s), hava (buxar) forsunkalarından istifadə olunduqda – 3
0 ŞÖ-dən (20mm
2/s) yuxarı olmamalıdır.
1.29. Yandırılan maye yanacaq QTQ-ni istehsal edən zavodların tələblərinə uyğun olaraq mexaniki qarışıqlardan təmizlənməlidir. Yerli təlimatlarda, süzgəclərin təmizlənməyə çıxarılması üçün lazım olan, onların giriş və çıxışındakı təzyiqlər fərqinə əsasən tapılmış müqavimət həddi göstərilməlidir.
1.30. Yerli təlimatda, yanmaya verilən və anbarlarda saxlanılan yanacağın keyfiyyətinə və aşqarlara nəzarətin dövriliyi, nümunənin götürülməsi yerləri və müəyyənləşdirən keyfiyyət göstəriciləri göstərilməlidir.
1.31. Tərkibində, qüvvədə olan dövlət standartları və texniki şərtlərə görə buraxıla biləndən çox miqdarda korroziyaedici elementlər (vanadium, qələvi
metallar və b.
Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
) olan maye yanacağı QTQ-də yandırmazdan əvvəl, yanacaq elektrik stansiyasında yerli təlimatlara uyğun olaraq emal olunmalıdır (natrium və kalium duzlarından yuyulmalı və ya korroziyaya qarşı aşqarlarıın əlavə edilməsi).
Qaz halında olan yanacaq
1.32. Qaz təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
kənar qatışıq və kondensatdan təmizlənmiş qazın qazanların yükünə müvafiq miqdarda, tələb olunan təzyiqlə ocağın odluqlarına fasiləsiz olaraq verilməsi;
-
daxil olan qazın kəmiyyət və keyfiyyətinə nəzarət;
-
avadanlığın təhlükəsiz işi və həmçinin onun texniki xidmətinin təhlükəsiz aparılması və təmiri;
-
avadanlığa vaxtında və keyfiyyətlə texniki xidmətin edilməsi və təmiri;
-
avadanlığın texniki vəziyyətinə və təhlükəsiz istismarına nəzarət.
1.33 Enerji obyektlərində qaz təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan qaydaların müddəalarına müvafiq olaraq təşkil edilməlidir.
1.34. Hər bir qaz kəməri və qaz paylayıcı məntəqənin (QPM) avadanlığı üçün qaz kəmərini, QPM otaqlarını, avadanlıq və nəzarət-ölçü cihazlarını xarakterizə edən əsas göstəricilər və həmçinin yerinə yetirilən təmir haqqında məlumatlar olan pasportlar tərtib olunmalıdır.
1.35. Enerji obyektində qaz təhlükəli işlərin siyahısı və konkret istehsalat şəraitinə uyğun olaraq onların hazırlanması və təhlükəsiz yerinə yetirilmə qaydasını müəyyənləşdirən təlimat tərtib olunub texniki rəhbər tərəfindən təsdiq edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərə naryad verməyə hüquqi olan şəxslər enerji obyekti üzrə əmrlə təyin edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərin siyahısına ildə 1 dəfədən az olmayaraq yenidən baxılmalı və təsdiq olunmalıdır.
Xüsusi təhlükəli işlər (istismara buraxılma, qazın verilməsi, qaz kəmərlərinin birləşdirilməsi, "qaz altında" qaz kəmərlərinin və avadanlıqların təmiri, QPM-də aparılan qaynaq və qazla kəsmə işləri) naryad və enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi plan üzrə yerinə yetirilməlidir.
İş planında işin icrasının ciddi ardıcıllığı, işçilərin yerləşdirilməsi, məsul şəxslər, lazım olan mexanizm və ləvazimat göstərilməli və işlərin maksimal təhlükəsizliyini təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
1.36. QPM-in çıxışında qaz təzyiqinin dəyişməsi işçi təzyiqin 10%-indən artıq olmamalıdır. Tənzimləyicilərdəki işçi təzyiqin qalxması, ya da aşağı düşməsinə səbəb olan nasazlıqlar, qoruyucu klapanların işindəki nasazlıqlar və həmçinin qaz sızması, qəza halı kimi dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.37. Avtomatik tənzimləyici klapanı olmayan dolayı qaz kəməri ilə (baypasla) qazın qazanxanaya verilməsi qadağandır.
1.38. Mühafizə, bloklama və siqnalvermə qurğularının işə düşməsinin yoxlanılması, istehsalçı - zavodun təlimatlarında nəzərdə tutulmuş vaxtlarda, lakin 6 ayda 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.39. Qaz kəmərləri qazla doldurulanda hava tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması götürülmüş nümunələrin analizi və ya yandırılması ilə müəyyənləşdirilir ki, bu halda qazın tərkibində oksigenin miqdarı 1%-dən yuxarı olmamalı, ya da qazın yanması sakit, partıltısız olmalıdır.
Qaz kəmərlərinin üfürülməsi zamanı qaz - hava qarışığının atılması, bu qarışığın binalara keçməsi və həmçinin hər hansı bir od mənbəyindən alışması istisna olunan yerlərdə olmalıdır.
Qaz kəməri qazdan boşaldılanda, kəmər hava və ya təsirsiz qaz ilə qaz tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması analizlə müəyyənləşdirilir. Üfürülən havada qalıq qazın həcmi, qazın alışmasının aşağı həddinin 20%-indən artıq olmamalıdır.
1.40. Elektrik stansiyalarının ərazisində yerləşən yeraltı qaz kəmərləri trassasına təsdiq olunmuş qrafik üzrə yoxlama keçirilməlidir. Bu halda, qaz kəməri quyuları və həmçinin qaz kəmərindən hər iki tərəfə 15m-ə qədər məsafədə yerləşmiş digər quyular (telefon, su kəmərləri, istilik, kanalizasiya və b.), kollektorlar, bina zirzəmiləri və qaz yığılma ehtimalı olan digər tikililər qaza görə yoxlanılmalıdır. Yeraltı qaz kəmərlərinə xidmət edilmək üçün nömrələnmiş marşrut xəritələri tərtib edilməli və kəmər baxıcılarına verilməlidir. Hər bir marşrut xəritəsində qaz kəmərləri trassasının sxemi və onun uzunluğu və həmçinin hər iki tərəfindən 15 m-ə qədər məsafədə yerləşən yeraltı kommunikasiya quyuları və binaların zirzəmiləri göstərilməlidir.
1.41. Zirzəmi, kollektor, şaxta, quyu və digər yeraltı tikililərdə qazın olmasının yoxlanışı, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatoru ilə yerinə yetirilməlidir. Binaların zirzəmilərində hava nümunəsinin bilavasitə analizi, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatorları ilə aparıla bilər, onlar olmadıqda isə zirzəmidən hava nümunəsi götürülməli və binadan kənarda analiz olunmalıdır. Hava nümunəsini götürmək üçün kollektorlara, şaxtalara, quyulara və digər yeraltı tikililərə enmək qadağandır.
Zirzəminin içində və həmçinin quyu, şaxta, kollektor və başqa yeraltı tikililərin yanında siqaret çəkmək və açıq oddan istifadə etmək qadağandır.
1.42. Trassada qaz olması aşkar olunduqda, qaz analizatoru ilə əlavə yoxlanış aparılması və bu yerdən 50 m radiusda yerləşən qazlanmış olan zirzəmilərin, binaların birinci mərtəbələri və quyu kameralarının havasının dəyişdirilməsi təşkil olunmalıdır. Zirzəmilərdə qaz yığılması aşkar olunduqda, binada yerləşən adamlar siqaret çəkməyin, açıq oddan və elektrik cihazlarından istifadənin yolverilməzliyi haqqında əlavə olaraq xəbərdar edilməlidir.
Eyni zamanda qaz sızan yerin aşkar edilməsi və ləğvi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir.
1.43. Qaz kəmərlərində birləşmələrin kipliyinin yoxlanılması, qaz kəmərində, quyularda və tikililərdə qaz sızması yerinin aşkarlanması sabun emulsiyasından istifadə edilməklə yerinə yetirilməlidir.
Qaz sızan yerin oddan istifadə edilməklə aşkarlanması qadağandır.
Fəaliyyətdə olan qaz kəmərlərində aşkar edilən bütün nasazlıq və kipsizliklər dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.44. Qaz kəmərlərindən kənar edilmiş mayenin kanalizasiyaya atılması qadağandır.
1.45. Generator qazı, habelə nəm və kükürdlü (tərkibində merkaptanlar və ya hidrogen sulfid olan) texnoloji - tullantı qazları veriləndə və yandırılanda, belə qazların istismar xüsusiyyətləri layihə və yerli təlimatlarla müəyyənləşdirilməlidir.
2 Buxar və suqızdırıcı qazan qurğuları
2.1. Qazanlar istismar edilərkən aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
bütün əsas və köməkçi avadanlıqların etibarlılığı və təhlükəsizliyi;
-
qazanların nominal məhsuldarlığının, parametrlərinin və həmçinin buxar və suyun keyfiyyətinin alınması imkanı;
-
sınaq və zavod təlimatları əsasında müəyyən edilmiş qənaətli iş rejimi;
-
hər tip qazan və yandırılan yanacaq növü üçün müəyyənləşdirilmiş yüklərin tənzimlənmə diapazonu;
-
avtomatika qurğularının təsiri altında tənzimləmə diapazonu hədlərində qazanların məhsuldarlığının dəyişdirilməsi;
-
buraxıla bilən minimal yüklər;
-
normalar daxilində zərərli maddələrin atmosferə atılmasını.
2.2. 100 kqq/sm2 (9,8 MPa) (burada və aşağıda qazanın çıxışındakı buxar təzyiqinin nominal qiyməti göstərilmişdir) və bundan yüksək təzyiqli yenidən istismara verilən qazanlar quraşdırılandan sonra, əsas boru kəmərləri və su - buxar traktının digər elementləri ilə birlikdə kimyəvi təmizlənməlidir. 100kqq/sm2 (9,8 MPa)-dan aşağı təzyiqli qazanlar və suqızdırıcı qazanlar istismara verilməzdən əvvəl qələvi ilə təmizlənməlidir. Kimyəvi təmizləmə və qələviləşdirmədən bilavasitə sonra təmizlənmiş səthlərin dayanması zamanı korroziyadan qorunması üçün tədbir görülməlidir.
2.3. Təmirdən və ya uzunmüddətli ehtiyatda dayanmadan (3 sutkadan artıq) sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl köməkçi avadanlığın, NÖC, armatur və mexanizmləri məsafədən idarəetmə vasitələrinin, avtotənzimləyicilərin və həmçinin mühafizə, bloklama və operativ rabitə vasitələrinin sazlığı və işə qoşulmağa hazırlığı yoxlanılmalıdır. Aşkar olunan nasazlıqlar aradan qaldırılmalıdır.
Üç sutkadan artıq ehtiyatda dayanmadan sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl aşağıdakılar yoxlanmalıdır: avadanlıqların, NÖÇ, məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, texnoloji mühafizə, bloklama qurğularının, informasiya və rabitə vasitələrinin iş qabiliyyəti; texnoloji mühafizə komandalarının bütün icra qurğularından keçməsi; dayanma zamanı təmir aparılan qurğu və avadanlıqların saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması. Bu halda aşkar olunan nasazlıqlar işəburaxılmadan əvvəl aradan qaldırılmalıdır.
Qazanın saxlanılmasında iştirak edən bloklama və mühafizə vasitələri nasaz vəziyyətdə olduqda, onun işə buraxılması qadağandır.
2.4. Qazanın işə buraxılması növbə rəisinin və ya böyük maşinistin rəhbərliyi altında, əsaslı və orta təmirdən sonra isə sex rəisinin və ya onun müavininin rəhbərliyi altında təşkil olunmalıdır.
2.5. Barabanlı qazan, alışdırmadan əvvəl deaerasiya olunmuş bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
Düzaxınlı qazan, bəsləyici suyun emalı sxemindən asılı olaraq keyfiyyəti istismar üzrə təlimat göstəricilərinə müvafiq olan bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
2.6. Soyumamış barabanlı qazanın doldurulmasına boşalmış barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1600C-dən yüksək olmadıqda icazə verilir.
Barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1400C-dən yuxarı olduqda onun hidravliki presləmə üçün doldurulması qadağandır.
2.7. Düzaxınlı qazanın su ilə doldurulması, ondan havanın çıxarılması və həmçinin, çirkdən təmizləmək üçün yuyulması əməliyyatları, separator rejimi ilə alışdırılanda qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrə qədər olan sahə üzrə, düzaxınlı rejimdə alışdırılanda isə bütün trakt üzrə aparılmalıdır.
Alışdırmada suyun sərfi nominalın 30%-nə bərabər olmalıdır. Alışdırma sərfinin digər qiyməti, yalnız istehsalçı-zavodun təlimatına ya da sınaq nəticələri əsasında dəqiqləşdirilmiş istismar təlimatına əsasən təyin oluna bilər.
2.8. Suqızdırıcı qazanı alışdırmazdan qabaq şəbəkə suyunun sərfi, hər qazan tipi üçün istehsalçı-zavodun müəyyənləşdirdiyi minimal buraxıla bilən qiymətdən az olmamalı və qazanın sonrakı işində də bu şərtə əməl olunmalıdır.
2.9. Blok qurğularının düzaxınlı qazanlarını alışdıranda, işçi təzyiqi 140 kqq/sm2 (13,8 MPa) olan qazanlar üçün qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrin qabağındakı təzyiq 120-130 kqq/sm2 səviyyəsində, kritikdən yuxarı təzyiqli qazanlar üçün isə 240-250 kqq/sm2 (24-25 MPa) səviyyəsində saxlanılmalıdır.
Bu qiymətlərin dəyişdirilməsinə və ya dəyişən təzyiqlə alışdırılmasına, xüsusi sınaqlar əsasında istehsalçı zavodla razılaşdırıldıqdan sonra icazə verilir.
2.10. Qazanı alışdırmazdan qabaq və dayandırdıqdan sonra, ocaq və tüstü qazlarının resirkulyasiya xətləri də daxil olmaqla qaz yolları tüstüsoran, üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə qaz -hava traktının şiberlərinin açıq vəziyyətində nominalın 25%-indən az olmayan hava sərfi ilə 10 dəqiqədən az olmayaraq ventilyasiya olunmalıdır.
Təzyiq altında işləyən qazanlar və tüstüsoransız suqızdırıcı qazanların ventilyasiyası üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə aparılmalıdır.
Su-buxar traktında izafi təzyiq saxlanıldıqda soyumamış vəziyyətdən qazanı alışdırmazdan əvvəl, odluğun alışdırılmasına 15 dəqiqə qalmış qazanın ventilyasiyası başlanılmalıdır.
2.11. Qazanı qazla alışdırmazdan əvvəl, qazanın qaz kəmərləri hava ilə nəzarət yoxlanışından keçirilməli (preslənməli) və odluqların qabağındakı bağlayıcı armaturların bağlanma kipliyi qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq qazla yoxlanılmalıdır.
2.12. Qazanları alışdıranda tüstüsoran və üfürmə ventilyatoru işə qoşulmuş vəziyyətdə olmalı, tüstüsoransız qazanlarda isə üfürmə ventilyatoru işdə olmalıdır.
2.13. Qazanın alışdırılması anından başlayaraq, barabandakı suyun səviyyəsinə nəzarət təşkil olunmalıdır.
Yuxarıda yerləşdirilmiş sugöstərici cihazların üfürülməsi:
-
təzyiqi 40 kqq/sm2 (3,9 MPa) və aşağı olan qazanlarda-qazanda izafi təzyiq 1 kqq/sm2-a (0,1 MPa) yaxın olduqda və baş buxar kəmərinə qoşulmazdan əvvəl;
-
təzyiqi 40 kqq/sm2-dan (3,9 MPa) yuxarı olan qazanlarda -qazanda izafi təzyiq 3 kqq/sm2 (0,3 MPa) olduqda və 15-30 kqq/sm2 (1,5-3 MPa) təzyiqdə yerinə yetirilməlidir.
Suyun aşağı endirilmiş səviyyə göstəriciləri, alışdırma prosesində sugöstərici cihazlarla (düzəlişləri nəzərə almaqla) tutuşdurulub yoxlanılmalıdır.
2.14., Müxtəlif istilik vəziyyətlərindən qazanın alışdırılması, istehsalçı zavodun təlimatı və işə qoşma (buraxılış) rejimləri sınaqlarının nəticələrinə əsasən tərtib olunmuş işəqoşulma qrafiklərinə müvafiq yerinə yetirilməlidir.
2.15. Əsaslı və orta təmirdən sonra qazanın soyuq vəziyyətdən alışdırılması prosesində, reperlər üzrə ekranların, barabanların və kollektorların istilik yerdəyişmələri ildə ən azı 1 dəfə yoxlanılmalıdır.
2.16. Əgər qazanın işə buraxılmasına qədər onda flans birləşmələri və kiçik lyukların sökülməsi ilə əlaqədar işlər aparılıbsa, bolt birləşmələri 3-5 kqq/sm2 (0,3-0,5 MPa) izafi təzyiqdə əlavə sıxılmalıdır.
Bolt birləşmələrinin böyük təzyiqdə sıxılması qadağandır.
2.17. 100 kqq/sm2 (9,8 Mpa)-dan yuxarı təzyiqli qazanları alışdıranda və saxlayanda barabanların temperatur rejiminə nəzarət təşkil olunmalıdır. Barabanın aşağı hissəsinin isidilmə və soyudulma sürəti və barabanın aşağı və yuxarı hissələri arasındakı temperatur fərqi aşağıdakı buraxıla bilən qiymətlərdən artıq olmamalıdır:
Qazanı alışdıranda qızdırılma sürəti, 0C/10 dəq .........30
Qazanı saxlayanda soyudulma sürəti, 0C/10 dəq .........20
Qazanı alışdıranda temperaturlar fərqi, 0C.....................60
Qazanı saxlayanda temperaturlar fərqi 0C.....................80 |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html#Qaz_halında_olan_yanacaq_1.32. | Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | ELEKTİK STANSİYALARIN VƏ ŞƏBƏKƏLƏRİNİN TEXNİKİ
İSTİSMAR QAYDALARI
BÖLMƏ 4.
ELEKTRİK STANSİYALARI VƏ İSTİLİK ŞƏBƏKƏLƏRİNİN İSTİLİK – MEXANİKİ AVADANLIQLARI
1. Yanacaq – nəqliyyat təsərrüfatı
1.1. Yanacaq–nəqliyyat təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
enerji obyektinin dəmiryolu nəqliyyatının fasiləsiz işi və dəmiryolu vaqonlarının, sisternlərin, gəmi və digər nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilmiş müddətlərdə mexanikləşdirilmiş boşaldılması;
-
tədarükçüdən yanacağın qəbulu və onun keyfiyyət və kəmiyyətinə nəzarət;
-
müəyyən edilmiş yanacaq ehtiyatının minimal itki ilə mexanikləşdirilmiş qablaşdırılması və saxlanılması;
-
yanacağın vaxtında və fasiləsiz olaraq hazırlanması və qazanxanaya verilməsi;
-
ətraf ərazinin çirklənməsinin qarşısının alınması (neft məhsullarının sıçrantısı, qaz kondensatı).
1.2. Elektrik stansiyalarına göndərilən yanacağın keyfiyyəti dövlət standartlarına və texniki şərtlərə müvafiq olmalıdır.
1.3. Enerji obyektinə daxil olan, texnoloji sərfiyyatda işlədilən və anbarlarda saxlanılan bütün yanacağın qüvvədə olan qaydalara müvafiq ciddi uçotu təşkil olunmalıdır.
Daxil olan yanacağın uçotunda aşağıdakılar təmin olunmalıdır:
-
bütün gətirilən maye yanacağın çəkilməsi və ölçülməsi;
-
qaz halında olan bütün yandırılan yanacağın miqdarının cihazlarla təyini;
-
yanacağın inventarizasiyası;
-
yanacağın keyfiyyətinə dövri və cihazlarla təmin olunduğu hallarda daimi nəzarət;
1.4. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və dövlət yoxlanışı və nəzarətində olan ölçü vasitələri (tərəzi, laboratoriya cihazları və digər ölçü qurğuları) qüvvədə olan dövlət standartı tərəfindən təyin edilmiş vaxtlarda yoxlanışdan keçirilməlidir. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və yoxlanışdan keçməsi zəruri olmayan ölçü vasitələri isə, enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiq etdiyi qrafikə uyğun olaraq kalibrlənməlidir.
1.5. Yanacaqvermə sistem və aqreqatların, maye və qaz halında olan yanacaq təsərrüfatlarının nəzarət, avtomatik və məsafədən idarəetmə aparatları, texnoloji mühafizə, bloklama və siqnalvermə, yanğınsöndürmə, boşaldıcı quruluşları və həmçinin dispetçer və texnoloji idarəetmə vasitələri saz vəziyyətdə olmalı və qrafiklə dövri olaraq yoxlanılmalıdır.
Maye yanacaq
1.6. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq təşkil olunmalıdır. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarında, qazan və qaz turbini qurğularının yükünə uyğun miqdarda və forsunkaların normal işləməsi üçün lazım olan təzyiq və özlülüklə, qızdırılmış və süzgəclərdən keçirilmiş yanacağın fasiləsiz verilməsi təmin olunmalıdır.
1.7. Maye yanacağın boru kəmərlərinə və onların qızdırılması üçün istifadə olunan buxar kəmərlərinə (yanaşı buxar daşıyıcıları) müəyyən olunmuş formada pasportlar tərtib edilməlidir.
1.8. Sisternlər boşaldıldıqdan sonra, axıdıcı novlardan mazut tam axıdılmalı və novların üstü qapaqlarla (qəfəslərlə) bağlanmalıdır. Qəbuledici tutumların qabağında qurulmuş novlar, hidrocəftələr, şandorlar və süzgəclər lazımi hallarda təmizlənməlidir.
1.9. Mazut təsərrüfatındakı buxarın təzyiqi 8-13 kqq/sm
2 (0,8-1,3 MPa), temperaturu isə 200-250
°C olmalıdır.
1.10. Mazutu "açıq buxarla" qızdırıb boşaldanda, tutumu 50-60m
3 olan sisternə qızdırıcı quruluşdan buxar sərfi 900 kq/saat -dan çox olmamalıdır.
1.11. Mazutboşaldıcıda (sisternlərdə, novlarda və qəbul tutumlarında) olan mazut, mazutvuran nasosların normal işini təmin edən temperatura qədər qızdırılmalıdır.
Qəbul tutumlarında və çənlərdəki mazutun temperaturu 90°C-dən yuxarı olmamalıdır.
1.12. Avadanlıqların (çənlərin, boru kəmərlərinin və s.) istilik izolyasiyası saz vəziyyətdə olmalıdır.
1.13. Çən və qəbul tutumlarına daxili baxış (aşkar edilən çatışmazlıqlar ləğv edilməklə) qrafiklə, 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir. Lazımi hallarda, onlar dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.14. Maye yanacaq saxlanılan bütün çən və qəbul tutumlarına enerji obyektinin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş dərəcələndirmə cədvəlləri tərtib olunmalıdır.
1.15. Təsdiq olunmuş qrafikə əsasən: mazut xəttlərinə və armatura xarici baxış ildə 1 dəfədən az olmayaraq, qazan bölməsi üzrə -rübdə 1 dəfə və seçim ilə armaturların təftişi 4 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.16. Qazanxanaya verilən mazutun özlülüyü: mexaniki və buxarla işləyən mexaniki forsunkalar üçün 2,5
0 ŞÖ-dən (16 mm
2/s-dən), buxar və rotasion forsunkalar üçün 6
0 ŞÖ-dən (44 mm
2/s-dən) artıq olmamalıdır.
1.17. Yanacaq süzgəclərinin müqaviməti, hesablama yükündə, onların ilkin (təmiz vəziyyətindəki) müqavimətinə nisbətən 50% artarsa, onda süzgəclər təmizlənməlidir (buxarla üfürləməklə, əl və ya kimyəvi üsullarla).
Süzgəc toru təmizlənərkən onun yandırılması qadağandır.
Mazut qızdırıcıların təmizlənməsi, onların istilik gücünün nominalının 30%-nə qədər azaldığı hallarda yerinə yetirilməlidir.
1.18. Ehtiyat nasosları, qızdırıcılar və süzgəclər saz və işə buraxılmaq üçün daim hazır vəziyyətdə olmalıdır. İşə qoşulmanın yoxlanılması və işləyən nasosdan ehtiyatda olan nasosa keçid qrafiklə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq yerinə yetirilməlidir. Ehtiyatın avtomatik qoşulması (EAQ) qurğularının işləmələrinin yoxlanışı texniki rəhbərin təsdiq etdiyi proqram və qrafiklə rübdə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
1.19. Boru kəmərlərini və ya avadanlıqları təmirə çıxardıqda, onlar işləyən avadanlıqdan etibarlı surətdə açılmalı, drenajla boşaldılmalı və içərisində iş aparılması lazım gələndə buxarla təmizlənməlidir.
Yanacaq kəmərlərinin açılmış sahələrində buxar və digər peyklər də açılmalıdır.
1.20. Uzun müddət yanacaq saxlanılan mazut çənini işə qoşmazdan əvvəl onun dib qatından (0,5m-ə qədər) nəmliyin təyini üçün mazut nümunəsi götürülməli və qazanxanaya çöküntü suyunun və çox sulu mazutun düşməsinin qarşısını almaq üçün tədbir görülməlidir.
1.21. Yandırılmaq üçün qazanxaya verilən yanacağın temperaturunun qalxma və enmə hədləri və təzyiqin enməsi barədə siqnalvermə və həmçinin çən və qəbuledici tutumlarda məsafədən səviyyə və temperatur ölçən cihazların idarəetmə lövhələrinə çıxarılmış göstəricilərin düzgünlüyünün yoxlanışı təsdiq olunmuş qrafik üzrə həftədə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
Qaz-turbin qurğularının maye yanacağının qəbulu, saxlanılması və yandırılmasına hazırlanması xüsusiyyətləri
1.22. Maye yanacağın boşaldılması, saxlanması və yandırılmaya verilməsi zamanı, suyun ona qarışmasının qarşısı alınmalıdır. Boşaldılmış sisternlərin buxarla yuyulması lazım gələrsə, onda buxarla yuyulmanın sulu məhsulu mazut anbarlarının xüsusi tutumlarına yığılmalıdır.
1.23. Yanacağın boşaldılması qapalı üsulla təşkil olunmalıdır. Boşaldıcı quruluşlar, korroziyaya qarşı örtüklər, yanaşı buxar daşıyıcıları, armaturlar və s. yanacağın çirklənməsinin və soyumasının qarşısını almaq üçün saz vəziyyətdə olmalıdır.
Çənlərdə maye yanacağın minimal və maksimal temperaturları yerli təlimatda göstərilməlidir.
1.24. QTQ-yə verilən yanacaq çənlərdəki yanacağın üst hissəsindən üzən buraxıcı qurğu ilə götürülməlidir.
1.25. İnventarizasiya zamanı və çəni işə qoşmazdan əvvəl çənlərin dib hissəsindən yanacağın nümunələri götürülməlidir. Dib hissəsində su 0,5%-dən çox olarsa, onda sulu yanacağın yandırılmaya verilməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülməlidir. Sulu hissənin səviyyəsi "ölü" qalığın səviyyəsindən yuxarı olduğu hallarda, yanacağın nəmliyi yuxarı olan hissəsi drenajla xüsusi mazut anbarına ötürülməlidir.
1.26. Dövretmə üsulu ilə qızdırılan çənlərə daxili baxış 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq, buxarla qızdırılan çənlər üçün isə çənlərin içindəki qızdırıcıların kipliyinin, mütləq hidravliki sınağı və korroziyaya qarşı örtüyün zədələnmiş yerlərinin bərpası aparılmaqla hər il keçirilməlidir. Çənlər zəruri hallarda dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.27. Quraşdırılandan, yaxud təmirdən sonra maye yanacağın boru kəmərləri buxarla və ya sıxılmış hava ilə üfürülməli və kimyəvi yuyulduqdan və passivləşdirildikdən sonra onlar, sistemin üçqat tutumu miqdarında qaz-turbin yanacağı ilə yuyulmalıdır.
1.28. QTQ-yə verilən yanacağın özlülüyü: mexaniki forsunkalardan istifadə olunduqda – 2
0 ŞÖ-dən (12mm
2/s), hava (buxar) forsunkalarından istifadə olunduqda – 3
0 ŞÖ-dən (20mm
2/s) yuxarı olmamalıdır.
1.29. Yandırılan maye yanacaq QTQ-ni istehsal edən zavodların tələblərinə uyğun olaraq mexaniki qarışıqlardan təmizlənməlidir. Yerli təlimatlarda, süzgəclərin təmizlənməyə çıxarılması üçün lazım olan, onların giriş və çıxışındakı təzyiqlər fərqinə əsasən tapılmış müqavimət həddi göstərilməlidir.
1.30. Yerli təlimatda, yanmaya verilən və anbarlarda saxlanılan yanacağın keyfiyyətinə və aşqarlara nəzarətin dövriliyi, nümunənin götürülməsi yerləri və müəyyənləşdirən keyfiyyət göstəriciləri göstərilməlidir.
1.31. Tərkibində, qüvvədə olan dövlət standartları və texniki şərtlərə görə buraxıla biləndən çox miqdarda korroziyaedici elementlər (vanadium, qələvi
metallar və b.
Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
) olan maye yanacağı QTQ-də yandırmazdan əvvəl, yanacaq elektrik stansiyasında yerli təlimatlara uyğun olaraq emal olunmalıdır (natrium və kalium duzlarından yuyulmalı və ya korroziyaya qarşı aşqarlarıın əlavə edilməsi).
Qaz halında olan yanacaq
1.32. Qaz təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
kənar qatışıq və kondensatdan təmizlənmiş qazın qazanların yükünə müvafiq miqdarda, tələb olunan təzyiqlə ocağın odluqlarına fasiləsiz olaraq verilməsi;
-
daxil olan qazın kəmiyyət və keyfiyyətinə nəzarət;
-
avadanlığın təhlükəsiz işi və həmçinin onun texniki xidmətinin təhlükəsiz aparılması və təmiri;
-
avadanlığa vaxtında və keyfiyyətlə texniki xidmətin edilməsi və təmiri;
-
avadanlığın texniki vəziyyətinə və təhlükəsiz istismarına nəzarət.
1.33 Enerji obyektlərində qaz təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan qaydaların müddəalarına müvafiq olaraq təşkil edilməlidir.
1.34. Hər bir qaz kəməri və qaz paylayıcı məntəqənin (QPM) avadanlığı üçün qaz kəmərini, QPM otaqlarını, avadanlıq və nəzarət-ölçü cihazlarını xarakterizə edən əsas göstəricilər və həmçinin yerinə yetirilən təmir haqqında məlumatlar olan pasportlar tərtib olunmalıdır.
1.35. Enerji obyektində qaz təhlükəli işlərin siyahısı və konkret istehsalat şəraitinə uyğun olaraq onların hazırlanması və təhlükəsiz yerinə yetirilmə qaydasını müəyyənləşdirən təlimat tərtib olunub texniki rəhbər tərəfindən təsdiq edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərə naryad verməyə hüquqi olan şəxslər enerji obyekti üzrə əmrlə təyin edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərin siyahısına ildə 1 dəfədən az olmayaraq yenidən baxılmalı və təsdiq olunmalıdır.
Xüsusi təhlükəli işlər (istismara buraxılma, qazın verilməsi, qaz kəmərlərinin birləşdirilməsi, "qaz altında" qaz kəmərlərinin və avadanlıqların təmiri, QPM-də aparılan qaynaq və qazla kəsmə işləri) naryad və enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi plan üzrə yerinə yetirilməlidir.
İş planında işin icrasının ciddi ardıcıllığı, işçilərin yerləşdirilməsi, məsul şəxslər, lazım olan mexanizm və ləvazimat göstərilməli və işlərin maksimal təhlükəsizliyini təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
1.36. QPM-in çıxışında qaz təzyiqinin dəyişməsi işçi təzyiqin 10%-indən artıq olmamalıdır. Tənzimləyicilərdəki işçi təzyiqin qalxması, ya da aşağı düşməsinə səbəb olan nasazlıqlar, qoruyucu klapanların işindəki nasazlıqlar və həmçinin qaz sızması, qəza halı kimi dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.37. Avtomatik tənzimləyici klapanı olmayan dolayı qaz kəməri ilə (baypasla) qazın qazanxanaya verilməsi qadağandır.
1.38. Mühafizə, bloklama və siqnalvermə qurğularının işə düşməsinin yoxlanılması, istehsalçı - zavodun təlimatlarında nəzərdə tutulmuş vaxtlarda, lakin 6 ayda 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.39. Qaz kəmərləri qazla doldurulanda hava tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması götürülmüş nümunələrin analizi və ya yandırılması ilə müəyyənləşdirilir ki, bu halda qazın tərkibində oksigenin miqdarı 1%-dən yuxarı olmamalı, ya da qazın yanması sakit, partıltısız olmalıdır.
Qaz kəmərlərinin üfürülməsi zamanı qaz - hava qarışığının atılması, bu qarışığın binalara keçməsi və həmçinin hər hansı bir od mənbəyindən alışması istisna olunan yerlərdə olmalıdır.
Qaz kəməri qazdan boşaldılanda, kəmər hava və ya təsirsiz qaz ilə qaz tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması analizlə müəyyənləşdirilir. Üfürülən havada qalıq qazın həcmi, qazın alışmasının aşağı həddinin 20%-indən artıq olmamalıdır.
1.40. Elektrik stansiyalarının ərazisində yerləşən yeraltı qaz kəmərləri trassasına təsdiq olunmuş qrafik üzrə yoxlama keçirilməlidir. Bu halda, qaz kəməri quyuları və həmçinin qaz kəmərindən hər iki tərəfə 15m-ə qədər məsafədə yerləşmiş digər quyular (telefon, su kəmərləri, istilik, kanalizasiya və b.), kollektorlar, bina zirzəmiləri və qaz yığılma ehtimalı olan digər tikililər qaza görə yoxlanılmalıdır. Yeraltı qaz kəmərlərinə xidmət edilmək üçün nömrələnmiş marşrut xəritələri tərtib edilməli və kəmər baxıcılarına verilməlidir. Hər bir marşrut xəritəsində qaz kəmərləri trassasının sxemi və onun uzunluğu və həmçinin hər iki tərəfindən 15 m-ə qədər məsafədə yerləşən yeraltı kommunikasiya quyuları və binaların zirzəmiləri göstərilməlidir.
1.41. Zirzəmi, kollektor, şaxta, quyu və digər yeraltı tikililərdə qazın olmasının yoxlanışı, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatoru ilə yerinə yetirilməlidir. Binaların zirzəmilərində hava nümunəsinin bilavasitə analizi, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatorları ilə aparıla bilər, onlar olmadıqda isə zirzəmidən hava nümunəsi götürülməli və binadan kənarda analiz olunmalıdır. Hava nümunəsini götürmək üçün kollektorlara, şaxtalara, quyulara və digər yeraltı tikililərə enmək qadağandır.
Zirzəminin içində və həmçinin quyu, şaxta, kollektor və başqa yeraltı tikililərin yanında siqaret çəkmək və açıq oddan istifadə etmək qadağandır.
1.42. Trassada qaz olması aşkar olunduqda, qaz analizatoru ilə əlavə yoxlanış aparılması və bu yerdən 50 m radiusda yerləşən qazlanmış olan zirzəmilərin, binaların birinci mərtəbələri və quyu kameralarının havasının dəyişdirilməsi təşkil olunmalıdır. Zirzəmilərdə qaz yığılması aşkar olunduqda, binada yerləşən adamlar siqaret çəkməyin, açıq oddan və elektrik cihazlarından istifadənin yolverilməzliyi haqqında əlavə olaraq xəbərdar edilməlidir.
Eyni zamanda qaz sızan yerin aşkar edilməsi və ləğvi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir.
1.43. Qaz kəmərlərində birləşmələrin kipliyinin yoxlanılması, qaz kəmərində, quyularda və tikililərdə qaz sızması yerinin aşkarlanması sabun emulsiyasından istifadə edilməklə yerinə yetirilməlidir.
Qaz sızan yerin oddan istifadə edilməklə aşkarlanması qadağandır.
Fəaliyyətdə olan qaz kəmərlərində aşkar edilən bütün nasazlıq və kipsizliklər dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.44. Qaz kəmərlərindən kənar edilmiş mayenin kanalizasiyaya atılması qadağandır.
1.45. Generator qazı, habelə nəm və kükürdlü (tərkibində merkaptanlar və ya hidrogen sulfid olan) texnoloji - tullantı qazları veriləndə və yandırılanda, belə qazların istismar xüsusiyyətləri layihə və yerli təlimatlarla müəyyənləşdirilməlidir.
2 Buxar və suqızdırıcı qazan qurğuları
2.1. Qazanlar istismar edilərkən aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
bütün əsas və köməkçi avadanlıqların etibarlılığı və təhlükəsizliyi;
-
qazanların nominal məhsuldarlığının, parametrlərinin və həmçinin buxar və suyun keyfiyyətinin alınması imkanı;
-
sınaq və zavod təlimatları əsasında müəyyən edilmiş qənaətli iş rejimi;
-
hər tip qazan və yandırılan yanacaq növü üçün müəyyənləşdirilmiş yüklərin tənzimlənmə diapazonu;
-
avtomatika qurğularının təsiri altında tənzimləmə diapazonu hədlərində qazanların məhsuldarlığının dəyişdirilməsi;
-
buraxıla bilən minimal yüklər;
-
normalar daxilində zərərli maddələrin atmosferə atılmasını.
2.2. 100 kqq/sm2 (9,8 MPa) (burada və aşağıda qazanın çıxışındakı buxar təzyiqinin nominal qiyməti göstərilmişdir) və bundan yüksək təzyiqli yenidən istismara verilən qazanlar quraşdırılandan sonra, əsas boru kəmərləri və su - buxar traktının digər elementləri ilə birlikdə kimyəvi təmizlənməlidir. 100kqq/sm2 (9,8 MPa)-dan aşağı təzyiqli qazanlar və suqızdırıcı qazanlar istismara verilməzdən əvvəl qələvi ilə təmizlənməlidir. Kimyəvi təmizləmə və qələviləşdirmədən bilavasitə sonra təmizlənmiş səthlərin dayanması zamanı korroziyadan qorunması üçün tədbir görülməlidir.
2.3. Təmirdən və ya uzunmüddətli ehtiyatda dayanmadan (3 sutkadan artıq) sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl köməkçi avadanlığın, NÖC, armatur və mexanizmləri məsafədən idarəetmə vasitələrinin, avtotənzimləyicilərin və həmçinin mühafizə, bloklama və operativ rabitə vasitələrinin sazlığı və işə qoşulmağa hazırlığı yoxlanılmalıdır. Aşkar olunan nasazlıqlar aradan qaldırılmalıdır.
Üç sutkadan artıq ehtiyatda dayanmadan sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl aşağıdakılar yoxlanmalıdır: avadanlıqların, NÖÇ, məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, texnoloji mühafizə, bloklama qurğularının, informasiya və rabitə vasitələrinin iş qabiliyyəti; texnoloji mühafizə komandalarının bütün icra qurğularından keçməsi; dayanma zamanı təmir aparılan qurğu və avadanlıqların saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması. Bu halda aşkar olunan nasazlıqlar işəburaxılmadan əvvəl aradan qaldırılmalıdır.
Qazanın saxlanılmasında iştirak edən bloklama və mühafizə vasitələri nasaz vəziyyətdə olduqda, onun işə buraxılması qadağandır.
2.4. Qazanın işə buraxılması növbə rəisinin və ya böyük maşinistin rəhbərliyi altında, əsaslı və orta təmirdən sonra isə sex rəisinin və ya onun müavininin rəhbərliyi altında təşkil olunmalıdır.
2.5. Barabanlı qazan, alışdırmadan əvvəl deaerasiya olunmuş bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
Düzaxınlı qazan, bəsləyici suyun emalı sxemindən asılı olaraq keyfiyyəti istismar üzrə təlimat göstəricilərinə müvafiq olan bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
2.6. Soyumamış barabanlı qazanın doldurulmasına boşalmış barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1600C-dən yüksək olmadıqda icazə verilir.
Barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1400C-dən yuxarı olduqda onun hidravliki presləmə üçün doldurulması qadağandır.
2.7. Düzaxınlı qazanın su ilə doldurulması, ondan havanın çıxarılması və həmçinin, çirkdən təmizləmək üçün yuyulması əməliyyatları, separator rejimi ilə alışdırılanda qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrə qədər olan sahə üzrə, düzaxınlı rejimdə alışdırılanda isə bütün trakt üzrə aparılmalıdır.
Alışdırmada suyun sərfi nominalın 30%-nə bərabər olmalıdır. Alışdırma sərfinin digər qiyməti, yalnız istehsalçı-zavodun təlimatına ya da sınaq nəticələri əsasında dəqiqləşdirilmiş istismar təlimatına əsasən təyin oluna bilər.
2.8. Suqızdırıcı qazanı alışdırmazdan qabaq şəbəkə suyunun sərfi, hər qazan tipi üçün istehsalçı-zavodun müəyyənləşdirdiyi minimal buraxıla bilən qiymətdən az olmamalı və qazanın sonrakı işində də bu şərtə əməl olunmalıdır.
2.9. Blok qurğularının düzaxınlı qazanlarını alışdıranda, işçi təzyiqi 140 kqq/sm2 (13,8 MPa) olan qazanlar üçün qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrin qabağındakı təzyiq 120-130 kqq/sm2 səviyyəsində, kritikdən yuxarı təzyiqli qazanlar üçün isə 240-250 kqq/sm2 (24-25 MPa) səviyyəsində saxlanılmalıdır.
Bu qiymətlərin dəyişdirilməsinə və ya dəyişən təzyiqlə alışdırılmasına, xüsusi sınaqlar əsasında istehsalçı zavodla razılaşdırıldıqdan sonra icazə verilir.
2.10. Qazanı alışdırmazdan qabaq və dayandırdıqdan sonra, ocaq və tüstü qazlarının resirkulyasiya xətləri də daxil olmaqla qaz yolları tüstüsoran, üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə qaz -hava traktının şiberlərinin açıq vəziyyətində nominalın 25%-indən az olmayan hava sərfi ilə 10 dəqiqədən az olmayaraq ventilyasiya olunmalıdır.
Təzyiq altında işləyən qazanlar və tüstüsoransız suqızdırıcı qazanların ventilyasiyası üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə aparılmalıdır.
Su-buxar traktında izafi təzyiq saxlanıldıqda soyumamış vəziyyətdən qazanı alışdırmazdan əvvəl, odluğun alışdırılmasına 15 dəqiqə qalmış qazanın ventilyasiyası başlanılmalıdır.
2.11. Qazanı qazla alışdırmazdan əvvəl, qazanın qaz kəmərləri hava ilə nəzarət yoxlanışından keçirilməli (preslənməli) və odluqların qabağındakı bağlayıcı armaturların bağlanma kipliyi qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq qazla yoxlanılmalıdır.
2.12. Qazanları alışdıranda tüstüsoran və üfürmə ventilyatoru işə qoşulmuş vəziyyətdə olmalı, tüstüsoransız qazanlarda isə üfürmə ventilyatoru işdə olmalıdır.
2.13. Qazanın alışdırılması anından başlayaraq, barabandakı suyun səviyyəsinə nəzarət təşkil olunmalıdır.
Yuxarıda yerləşdirilmiş sugöstərici cihazların üfürülməsi:
-
təzyiqi 40 kqq/sm2 (3,9 MPa) və aşağı olan qazanlarda-qazanda izafi təzyiq 1 kqq/sm2-a (0,1 MPa) yaxın olduqda və baş buxar kəmərinə qoşulmazdan əvvəl;
-
təzyiqi 40 kqq/sm2-dan (3,9 MPa) yuxarı olan qazanlarda -qazanda izafi təzyiq 3 kqq/sm2 (0,3 MPa) olduqda və 15-30 kqq/sm2 (1,5-3 MPa) təzyiqdə yerinə yetirilməlidir.
Suyun aşağı endirilmiş səviyyə göstəriciləri, alışdırma prosesində sugöstərici cihazlarla (düzəlişləri nəzərə almaqla) tutuşdurulub yoxlanılmalıdır.
2.14., Müxtəlif istilik vəziyyətlərindən qazanın alışdırılması, istehsalçı zavodun təlimatı və işə qoşma (buraxılış) rejimləri sınaqlarının nəticələrinə əsasən tərtib olunmuş işəqoşulma qrafiklərinə müvafiq yerinə yetirilməlidir.
2.15. Əsaslı və orta təmirdən sonra qazanın soyuq vəziyyətdən alışdırılması prosesində, reperlər üzrə ekranların, barabanların və kollektorların istilik yerdəyişmələri ildə ən azı 1 dəfə yoxlanılmalıdır.
2.16. Əgər qazanın işə buraxılmasına qədər onda flans birləşmələri və kiçik lyukların sökülməsi ilə əlaqədar işlər aparılıbsa, bolt birləşmələri 3-5 kqq/sm2 (0,3-0,5 MPa) izafi təzyiqdə əlavə sıxılmalıdır.
Bolt birləşmələrinin böyük təzyiqdə sıxılması qadağandır.
2.17. 100 kqq/sm2 (9,8 Mpa)-dan yuxarı təzyiqli qazanları alışdıranda və saxlayanda barabanların temperatur rejiminə nəzarət təşkil olunmalıdır. Barabanın aşağı hissəsinin isidilmə və soyudulma sürəti və barabanın aşağı və yuxarı hissələri arasındakı temperatur fərqi aşağıdakı buraxıla bilən qiymətlərdən artıq olmamalıdır:
Qazanı alışdıranda qızdırılma sürəti, 0C/10 dəq .........30
Qazanı saxlayanda soyudulma sürəti, 0C/10 dəq .........20
Qazanı alışdıranda temperaturlar fərqi, 0C.....................60
Qazanı saxlayanda temperaturlar fərqi 0C.....................80 |
http://kompy.info/respublikasi-oliy-va-v4.html?page=8 | Foydalanilgan - Respublikasi oliy va | |
Respublikasi oliy va
|
bet | 8/8 | Sana | 12.10.2024 | Hajmi | 391,56 Kb. | | #274830 |
Bog'liq 770-22 САПАРБАЙЕВ АЛИШЕРFoydalanilgan adabiyotlar .
muhaz.org
fayllar.org
api.ziyo.net
uz.wikipedia.org Xulosa.
Matritsali va vektorli protsessorlar parallel hisoblashlarni amalga oshirishda samaradorlikni oshirishga qaratilgan. Matritsali protsessorlar ko'proq ko'p ma'lumotli operatsiyalarni bir xil instruktsiya bilan bajarishga yo'naltirilgan bo'lsa,
vektorli protsessorlar ma'lumotlar o'lchovlarini bir vaqtning o'zida qayta ishlashga qaratilgan. Har ikkalasi o'z sohalarida samarali yechimlar taqdim etadi va ko'plab zamonaviy texnologiyalarda, masalan, grafik protsessorlar va ilmiy hisoblash tizimlarida keng qo'llaniladi.
Matritsali va vektorli protsessorlar — bu ma'lum turdagi hisoblash ishlarini tezlashtirish uchun mo'ljallangan arxitekturalardir. Ularning har biri o'ziga xos xususiyatlari va qo'llanilish sohalariga ega.
Matritsali protsessorlar
Ta'rif: Matritsali protsessorlar (yoki SIMD - Single Instruction, Multiple Data) bir xil instruktsiyani bir vaqtning o'zida bir nechta ma'lumotlar ustida bajaradi.
Qo'llanilish: Asosan grafik, ilmiy hisoblashlar, sun'iy intellekt va boshqa ma'lumotlarga asoslangan operatsiyalarda foydalaniladi.
Katta parallelizm: bir xil vazifani ko'p ma'lumotlar ustida bir vaqtning o'zida bajarish imkoniyati.
Tezkorlik: hisoblash jarayonlarini sezilarli darajada tezlashtiradi.
Vektorli protsessorlar
Ta'rif: Vektorli protsessorlar ko'p o'lchovli ma'lumotlarni (vektorlar) qayta ishlashga mo'ljallangan. Ular ko'p elementli vektorlarni bir vaqtning o'zida bajaradigan instruktsiyalarni qo'llaydi.
Qo'llanilish: Asosan matematik modellashtirish, ilmiy tadqiqotlar va statistik hisoblashlarda qo'llaniladi.
Afzalliklari:
Vektorli hisoblash imkoniyati: ma'lumotlarni tez va samarali qayta ishlash.
Katta o'lchovli operatsiyalarni bajarishda yuqori samaradorlik.
|
| | |
http://kompy.info/ishdan-maqsad-kompyuter-tizimining-umumiy-tarkibini-va-funksiy.html | Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib chiqish. Ko‘p yadroli protsessorlar haqida tushincha, ularning turlari va ishlash prinsiplari bilan tanishib chiqish | |
Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib chiqish. Ko‘p yadroli protsessorlar haqida tushincha, ularning turlari va ishlash prinsiplari bilan tanishib chiqish
|
Sana | 24.07.2024 | Hajmi | 0,91 Mb. | | #268468 |
Bog'liq 1-amaliy ish
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Axborot Xavfsizligi fakulteti CAO004-2 guruh talabasi
Mashrabjonov Boburjonning
Kompyuter tashkillashtirish fanidan 1-amaliy topshirig’i
Bajardi: Mashrabjonov Boburjon
Tekshirdi: Javliyev Shahzod
KOMPYUTERNI TASHKIL ETISH FANIDAN
1-TOPSHIRIQ
MAVZU: KOMPYUTER TIZIMINING TUZILISHINI TASHKIL ETISH
Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib chiqish. Ko‘p yadroli protsessorlar haqida tushincha, ularning turlari va ishlash prinsiplari bilan tanishib chiqish.
Nazariy qism
Protsessor (lot. processus — surilish) — elektron mashinaning dastur (programma) da koʻzda tutilgan amallar; informatsiyani oʻzgartirish, barcha hisoblash jarayonlarini, xisoblash mashinasidagi boshqa qurilmalarning ishini boshqarib turish uchun moʻljallangan markaziy qurilmasi. Asosiy qismlari: arifmetikmantiqiy qurilma va boshqarish qurilmasi. Arifmetikmantiqiy qurilmada axborot arifmetika va mantiq jihatidan qayta ishlanadi. Boshqarish qurilmasi xotiradagi axborotlarni chiqarish tartibini belgilaydi, boshqaruvchi signallarni ishlab chiqadi, mashinadagi qurilmalarning ishini uygʻunlashtiradi, dasturni uzish signallarini qayta ishlaydi, xotiradagi axborotlarni muhofazalaydi, P. ishini nazorat qiladi. P. da bulardan tashqari, oʻta tezkor xotira qurilmasi va tashkiliy bloklar ham bor
1-rasm. Zamonaviy kompyuter protsessori
Videokarta (lotincha — koʻrayapman va yun. saggeya — varaq) — kompyuterdagi mos keluvchi qurilma boshqaruvida monitor ishini boshqaruvchi mikro-sxema. V. ichidagi xotirasi vidsoxo-tira deyiladi. Videoxotiraning 2 turi mavjud: ichki (kompyuter tezkor xotirasiga oʻriatilgan videoxoti-ra) va tashqi (tezkor xotiraning tashqarisida joylashgan xotira). Tashqi turdagi videoxotira mukammalroq hisoblanadi.
Grafik ishlov berish birligi yoki GPU shaxsiy va biznes hisoblash uchun hisoblash texnologiyasining eng muhim turlaridan biriga aylandi. Parallel ishlov berish uchun moʻljallangan GPU keng koʻlamdagi dasturlarda, shu jumladan grafik va video renderlashda qoʻllaniladi. Garchi ular oʻyinlardagi qobiliyatlari bilan tanilgan boʻlsalar-da, GPU-lar ijodiy ishlab chiqarish va sunʼiy intellekt (AI) da foydalanish uchun yanada ommalashmoqda.
2-rasm. Kompyuter videokartasi
Tezkor xotira yoki RAM (inglizcha: Random Access Memory, RAM) — oʻqish yoki yozish uchun uning manzili boʻyicha istalgan yacheykaga bir vaqtning oʻzida (har doim bir vaqtning oʻzida, joylashuvidan qatʼiy nazar) kirish imkonini beruvchi kompyuter xotirasining turlaridan biridir. Protsessor qisqa vaqt ichida koʻp ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu kompyuterni ishlashini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy oʻlchov birligi uning xotira hajmi boʻlib, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda oʻlchanadi. Tezkor xotira chastotasi — tezkor xotira shinalaridan maʼlum vaqt ichida oʻtadigan maʼlumotlar oqimi sonini anglatadi.
3-rasm. Tezkor xotira (RAM)
Shaxsiy kompyuter xususiyatlari
Kompyuter modeli
|
MSI Leopard GP76
|
Protsessor
|
Intel Core i7 11700H
|
Protsessor yadrolari
|
8 yadro 16 potok
|
RAM
|
DDR-4 3200 mhz
|
Videokarta
|
NVIDIA RTX 3070
|
Keyboard
|
Steel Series perkeyRGB
|
4-rasm. Protsessor xususiyatlari
5-rasm. Videokarta xususiyatlari
6-rasm. Tezkor xotira xususiyatlari
7-rasm. Kompyuterning umumiy xususiyatlari
Foydalanilgan adabiyotlar:
https://www.aida64.com/downloads
https://uz.wikipedia.org/wiki/Tezkor_xotira
https://uzbekdevs.uz/maqolalar/protsessor-protsessorning-ishlash-printsipi
https://www.techpowerup.com/gpuz/
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib chiqish. Ko‘p yadroli protsessorlar haqida tushincha, ularning turlari va ishlash prinsiplari bilan tanishib chiqish
| |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html#Qaz-turbin_qurğularının_maye_yanacağının_qəbulu,_saxlanılması_və_yandırılmasına_hazırlanması_xüsusiyyətləri_1.22. | Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | ELEKTİK STANSİYALARIN VƏ ŞƏBƏKƏLƏRİNİN TEXNİKİ
İSTİSMAR QAYDALARI
BÖLMƏ 4.
ELEKTRİK STANSİYALARI VƏ İSTİLİK ŞƏBƏKƏLƏRİNİN İSTİLİK – MEXANİKİ AVADANLIQLARI
1. Yanacaq – nəqliyyat təsərrüfatı
1.1. Yanacaq–nəqliyyat təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
enerji obyektinin dəmiryolu nəqliyyatının fasiləsiz işi və dəmiryolu vaqonlarının, sisternlərin, gəmi və digər nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilmiş müddətlərdə mexanikləşdirilmiş boşaldılması;
-
tədarükçüdən yanacağın qəbulu və onun keyfiyyət və kəmiyyətinə nəzarət;
-
müəyyən edilmiş yanacaq ehtiyatının minimal itki ilə mexanikləşdirilmiş qablaşdırılması və saxlanılması;
-
yanacağın vaxtında və fasiləsiz olaraq hazırlanması və qazanxanaya verilməsi;
-
ətraf ərazinin çirklənməsinin qarşısının alınması (neft məhsullarının sıçrantısı, qaz kondensatı).
1.2. Elektrik stansiyalarına göndərilən yanacağın keyfiyyəti dövlət standartlarına və texniki şərtlərə müvafiq olmalıdır.
1.3. Enerji obyektinə daxil olan, texnoloji sərfiyyatda işlədilən və anbarlarda saxlanılan bütün yanacağın qüvvədə olan qaydalara müvafiq ciddi uçotu təşkil olunmalıdır.
Daxil olan yanacağın uçotunda aşağıdakılar təmin olunmalıdır:
-
bütün gətirilən maye yanacağın çəkilməsi və ölçülməsi;
-
qaz halında olan bütün yandırılan yanacağın miqdarının cihazlarla təyini;
-
yanacağın inventarizasiyası;
-
yanacağın keyfiyyətinə dövri və cihazlarla təmin olunduğu hallarda daimi nəzarət;
1.4. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və dövlət yoxlanışı və nəzarətində olan ölçü vasitələri (tərəzi, laboratoriya cihazları və digər ölçü qurğuları) qüvvədə olan dövlət standartı tərəfindən təyin edilmiş vaxtlarda yoxlanışdan keçirilməlidir. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və yoxlanışdan keçməsi zəruri olmayan ölçü vasitələri isə, enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiq etdiyi qrafikə uyğun olaraq kalibrlənməlidir.
1.5. Yanacaqvermə sistem və aqreqatların, maye və qaz halında olan yanacaq təsərrüfatlarının nəzarət, avtomatik və məsafədən idarəetmə aparatları, texnoloji mühafizə, bloklama və siqnalvermə, yanğınsöndürmə, boşaldıcı quruluşları və həmçinin dispetçer və texnoloji idarəetmə vasitələri saz vəziyyətdə olmalı və qrafiklə dövri olaraq yoxlanılmalıdır.
Maye yanacaq
1.6. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq təşkil olunmalıdır. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarında, qazan və qaz turbini qurğularının yükünə uyğun miqdarda və forsunkaların normal işləməsi üçün lazım olan təzyiq və özlülüklə, qızdırılmış və süzgəclərdən keçirilmiş yanacağın fasiləsiz verilməsi təmin olunmalıdır.
1.7. Maye yanacağın boru kəmərlərinə və onların qızdırılması üçün istifadə olunan buxar kəmərlərinə (yanaşı buxar daşıyıcıları) müəyyən olunmuş formada pasportlar tərtib edilməlidir.
1.8. Sisternlər boşaldıldıqdan sonra, axıdıcı novlardan mazut tam axıdılmalı və novların üstü qapaqlarla (qəfəslərlə) bağlanmalıdır. Qəbuledici tutumların qabağında qurulmuş novlar, hidrocəftələr, şandorlar və süzgəclər lazımi hallarda təmizlənməlidir.
1.9. Mazut təsərrüfatındakı buxarın təzyiqi 8-13 kqq/sm
2 (0,8-1,3 MPa), temperaturu isə 200-250
°C olmalıdır.
1.10. Mazutu "açıq buxarla" qızdırıb boşaldanda, tutumu 50-60m
3 olan sisternə qızdırıcı quruluşdan buxar sərfi 900 kq/saat -dan çox olmamalıdır.
1.11. Mazutboşaldıcıda (sisternlərdə, novlarda və qəbul tutumlarında) olan mazut, mazutvuran nasosların normal işini təmin edən temperatura qədər qızdırılmalıdır.
Qəbul tutumlarında və çənlərdəki mazutun temperaturu 90°C-dən yuxarı olmamalıdır.
1.12. Avadanlıqların (çənlərin, boru kəmərlərinin və s.) istilik izolyasiyası saz vəziyyətdə olmalıdır.
1.13. Çən və qəbul tutumlarına daxili baxış (aşkar edilən çatışmazlıqlar ləğv edilməklə) qrafiklə, 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir. Lazımi hallarda, onlar dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.14. Maye yanacaq saxlanılan bütün çən və qəbul tutumlarına enerji obyektinin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş dərəcələndirmə cədvəlləri tərtib olunmalıdır.
1.15. Təsdiq olunmuş qrafikə əsasən: mazut xəttlərinə və armatura xarici baxış ildə 1 dəfədən az olmayaraq, qazan bölməsi üzrə -rübdə 1 dəfə və seçim ilə armaturların təftişi 4 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.16. Qazanxanaya verilən mazutun özlülüyü: mexaniki və buxarla işləyən mexaniki forsunkalar üçün 2,5
0 ŞÖ-dən (16 mm
2/s-dən), buxar və rotasion forsunkalar üçün 6
0 ŞÖ-dən (44 mm
2/s-dən) artıq olmamalıdır.
1.17. Yanacaq süzgəclərinin müqaviməti, hesablama yükündə, onların ilkin (təmiz vəziyyətindəki) müqavimətinə nisbətən 50% artarsa, onda süzgəclər təmizlənməlidir (buxarla üfürləməklə, əl və ya kimyəvi üsullarla).
Süzgəc toru təmizlənərkən onun yandırılması qadağandır.
Mazut qızdırıcıların təmizlənməsi, onların istilik gücünün nominalının 30%-nə qədər azaldığı hallarda yerinə yetirilməlidir.
1.18. Ehtiyat nasosları, qızdırıcılar və süzgəclər saz və işə buraxılmaq üçün daim hazır vəziyyətdə olmalıdır. İşə qoşulmanın yoxlanılması və işləyən nasosdan ehtiyatda olan nasosa keçid qrafiklə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq yerinə yetirilməlidir. Ehtiyatın avtomatik qoşulması (EAQ) qurğularının işləmələrinin yoxlanışı texniki rəhbərin təsdiq etdiyi proqram və qrafiklə rübdə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
1.19. Boru kəmərlərini və ya avadanlıqları təmirə çıxardıqda, onlar işləyən avadanlıqdan etibarlı surətdə açılmalı, drenajla boşaldılmalı və içərisində iş aparılması lazım gələndə buxarla təmizlənməlidir.
Yanacaq kəmərlərinin açılmış sahələrində buxar və digər peyklər də açılmalıdır.
1.20. Uzun müddət yanacaq saxlanılan mazut çənini işə qoşmazdan əvvəl onun dib qatından (0,5m-ə qədər) nəmliyin təyini üçün mazut nümunəsi götürülməli və qazanxanaya çöküntü suyunun və çox sulu mazutun düşməsinin qarşısını almaq üçün tədbir görülməlidir.
1.21. Yandırılmaq üçün qazanxaya verilən yanacağın temperaturunun qalxma və enmə hədləri və təzyiqin enməsi barədə siqnalvermə və həmçinin çən və qəbuledici tutumlarda məsafədən səviyyə və temperatur ölçən cihazların idarəetmə lövhələrinə çıxarılmış göstəricilərin düzgünlüyünün yoxlanışı təsdiq olunmuş qrafik üzrə həftədə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
Qaz-turbin qurğularının maye yanacağının qəbulu, saxlanılması və yandırılmasına hazırlanması xüsusiyyətləri
1.22. Maye yanacağın boşaldılması, saxlanması və yandırılmaya verilməsi zamanı, suyun ona qarışmasının qarşısı alınmalıdır. Boşaldılmış sisternlərin buxarla yuyulması lazım gələrsə, onda buxarla yuyulmanın sulu məhsulu mazut anbarlarının xüsusi tutumlarına yığılmalıdır.
1.23. Yanacağın boşaldılması qapalı üsulla təşkil olunmalıdır. Boşaldıcı quruluşlar, korroziyaya qarşı örtüklər, yanaşı buxar daşıyıcıları, armaturlar və s. yanacağın çirklənməsinin və soyumasının qarşısını almaq üçün saz vəziyyətdə olmalıdır.
Çənlərdə maye yanacağın minimal və maksimal temperaturları yerli təlimatda göstərilməlidir.
1.24. QTQ-yə verilən yanacaq çənlərdəki yanacağın üst hissəsindən üzən buraxıcı qurğu ilə götürülməlidir.
1.25. İnventarizasiya zamanı və çəni işə qoşmazdan əvvəl çənlərin dib hissəsindən yanacağın nümunələri götürülməlidir. Dib hissəsində su 0,5%-dən çox olarsa, onda sulu yanacağın yandırılmaya verilməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülməlidir. Sulu hissənin səviyyəsi "ölü" qalığın səviyyəsindən yuxarı olduğu hallarda, yanacağın nəmliyi yuxarı olan hissəsi drenajla xüsusi mazut anbarına ötürülməlidir.
1.26. Dövretmə üsulu ilə qızdırılan çənlərə daxili baxış 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq, buxarla qızdırılan çənlər üçün isə çənlərin içindəki qızdırıcıların kipliyinin, mütləq hidravliki sınağı və korroziyaya qarşı örtüyün zədələnmiş yerlərinin bərpası aparılmaqla hər il keçirilməlidir. Çənlər zəruri hallarda dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.27. Quraşdırılandan, yaxud təmirdən sonra maye yanacağın boru kəmərləri buxarla və ya sıxılmış hava ilə üfürülməli və kimyəvi yuyulduqdan və passivləşdirildikdən sonra onlar, sistemin üçqat tutumu miqdarında qaz-turbin yanacağı ilə yuyulmalıdır.
1.28. QTQ-yə verilən yanacağın özlülüyü: mexaniki forsunkalardan istifadə olunduqda – 2
0 ŞÖ-dən (12mm
2/s), hava (buxar) forsunkalarından istifadə olunduqda – 3
0 ŞÖ-dən (20mm
2/s) yuxarı olmamalıdır.
1.29. Yandırılan maye yanacaq QTQ-ni istehsal edən zavodların tələblərinə uyğun olaraq mexaniki qarışıqlardan təmizlənməlidir. Yerli təlimatlarda, süzgəclərin təmizlənməyə çıxarılması üçün lazım olan, onların giriş və çıxışındakı təzyiqlər fərqinə əsasən tapılmış müqavimət həddi göstərilməlidir.
1.30. Yerli təlimatda, yanmaya verilən və anbarlarda saxlanılan yanacağın keyfiyyətinə və aşqarlara nəzarətin dövriliyi, nümunənin götürülməsi yerləri və müəyyənləşdirən keyfiyyət göstəriciləri göstərilməlidir.
1.31. Tərkibində, qüvvədə olan dövlət standartları və texniki şərtlərə görə buraxıla biləndən çox miqdarda korroziyaedici elementlər (vanadium, qələvi
metallar və b.
Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
) olan maye yanacağı QTQ-də yandırmazdan əvvəl, yanacaq elektrik stansiyasında yerli təlimatlara uyğun olaraq emal olunmalıdır (natrium və kalium duzlarından yuyulmalı və ya korroziyaya qarşı aşqarlarıın əlavə edilməsi).
Qaz halında olan yanacaq
1.32. Qaz təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
kənar qatışıq və kondensatdan təmizlənmiş qazın qazanların yükünə müvafiq miqdarda, tələb olunan təzyiqlə ocağın odluqlarına fasiləsiz olaraq verilməsi;
-
daxil olan qazın kəmiyyət və keyfiyyətinə nəzarət;
-
avadanlığın təhlükəsiz işi və həmçinin onun texniki xidmətinin təhlükəsiz aparılması və təmiri;
-
avadanlığa vaxtında və keyfiyyətlə texniki xidmətin edilməsi və təmiri;
-
avadanlığın texniki vəziyyətinə və təhlükəsiz istismarına nəzarət.
1.33 Enerji obyektlərində qaz təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan qaydaların müddəalarına müvafiq olaraq təşkil edilməlidir.
1.34. Hər bir qaz kəməri və qaz paylayıcı məntəqənin (QPM) avadanlığı üçün qaz kəmərini, QPM otaqlarını, avadanlıq və nəzarət-ölçü cihazlarını xarakterizə edən əsas göstəricilər və həmçinin yerinə yetirilən təmir haqqında məlumatlar olan pasportlar tərtib olunmalıdır.
1.35. Enerji obyektində qaz təhlükəli işlərin siyahısı və konkret istehsalat şəraitinə uyğun olaraq onların hazırlanması və təhlükəsiz yerinə yetirilmə qaydasını müəyyənləşdirən təlimat tərtib olunub texniki rəhbər tərəfindən təsdiq edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərə naryad verməyə hüquqi olan şəxslər enerji obyekti üzrə əmrlə təyin edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərin siyahısına ildə 1 dəfədən az olmayaraq yenidən baxılmalı və təsdiq olunmalıdır.
Xüsusi təhlükəli işlər (istismara buraxılma, qazın verilməsi, qaz kəmərlərinin birləşdirilməsi, "qaz altında" qaz kəmərlərinin və avadanlıqların təmiri, QPM-də aparılan qaynaq və qazla kəsmə işləri) naryad və enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi plan üzrə yerinə yetirilməlidir.
İş planında işin icrasının ciddi ardıcıllığı, işçilərin yerləşdirilməsi, məsul şəxslər, lazım olan mexanizm və ləvazimat göstərilməli və işlərin maksimal təhlükəsizliyini təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
1.36. QPM-in çıxışında qaz təzyiqinin dəyişməsi işçi təzyiqin 10%-indən artıq olmamalıdır. Tənzimləyicilərdəki işçi təzyiqin qalxması, ya da aşağı düşməsinə səbəb olan nasazlıqlar, qoruyucu klapanların işindəki nasazlıqlar və həmçinin qaz sızması, qəza halı kimi dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.37. Avtomatik tənzimləyici klapanı olmayan dolayı qaz kəməri ilə (baypasla) qazın qazanxanaya verilməsi qadağandır.
1.38. Mühafizə, bloklama və siqnalvermə qurğularının işə düşməsinin yoxlanılması, istehsalçı - zavodun təlimatlarında nəzərdə tutulmuş vaxtlarda, lakin 6 ayda 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.39. Qaz kəmərləri qazla doldurulanda hava tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması götürülmüş nümunələrin analizi və ya yandırılması ilə müəyyənləşdirilir ki, bu halda qazın tərkibində oksigenin miqdarı 1%-dən yuxarı olmamalı, ya da qazın yanması sakit, partıltısız olmalıdır.
Qaz kəmərlərinin üfürülməsi zamanı qaz - hava qarışığının atılması, bu qarışığın binalara keçməsi və həmçinin hər hansı bir od mənbəyindən alışması istisna olunan yerlərdə olmalıdır.
Qaz kəməri qazdan boşaldılanda, kəmər hava və ya təsirsiz qaz ilə qaz tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması analizlə müəyyənləşdirilir. Üfürülən havada qalıq qazın həcmi, qazın alışmasının aşağı həddinin 20%-indən artıq olmamalıdır.
1.40. Elektrik stansiyalarının ərazisində yerləşən yeraltı qaz kəmərləri trassasına təsdiq olunmuş qrafik üzrə yoxlama keçirilməlidir. Bu halda, qaz kəməri quyuları və həmçinin qaz kəmərindən hər iki tərəfə 15m-ə qədər məsafədə yerləşmiş digər quyular (telefon, su kəmərləri, istilik, kanalizasiya və b.), kollektorlar, bina zirzəmiləri və qaz yığılma ehtimalı olan digər tikililər qaza görə yoxlanılmalıdır. Yeraltı qaz kəmərlərinə xidmət edilmək üçün nömrələnmiş marşrut xəritələri tərtib edilməli və kəmər baxıcılarına verilməlidir. Hər bir marşrut xəritəsində qaz kəmərləri trassasının sxemi və onun uzunluğu və həmçinin hər iki tərəfindən 15 m-ə qədər məsafədə yerləşən yeraltı kommunikasiya quyuları və binaların zirzəmiləri göstərilməlidir.
1.41. Zirzəmi, kollektor, şaxta, quyu və digər yeraltı tikililərdə qazın olmasının yoxlanışı, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatoru ilə yerinə yetirilməlidir. Binaların zirzəmilərində hava nümunəsinin bilavasitə analizi, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatorları ilə aparıla bilər, onlar olmadıqda isə zirzəmidən hava nümunəsi götürülməli və binadan kənarda analiz olunmalıdır. Hava nümunəsini götürmək üçün kollektorlara, şaxtalara, quyulara və digər yeraltı tikililərə enmək qadağandır.
Zirzəminin içində və həmçinin quyu, şaxta, kollektor və başqa yeraltı tikililərin yanında siqaret çəkmək və açıq oddan istifadə etmək qadağandır.
1.42. Trassada qaz olması aşkar olunduqda, qaz analizatoru ilə əlavə yoxlanış aparılması və bu yerdən 50 m radiusda yerləşən qazlanmış olan zirzəmilərin, binaların birinci mərtəbələri və quyu kameralarının havasının dəyişdirilməsi təşkil olunmalıdır. Zirzəmilərdə qaz yığılması aşkar olunduqda, binada yerləşən adamlar siqaret çəkməyin, açıq oddan və elektrik cihazlarından istifadənin yolverilməzliyi haqqında əlavə olaraq xəbərdar edilməlidir.
Eyni zamanda qaz sızan yerin aşkar edilməsi və ləğvi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir.
1.43. Qaz kəmərlərində birləşmələrin kipliyinin yoxlanılması, qaz kəmərində, quyularda və tikililərdə qaz sızması yerinin aşkarlanması sabun emulsiyasından istifadə edilməklə yerinə yetirilməlidir.
Qaz sızan yerin oddan istifadə edilməklə aşkarlanması qadağandır.
Fəaliyyətdə olan qaz kəmərlərində aşkar edilən bütün nasazlıq və kipsizliklər dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.44. Qaz kəmərlərindən kənar edilmiş mayenin kanalizasiyaya atılması qadağandır.
1.45. Generator qazı, habelə nəm və kükürdlü (tərkibində merkaptanlar və ya hidrogen sulfid olan) texnoloji - tullantı qazları veriləndə və yandırılanda, belə qazların istismar xüsusiyyətləri layihə və yerli təlimatlarla müəyyənləşdirilməlidir.
2 Buxar və suqızdırıcı qazan qurğuları
2.1. Qazanlar istismar edilərkən aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
bütün əsas və köməkçi avadanlıqların etibarlılığı və təhlükəsizliyi;
-
qazanların nominal məhsuldarlığının, parametrlərinin və həmçinin buxar və suyun keyfiyyətinin alınması imkanı;
-
sınaq və zavod təlimatları əsasında müəyyən edilmiş qənaətli iş rejimi;
-
hər tip qazan və yandırılan yanacaq növü üçün müəyyənləşdirilmiş yüklərin tənzimlənmə diapazonu;
-
avtomatika qurğularının təsiri altında tənzimləmə diapazonu hədlərində qazanların məhsuldarlığının dəyişdirilməsi;
-
buraxıla bilən minimal yüklər;
-
normalar daxilində zərərli maddələrin atmosferə atılmasını.
2.2. 100 kqq/sm2 (9,8 MPa) (burada və aşağıda qazanın çıxışındakı buxar təzyiqinin nominal qiyməti göstərilmişdir) və bundan yüksək təzyiqli yenidən istismara verilən qazanlar quraşdırılandan sonra, əsas boru kəmərləri və su - buxar traktının digər elementləri ilə birlikdə kimyəvi təmizlənməlidir. 100kqq/sm2 (9,8 MPa)-dan aşağı təzyiqli qazanlar və suqızdırıcı qazanlar istismara verilməzdən əvvəl qələvi ilə təmizlənməlidir. Kimyəvi təmizləmə və qələviləşdirmədən bilavasitə sonra təmizlənmiş səthlərin dayanması zamanı korroziyadan qorunması üçün tədbir görülməlidir.
2.3. Təmirdən və ya uzunmüddətli ehtiyatda dayanmadan (3 sutkadan artıq) sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl köməkçi avadanlığın, NÖC, armatur və mexanizmləri məsafədən idarəetmə vasitələrinin, avtotənzimləyicilərin və həmçinin mühafizə, bloklama və operativ rabitə vasitələrinin sazlığı və işə qoşulmağa hazırlığı yoxlanılmalıdır. Aşkar olunan nasazlıqlar aradan qaldırılmalıdır.
Üç sutkadan artıq ehtiyatda dayanmadan sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl aşağıdakılar yoxlanmalıdır: avadanlıqların, NÖÇ, məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, texnoloji mühafizə, bloklama qurğularının, informasiya və rabitə vasitələrinin iş qabiliyyəti; texnoloji mühafizə komandalarının bütün icra qurğularından keçməsi; dayanma zamanı təmir aparılan qurğu və avadanlıqların saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması. Bu halda aşkar olunan nasazlıqlar işəburaxılmadan əvvəl aradan qaldırılmalıdır.
Qazanın saxlanılmasında iştirak edən bloklama və mühafizə vasitələri nasaz vəziyyətdə olduqda, onun işə buraxılması qadağandır.
2.4. Qazanın işə buraxılması növbə rəisinin və ya böyük maşinistin rəhbərliyi altında, əsaslı və orta təmirdən sonra isə sex rəisinin və ya onun müavininin rəhbərliyi altında təşkil olunmalıdır.
2.5. Barabanlı qazan, alışdırmadan əvvəl deaerasiya olunmuş bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
Düzaxınlı qazan, bəsləyici suyun emalı sxemindən asılı olaraq keyfiyyəti istismar üzrə təlimat göstəricilərinə müvafiq olan bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
2.6. Soyumamış barabanlı qazanın doldurulmasına boşalmış barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1600C-dən yüksək olmadıqda icazə verilir.
Barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1400C-dən yuxarı olduqda onun hidravliki presləmə üçün doldurulması qadağandır.
2.7. Düzaxınlı qazanın su ilə doldurulması, ondan havanın çıxarılması və həmçinin, çirkdən təmizləmək üçün yuyulması əməliyyatları, separator rejimi ilə alışdırılanda qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrə qədər olan sahə üzrə, düzaxınlı rejimdə alışdırılanda isə bütün trakt üzrə aparılmalıdır.
Alışdırmada suyun sərfi nominalın 30%-nə bərabər olmalıdır. Alışdırma sərfinin digər qiyməti, yalnız istehsalçı-zavodun təlimatına ya da sınaq nəticələri əsasında dəqiqləşdirilmiş istismar təlimatına əsasən təyin oluna bilər.
2.8. Suqızdırıcı qazanı alışdırmazdan qabaq şəbəkə suyunun sərfi, hər qazan tipi üçün istehsalçı-zavodun müəyyənləşdirdiyi minimal buraxıla bilən qiymətdən az olmamalı və qazanın sonrakı işində də bu şərtə əməl olunmalıdır.
2.9. Blok qurğularının düzaxınlı qazanlarını alışdıranda, işçi təzyiqi 140 kqq/sm2 (13,8 MPa) olan qazanlar üçün qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrin qabağındakı təzyiq 120-130 kqq/sm2 səviyyəsində, kritikdən yuxarı təzyiqli qazanlar üçün isə 240-250 kqq/sm2 (24-25 MPa) səviyyəsində saxlanılmalıdır.
Bu qiymətlərin dəyişdirilməsinə və ya dəyişən təzyiqlə alışdırılmasına, xüsusi sınaqlar əsasında istehsalçı zavodla razılaşdırıldıqdan sonra icazə verilir.
2.10. Qazanı alışdırmazdan qabaq və dayandırdıqdan sonra, ocaq və tüstü qazlarının resirkulyasiya xətləri də daxil olmaqla qaz yolları tüstüsoran, üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə qaz -hava traktının şiberlərinin açıq vəziyyətində nominalın 25%-indən az olmayan hava sərfi ilə 10 dəqiqədən az olmayaraq ventilyasiya olunmalıdır.
Təzyiq altında işləyən qazanlar və tüstüsoransız suqızdırıcı qazanların ventilyasiyası üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə aparılmalıdır.
Su-buxar traktında izafi təzyiq saxlanıldıqda soyumamış vəziyyətdən qazanı alışdırmazdan əvvəl, odluğun alışdırılmasına 15 dəqiqə qalmış qazanın ventilyasiyası başlanılmalıdır.
2.11. Qazanı qazla alışdırmazdan əvvəl, qazanın qaz kəmərləri hava ilə nəzarət yoxlanışından keçirilməli (preslənməli) və odluqların qabağındakı bağlayıcı armaturların bağlanma kipliyi qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq qazla yoxlanılmalıdır.
2.12. Qazanları alışdıranda tüstüsoran və üfürmə ventilyatoru işə qoşulmuş vəziyyətdə olmalı, tüstüsoransız qazanlarda isə üfürmə ventilyatoru işdə olmalıdır.
2.13. Qazanın alışdırılması anından başlayaraq, barabandakı suyun səviyyəsinə nəzarət təşkil olunmalıdır.
Yuxarıda yerləşdirilmiş sugöstərici cihazların üfürülməsi:
-
təzyiqi 40 kqq/sm2 (3,9 MPa) və aşağı olan qazanlarda-qazanda izafi təzyiq 1 kqq/sm2-a (0,1 MPa) yaxın olduqda və baş buxar kəmərinə qoşulmazdan əvvəl;
-
təzyiqi 40 kqq/sm2-dan (3,9 MPa) yuxarı olan qazanlarda -qazanda izafi təzyiq 3 kqq/sm2 (0,3 MPa) olduqda və 15-30 kqq/sm2 (1,5-3 MPa) təzyiqdə yerinə yetirilməlidir.
Suyun aşağı endirilmiş səviyyə göstəriciləri, alışdırma prosesində sugöstərici cihazlarla (düzəlişləri nəzərə almaqla) tutuşdurulub yoxlanılmalıdır.
2.14., Müxtəlif istilik vəziyyətlərindən qazanın alışdırılması, istehsalçı zavodun təlimatı və işə qoşma (buraxılış) rejimləri sınaqlarının nəticələrinə əsasən tərtib olunmuş işəqoşulma qrafiklərinə müvafiq yerinə yetirilməlidir.
2.15. Əsaslı və orta təmirdən sonra qazanın soyuq vəziyyətdən alışdırılması prosesində, reperlər üzrə ekranların, barabanların və kollektorların istilik yerdəyişmələri ildə ən azı 1 dəfə yoxlanılmalıdır.
2.16. Əgər qazanın işə buraxılmasına qədər onda flans birləşmələri və kiçik lyukların sökülməsi ilə əlaqədar işlər aparılıbsa, bolt birləşmələri 3-5 kqq/sm2 (0,3-0,5 MPa) izafi təzyiqdə əlavə sıxılmalıdır.
Bolt birləşmələrinin böyük təzyiqdə sıxılması qadağandır.
2.17. 100 kqq/sm2 (9,8 Mpa)-dan yuxarı təzyiqli qazanları alışdıranda və saxlayanda barabanların temperatur rejiminə nəzarət təşkil olunmalıdır. Barabanın aşağı hissəsinin isidilmə və soyudulma sürəti və barabanın aşağı və yuxarı hissələri arasındakı temperatur fərqi aşağıdakı buraxıla bilən qiymətlərdən artıq olmamalıdır:
Qazanı alışdıranda qızdırılma sürəti, 0C/10 dəq .........30
Qazanı saxlayanda soyudulma sürəti, 0C/10 dəq .........20
Qazanı alışdıranda temperaturlar fərqi, 0C.....................60
Qazanı saxlayanda temperaturlar fərqi 0C.....................80 |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html#2_Buxar_və_suqızdırıcı_qazan_qurğuları_2.1. | Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | ELEKTİK STANSİYALARIN VƏ ŞƏBƏKƏLƏRİNİN TEXNİKİ
İSTİSMAR QAYDALARI
BÖLMƏ 4.
ELEKTRİK STANSİYALARI VƏ İSTİLİK ŞƏBƏKƏLƏRİNİN İSTİLİK – MEXANİKİ AVADANLIQLARI
1. Yanacaq – nəqliyyat təsərrüfatı
1.1. Yanacaq–nəqliyyat təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
enerji obyektinin dəmiryolu nəqliyyatının fasiləsiz işi və dəmiryolu vaqonlarının, sisternlərin, gəmi və digər nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilmiş müddətlərdə mexanikləşdirilmiş boşaldılması;
-
tədarükçüdən yanacağın qəbulu və onun keyfiyyət və kəmiyyətinə nəzarət;
-
müəyyən edilmiş yanacaq ehtiyatının minimal itki ilə mexanikləşdirilmiş qablaşdırılması və saxlanılması;
-
yanacağın vaxtında və fasiləsiz olaraq hazırlanması və qazanxanaya verilməsi;
-
ətraf ərazinin çirklənməsinin qarşısının alınması (neft məhsullarının sıçrantısı, qaz kondensatı).
1.2. Elektrik stansiyalarına göndərilən yanacağın keyfiyyəti dövlət standartlarına və texniki şərtlərə müvafiq olmalıdır.
1.3. Enerji obyektinə daxil olan, texnoloji sərfiyyatda işlədilən və anbarlarda saxlanılan bütün yanacağın qüvvədə olan qaydalara müvafiq ciddi uçotu təşkil olunmalıdır.
Daxil olan yanacağın uçotunda aşağıdakılar təmin olunmalıdır:
-
bütün gətirilən maye yanacağın çəkilməsi və ölçülməsi;
-
qaz halında olan bütün yandırılan yanacağın miqdarının cihazlarla təyini;
-
yanacağın inventarizasiyası;
-
yanacağın keyfiyyətinə dövri və cihazlarla təmin olunduğu hallarda daimi nəzarət;
1.4. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və dövlət yoxlanışı və nəzarətində olan ölçü vasitələri (tərəzi, laboratoriya cihazları və digər ölçü qurğuları) qüvvədə olan dövlət standartı tərəfindən təyin edilmiş vaxtlarda yoxlanışdan keçirilməlidir. Yanacağın uçotu üçün istifadə olunan və yoxlanışdan keçməsi zəruri olmayan ölçü vasitələri isə, enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiq etdiyi qrafikə uyğun olaraq kalibrlənməlidir.
1.5. Yanacaqvermə sistem və aqreqatların, maye və qaz halında olan yanacaq təsərrüfatlarının nəzarət, avtomatik və məsafədən idarəetmə aparatları, texnoloji mühafizə, bloklama və siqnalvermə, yanğınsöndürmə, boşaldıcı quruluşları və həmçinin dispetçer və texnoloji idarəetmə vasitələri saz vəziyyətdə olmalı və qrafiklə dövri olaraq yoxlanılmalıdır.
Maye yanacaq
1.6. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq təşkil olunmalıdır. Maye yanacaq təsərrüfatının istismarında, qazan və qaz turbini qurğularının yükünə uyğun miqdarda və forsunkaların normal işləməsi üçün lazım olan təzyiq və özlülüklə, qızdırılmış və süzgəclərdən keçirilmiş yanacağın fasiləsiz verilməsi təmin olunmalıdır.
1.7. Maye yanacağın boru kəmərlərinə və onların qızdırılması üçün istifadə olunan buxar kəmərlərinə (yanaşı buxar daşıyıcıları) müəyyən olunmuş formada pasportlar tərtib edilməlidir.
1.8. Sisternlər boşaldıldıqdan sonra, axıdıcı novlardan mazut tam axıdılmalı və novların üstü qapaqlarla (qəfəslərlə) bağlanmalıdır. Qəbuledici tutumların qabağında qurulmuş novlar, hidrocəftələr, şandorlar və süzgəclər lazımi hallarda təmizlənməlidir.
1.9. Mazut təsərrüfatındakı buxarın təzyiqi 8-13 kqq/sm
2 (0,8-1,3 MPa), temperaturu isə 200-250
°C olmalıdır.
1.10. Mazutu "açıq buxarla" qızdırıb boşaldanda, tutumu 50-60m
3 olan sisternə qızdırıcı quruluşdan buxar sərfi 900 kq/saat -dan çox olmamalıdır.
1.11. Mazutboşaldıcıda (sisternlərdə, novlarda və qəbul tutumlarında) olan mazut, mazutvuran nasosların normal işini təmin edən temperatura qədər qızdırılmalıdır.
Qəbul tutumlarında və çənlərdəki mazutun temperaturu 90°C-dən yuxarı olmamalıdır.
1.12. Avadanlıqların (çənlərin, boru kəmərlərinin və s.) istilik izolyasiyası saz vəziyyətdə olmalıdır.
1.13. Çən və qəbul tutumlarına daxili baxış (aşkar edilən çatışmazlıqlar ləğv edilməklə) qrafiklə, 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir. Lazımi hallarda, onlar dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.14. Maye yanacaq saxlanılan bütün çən və qəbul tutumlarına enerji obyektinin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş dərəcələndirmə cədvəlləri tərtib olunmalıdır.
1.15. Təsdiq olunmuş qrafikə əsasən: mazut xəttlərinə və armatura xarici baxış ildə 1 dəfədən az olmayaraq, qazan bölməsi üzrə -rübdə 1 dəfə və seçim ilə armaturların təftişi 4 ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.16. Qazanxanaya verilən mazutun özlülüyü: mexaniki və buxarla işləyən mexaniki forsunkalar üçün 2,5
0 ŞÖ-dən (16 mm
2/s-dən), buxar və rotasion forsunkalar üçün 6
0 ŞÖ-dən (44 mm
2/s-dən) artıq olmamalıdır.
1.17. Yanacaq süzgəclərinin müqaviməti, hesablama yükündə, onların ilkin (təmiz vəziyyətindəki) müqavimətinə nisbətən 50% artarsa, onda süzgəclər təmizlənməlidir (buxarla üfürləməklə, əl və ya kimyəvi üsullarla).
Süzgəc toru təmizlənərkən onun yandırılması qadağandır.
Mazut qızdırıcıların təmizlənməsi, onların istilik gücünün nominalının 30%-nə qədər azaldığı hallarda yerinə yetirilməlidir.
1.18. Ehtiyat nasosları, qızdırıcılar və süzgəclər saz və işə buraxılmaq üçün daim hazır vəziyyətdə olmalıdır. İşə qoşulmanın yoxlanılması və işləyən nasosdan ehtiyatda olan nasosa keçid qrafiklə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq yerinə yetirilməlidir. Ehtiyatın avtomatik qoşulması (EAQ) qurğularının işləmələrinin yoxlanışı texniki rəhbərin təsdiq etdiyi proqram və qrafiklə rübdə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
1.19. Boru kəmərlərini və ya avadanlıqları təmirə çıxardıqda, onlar işləyən avadanlıqdan etibarlı surətdə açılmalı, drenajla boşaldılmalı və içərisində iş aparılması lazım gələndə buxarla təmizlənməlidir.
Yanacaq kəmərlərinin açılmış sahələrində buxar və digər peyklər də açılmalıdır.
1.20. Uzun müddət yanacaq saxlanılan mazut çənini işə qoşmazdan əvvəl onun dib qatından (0,5m-ə qədər) nəmliyin təyini üçün mazut nümunəsi götürülməli və qazanxanaya çöküntü suyunun və çox sulu mazutun düşməsinin qarşısını almaq üçün tədbir görülməlidir.
1.21. Yandırılmaq üçün qazanxaya verilən yanacağın temperaturunun qalxma və enmə hədləri və təzyiqin enməsi barədə siqnalvermə və həmçinin çən və qəbuledici tutumlarda məsafədən səviyyə və temperatur ölçən cihazların idarəetmə lövhələrinə çıxarılmış göstəricilərin düzgünlüyünün yoxlanışı təsdiq olunmuş qrafik üzrə həftədə 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
Qaz-turbin qurğularının maye yanacağının qəbulu, saxlanılması və yandırılmasına hazırlanması xüsusiyyətləri
1.22. Maye yanacağın boşaldılması, saxlanması və yandırılmaya verilməsi zamanı, suyun ona qarışmasının qarşısı alınmalıdır. Boşaldılmış sisternlərin buxarla yuyulması lazım gələrsə, onda buxarla yuyulmanın sulu məhsulu mazut anbarlarının xüsusi tutumlarına yığılmalıdır.
1.23. Yanacağın boşaldılması qapalı üsulla təşkil olunmalıdır. Boşaldıcı quruluşlar, korroziyaya qarşı örtüklər, yanaşı buxar daşıyıcıları, armaturlar və s. yanacağın çirklənməsinin və soyumasının qarşısını almaq üçün saz vəziyyətdə olmalıdır.
Çənlərdə maye yanacağın minimal və maksimal temperaturları yerli təlimatda göstərilməlidir.
1.24. QTQ-yə verilən yanacaq çənlərdəki yanacağın üst hissəsindən üzən buraxıcı qurğu ilə götürülməlidir.
1.25. İnventarizasiya zamanı və çəni işə qoşmazdan əvvəl çənlərin dib hissəsindən yanacağın nümunələri götürülməlidir. Dib hissəsində su 0,5%-dən çox olarsa, onda sulu yanacağın yandırılmaya verilməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülməlidir. Sulu hissənin səviyyəsi "ölü" qalığın səviyyəsindən yuxarı olduğu hallarda, yanacağın nəmliyi yuxarı olan hissəsi drenajla xüsusi mazut anbarına ötürülməlidir.
1.26. Dövretmə üsulu ilə qızdırılan çənlərə daxili baxış 5 ildə 1 dəfədən az olmayaraq, buxarla qızdırılan çənlər üçün isə çənlərin içindəki qızdırıcıların kipliyinin, mütləq hidravliki sınağı və korroziyaya qarşı örtüyün zədələnmiş yerlərinin bərpası aparılmaqla hər il keçirilməlidir. Çənlər zəruri hallarda dib çöküntülərindən təmizlənməlidir.
1.27. Quraşdırılandan, yaxud təmirdən sonra maye yanacağın boru kəmərləri buxarla və ya sıxılmış hava ilə üfürülməli və kimyəvi yuyulduqdan və passivləşdirildikdən sonra onlar, sistemin üçqat tutumu miqdarında qaz-turbin yanacağı ilə yuyulmalıdır.
1.28. QTQ-yə verilən yanacağın özlülüyü: mexaniki forsunkalardan istifadə olunduqda – 2
0 ŞÖ-dən (12mm
2/s), hava (buxar) forsunkalarından istifadə olunduqda – 3
0 ŞÖ-dən (20mm
2/s) yuxarı olmamalıdır.
1.29. Yandırılan maye yanacaq QTQ-ni istehsal edən zavodların tələblərinə uyğun olaraq mexaniki qarışıqlardan təmizlənməlidir. Yerli təlimatlarda, süzgəclərin təmizlənməyə çıxarılması üçün lazım olan, onların giriş və çıxışındakı təzyiqlər fərqinə əsasən tapılmış müqavimət həddi göstərilməlidir.
1.30. Yerli təlimatda, yanmaya verilən və anbarlarda saxlanılan yanacağın keyfiyyətinə və aşqarlara nəzarətin dövriliyi, nümunənin götürülməsi yerləri və müəyyənləşdirən keyfiyyət göstəriciləri göstərilməlidir.
1.31. Tərkibində, qüvvədə olan dövlət standartları və texniki şərtlərə görə buraxıla biləndən çox miqdarda korroziyaedici elementlər (vanadium, qələvi
metallar və b.
Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
) olan maye yanacağı QTQ-də yandırmazdan əvvəl, yanacaq elektrik stansiyasında yerli təlimatlara uyğun olaraq emal olunmalıdır (natrium və kalium duzlarından yuyulmalı və ya korroziyaya qarşı aşqarlarıın əlavə edilməsi).
Qaz halında olan yanacaq
1.32. Qaz təsərrüfatının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
kənar qatışıq və kondensatdan təmizlənmiş qazın qazanların yükünə müvafiq miqdarda, tələb olunan təzyiqlə ocağın odluqlarına fasiləsiz olaraq verilməsi;
-
daxil olan qazın kəmiyyət və keyfiyyətinə nəzarət;
-
avadanlığın təhlükəsiz işi və həmçinin onun texniki xidmətinin təhlükəsiz aparılması və təmiri;
-
avadanlığa vaxtında və keyfiyyətlə texniki xidmətin edilməsi və təmiri;
-
avadanlığın texniki vəziyyətinə və təhlükəsiz istismarına nəzarət.
1.33 Enerji obyektlərində qaz təsərrüfatının istismarı qüvvədə olan qaydaların müddəalarına müvafiq olaraq təşkil edilməlidir.
1.34. Hər bir qaz kəməri və qaz paylayıcı məntəqənin (QPM) avadanlığı üçün qaz kəmərini, QPM otaqlarını, avadanlıq və nəzarət-ölçü cihazlarını xarakterizə edən əsas göstəricilər və həmçinin yerinə yetirilən təmir haqqında məlumatlar olan pasportlar tərtib olunmalıdır.
1.35. Enerji obyektində qaz təhlükəli işlərin siyahısı və konkret istehsalat şəraitinə uyğun olaraq onların hazırlanması və təhlükəsiz yerinə yetirilmə qaydasını müəyyənləşdirən təlimat tərtib olunub texniki rəhbər tərəfindən təsdiq edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərə naryad verməyə hüquqi olan şəxslər enerji obyekti üzrə əmrlə təyin edilməlidir. Qaz təhlükəli işlərin siyahısına ildə 1 dəfədən az olmayaraq yenidən baxılmalı və təsdiq olunmalıdır.
Xüsusi təhlükəli işlər (istismara buraxılma, qazın verilməsi, qaz kəmərlərinin birləşdirilməsi, "qaz altında" qaz kəmərlərinin və avadanlıqların təmiri, QPM-də aparılan qaynaq və qazla kəsmə işləri) naryad və enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi plan üzrə yerinə yetirilməlidir.
İş planında işin icrasının ciddi ardıcıllığı, işçilərin yerləşdirilməsi, məsul şəxslər, lazım olan mexanizm və ləvazimat göstərilməli və işlərin maksimal təhlükəsizliyini təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
1.36. QPM-in çıxışında qaz təzyiqinin dəyişməsi işçi təzyiqin 10%-indən artıq olmamalıdır. Tənzimləyicilərdəki işçi təzyiqin qalxması, ya da aşağı düşməsinə səbəb olan nasazlıqlar, qoruyucu klapanların işindəki nasazlıqlar və həmçinin qaz sızması, qəza halı kimi dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.37. Avtomatik tənzimləyici klapanı olmayan dolayı qaz kəməri ilə (baypasla) qazın qazanxanaya verilməsi qadağandır.
1.38. Mühafizə, bloklama və siqnalvermə qurğularının işə düşməsinin yoxlanılması, istehsalçı - zavodun təlimatlarında nəzərdə tutulmuş vaxtlarda, lakin 6 ayda 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.
1.39. Qaz kəmərləri qazla doldurulanda hava tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması götürülmüş nümunələrin analizi və ya yandırılması ilə müəyyənləşdirilir ki, bu halda qazın tərkibində oksigenin miqdarı 1%-dən yuxarı olmamalı, ya da qazın yanması sakit, partıltısız olmalıdır.
Qaz kəmərlərinin üfürülməsi zamanı qaz - hava qarışığının atılması, bu qarışığın binalara keçməsi və həmçinin hər hansı bir od mənbəyindən alışması istisna olunan yerlərdə olmalıdır.
Qaz kəməri qazdan boşaldılanda, kəmər hava və ya təsirsiz qaz ilə qaz tam çıxana qədər üfürülməlidir. Üfürülmənin qurtarması analizlə müəyyənləşdirilir. Üfürülən havada qalıq qazın həcmi, qazın alışmasının aşağı həddinin 20%-indən artıq olmamalıdır.
1.40. Elektrik stansiyalarının ərazisində yerləşən yeraltı qaz kəmərləri trassasına təsdiq olunmuş qrafik üzrə yoxlama keçirilməlidir. Bu halda, qaz kəməri quyuları və həmçinin qaz kəmərindən hər iki tərəfə 15m-ə qədər məsafədə yerləşmiş digər quyular (telefon, su kəmərləri, istilik, kanalizasiya və b.), kollektorlar, bina zirzəmiləri və qaz yığılma ehtimalı olan digər tikililər qaza görə yoxlanılmalıdır. Yeraltı qaz kəmərlərinə xidmət edilmək üçün nömrələnmiş marşrut xəritələri tərtib edilməli və kəmər baxıcılarına verilməlidir. Hər bir marşrut xəritəsində qaz kəmərləri trassasının sxemi və onun uzunluğu və həmçinin hər iki tərəfindən 15 m-ə qədər məsafədə yerləşən yeraltı kommunikasiya quyuları və binaların zirzəmiləri göstərilməlidir.
1.41. Zirzəmi, kollektor, şaxta, quyu və digər yeraltı tikililərdə qazın olmasının yoxlanışı, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatoru ilə yerinə yetirilməlidir. Binaların zirzəmilərində hava nümunəsinin bilavasitə analizi, partlayışdan mühafizəli icrada olan qaz analizatorları ilə aparıla bilər, onlar olmadıqda isə zirzəmidən hava nümunəsi götürülməli və binadan kənarda analiz olunmalıdır. Hava nümunəsini götürmək üçün kollektorlara, şaxtalara, quyulara və digər yeraltı tikililərə enmək qadağandır.
Zirzəminin içində və həmçinin quyu, şaxta, kollektor və başqa yeraltı tikililərin yanında siqaret çəkmək və açıq oddan istifadə etmək qadağandır.
1.42. Trassada qaz olması aşkar olunduqda, qaz analizatoru ilə əlavə yoxlanış aparılması və bu yerdən 50 m radiusda yerləşən qazlanmış olan zirzəmilərin, binaların birinci mərtəbələri və quyu kameralarının havasının dəyişdirilməsi təşkil olunmalıdır. Zirzəmilərdə qaz yığılması aşkar olunduqda, binada yerləşən adamlar siqaret çəkməyin, açıq oddan və elektrik cihazlarından istifadənin yolverilməzliyi haqqında əlavə olaraq xəbərdar edilməlidir.
Eyni zamanda qaz sızan yerin aşkar edilməsi və ləğvi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir.
1.43. Qaz kəmərlərində birləşmələrin kipliyinin yoxlanılması, qaz kəmərində, quyularda və tikililərdə qaz sızması yerinin aşkarlanması sabun emulsiyasından istifadə edilməklə yerinə yetirilməlidir.
Qaz sızan yerin oddan istifadə edilməklə aşkarlanması qadağandır.
Fəaliyyətdə olan qaz kəmərlərində aşkar edilən bütün nasazlıq və kipsizliklər dərhal aradan qaldırılmalıdır.
1.44. Qaz kəmərlərindən kənar edilmiş mayenin kanalizasiyaya atılması qadağandır.
1.45. Generator qazı, habelə nəm və kükürdlü (tərkibində merkaptanlar və ya hidrogen sulfid olan) texnoloji - tullantı qazları veriləndə və yandırılanda, belə qazların istismar xüsusiyyətləri layihə və yerli təlimatlarla müəyyənləşdirilməlidir.
2 Buxar və suqızdırıcı qazan qurğuları
2.1. Qazanlar istismar edilərkən aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
bütün əsas və köməkçi avadanlıqların etibarlılığı və təhlükəsizliyi;
-
qazanların nominal məhsuldarlığının, parametrlərinin və həmçinin buxar və suyun keyfiyyətinin alınması imkanı;
-
sınaq və zavod təlimatları əsasında müəyyən edilmiş qənaətli iş rejimi;
-
hər tip qazan və yandırılan yanacaq növü üçün müəyyənləşdirilmiş yüklərin tənzimlənmə diapazonu;
-
avtomatika qurğularının təsiri altında tənzimləmə diapazonu hədlərində qazanların məhsuldarlığının dəyişdirilməsi;
-
buraxıla bilən minimal yüklər;
-
normalar daxilində zərərli maddələrin atmosferə atılmasını.
2.2. 100 kqq/sm2 (9,8 MPa) (burada və aşağıda qazanın çıxışındakı buxar təzyiqinin nominal qiyməti göstərilmişdir) və bundan yüksək təzyiqli yenidən istismara verilən qazanlar quraşdırılandan sonra, əsas boru kəmərləri və su - buxar traktının digər elementləri ilə birlikdə kimyəvi təmizlənməlidir. 100kqq/sm2 (9,8 MPa)-dan aşağı təzyiqli qazanlar və suqızdırıcı qazanlar istismara verilməzdən əvvəl qələvi ilə təmizlənməlidir. Kimyəvi təmizləmə və qələviləşdirmədən bilavasitə sonra təmizlənmiş səthlərin dayanması zamanı korroziyadan qorunması üçün tədbir görülməlidir.
2.3. Təmirdən və ya uzunmüddətli ehtiyatda dayanmadan (3 sutkadan artıq) sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl köməkçi avadanlığın, NÖC, armatur və mexanizmləri məsafədən idarəetmə vasitələrinin, avtotənzimləyicilərin və həmçinin mühafizə, bloklama və operativ rabitə vasitələrinin sazlığı və işə qoşulmağa hazırlığı yoxlanılmalıdır. Aşkar olunan nasazlıqlar aradan qaldırılmalıdır.
Üç sutkadan artıq ehtiyatda dayanmadan sonra qazanı işə buraxmazdan əvvəl aşağıdakılar yoxlanmalıdır: avadanlıqların, NÖÇ, məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, texnoloji mühafizə, bloklama qurğularının, informasiya və rabitə vasitələrinin iş qabiliyyəti; texnoloji mühafizə komandalarının bütün icra qurğularından keçməsi; dayanma zamanı təmir aparılan qurğu və avadanlıqların saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması. Bu halda aşkar olunan nasazlıqlar işəburaxılmadan əvvəl aradan qaldırılmalıdır.
Qazanın saxlanılmasında iştirak edən bloklama və mühafizə vasitələri nasaz vəziyyətdə olduqda, onun işə buraxılması qadağandır.
2.4. Qazanın işə buraxılması növbə rəisinin və ya böyük maşinistin rəhbərliyi altında, əsaslı və orta təmirdən sonra isə sex rəisinin və ya onun müavininin rəhbərliyi altında təşkil olunmalıdır.
2.5. Barabanlı qazan, alışdırmadan əvvəl deaerasiya olunmuş bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
Düzaxınlı qazan, bəsləyici suyun emalı sxemindən asılı olaraq keyfiyyəti istismar üzrə təlimat göstəricilərinə müvafiq olan bəsləyici su ilə doldurulmalıdır.
2.6. Soyumamış barabanlı qazanın doldurulmasına boşalmış barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1600C-dən yüksək olmadıqda icazə verilir.
Barabanın yuxarı hissəsində metalın temperaturu 1400C-dən yuxarı olduqda onun hidravliki presləmə üçün doldurulması qadağandır.
2.7. Düzaxınlı qazanın su ilə doldurulması, ondan havanın çıxarılması və həmçinin, çirkdən təmizləmək üçün yuyulması əməliyyatları, separator rejimi ilə alışdırılanda qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrə qədər olan sahə üzrə, düzaxınlı rejimdə alışdırılanda isə bütün trakt üzrə aparılmalıdır.
Alışdırmada suyun sərfi nominalın 30%-nə bərabər olmalıdır. Alışdırma sərfinin digər qiyməti, yalnız istehsalçı-zavodun təlimatına ya da sınaq nəticələri əsasında dəqiqləşdirilmiş istismar təlimatına əsasən təyin oluna bilər.
2.8. Suqızdırıcı qazanı alışdırmazdan qabaq şəbəkə suyunun sərfi, hər qazan tipi üçün istehsalçı-zavodun müəyyənləşdirdiyi minimal buraxıla bilən qiymətdən az olmamalı və qazanın sonrakı işində də bu şərtə əməl olunmalıdır.
2.9. Blok qurğularının düzaxınlı qazanlarını alışdıranda, işçi təzyiqi 140 kqq/sm2 (13,8 MPa) olan qazanlar üçün qazanın traktının daxilində quraşdırılan siyirtmələrin qabağındakı təzyiq 120-130 kqq/sm2 səviyyəsində, kritikdən yuxarı təzyiqli qazanlar üçün isə 240-250 kqq/sm2 (24-25 MPa) səviyyəsində saxlanılmalıdır.
Bu qiymətlərin dəyişdirilməsinə və ya dəyişən təzyiqlə alışdırılmasına, xüsusi sınaqlar əsasında istehsalçı zavodla razılaşdırıldıqdan sonra icazə verilir.
2.10. Qazanı alışdırmazdan qabaq və dayandırdıqdan sonra, ocaq və tüstü qazlarının resirkulyasiya xətləri də daxil olmaqla qaz yolları tüstüsoran, üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə qaz -hava traktının şiberlərinin açıq vəziyyətində nominalın 25%-indən az olmayan hava sərfi ilə 10 dəqiqədən az olmayaraq ventilyasiya olunmalıdır.
Təzyiq altında işləyən qazanlar və tüstüsoransız suqızdırıcı qazanların ventilyasiyası üfürmə ventilyatorları və resirkulyasiya tüstüsoranları ilə aparılmalıdır.
Su-buxar traktında izafi təzyiq saxlanıldıqda soyumamış vəziyyətdən qazanı alışdırmazdan əvvəl, odluğun alışdırılmasına 15 dəqiqə qalmış qazanın ventilyasiyası başlanılmalıdır.
2.11. Qazanı qazla alışdırmazdan əvvəl, qazanın qaz kəmərləri hava ilə nəzarət yoxlanışından keçirilməli (preslənməli) və odluqların qabağındakı bağlayıcı armaturların bağlanma kipliyi qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq qazla yoxlanılmalıdır.
2.12. Qazanları alışdıranda tüstüsoran və üfürmə ventilyatoru işə qoşulmuş vəziyyətdə olmalı, tüstüsoransız qazanlarda isə üfürmə ventilyatoru işdə olmalıdır.
2.13. Qazanın alışdırılması anından başlayaraq, barabandakı suyun səviyyəsinə nəzarət təşkil olunmalıdır.
Yuxarıda yerləşdirilmiş sugöstərici cihazların üfürülməsi:
-
təzyiqi 40 kqq/sm2 (3,9 MPa) və aşağı olan qazanlarda-qazanda izafi təzyiq 1 kqq/sm2-a (0,1 MPa) yaxın olduqda və baş buxar kəmərinə qoşulmazdan əvvəl;
-
təzyiqi 40 kqq/sm2-dan (3,9 MPa) yuxarı olan qazanlarda -qazanda izafi təzyiq 3 kqq/sm2 (0,3 MPa) olduqda və 15-30 kqq/sm2 (1,5-3 MPa) təzyiqdə yerinə yetirilməlidir.
Suyun aşağı endirilmiş səviyyə göstəriciləri, alışdırma prosesində sugöstərici cihazlarla (düzəlişləri nəzərə almaqla) tutuşdurulub yoxlanılmalıdır.
2.14., Müxtəlif istilik vəziyyətlərindən qazanın alışdırılması, istehsalçı zavodun təlimatı və işə qoşma (buraxılış) rejimləri sınaqlarının nəticələrinə əsasən tərtib olunmuş işəqoşulma qrafiklərinə müvafiq yerinə yetirilməlidir.
2.15. Əsaslı və orta təmirdən sonra qazanın soyuq vəziyyətdən alışdırılması prosesində, reperlər üzrə ekranların, barabanların və kollektorların istilik yerdəyişmələri ildə ən azı 1 dəfə yoxlanılmalıdır.
2.16. Əgər qazanın işə buraxılmasına qədər onda flans birləşmələri və kiçik lyukların sökülməsi ilə əlaqədar işlər aparılıbsa, bolt birləşmələri 3-5 kqq/sm2 (0,3-0,5 MPa) izafi təzyiqdə əlavə sıxılmalıdır.
Bolt birləşmələrinin böyük təzyiqdə sıxılması qadağandır.
2.17. 100 kqq/sm2 (9,8 Mpa)-dan yuxarı təzyiqli qazanları alışdıranda və saxlayanda barabanların temperatur rejiminə nəzarət təşkil olunmalıdır. Barabanın aşağı hissəsinin isidilmə və soyudulma sürəti və barabanın aşağı və yuxarı hissələri arasındakı temperatur fərqi aşağıdakı buraxıla bilən qiymətlərdən artıq olmamalıdır:
Qazanı alışdıranda qızdırılma sürəti, 0C/10 dəq .........30
Qazanı saxlayanda soyudulma sürəti, 0C/10 dəq .........20
Qazanı alışdıranda temperaturlar fərqi, 0C.....................60
Qazanı saxlayanda temperaturlar fərqi 0C.....................80 |
http://kompy.info/avtomobil-neqliyyat-ile-yuklerin-dasnmas-qaydalarna-1-nomreli.html?page=2 | «Avtomobil nə - «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması Qaydaları»na 1 nömrəli əlavə | «Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
5 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
20___ ilin ________ ayı üçün yüklərin daşınmasına dair
«__» ______________ 20_____il tarixli ________ №-li
SİFARİŞ
Sifarişçinin adı ______________________________________________
Sifarişçinin ünvanı ___________________________________________
Sifarişçinin hesablaşma hesabının nömrəsi__________ _____________
(bankın adı və ünvanı)
Sifarişçinin avtonəqliyyat vasitəsinin istifadə edilməsinə məsul olan şəxsin soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi _________________________
Telefon nömrəsi _____________________________________________
Avtonəqliyyat vasitəsinin verilmə tarixi və saatı ____________________
Yükgön-
dərənin
adı və avtonəq-
liyyat
vasitəsinin verilmə
ünvanı
|
Yük-alanın
adı və yükün
çatdı-rılma
ünvanı
|
Yü-kün
adı
|
Yü-kün
növü
|
Da-şıma məsa-fəsi
(km)
|
Yer-lərin
sayı
|
Yü-kün kütlə-si
(ton)
|
İlkin dəyərin hesablanması
(man.)
|
|
|
|
|
|
|
|
Dispetçer _____________ _________________
(imza) (soyadı, adı, atasının adı)
Əlavə şərtlər
1. Müşayiət ______________________ tərəfindən yerinə yetirilir.
2. Yüklərin qəbul edilməsi və təhvil verilməsi ________________ tərəfindən yerinə yetirilir.
3. Yükləmə məntəqələrindən yüklərin yola salınması saat ___ - dan ______- dək yerinə yetirilir.
4. Boşaltma məntəqələrində yüklərin qəbul edilməsi saat ___ - dan ______- dək yerinə yetirilir.
5. Yükləmə məntəqələri istiqamətində olan dalan yollarının saxlanılması___________________________ tərəfindən həyata keçirilir.
6. Boşaltma məntəqələri istiqamətində olan dalan yollarının saxlanılması __________________________ tərəfindən həyata keçirilir.
7. Daşıma haqqının ödənilməsi ___________________tərəfindən yerinə yetirilir.
8. Digər əlavə şərtlər ____________________________________
Sifarişçinin nümayəndəsi ______________ ___________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
Daşıyıcının nümayəndəsi _______________ ________________
(vəzifəsi, imzası) (soyadı, adı, atasının adı)
(kəsmə xətti)
«__» ______________ 20_____il tarixli
________ nömrəli sifarişin ödənilməsinə dair qəbz
Daşıma haqqının ödənilməsi __________tərəfindən yerinə yetirilmişdir.
(Sifarişçinin adı)
Kassa-mədaxil orderi № ____________ «__» __________ 20_____ il
Ödəmə tapşırığı № ____________ «__» __________ 20_____ il Bank qəbzi № ____________ «__» __________ 20_____ il ___________________________________________________________
(məbləğ sözlə)
Xəzinədar ____________________
Mühasibatlığın qeydləri
İlkin hesablanmış dəyər üzrə ödənilmişdir:
Nağd ______________________ manat;
«__» _________ 20_____ il tarixli _____№-li kassa-mədaxil orderi üzrə;
«__» _________ 20_____ il tarixli ____ №-li bank qəbzi ilə
_______________ manat məbləğində;
«__» _________ 20_____ il tarixli ____ №-li ödəmə tapşırığı ilə
___________ manat məbləğində.
Mühasib ______________
(imza)
Qəbul edən xəzinədar ______________
(imza)
______________
(tarix)
Sifarişin yerinə yetirilməsi
|
əmtəə-nəqliyyat
qaiməsinin
nömrəsi
|
daşınmış
yükün çəkisi (tonal), məsafə
(kilometrlə), iş saatı
|
hesablaşma
məbləği
|
Sifariş yerinə yetirilmişdir ____
___________________________
(Daşıyıcının məsul şəxsinin imzası)
___________________________
(soyadı, adı, atasının adı)
______________
(tarix)
Mövcud sifariş üzrə təqdim edilmiş hesab № ____ «__» _____ 20___ il.
Qiymətlərin razılaşdırılması protokolu № ____ «__» _____ 20___ il.
Baş mühasib ______________
(imza)
Hesablaşma hesabı №_______________ ____________________
(bankın adı və ünvanı)
Şifrə _____________________________________________________
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
6 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Daşıyıcı ilə Sifarişçi arasında yaranmış ixtilaf
(fikir ayrılığı) haqqında
A K T
Daşıyıcının adı ______________________________________________
___________________________________________________________
Avtomobilin markası ______, dövlət №-si_______, «___» ____ 20___il.
Qoşqunun (yarımqoşqunun) dövlət №-si __________________________
Bu akt aşağıdakı şəxslərin iştirakı ilə tərtib edildi:
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
(vəzifəsi, soyadı, adı, atasının adı)
Yükgöndərənin adı ___________________________________________
Yükalanın adı _______________________________________________
Əmtəə-nəqliyyat qaiməsinin №-si _______________________________
Tarixi «___» ________ 20___il
Yükün adı __________________________________________________
Şəraitin təsviri_______________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
İmzalar________________
________________
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
7 nömrəli əlavə
Ölkədaxili daşımalarda yükün
çatdırılması üzrə tövsiyə olunan müddətlər
Daşınma məsafəsi
(km)
|
Yükün tövsiyə olunan çatdırılma müddəti
(sutka) ilə
|
bir avtonəqliyyat vasitəsinin tutumu həcmində, reyslərin sayı
|
konteynerlərin və ya kiçik partiya ilə yola salınmış yüklərin sayı
(reyslər)
|
350-yə qədər
|
1
|
2
|
350-dən 600-ə qədər
|
1,5
|
3
|
600-dən çox
|
hər tam və ya natamam 350 km-ə bir sutka əlavə olunur
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
9 nömrəli əlavə
(Nümunəvi forma)
Daşınma zamanı yükün salamatlığının
təmin edilməməsi haqqında
«___» ______________ 20___ tarixli
AKT
Daşıyıcının nümayəndəsi ____________________________________
(nümayəndənin soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi)
___________________________________________________________
(hüquqi şəxsin adı, fiziki şəxsin soyadı, adı, atasının adı)
və yükalanın (yükgöndərənin) nümayəndəsi _______________________
(nümayəndənin soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi)
__________________________________________________________
(hüquqi şəxsin adı, fiziki şəxsin soyadı, adı, atasının adı)
bu aktı tərtib etdilər ondan ötrü ki,
1._________ №-li əmtəə-nəqliyyat qaiməsinə əsasən yükgöndərən
(yükalan) tərəfindən __________________________________________
(yükün adı, kütləsi, yük yerlərinin sayı (ədədlə),
___________________________________________________________
(yükün taralaşdırılması və ya avtonəqliyyat vasitəsinin plomblanması barədə qeyd)
_____________________________ anbarında _____________ markalı,
(təşkilatın adı)
_______________________dövlət nömrə nişanlı avtonəqliyyat vasitəsinə yüklənmişdir.
2. Yük yükalanın _______________________________________
(hüquqi şəxsin adı, fiziki şəxsin soyadı, adı, atasının adı)
anbarına çatdırılmışdır.
3. Yükün boşaldılması və tərəzidə çəkilməsi zamanı aşkar olunmuşdur:
___________________________________________________________
(yükün kütləsində,yük yerlərinin və ya yükün sayında əskiklik, yükün xarab olması,
___________________________________________________________
yükün və ya taranın zədələnməsi, yükün zədələnmiş yerlərdən çıxarılmasının
___________________________________________________________
mümkünlüyü, konteynerin üzərində, banda və
___________________________________________________________
yük yerlərində plombların vəziyyəti, natamam daşımanın səbəbi)
Yükalanın (yükgöndərənin) nümayəndəsi ___________________
(imza)
Daşıyıcının nümayəndəsi ______________
(imza)
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
10 nömrəli əlavə
Tərəvəzin daşınması üçün taraların növləri
Sıra №-si
|
Yükün adı
|
Taranın növü
|
Qeyd
|
1.
|
Kartof
|
konteyner, zənbil, yeşik, kisə, tor kisə
|
əkin, yığım vaxtı, şaxta olmayan havada füruş şəklində
|
2.
|
Ağ kələm
|
konteyner, yeşik, kisə, tor kisə
|
tez və gec yetişəni tarasız füruş şəklində
|
3.
|
Gül kələm
|
yeşik
|
|
4.
|
Qırmızı kələm
|
yeşik
|
yaxın məsafəyə tarasız daşına bilər
|
5.
|
Baş soğan
|
yeşik, yumşaq tara
|
|
6.
|
Yerkökü və
çuğundur
|
konteyner, yeşik
|
kökü və yarpaqları üstündə olanı açıq şəkildə yaxın məsafəyə daşımaq olar
|
7.
|
Xiyar, pomidor
|
yeşik, zənbil
|
|
8.
|
Bibər, badımcan, kudu, balqabaq, boranı, təzə
göyərti (göy
soğan, şüyüd,
vəzəri, keşniş,
reyhan, cəfəri,
nanə, yarpız,
şomu, turp,
turşəng, kəvər,
gicitkən, göy
sarımsaq)
|
yeşik, zənbil
|
|
9.
|
Baş sarımsaq
|
yeşik, zənbil
|
becərilmə yerindən
tədarük məntəqəsinə
daşınarkən yumşaq
taraya qablaşdırıla bilər
|
«Avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin
daşınması Qaydaları»na
11 nömrəli əlavə
Ərzaq mallarının ölkədaxili daşımalar
üçün tələb olunan temperatur rejimi
Sıra
№-si
|
Yükün adı
|
Yükləmə vaxtı, yükün tempera-turu
|
Daşıma zamanı refrijeratordakı temperatur (°C ilə)
|
Qeyd
|
aşağı
|
yuxarı
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1.
|
Dondurulmuş yüklər (tikə ət, ət, quş əti, donuz piyi, balıq, dondurulmuş yumurta məhsulları)*
|
- 8-ə qədər
|
|
- 12-yə qədər
|
|
2.
|
Kərə yağı*
|
- 6
|
|
- 6-ya qədər
|
|
3.
|
Az duzlanmış siyənək
|
- 6
|
|
-6-ya qədər
|
|
4.
|
Heyvan piyləri, əridilmiş piy, marqarin, əridilmiş yağ*
|
0
|
0
|
- 3
|
|
5.
|
Turşuya qoyulmuş ərzaq, hisə verilmiş və quru hislənmiş balıq, balıq kürüsü (6-cı sırada göstərilənlərdən başqa)*
|
0
|
0
|
- 3
|
|
6.
|
Balıq kürüsü (dənəvər, sıxılmış və qırmızı qızıl balıq, xırda balıq)
|
0
|
0
|
- 5
|
|
7.
|
Hisə verilmiş kolbasa*
|
0 + 4
|
0
|
- 3
|
|
8.
|
Yarımçıq hisə verilmiş kolbasa*
|
0 + 4
|
0
|
- 3
|
|
9.
|
Çiy hisə verilmiş kolbasa
|
+ 8 + 10
|
+ 8
|
+ 10-a qədər
|
|
10.
|
Soyudulmuş, buzla əhatə olunmuş balıq
|
+ 3
|
0
|
- 1
|
|
11.
|
Soyumuş ət
|
+ 4 + 12
|
+ 4
|
+ 10-a qədər
|
|
12.
|
Soyudulmuş ət və quş əti
|
0 + 4
|
0
|
- 1
|
|
13.
|
Konservlər (balıqdan
başqa)
|
-
|
+ 15
|
+ 20
|
|
14.
|
Balıq konservləri
|
0
|
- 1
|
+ 6
|
|
| |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html?page=2 | - Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | 2.18. Qazanın ümumi buxar kəmərinə qoşulması, birləşdirici boru kəməri drenaj olunduqdan və qızdırıldıqdan sonra aparılmalıdır. Qoşulma zamanı qazanın çıxışındakı təzyiq, ümumi buxar kəmərindəki təzyiqə bərabər olmalıdır.
2.19. Qazanın iş rejimi, avadanlığın sınağı və istismar təlimatı əsasında tərtib olunmuş rejim xəritəsinə mütləq uyğun olmalıdır. Qazanda yenidənqurma işləri aparıldığı hallarda və yanacağın keyfiyyəti və markasının dəyişməsi hallarında rejim xəritəsi dəqiqləşdirilməlidir.
2.20. Qazan işləyən zaman əsas və aralıq buxar qızdırıcılarının hər pilləsində və axınında buxarın buraxıla bilən temperaturunun saxlanılmasını təmin edən istilik rejimlərinə riayət edilməlidir.
2.21. Qazan işləyən zaman barabandakı su səviyyəsinin yuxarı həddi istehsalçı - zavod və avadanlıqların sınaqlarına əsasən müəyyən edilmiş səviyyə həddindən yüksək, aşağı səviyyə həddi isə müəyyən olunmuş aşağı səviyyə həddindən az olmamalıdır.
2.22. Qazan qurğularının qızdırıcı səthləri tüstü qazları tərəfdə, optimal rejim saxlanılmaqla və mexanikləşdirilmiş kompleks təmizləyici sistemlər (buxar, hava və ya su aparatları, impulsla təmizləmə qurğusu, titrəyişlə təmizləmə, qırma ilə təmizləmə və b.) tətbiq edilməklə istismar üçün təmiz vəziyyətdə saxlanılmalıdır. Bunun üçün nəzərdə tutulmuş qurğular və həmçinin onların məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələri daimi olaraq işə hazır vəziyyətdə olmalıdır.
Qızdırıcı səthlərin dövri təmizlənməsi qrafiklə və ya yerli təlimatla tənzimlənməlidir.
2.23. Qazanların istsimarında, bir qayda olaraq, bütün sorucu-üfürücü maşınlar işə qoşulmalıdır. Sorucu - üfürücü maşınların bir qisminin işləmədiyi halda, qazanın uzun müddətə işlədilməsinə qazanın tərəfləri üzrə bərabər qaz - hava və temperatur rejiminin təmin edilməsi şərti ilə icazə verilir. Bu halda, havanın odluqlara bərabər paylanması təmin olunmalı və işləməyən ventilyatordan (tüstüsorandan) havanın (qazın) keçməsi istisna olunmalıdır.
2.24. Əsas yanacaq kimi tərkibində kükürdlüyü 0,5%-dən yuxarı olan mazut yandırılan buxar qazanlarında, yükün tənzimlənməsi diapazonunda mazutun yandırılması, bir qayda olaraq, ocağın çıxışında hava artıqlığı əmsalı 1,03-dən az olmaqla aparılmalıdır. Bu halda, qazanın həmin rejmə keçirilməsi üzrə müəyyən olunmuş tədbirlər kompleksinin icrası vacibdir (yanacağın hazırlanması, müvafiq odluq quruluşları və forsunkaların tətbiqi, ocağın kipliyinin təmini, qazanın əlavə nəzarət cihazları və yanma prosesinin avtomatlaşdırılması vasitələri ilə təchizatı).
2.25. Mazut forsunkaları yerlərinə quraşdırılmazdan əvvəl, onların məhsuldarlığını, çiləmə keyfiyyətini və məşəlin açılma bucağını yoxlamaq məqsədilə su stendində sınaqdan keçirilməlidir. Qazanda quraşdırılan mazut forsunkaları dəstindəki forsunkaların nominal məhsuldarlıqları arasındakı fərq 1,5%-dən artıq olmamalıdır. Hər bir qazan ehtiyat forsunka dəsti ilə təmin olunmalıdır.
Qeyri-standart forsunkaların istifadəsi qadağandır.
2.26. Hava verilmədən (mütəşəkkil havasız) mazut və alışdırıcı forsunkaların işlədilməsi qadağandır. Qazanxana forsunkalarının və buxar - mazut kəmərlərinin istismarı zamanı mazutun buxar kəmərinə düşməsini istisna edən şərtlər yerinə yetirilməlidir.
2.27. Qazanların istismarı zamanı havaqızdırıcılara daxil olan havanın temperaturu, 0C-lə, aşağıdakı qiymətlərdən aşağı olmamalıdır:
Yanacağın növü
|
Havaqızdırıcısı
|
borulu
|
regenerativ
|
tərkibində 0,5%-dən yuxarı kükürd olan mazut
|
110
|
70
|
tərkibində 0,5%-dən aşağı kükürd olan mazut
|
90
|
50
|
Kükürdlü mazut yandırılanda havanın qabaqcadan qızdırılma temperaturu elə seçilməlidir ki, qazanın çıxışında tüstü qazanlarının temperaturu, qazan yükünün tənzimlənməsi diapazonunda 1500C-dən aşağı olmasın.
Ocağın çıxışında mazut, hava artıqlıq əmsalının aşağı həddi ilə (1,03-dən aşağı) yandırıldığı hallarda və ya korroziyaya qarşı effektiv vasitələrdən (aşqarlar, materiallar, örtüklər) istifadə olunduqda, havaqızdırıcısının qabağındakı havanın temperaturu, istismar təcrübələrinə əsaslanaraq göstərilmiş qiymətlərdən aşağı salına bilər.
Kükürdlü mazutla qazanın alışdırılması havaqızdırıcı sistemin (kaloriferlər, qızmış havanın resirkulyasiyası sistemi) əvvəlcədən işə qoşulması ilə aparılmalıdır. Mazut qazanının alışdırılmasının ilk dövründə, havaqızdırıcının qabağında havanın temperaturu, bir qayda olaraq, 900C-dən aşağı olmamalıdır.
2.28. Qazanların hörgüləri saz vəziyyətdə olmalıdır. Ətraf havanın temperaturu 250C olduqda hörgünün səthində temperatur 450C -dən çox olmamalıdır.
2.29. Qazanın ocağı və bütün qaz yolları kip olmalıdır. Ocağa və buxar qızdırıcısının çıxışına qədər olan qaz yollarına hava sızması, buxar məhsuldarlığı 420 t/s-a qədər olan, qaz və mazutla işləyən buxar qazanları üçün - 5%-dən, buxar məhsuldarlığı 420 t/s-dan yuxarı olan qazanlar üçün isə - 3%-dən çox olmamalıdır.
Ocağa və konvektiv qızma səthlərin çıxışına qədər olan qaz yollarına hava sızması, suqızdırıcı qazanlar üçün 5 %-dən çox olmamalıdır. Bütöv qaynaqlı ekranları olan ocaq və qaz yollarında sızma olmamalıdır.
Su ekonomayzerinin girişindən tüstüsoranın çıxışına qədər olan qaz yolunda sızma, borulu havaqızdırıcısı olan qazanlarda -10%-dən çox, regenerativ havaqızdırıcılı qazanlarda isə – 25%-dən çox olmamalıdır.
Sızma normaları, qazanların nominal yükü üçün nəzəri cəhətdən zəruri olan hava miqdarına nisbətən faizlə verilmişdir.
2.30. Qazan və qaz yolları səthlərinin kipliyinə nəzarət edilməsi baxış keçirməklə və ayda 1 dəfə sızmaların təyini yolu ilə yerinə yetirilməlidir. Ocağa havanın sızması, ildə bir dəfədən az olmayaraq və həmçinin orta və əsaslı təmirdən əvvəl və sonra təyin olunmalıdır. Ocağın və qaz yollarının kipsizliyi ləğv edilməlidir.
2.31. Rejim xəritəsinin tərtibi və istismar təlimatlarının dəqiqləşdirilməsi üçün qazanın istismar sınaqları onu istsimara verdikdə, qazanda konstruktiv dəyişikliklər aparılandan sonra, digər növ və markalı yanacağa keçdikdə və həmçinin parametrlərin verilənlərdən fərqlənməsinin səbəbinin araşdırılması üçün keçirilməlidir.
Qazanlar istismar sınaqlarının keçirilməsi üçün lazımi tərtibat və avadanlıqlarla təchiz olunmalıdır.
2.32. Qazanı ehtiyata və ya təmirə çıxaran zaman istilik energetikası avadanlıqlarının konservasiyası üzrə qüvvədə olan göstərişlərə müvafiq olaraq qazanın qızma səthləri və kaloriferlərin konservasiyası üçün tədbir görülməlidir.
2.33. Qazanın qızma səthlərindəki daxili çöküntülər, alışdırma və saxlanma vaxtı su yuyulmaları ilə və ya kimyəvi təmizləmə ilə kənar edilməlidir.
Kimyəvi təmizlənmələrin dövriliyi, daxili çöküntülərin miqdarının analizinin nəticələrinə əsasən, yerli təlimatlarla müəyyənləşdirilməlidir.
2.34. Barabanın soyudulmasını sürətləndirmək məqsədilə dayandırılmış qazanı qidalandırmaqla ondan suyun drenaj edilməsi qadağandır.
2.35. Təbii dövranlı, saxlanılmış qazandan suyun boşaldılmasına onda təzyiq atmosfer təzyiqinə qədər enəndən sonra, vərdənəli birləşmələr olduqda isə suyun temperaturu 800C-dən yuxarı olmadıqda icazə verilir. Saxlanılmış düzaxınlı qazandan suyun boşaldılmasına atmosfer təzyiqindən yuxarı təzyiqlərdə də icazə verilir. Bu təzyiqin yuxarı həddi, drenaj və genişləndirici sistemlərdən asılı olaraq yerli təlimatla müəyyənləşdirilir. Bloklu elektrik stansiyalarının qazanları saxlanıldıqda aralıq buxarqızdırıcısı buxarı turbinin kondensatoruna verilməklə buxarsızlaşdırılmalıdr.
2.36. Qazan ehtiyata saxlanıldıqda, ocaq və qaz yolları 15 dəqiqədən çox olmayaraq ventilyasiya olunduqdan sonra sorma və üfürülmə maşınları saxlanılmalıdır: qaz - hava yollarındakı bütün bağlayıcı şiberlər, baca və lyuklar və həmçinin sorma-üfürülmə maşınlarının istiqamətləndirici aparatları kip bağlanmalıdır.
2.37. Qış vaxtı ehtiyatda və ya təmirdə olan qazanda havanın temperaturuna müşahidə qoyulmalıdır.
Qazanxanada və ya açıq tərtibatlı qazanlarda ətraf havanın temperaturu 00C-dən aşağı olduqda ocaq və qaz yollarında, barabanın ətraf örtüyündə, üfürmə və drenaj quruluşları, kaloriferlər, impuls xətləri və NÖC vericiləri ərazisində havanın müsbət temperaturunu saxlamaq üçün ölçü götürülməli və həmçinin qazanlarda suyun qızdırılması və ya ekran sistemləri ilə dövr etməsi təşkil edilməlidir.
2.38. Qazanları təmirə çıxaranda, onların saxlanılandan sonra soyudulması rejimi, istismar təlimatları ilə müəyyənləşdirilməlidir. Təbii dövranlı qazanların sorma-üfürmə maşınları ilə soyudulmasına, barabanın yuxarı və aşağı təşkiledicilərinin metalları arasındakı temperatur fərqinin buraxıla bilən qiymətləri təmin edilməklə icazə verilir. Soyudulmada, barabanda suyun səviyyəsinin saxlanılması və saxlanılmaması rejimləri də buraxıla bilər.
Düzaxınlı qazanları bilavasitə saxlanılandan sonra soyutmaq olar.
2.39. Saxlanılmış qazanda təzyiq tam düşənə qədər və elektrik mühərriklərindən gərginlik çıxarılana qədər ona növbətçi heyətin müşahidəsi təşkil olunmalıdır. Havaqızdırıcıların ərazisində tüstü qazı və havanın və həmçinin çıxan qazların temperaturuna nəzarət, qazan dayanandan ən azı 24 saat müddətinə davam etməlidir.
2.40. Qazanlar qaz halında olan yanacaqla işləyəndə, ehtiyat və alışdırıcı yanacaq kimi mazutdan istifadə olunursa, o vaxt mazut təsərrüfatının və mazut kəmərlərinin sxemləri qazanlara mazutun dərhal verilməsini təmin edən vəziyyətdə olmalıdır.
2.41. Qazanxanada mazut kəmərləri və qaz kəmərləri qırılanda, yaxud güclü mazut (qaz) sızması olduqda, zədələnmiş sahələrdən yanacaq axıntısını kəsmək üçün mazut nasosxanasının işinin saxlanılması və QPM-də bağlayıcı armaturun bağlanması kimi tədbirlərə də əl atmalı və həmçinin yanğının və partlayışın qarşısının alınması üçün tədbir görülməlidir.
2.42. Qazan aşağıdakı hallarda dərhal (burada və bundan sonra, dərhal saxlanılmalıdır tələbi sözün əsl mənasında başa düşülməlidir, yəni belə halda operativ heyət müstəqil hərəkət etməli və hərəkətlərini sex rəhbərliyi ilə razılaşdırmamalıdır.) saxlanılmalı və işdən açılmalıdır:
a) barabanda suyun səviyyəsi yolverilməz (Burada və bundan sonra, parametrlərin "yolverilməz" yüksəlməsi və ya azalması dedikdə, yerli təlimatlarda göstərilmiş mühafizənin tənzim (qoyulmuş) qiymətlərinə müvafiq sərhəd qiymətləri başa düşülməlidir.) dərəcədə yüksəldikdə və ya azaldıqda, yaxud barabandakı su səviyyəsinə nəzarət cihazları sıradan çıxdıqda;
b) qazanın bəslənməsinin gücləndirilməsinə baxmayaraq barabanda suyun səviyyəsi sürətlə azaldıqda;
c) düzaxınlı buxar və suqızdırıcı qazanların bütün bəsləyici su sərfölçənləri sıradan çıxdıqda (əgər bu halda bəslənmənin tənzimlənməsini tələb edən rejim pozulması əmələ gələrsə), ya da düzaxınlı qazanın hər hansı bir axınının bəslənməsi 30 saniyədən artıq müddətə kəsildikdə;
ç) bütün bəsləyici qurğuların (nasosların) fəaliyyəti kəsildikdə;
d) qoruyucu klapanların və ya onları əvəz edən digər qoruyucu qurğuların 50 %-dən çoxu işləmədikdə;
e) düzaxınlı qazanın daxilində quraşdırılan siyirtmələrə qədər olan yolda təzyiq yolverilməz dərəcədə yüksəldikdə və ya azaldıqda; suqızdırıcı qazanın yolunda təzyiq 10 saniyədən artıq müddətə yolverilməz dərəcədə azaldıqda;
ə) su - buxar yolu borularında sızılma və ya qazanın əsas elementlərində (barabanda, kollektorlarda, xarici siklonlarda, buxar – və suayırıcı, həmçinin su endirici borularda), buxar kəmərlərində, bəsləyici boru kəmərlərində və su - buxar armaturlarında çat, şişmə və qabarmalar aşkar edildikdə;
f) ocaqda məşəl söndükdə;
g) tənzimləyici klapandan sonra qazın və ya mazutun (qazan bu yanacaqların bir növündə işlədikdə) təzyiqi yolverilməz dərəcədə azaldıqda;
ğ) tənzimləyici klapanlardan sonra eyni zamanda qazın və mazutun (qarışıq yanacaqda işləyəndə) təzyiqi yerli təlimatla müəyyən olunmuş həddən aşağı düşdükdə;
h) bütün tüstüsoranlar (tarazlaşdırılmış sormalı qazanlar üçün) və ya üfürmə ventilyatorları, yaxud da bütün havaqızdırıcılar işdən açıldıqda;
x) ocaqda partlayış, qaz yollarında yanar çöküntülərin partlaması və yanması, qazan karkasının daşıyıcı tirləri və ya sütunlarının qızarıncaya qədər qızması, hörgünün uçulması, və həmçinin heyət və avadanlığa təhlükə yaradan digər zədələnmələr baş verdikdə;
ı) aralıq buxarqızdırıcıdan buxar sərfi kəsildikdə;
i) suqızdırıcı qazandan suyun sərfinin 10 saniyədən çox müddətə buraxıla bilən minimal sərfdən aşağı olduqda;
j) suqızdırıcı qazanın çıxışındakı suyun temperaturu buraxıla bilən həddən yüksək olduqda;
k) heyətə, avadanlıqlara və ya qazanın mühafizə sxeminə daxil olan işdən açıcı armaturların məsafədən idarəetmə dövrələrində yanğın təhlükəsi baş verdikdə;
q) məsafədən və avtomatik idarəetmə tərtibatlarında, ya da NÖC-də gərginlik itdikdə;
l) qazanın hüdudlarında mazut və ya qaz kəmərlərində yarıq və ya qırılma olduqda.
2.43. Qazan aşağıdakı hallarda enerjisistemin dispetçerinə bildirilməklə elektrik stansiyasının texniki rəhbərliyinin sərəncamı ilə işdən saxlanılmalıdır:
a) qazanın qızdırıcı səthlərinin borularında, buxar - su ayırıcı və həmçinin suendirici borularında, buxar kəmərlərində, kollektorlarda, bəsləyici boru kəmərlərində dəliklər əmələ gəldikdə, həmçinin armaturda, flans və vərdənəli birləşmələrdə buxarlanma və axmalar aşkar edildikdə;
b) qızdırıcı səthlərdə metalın temperaturu yolverilməz dərəcədə qalxdıqda (əgər qazanın iş rejimini dəyişməklə temperaturun aşağı salınması mümkün deyilsə);
c) qazanın barabanında su səviyyəsini məsafədən göstərən cihazlar sıradan çıxdıqda;
ç) bəsləyici suyun keyfiyyəti təyin edilmiş normalara nisbətən kəskin pisləşdikdə;
d) ayrı-ayrı mühafizələr və ya məsafədən və avtomatik idarəetmə qurğuları və nəzarət - ölçü cihazları nasaz vəziyyətdə olduqda.
3. Buxar turbini qurğuları
3.1. Buxar turbini qurğularının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
əsas və köməkçi avadanlıqların etibarlı işi;
-
nominal elektrik və istilik yüklərinin götürülməsinə hazırlığı və onların texniki minimuma qədər dəyişdirilməsi;
-
əsas və köməkçi avadanlıqların normativ iqtisadi göstəriciləri.
3.2. Turbinin avtomatik tənzimləmə sistemi aşağıdakı tələbləri ödəməlidir:
-
verilmiş elektrik və istilik yüklərinin sabit saxlanılmasını və onların səlis dəyişməsi imkanının təmin edilməsini;
-
yüksüz işləmə zamanı turbin rotorunun sabit fırlanma tezliyinin saxlanılması və buxarın nominal və işəburaxılma parametrlərində onun səlis dəyişməsini (turbinin idarəetmə mexanizminin işçi diapazonu hüdudlarında);
-
buxarın nominal parametrlərində, onun maksimal sərfinə müvafiq elektrik yükünün ani olaraq sıfıra qədər atılmasında (o cümlədən generator şəbəkədən açıldıqda) və turbinin alçaq təzyiq hissəsinə maksimal buxar buraxılanda turbin rotorunun fırlanma tezliyini təhlükəsizlik avtomatının işədüşmə sazlanması səviyyəsindən aşağı saxlamasını.
3.3. Buxar turbinlərinin tənzimləmə sisteminin iş parametrləri dövlət standartlarına və texniki şərtlərə uyğun olmalıdır. 01.01.1991-ci ildən əvvəl buraxılmış və istismarda olan bütün turbin parkı və həmçinin xarici firmaların turbinləri üçün bu parametrlərin qiymətləri aşağıdakılara müvafiq olmalıdır:
Fırlanma tezliyinin tənzimlənməsinin
qeyri - müntəzəmlik dərəcəsi (buxarın
nominal parametrlərində) , %-lə ….………………4 - 5
Fırlanma tezliyi üzrə yerli
qeyri -müəyyənlik dərəcəsi, % -lə:
bütün yük diapazonunda, minimalı ………….2,5-dən az olmamalı
maksimal:
Nnom-ın 15%-dək yük diapozonunda …….….10-dan çox olmamalı
Nnom-ın 15% -indən maksimal yükə
qədər diapazonda ………....6-dan çox olmamalı
Fırlanma tezliyi üzrə qeyri-həssaslıq
dərəcəsi, %-lə ..............................................0,3-dən çox olmamalı
Ayrım və əks-təzyiqlərdə buxar tənzimlənməsinin
qeyri-həssaslıq dərəcəsi:
- ayrımda (əks-təzyiqdə) təzyiq
2,5 kqq/sm2-dan (0,25 MPa) az olduqda ……..5-dən çox olmamalı
- ayrımda (əks-təzyiqdə) təzyiq
2,5kqqN/sm2 (0,25 MPa) və çox olarsa ……...2-dən çox olmamalı
Tənzimlənən ayrımlarda və əks-təzyiqdə buxarın təzyiqinin tənzimlənməsinin qeyri-müntəzəmlik dərəcəsi istehlakçının, turbini istehsal edən zavod ilə razılaşdırılmış tələblərini ödəməli və qoruyucu klapanların (qurğuların) işə düşməsinə yol verməməlidir.
3.4. Fırlanma tezliyinin yüksəlməsindən turbinin mühafizə və tənzimləmə sistemlərinin bütün yoxlanış və sınaqları, turbin istehsal edən zavodun təlimatlarının tələblərinə və qüvvədə olan rəhbər sənədlərə müvafiq yerinə yetirilməlidir.
3.5. Turbin rotorunun fırlanma tezliyi nominaldan yuxarı 10-12% və ya istehsalçı zavodun göstərdiyi qiymətə qədər yüksəldikdə təhlükəsizlik avtomatı işə düşməlidir.
Təhlükəsizlik avtomatı işə düşərkən aşağıdakılar bağlanmalıdır:
-
ilkin və aralıq qızdırıcı buxarın dayandırıcı və tənzimləyici (dayandırıcı-tənzimləyici) klapanları;
-
dayandırıcı (kəsici), tənzimləyici və əks klapanlar, həmçinin buxar ayrımlarının tənzimləyici diafraqma və qapaqları;
-
kənar buxar mənbələrilə əlaqəli buxar kəmərlərindəki kəsici klapanlar.
3.6. Fırlanma tezliyinin yüksəlməsindən turbinin mühafizə sistemi (onun bütün elementləri də daxil olmaqla), istehsalçı zavodun xüsusi göstərişi yoxdursa, aşağıdakı hallarda fırlanma tezliyini artırmaqla sınaqdan keçirilməlidir:
a) turbin quraşdırıldıqdan sonra;
b) turbinin əsaslı təmirindən sonra;
c) generatoru şəbəkədən açıb yükü atmaqla tənzimləmə sisteminin sınağından əvvəl;
ç) təhlükəsizlik avtomatı söküldükdən sonra;
d) turbin uzun müddət (30 sutkadan artıq) işləməyib dayandıqdan sonra;
e) tənzimləmə sistemi və onun ayrı-ayrı qovşaqları söküldükdən sonra;
ə) plan üzrə yoxlanışlar zamanı (4 ayda 1 dəfədən az olmayaraq);
f) nominaldan yuxarı fırlanma tezliyi artırılmadan təhlükəsizlik avtomatlarının və bütün mühafizə dövrələrinin (icra orqanlarına təsir etməklə) işləməsinin yoxlanılması qeyri-mümkün olan hallarda turbinin uzun müddət (3 aydan artıq) işsiz dayanmasından sonra işəsalınması zamanı.
"e" və "ə" hallarında nominaldan yuxarı fırlanma tezliyini artırmadan, lakin bütün dövrələrin işi mütləq yoxlanılmaqla, mühafizənin sınağına yol verilir .
Fırlanma tezliyini artırmaqla turbinin mühafizəsinin sınaqdan keçirilməsi sex rəisinin və ya onun müavininin rəhbərliyi altında aparılmalıdır.
3.7. İlkin buxarın və aralıq qızdırıcıdan sonrakı buxarın dayandırıcı və tənzimləyici klapanları kip olmalıdır.
İlkin və aralıq qızdırıcı buxarın dayandırıcı və tənzimləyici klapanlarının kipliyi hər qrupun ayrılıqda sınaqları ilə yoxlanılmalıdır.
Kipliyin keyfiyyəti, qarşısında buxarın tam (nominal) və ya qismən təzyiqi saxlanılmaqla yoxlanılan klapanlar tam bağlandıqdan sonra turbin rotorunun fırlanma tezliyi ilə təyin olunur. Fırlanma tezliyinin buraxıla bilən qiyməti, istehsalçı zavodun təlimatı ilə müəyyənləşdirilir; istehsalçı zavodun təlimatında yoxlanma meyarı qeyd olunmamış turbinlər üçün isə bu, yoxlanılan klapanların qarşısında buxarın nominal təzyiqində, nominalın 50%-indən yüksək olmamalıdır.
İlkin buxarın nominal parametrlərində və əks-təzyiqdə (vakuumda) bütün bağlayıcı və tənzimləyici klapanların eyni vaxtda bağlanması zamanı onlardan buraxılan buxar turbinin rotorunu fırlatmamalıdır.
Klapanların kipliyə görə yoxlanışı turbin quraşdırılandan sonra, fırlanma tezliyini qaldırmaqla təhlükəsizlik avtomatının sınağından və turbin əsaslı təmirə saxlanılmasından əvvəl, ondan sonra isə işə salınmasında, lakin ildə 1 dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir. Turbinin istismarı zamanı klapanların kipliyinin azalması əlamətləri aşkar edilərsə (turbinin işə salınmasında və dayandırılmasında), onlar növbədənkənar kipliyə görə yoxlanılmalıdır.
3.8. İlkin buxarın və aralıq qızdırıcı buxarın dayandırıcı və tənzimləyici klapanları, buxar ayrımlarının dayandırıcı (kəsici) və tənzimləyici klapanları (diafraqmaları), kənar buxar mənbələri ilə əlaqəli buxar kəmərlərindəki kəsici klapanları: turbini işə salmazdan əvvəl və yerli təlimatda, ya da istehsalçı zavodun təlimatında nəzərdə tutulmuş hallarda tam gediş üzrə, turbin işləyən vaxtda isə hər sutkada gedişinin müəyyən hissəsi qədər işlədilməlidir.
Klapanlar tam gediş boyu işlədiləndə onların rəvan hərəkətinə və kip oturmasına nəzarət olunmalıdır.
3.9. Tənzimlənən ayrımların əks-klapanlarının kipliyi və bu ayrımların qoruyucu klapanlarının işləməsi, ildə 1 dəfədən az olmayaraq və yükün atılmasına görə turbinin sınağından qabaq yoxlanılmalıdır.
İstehsalçı zavodun xüsusi göstərişi yoxdursa onda, başqa turbinlərin ayrımları və digər buxar mənbələri ilə əlaqəsi olmayan tənzimlənən isitmə buxar ayrımlarının əks-klapanları kipliyə görə yoxlanışdan keçirilməyə bilər. Bütün ayrımların əks-klapanlarının kip oturması, turbinin işə buraxılışından əvvəl və saxlanılması zamanı, normal iş vaxtı isə elektrik stansiyasının texniki rəhbərinin müəyyənləşdirdiyi qrafik üzrə dövrilik ilə, lakin 4 ayda 1 dəfədən az olmayaraq yoxlanılmalıdır.
Əks-klapan nasaz vəziyyətdə olduqda müvafiq buxar ayrımı ilə turbinin işlədilməsi qadağandır.
3.10. Dayandırıcı (qoruyucu, kəsici) klapanların bağlanma vaxtının yoxlanılması və həmçinin bu Qaydaların 3.3. bəndinin tələblərinə uyğunluğunu yoxlamaq üçün dayandırılmış turbində və onun yüksüz iş rejimində tənzimləmə sisteminin xarakteristikalarının çıxarılması aşağıdakı hallarda yerinə yetirilməlidir:
-
turbin quraşdırılandan sonra;
-
bilavasitə turbinin əsaslı təmirindən əvvəl və sonra, ya da tənzimləmə və ya buxarpaylaşdırıcı sisteminin əsas qovşaqlarının təmirindən sonra.
Turbin yük altında işlədikdə statik xarakteristikalarının qurulması zəruri olan tənzimləmə sisteminin xarakteristikalarının çıxarılması aşağıdakı hallarda yerinə yetirilməlidir:
-
turbin quraşdırılandan sonra;
-
turbinin əsaslı təmirindən sonra, ya da tənzimləmə və ya buxarpaylaşdırıcı sisteminin əsas qovşaqlarının təmirindən sonra.
3.11. Buxarın maksimal sərfinə uyğun olan yükün ani olaraq atılması ilə turbinin tənzimləmə sisteminin sınağının aparılması aşağıdakı hallarda yerinə yetirilməlidir:
-
quraşdırıldıqdan sonra turbin istismara qəbul ediləndə;
-
turboaqreqatın dinamik xarakteristikasını və ya tənzimləmə sisteminin statik və dinamik xarakteristikalarını dəyişən yenidənqurma işlərindən sonra.
Elektrohidravliki çeviriciləri (EHÇ) olan seriyalı turbinlərin tənzimləmə sisteminin sınağı, generatoru şəbəkədən açmadan buxarla yükün atılması üsulu ilə (yalnız tənzimləyici klapanları bir anda bağlamaqla) aparıla bilər.
Əsas turbin nümunələrində və yenidənqurma işləri aparılan turbinlərin ilkin nümunələrində (aqreqatın dinamik xarakteristikasının və ya tənzimləmə xarakteristikasının dəyişməsi ilə), habelə EHÇ ilə təchiz edilməmiş bütün turbinlərdə sınaqlar generatoru şəbəkədən açmadan elektrik yükünü atmaqla aparılmalıdır.
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#_birlashgan_aloqa_korxonasi | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Chiqayotgan_pochta_almashinuvi | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#_pochta_almashish | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Buyurtmali_pochta_jonatmasini | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Foydalanilgan_adabiyotlar___Asosiy_adabiyotlar | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Ajratish | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html?page=8 | - Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | 10.8. İstilik şəbəkəsinin operativ sxemi və həmçinin sazlanmış avtomatika və texnoloji mühafizə qurğuları aşağıda göstərilənləri təmin etməlidir:
-
istilik enerjisinin istifadəsi üzrə müqavilələrə müvafiq olaraq verilmiş parametrlərlə istilikdaşıyıcılarının istehlakçılara verilməsini;
-
istilik şəbəkələrində istilikdaşıyıcısı axınlarının optimal bölünməsini (hidravliki sınaqların nəticələrinə əsasən);
-
birləşmiş istilik şəbəkələri üçün bir neçə istilik mənbəyinin birgə və lazım gəldikdə mənbələrin ayrılıqda işləməsinə keçmək imkanını;
-
daha qənaətli mənbələrin istifadəsinə üstünlük verilməsini.
10.9. Bütün istilik magistrallarına, kameralara (budaqlanma qovşaqlarına) vurucu, əlavə qidalandırıcı və drenaj nasos stansiyalarına, avtomatik tənzimləmə qovşaqlarına, tərpənməz dayaqlara, kompensatorlara və istilik şəbəkələrinin digər qurğularına, onların planlarda, sxemlərdə və pyezometrik qrafiklərdə göstərilən istismar nömrələri verilməlidir.
İstismar (hesabat) sxemlərində şəbəkəyə birləşmiş bütün tələbatçı sistemləri, operativ sxemlərdə isə, bundan başqa seksiyalara ayıran və bağlayıcı armaturlar da nömrələnməlidir.
Verici boru kəmərlərində (buxar kəmərlərində) quraşdırılmış armatur tək ədədlə, qaytarıcı boru (kondensat) kəmərlərindəki ona uyğun armatur isə bu ədəddən sonrakı cüt ədədlə nömrələnməlidir.
10.10. Hər bir rayon istilik şəbəkəsində qaz təhlükəli kamera və keçid kanallarının siyahısı olmalıdır. İşə başlamazdan əvvəl belə kameralarda qazın olması yoxlanılmalıdır. Qaz təhlükəli kameraların xüsusi nişanları, lyuklarının xüsusi rəngi olmalı və etibarlı bağlanmalıdır.
Bütün qaz təhlükəli kameralar və trassa sahələri istilik şəbəkələrinin operativ sxemində qeyd edilməlidir.
Qaz təhlükəli kameralara nəzarət müəyyən olunmuş qaydalara müvafiq aparılmalıdır.
10.11. İstilik şəbəkələrini istismar edən təşkilat istehlakçıya məxsus istilik şəbəkələrinin, istilik məntəqələrinin və istilik istehlakı sistemlərinin quraşdırılmasından və ya təmirindən sonra onların texniki qəbulunu yerinə yetirməlidir. Bu halda istehlakçı öz avadanlığını qüvvədə olan normativ sənədlərə müvafiq olaraq verilmiş şəbəkə, armatur və qızdırıcı cihazlar üçün buraxıla bilən maksimal təzyiqdən yüksək olmayan təzyiqlə kipliyə və möhkəmliyə görə hidravliki sınaqdan keçirməlidir.
10.12. İstilik şəbəkələrini istismar edən təşkilat, bu qaydaların 7.40 bəndinin tələblərinə müvafiq olaraq qaytarıcı boru kəmərlərində şəbəkə suyunun keyfiyyətinə daima nəzarət təşkil etməli və şəbəkə suyunun keyfiyyətini pisləşdirən abonentləri aşkar etməlidir.
10.13. Quraşdırılmadan və ya əsaslı təmirdən sonra istismara verilən istilik şəbəkələrinin boru kəmərləri aşağıdakı təmizləmələrə məruz qalmalıdır:
-
buxar kəmərləri -buxarı havaya atmaqla üfürülməyə;
-
istilik təchizatının qapalı sistemlərindəki su şəbəkələri və kondensat kəmərləri -hidropnevmatik yuyulmaya;
-
istilik təchizatının açıq sistemlərindəki su şəbəkələri hidropnevmatik yuyulma və sonradan içməli su ilə təkrar yuyulmaqla dezinfeksiya edilməyə.
Dezinfeksiyadan sonra təkrar yuyulmanı, tullanan suyun göstəriciləri içməli suyun sanitariya normalarına uyğun gələnədək aparmaq lazımdır. İstilik şəbəkəsinin boru kəmərlərinin dezinfeksiyası qurğunun sanitar qaydalarına və mərkəzləşdirilmiş istisu təchizatı sisteminin istismarına müvafiq aparılmalıdır.
10.14. İstehlakçıların istilik şəbəkələrinin və istilik istehlakı sistemlərinin hidropnevmatik yuyulma aparılmadan, açıq istilik təchizatı sistemlərinin isə dezinfeksiya edilmədən qoşulması qadağandır.
10.15. İstilik şəbəkələrinin bütün yeni quraşdırılan boru kəmərləri istismara buraxılana qədər möhkəmlik və kipliyə görə hidravliki sınaqdan keçirilməlidir.
10.16. Şəbəkə boru kəmərlərinin doldurulması, yuyulması və təkrar yuyulması, dezinfeksiya edilməsi (istilik təchizatının açıq sistemləri üçün), dövran sisteminin işə qoşulması, buxar kəmərlərinin qızdırılması və üfürülməsi, su və ya buxar şəbəkələrinin işəsalınması üzrə əməliyyatlar və həmçinin şəbəkənin hər hansı bir sınağı, istilik şəbəkəsini istismar edən təşkilatın rəhbərliyi tərəfindən təsdiq edilmiş, xüsusi olaraq işlənilmiş texniki proqram üzrə məsul şəxsin rəhbərliyi altında yerinə yetirilməlidir.
10.17. İstilik şəbəkələrinin boru kəmərləri istilik istehlakı sistemlərinin işdən açılmış vəziyyətində, temperaturu 70
0C-dən artıq olmayan su ilə doldurulmalıdır.
10.18. İstilik şəbəkələri boru kəmərlərinin və metal konstruksiyalarının (tirlər, dayaqlar, estakadalar və s.) xarici səthləri korroziyaya qarşı davamlı örtüklə qorunmalıdır. İnşası və ya əsaslı təmiri qurtardıqdan sonra boruların və metal konstruksiyaların səthləri korroziyaya qarşı örtüksüz olduğu təqdirdə istilik şəbəkələrinin istismara verilməsi qadağandır.
10.19. İstilik şəbəkələrinin boru kəmərləri, armatur, kompensatorlar və flans birləşmələri layihəyə uyğun olaraq istilik izolyasiyası ilə örtülməlidir.
İstilik şəbəkələrində hidrofil tökmə izolyasiyanın, həmçinin boru kəmərlərinin gilizdə (qlafda) çəkilişi zamanı doldurma izolyasiyanın tətbiqi qadağandır.
10.20. Alçaldıcı drenaj işləmədikdə istilik şəbəkələrinin istismara daxil edilməsinə icazə verilmir.
10.21. Keçid kanallarının və həmçinin elektrik avadanlığı quraşdırılmış iri qovşaq kameraların qüvvədə olan qaydalara uyğun elektrik işıqlandırılması olmalıdır.
Keçid kanallarında çəkici-sorucu ventilyasiya saz vəziyyətdə olmalıdır.
10.22. Flanslı armatur tətbiq edilən yerlər istisna olmaqla, istilik şəbəkələrinin bütün boru birləşmələri qaynaqlı olmalıdır. Kompensatorlar və armatur üçün pambıq və kəndir tıxaclardan istifadə etmək qadağandır.
10.23. İstilik şəbəkələrinin yerüstü çəkilişində elektrik intiqallı siyirtmələr armatur və elektrik intiqalını atmosfer yağıntılarından qoruyan və kənar şəxslərin daxil olmasını istisna edən otaqda və ya örtükdə yerləşdirilməlidir.
10.24. Tənzimləyicilər və mühafizə qurğuları, həmçinin istilik enerjisi və istilikdaşıyıcılarının uçotu cihazları ilə təchiz edilməyən istilik istehlakı sistemlərinin istilik şəbəkələrinə birləşdirilməsi qadağandır.
10.25. İstilik şəbəkələri avadanlıqlarının vəziyyətinə və onların iş rejiminə nəzarət üçün boru kəmərlərinə qrafik üzrə müntəzəm olaraq baxış keçirilməlidir.
10.26. İstilik ºəbəkəsini istismar edən təşkilat istilik şəbəkəsinin inşaat konstruksiyalarında, boru kəmərlərində və avadanlıqlarındakı qüsurları aşkar etməli, müasir cihazlardan və diaqnostika üsullarından istifadə edilməklə və həmçinin baxış yolu ilə, təzyiq altında saxlanılmaqla, istilikdaşıyıcısının maksimal temperaturunda sınaqlarla və digər üsullarla onların vəziyyətinə, istilik izolyasiyasına və korroziyadan qorunma örtüyünə nəzarət etməlidir. İstilik şəbəkələrini istismar edən təşkilat bütün avadanlıq üzrə zədələnmələrin və aşkar olunmuş qüsurların uçotunu aparmalı və onları əmələ gətirən səbəbləri təhlil etməlidir.
İstilik şəbəkəsinin boru kəmərləri və avadanlıqlarının vəziyyətinə nəzarət buxar və isti su boru kəmərlərinin təhlükəsiz istismar qaydaları nəzərə alınmaqla həyata keçirilməlidir.
İstilik şəbəkəsi avadanlıqlarının vəziyyətinə nəzarətin dövriliyini istilik şəbəkələrini istismar edən təşkilatın texniki rəhbəri təyin edir.
10.27. Su istilik şəbəkələrində və kondensat kəmərlərində şəbəkə suyunun və kondensatın analizi yolu ilə, həmçinin ən səciyyəvi nöqtələrdə (İEM və qazanxanaların çıxışlarında, magistralın uc sahələrində, iki-üç aralıq qovşaqlarında) quraşdırılan daxili korroziya indikatorları üzrə müntəzəm olaraq boru kəmərlərindəki daxili korroziyaya nəzarət təşkil edilməlidir. İşləməyən istilik şəbəkələri yalnız kimyəvi təmizlənmiş deaerasiya olunmuş su ilə doldurulmalıdır.
10.28. Doymuş buxarın buxar kəmərlərində olan kondensat, fasiləsiz olaraq, kondensatayıranlar vasitəsilə ayrılmalıdır. Əks-klapanlar quraşdırılmadığı təqdirdə kondensatayıranların ümumi kondensat kəmərinə işləməsi qadağandır.
10.29. Normal rejimdə seksiyalara ayıran siyirtmələr və bağlayıcı armatur tam açıq və ya tam bağlı vəziyyətdə olmalıdır; onlar ilə istilikdaşıyıcısının sərfinin tənzimlənməsi qadağandır.
10.30. Su istilik şəbəkəsindən istilikdaşıyıcısının orta illik itkisi saatda, istilik şəbəkəsinin və birləşmə sxemindən asılı olmayaraq ona birləşdirilmiş istilik istehlakı sistemlərinin (suqızdırıcı vasitəsilə birləşdirilmiş isti su təchizatı sistemləri istisna edilməklə) orta illik su həcminin 0,25%-indən çox olmamalıdır.
İstilikdaşıyıcısının sızma itkisini təyin edən zaman istilik kəmərlərinin və istilik istehlakı sistemlərinin plan üzrə təmiri və yeni istehlakçıların və şəbəkə qovşaqlarının qoşulması zamanı onların doldurulması üçün istifadə olunan su sərfi hesaba alınmamalıdır.
10.31. Təmirdən sonra isitmə mövsümü başlananadək istilik şəbəkələrində boru kəmərlərinin və quraşdırılmış bağlayıcı və tənzimləyici armaturların möhkəmliyə və kipliyə görə yoxlanılması məqsədi ilə hidravlik sınaq keçirilməlidir.
Sınaq təzyiqinin minimal qiyməti işçi təzyiqin 1,25 misli qədər olmalıdır. Sınaq təzyiqinin maksimal qiyməti, tərpənməyən dayaqların özünə qəbul edə bildiyi maksimal yükü nəzərə alaraq müəyyənləşdirilir.
Hər bir konkret hal üçün sınaq təzyiqinin qiymətini yuxarıda göstərilən buraxıla bilən hədlər daxilində, istilik şəbəkələrini istismar edən təşkilatın texniki rəhbəri müəyyənləşdirir.
İstilik şəbəkələrinin möhkəmliyə və kipliyə görə yoxlanışı üzrə hidravlik sınaqların və istilikdaşıyıcısının maksimal temperaturu üzrə sınaqların eyni vaxtda keçirilməsi qadağandır.
10.32. Möhkəmliyə və kipliyə görə hidravlik sınaq üçün istilik şəbəkələrinin boru kəmərləri temperature 5
0C-dən aşağı və 45
0C-dən yüksək olmayan su ilə doldurulmalıdır.
İstilik şəbəkəsinin sınaq təzyiqi ilə sınanması keçirilən müddətdə istilik məntəqələri və istilik istehlakı sistemləri etibarlı surətdə işdən açılmalıdır.
10.33. İstilik şəbəkələrində faktiki istilik və hidravlik itkilərin təyini, qüvvədə olan metodiki göstərişlərə uyğun olaraq, 5 ildə 1 dəfə istilik şəbəkələrini isrismar edən təşkilatın texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilən qrafik üzrə yerinə yetirilməlidir.
10.34. İstilik şəbəkələrinin boru kəmərlərində xarici korroziya təhükəsinin təyin edilməsi üçün istilik şəbəkələrinin boru kəmərlərində xarici korroziyadan mühafizə üzrə nümunəvi təlimatlara müvafiq onlara müntəzəm olaraq baxış və azan cərəyanların təhlükəli təsirinin aşkar edilməsi üçün elektrik ölçmələr aparılmalıdır.
10.35. İstismar zamanı texnoloji mühafizələr daim işə qoşulmuş vəziyyətdə olmalıdır. İstilik şəbəkələri işləyən dövrdə texnoloji mühafizələrin işdən açılmasına, əməliyyat sənədlərində qeyd edilməklə istilik şəbəkələrini istismar edən təşkilatın texniki rəhbərinin icazəsi ilə yol verilir.
Texnoloji mühafizə qurğuları aşağıdakı hallarda işdən çıxarıla bilər:
-
şəbəkələr keçid rejimlərində işlədikdə;
-
mühafizənin aşkar nasazlığında;
-
mühafizə dövrələrində işlədikdə;
-
qəzaların aradan qaldırıldığı vaxtlarda;
-
avadanlıqların təmiri dövründə.
Texnoloji mühafizə qurğularının iş qabiliyyəti dövri olaraq yerli təlimatda göstərilən müddətlərdə və həcmdə yoxlanılmalıdır.
10.36. İstilik təchizatının su sistemləri üçün istiliyin buraxılması rejiminin əsasını mərkəzi keyfiyyət tənzimləməsi qrafiki təşkil etməlidir. İstilik enerjisi mənbələri istilik şəbəkələri və istilik istehlakı sistemləri avtomatik tənzimləmə vasitələri ilə zəruri səviyyədə təchiz edildikdə, müvafiq hidravlik rejimlər hazırlandıqda istiliyin buraxılmasının keyfiyyət-miqdar və miqdar tənzimləməsi qrafiklərinin tətbiq edilməsinə icazə verilir.
İsti su təchizatı olan şəbəkənin verici boru kəmərlərində suyun minimal temperaturu:
-
qapalı sxemlər üçün 700C-dən aşağı;
-
isti su təchizatının açıq sxemləri üçün 600C-dən aşağı olmamalıdır.
10.37. Su istilik şəbəkələrinin hidravliki rejimləri hər il isitmə və yay mövsümləri üçün hazırlanmalıdır; açıq istilik təchizatı sistemlərinin isitmə mövsümü üçün nəzərdə tutulmuş rejimləri verici və qaytarıcı boru kəmərlərindən maksimal suayırımı olan və suayırımı olmayan hallara görə tənzimlənməlidir.
Hər isitmə mövsümü üçün istehlakçılara verilən suyun sərfinin tənzimlənməsi üzrə tədbirlər tərtib edilməlidir.
İstilik təchizatı sxemində nəzərdə tutulmuş yeni magistralların və nasos stansiyalarının qurulması ardıcıllığı birləşdirilən istilik yükünün real artımı nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilməlidir. Bu məqsədlə istilik şəbəkəsini istismar edən təşkilatda yaxın 3-5 il üçün istilik təchizatı sisteminin hidravlik rejimi işlənib hazırlanmalıdır.
Nasos stansiyaları və əsas magistralların ayrı-ayrı sahələri sıradan çıxdığı hallarda, istehlakçıların istilik təchizatını təmin etmək üçün istilik şəbəkələrində əvvəlcədən tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
10.38. Şəbəkə nasosları işləyərkən su istilik şəbəkələrinin verici xəttinin istənilən nöqtəsində, istilik mənbəyi, istilik şəbəkələri və istilik məntəqələrinin boru kəmərləri və avadanlıqlarında, həmçinin birbaşa birləşmiş istilik istehlakı sistemlərinin yuxarı nöqtələrində suyun təzyiqi onun maksimal temperaturunda 0,5 kqq/sm
2-dan (50 kPa) az olmayan qaynamama ehtiyatı təmin etməlidir.
Şəbəkə nasosları işləyərkən su istilik şəbəkələrinin qaytarıcı xəttindəki suyun təzyiqi hər hansı nöqtədə 0,5 kqq/sm2-dan (50 kPa) az olmamalıdır. Qaytarıcı xətdəki suyun təzyiqi istilik mənbəyi, istilik şəbəkələri və istilik məntəqələrinin boru kəmərləri və avadanlıqları, həmçinin birbaşa birləşmiş istilik istehlakı sistemləri üçün verilən təzyiqdən yüksək olmamalıdır.
10.39. İstilik təchizatı sistemlərindəki statik təzyiq, istilik şəbəkəsinin boru kəmərlərinin və bütün birbaşa birləşmiş istilik təchizatı sistemlərinin su ilə doldurulmasını təmin etməlidir. Statik təzyiq istilik mənbələri, istilik şəbəkələri və istilik məntəqələrinin boru kəmərləri və avadanlıqları və birbaşa birləşmiş istilik istehlakı sistemləri üçün buraxıla bilən qiymətdən yüksək olmamalıdır.
Statik təzyiq şərti olaraq 1-dən 1000C-dək suyun temperaturu üçün müəyyənləşdirilməlidir.
10.40. Qəza nəticəsində şəbəkə və vurucu nasosların elektrik təchizatı kəsildikdə istilik şəbəkəsini istismar edən təşkilat istilik şəbəkələrində və istilik istehlakı sistemlərində təzyiqin yolverilən səviyyə həddində saxlanılmasını təmin etməlidir.
Şəbəkə suyunun təzyiqinin yolverilən qiymətlərdən kənara çıxmaqla qəza dəyişilməsi mümkün olduqda istilik enerjisi mənbəyinin, istilik şəbəkələrinin, istilik istehlakı sisteminin avadanlıqlarının təzyiqin artmasından və hidrozərbələrdən mühafizəsi nəzərdə tutulmalı, həmçinin istilik təchizatı sisteminin bütün nöqtələrində şəbəkə suyunun qaynamaması təmin edilməlidir. Şəbəkə suyunun qaynaması mümkün olduqda ehtiyat nasosların öz-özünə işə buraxılmasına, qəza zamanı işə qoşulmasına icazə verilmir.
10.41. İstilik ºəbəkələrinin təmiri aşkar edilmiş qüsurların, zədələnmələrin, dövri baxışların, sınaqların, diaqnostika və hər il keçirilən təzyiq altında yoxlanışların nəticələrinin təhlili əsasında tərtib olunaraq təsdiq edilmiş qrafikə (plana) əsasən icra olunmalıdır.
Təmir işlərinin qrafiki, istilik şəbəkəsi boru kəmərlərinin və istilik məntəqələrinin eyni vaxtda təmir edilməsi şərti ilə tərtib olunmalıdır.
İstilik şəbəkələrini istismar edən təşkilat müntəzəm olaraq, qəza vəziyyətində olan boru kəmərlərini dəyişməli, həmçinin şəbəkə və avadanlığın istismar etibarlılığının, buraxılan istilikdən istifadənin səmərəliliyinin artırılması, istilik və şəbəkə suyunun itkilərinin azaldılması istiqamətində digər işləri də yerinə yetirməlidir.
11. Metalın vəziyyətinə nəzarət
11.1. İstilik energetikası avadanlıqlarının təhlükəsiz işinin təmin edilməsi və detalların hazırlanması, quraşdırılması və təmiri zamanı yaranan qüsurların, həmçinin erroziya, korroziya, axıcılıq proseslərinin inkişafı, istismar zamanı möhkəmlik və plastiklik xarakteristikalarının aşağı düşməsi nəticəsində əmələ gələ bilən zədələnmələrin qarşısının alınması üçün əsas və əriyən metalın vəziyyətinə nəzarət təşkil olunmalıdır.
11.2. Metala nəzarət, elektrik stansiyasının texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi plan üzrə, normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş müddətlərdə və həcmdə aparılmalıdır.
Normativ sənədlərdə həm normativ, həm də normativdən artıq istismar müddəti hədlərində metala nəzarət üzrə tələblər olmalıdır.
11.3. Metala nəzarəti, ixtiyarında müvafiq avadanlıq olan sexin heyəti ilə birlikdə enerji obyektlərinin metal laboratoriyası və ya metal xidməti yerinə yetirməlidir. Nəzarətin aparılması və ona hazırlıq işləri üzrə vəzifə bölgüsünü elektrik stansiyasının texniki rəhbəri təsdiqləyir. İşlərin yerinə yetirilməsi üçün ixtisaslaşdırılmış təşkilatlar da cəlb oluna bilər.
11.4. Avadanlıqların etibarlılığının artırılması üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanması üçün elektrik stansiyalarında metala nəzarətin nəticələri və metalın zədələnmələri barədə məlumatların toplanması və təhlili təşkil olunmalıdır. Lazımi hallarda metalın vəziyyətinə normativ sənədlərdə göstərilənlərdən savayı əlavə nəzarət təşkil edilməlidir.
11.5. Nəzarətin nəticələri qeyd olunan texniki sənədlər avadanlıq hesabdan silinənədək saxlanılmalıdır.
11.6. Yeni gətirilən detal və qovşaqların texniki səviyyəsini təyin etmək, həmçinin əsas və əriyən metalın vəziyyətinin avadanlığın ilkin işlədilməsinə qədərki və sonrakı istismar dövründə müqayisəli qiymətləndirilməsi üçün nəzarət göstəricilərini əldə etmək və onların səviyyə və xassələrinin texniki şərtlərin tələblərinə uyğunluğunu qiymətləndirmək məqsədilə giriş nəzarəti aparılmalıdır.
11.7. İstismara yeni daxil edilən istilik energetikası qurğularının, həmçinin istismar olunan avadanlıqların təmiri zamanı yeni quraşdırılan qovşaq və detalların metalları giriş nəzarətindən keçirilməlidir. Metallar üzərində aparılan giriş nəzarətinin üsulları və həcmi normativ sənədlərə əsasən müəyyən edilir.
11.8. İstismar nəzarəti, avadanlığın elementlərində metalın vəziyyətinin dəyişilməsini qiymətləndirmək və normativ xidmət müddəti ərzində onun gələcək istismara yararlığını təyin etmək üçün təşkil edilməlidir.
11.9. Enerji avadanlıqlarının əsas elementlərinin (boru kəmərləri dirsəklərinin, barabanların, qazan kollektorlarının, buxar kəmərlərinin, qabların, silindr gövdələrinin, klapanların, turbin rotorlarının) texniki diaqnostikası normativdən əlavə xidmət müddətinin təyini və göstərilmiş müddət ərzində etibarlı işi təmin edən tədbirlərin işlənib hazırlanması məqsədi ilə aparılır.
11.10. Əsas və əriyən (qaynaqlanmış) metalın vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün,
bir qayda olaraq, normativ sənədlərin müddəalarına uyğun olaraq qeyri-dağıdıcı nəzarət üsulları tətbiq olunmalıdır.
11.11. Texniki diaqnostika zamanı metalın faktiki vəziyyətinin qiymətləndirilməsi, bir qayda olaraq, kəsiklər üzrə aparılır.
11.12. Məsul detal və qovşaqların (boru kəmərləri dirsəklərinin, barabanların, qazan kollektorlarının, baş buxar kəmərlərinin, silindr gövdələrinin, dayandırıcı klapanların, turbin rotorlarının və s.) metallarının nəzarət nəticələri qeyri - kafi olduqda və ya onların normativ resursları başa çatdığı hallarda, onların sonrakı istifadəsini müəyyənləşdirmək üçün texniki-ekspert komissiyası (TEK) yaradılır. Bu komissiya istismar vaxtı metala nəzarətin nəticələrini və digər lazımi sənədləri nəzərdən keçirərək (təhlil edərək), qovşaq və detalların təmiri və işdə saxlanılması, yaxud onların sökülməsi və ya termiki bərpa emalının aparılması haqqında qərar qəbul edir.
11.13. Hər bir elektrik stansiyası ücün, bu stansiyanın istismar xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla metala nəzarət üzrə istehsalat təlimatının işlənib-hazırlanmasına icazə verilir. Müvafiq texniki əsaslandırma olduqda, istehsalat təlimatı nəzarətin həcmi və aparılma müddətinə görə ümumi qəbul edilmiş təlimatdan fərqlənə bilər. |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html?page=3 | - Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari | 3.12. Tənzimləmə və mühafizənin faktiki xarakteristikalarının normativ qiymətlərdən fərqlənməsi, klapanların bağlanma vaxtının istehsalçı zavodun təlimatında və ya yerli təlimatda göstəriləndən artıq olması, yaxud onların kipliyinin pozulması aşkar olunduqda, həmin nasazlıqların səbəbi müəyyənləşdirilməli və aradan qaldırılmalıdır.
3.13. Güc məhdudlaşdırıcı işdə olmaqla turbinin istismarına, yalnız turbin qurğusunun mexaniki vəziyyətinə görə, müvəqqəti tədbir kimi, elektrik stansiyasının texniki rəhbərinin icazəsi ilə yol verilir. Bu halda turbinin yükü, məhdudlaşdırıcı üzrə tənzim qiymətindən ən azı 5% aşağı olmalıdır.
3.14. Turbin qurğusunun yağ təchizatı sisteminin istismarı zamanı aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
bütün rejimlərdə aqreqatların işinin etibarlılığı;
-
yanğın təhlükəsizliyi;
-
yağın normal keyfiyyətinin və temperatur rejiminin saxlanılması;
-
yağın axmasının və onun soyuducu sistemə və ətraf mühitə düşməsinin qarşısının alınması.
3.15. Ehtiyat və qəza yağ nasosları və onların ehtiyatın avtomatik qoşulması (EAQ) qurğuları, turboaqreqat işlədikdə ayda 2 dəfə və həmçinin onun işə buraxılmasından və işdən saxlanılmasından əvvəl işlədilərək yoxlanılmalıdır. Fərdi elektrik intiqallı işçi yağlama sistemli nasosu olan turbinlərdə, saxlanılmazdan əvvəl EAQ-nın yoxlanışı keçirilmir.
3.16. Turboaqreqatlarda yağın yanmasının qarşısını alan sistemlərlə təchiz olunmuş turbinlərdə sistemin elektrik sxemi turbinin soyuq vəziyyətdən işə salınmasından əvvəl yoxlanmalıdır.
3.17. Səhvən qoşulduqda avadanlığın dayanmasına və ya zədələnməsinə səbəb ola bilən yağlama, tənzimləmə və generatorun kipləmə sistemlərində quraşdırılmış bağlayıcı armatur işçi vəziyyətində plomblanmalıdır.
3.18. Kondensasiya qurğusunu istismar edərkən, kondensatorda normativ temperatur basqısına və kondensatın keyfiyyət normasına riayət olunmaqla bütün istismar rejimlərində turbinin qənaətli və etibarlı işi təmin olunmalıdır.
3.19. Kondensasiya qurğusunun istismarı zamanı aşağıdakılar yerinə yetirilməlidir:
-
kondensatorun çirklənməsinin qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər (soyuducu suyun kimyəvi və fiziki üsulla emalı, kürəciklərlə təmizləmə qurğularının tətbiqi və s.);
-
soyuducu səthin çirklənməsi nəticəsində işlənmiş buxarın təzyiqi normativə nisbətən 0,005 kqq/sm2 (0,5 kPa) yüksəldikdə kondensatorların dövri təmizlənməsi;
-
kondensatorun soyuducu səthinin və boru lövhələrinin təmizliyinə nəzarət;
-
soyuducu suyun sərfinə nəzarət (sərfin bilavasitə ölçülməsilə və ya kondensatorların istilik balansı üzrə), soyuducu suyun temperaturuna və kondensatorun buxar yükünə müvafiq soyuducu su sərfinin optimallaşdırılması;
-
vakuum sisteminin kipliyinin yoxlanılması və onun kipləşdirilməsi;
-
kondensatorun buxar yükünün 40100% diapazonunda dəyişilməsi hallarında hava sızması (kq/s) aşağıdakı düsturla təyin edilən qiymətdən yüksək olmamalıdır:
Gn= 8 0,065 N,
burada N - kondensasiya rejimində turbin qurğusunun nominal elektrik gücüdür, MVt;
-
kondensatın tərkibindəki duzun miqdarına müntəzəm nəzarət edilməklə kondensatorun su sıxlığının yoxlanılması;
-
kondensat nasoslarından sonra kondensatın tərkibindəki oksigenin miqdarının yoxlanılması.
Kondensasiya qurğusunun işinə nəzarətin metodları və dövriliyi konkret istismar şəraitindən asılı olaraq yerli təlimatla müəyyənləşdirilir.
3.20. Regenerasiya sistemi avadanlıqlarının istismarında aşağıdakılar təmin edilməlidir:
-
hər bir qızdırıcıdan sonra bəsləyici suyun (kondensatın) və onun son qızdırılma temperaturunun normativ qiyməti;
-
istilik mübadiləsi aparatlarının etibarlılığı.
Bəsləyici suyun (kondensatın) qızdırılması, temperatur basqıları, regenerasiya sistemi qızdırıcılarında qızdırıcı buxar kondensatının həddindən artıq soyudulması turbin qurğusunun əsaslı təmirindən əvvəl və sonra, qızdırıcıların təmirindən sonra və dövri olaraq qrafik üzrə (ayda 1 dəfədən az olmayaraq) yoxlanılmalıdır.
3.21. Yüksək təzyiqli qızdırıcıların (YTQ) istismarı aşağıdakı hallarda qadağan olunur:
-
mühafizə elementləri olmadıqda və ya nasaz vəziyyətdə olduqda;
-
səviyyə tənzimləyici klapanları (STK) nasaz vəziyyətdə olduqda.
Qəza dövrələməsi ilə birləşmiş YTQ qrupunun istismarı aşağıdakı hallarda qadağan olunur:
-
YTQ qrupundakı hər hansı bir qızdırıcıda mühafizə elementləri olmadıqda və ya nasaz vəziyyətdə olduqda;
-
qrupdakı qızdırıcıların hər hansı birində səviyyə tənzimləyici klapanı nasaz vəziyyətdə olduqda;
-
qrupdakı qızdırıcıların hər hansı birinin buxara görə açılmasında.
Mühafizənin və ya STK-nın nasazlığı aşkar olunduqda YTQ və ya YTQ qrupu dərhal işdən açılmalıdır. STK-dan başqa, avtomatik səviyyə tənzimləyicisi klapanının hər hansı bir digər elementinin nasaz vəziyyətində və işləyən avadanlıqda bu nasazlığın təcili aradan qaldırılması mümkün olmadıqda qızdırıcı (və ya YTQ qrupu) elektrik stansiyasının texniki rəhbərinin müəyyən etdiyi vaxtda işdən çıxarılmalıdır.
3.22. Ehtiyat bəsləyici nasoslar, həmçinin avtomatik ehtiyatda olan digər nasos aqreqatları saz və giriş, çıxış boru kəmərlərinin siyirtmələri açıq olmaqla işə buraxılmaya daim hazır vəziyyətdə olmalıdır. Onların işə qoşulmasının yoxlanışı və işləyən nasosdan ehtiyata planlı keçid qrafik üzrə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır.
3.23. Turbini orta və ya əsaslı təmirdən sonra, yaxud soyuq vəziyyətdən işə buraxmazdan əvvəl əsas və köməkçi avadanlıqların, bloklamaların, texnoloji mühafizə qurğularının, məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, nəzarət-ölçü cihazlarının, informasiya və operativ rabitə vasitələrinin sazlığı və işə qoşulmaya hazırlığı yoxlanılmalıdır. Aşkar olunan nasazlıqlar aradan qaldırılmalıdır.
Turbinin soyuq vəziyyətdən (3 sutkadan artıq ehtiyatda dayanmasından sonra) işəburaxılmasından əvvəl yoxlanmalıdır: avadanlıqların və NÖÇ saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması, habelə məsafədən və avtomatik idarəetmə vasitələrinin, texnoloji mühafizə, bloklama qurğularının, informasiya və operativ rabitə vasitələrinin iş qabiliyyəti; bütün icra qurğularından texnoloji mühafizə komandalarının keçməsi; işsiz dayanma müddətində təmir işləri aparılan avadanlıq və vəsaitlərin saz vəziyyətdə və işəqoşulmaya hazır olması. Bu halda aşkar olunan nasazlıqlar işəburaxılmadan əvvəl aradan qaldırılmalıdır.
Aqreqatların digər istilik vəziyyətlərindən işə buraxılması zamanı mühafizə və bloklama vasitələri yerli təlimatlara uyğun yoxlanılmalıdır.
Turbinin işə buraxılmasına sexin növbə rəisi və ya böyük maşinisti, əsaslı və ya orta təmirdən sonra isə, sex rəisi və ya onun müavini rəhbərlik etməlidir.
3.24. Aşağıdakı hallarda turbinin işə buraxılması qadağandır:
-
turbinin istilik və mexaniki vəziyyət göstəriciləri buraxıla bilən qiymətlərdən fərqləndikdə;
-
turbinin dayandırılması üçün nəzərdə tutulan mühafizələrdən hər hansı biri nasaz vəziyyətdə olduqda;
-
tənzimləmə və buxarpaylama sistemlərində turbinin fırlanma sürətinin buraxıla bilən hədd qiymətini aşmasına səbəb ola biləcək nöqsanlar aşkar edildikdə;
-
yağlama, tənzimləmə, generatorun kipləmələrinin yağ nasoslarından biri və ya onların avtomatik qoşulma qurğuları (EAQ) nasaz vəziyyətdə olduqda;
-
yağın keyfiyyəti istismar yağı normalarından fərqləndikdə və ya yağın temperaturu istehsalçı zavodun təyin etdiyi həddən aşağı düşdükdə;
-
təzə buxarın kimyəvi tərkibinə görə keyfiyyəti normadan kənara çıxdıqda.
3.25. Valçevirici quruluşu işə qoşmadan turbinin kipləmələrinə buxarın verilməsi, kondensatora isti suyun və buxarın atılması, turbini qızdırmaq üçün buxarın verilməsi qadağandır. Valçevirici quruluşu olmayan turbinlərə buxarın verilməsi şərtləri yerli təlimatla müəyyənləşdirilir. Qazandan və ya buxar kəmərlərindən işçi cismin kondensatora atılması və turbinin işə buraxılması üçün ona buxarın verilməsi, kondensatorda buxarın təzyiqi təlimatlarda və ya istehsalçı zavodun digər sənədlərində göstərilən, lakin 0,6 kqq/sm2-dən (60 kPa) yüksək olmayan təzyiqdə edilməlidir.
3.26. Turboaqreqatların istismarı zamanı yastıq dayaqlarının titrəmə sürətinin orta kvadratik qiyməti 4,5 mm∙san-1-dən yüksək olmamalıdır.
Titrəyiş normativ qiymətdən artıq olduqda, onun 30 sutkadan çox olmayan müddətdə aşağı salınması üçün tədbirlər görülməlidir.
Titrəyişi 7,1 mm∙san-1-dən artıq olan turbin aqreqatlarının 7 sutkadan artıq işlədilməsi qadağandır. Titrəyiş 11,2 mm∙san-1 olduqda isə turbin mühafizə və ya əl ilə işdən açılmalıdır.
Əgər qərarlaşmış rejimdə bir rotorun iki dayağında və ya yanaşı dayaqlarda titrəmənin səviyyəsi, yaxud bir dayaqda titrəmənin iki tərkib hissəsi istənilən ilkin səviyyədən eyni vaxtda qəflətən 1 mm∙san-1 və daha artıq dəyişilərsə, turbin dərhal dayandırılmalıdır.
Əgər 1-3 sutka ərzində yastıq dayaqlarından birində titrəyişin istənilən tərkib hissəsinin rəvan artması 2 mm∙san-1 olduqda turbinin yükü azaldılmalı və dayandırılmalıdır.
Alçaqtezlikli titrəyişlə turboaqreqatların istismarına yol verilmir. 1mm∙san-1-dən artıq alçaqtezlikli titrəyiş əmələ gələndə onu ləğv etmək üçün tədbirlər görülməlidir.
Müvəqqəti olaraq, lazımi aparatlarla təchiz olunana qədər, titrəyişin dəyişmə amplitudasına əsasən titrəyişə nəzarət etməyə icazə verilir. Bu halda, 3000 dövr/dəq. fırlanma tezliyində 30 mkm-ə qədər və 1500 dövr/dəq. fırlanma tezliyində isə 50 mkm-ə qədər amplitudada uzunmüddətli istismara icazə verilir; 1-2 mm∙san-1 qədər titrəyişin dəyişməsi, 3000 dövr/dəq. fırlanma tezliyində 10-20 mkm, 1500 dövr/dəq. fırlanma tezliyində 20-40 mkm amplitudanın dəyişməsinə ekvivalentdir.
Gücü 50 MVt və daha artıq olan turboaqreqatlarda titrəyiş, yastıq dayaqlarının titrəyişinə fasiləsiz nəzarət edən və dövlət standartlarına uyğun olan stasionar aparatlarla ölçülməli və qeyd olunmalıdır.
Gücü 50 MVt-dən az olan turboaqreqatlarda titrəyişə fasiləsiz nəzarət edən stasionar aparatlar quraşdırılana qədər, metroloji xarakteristikaları dövlət standartlarının tələblərinə cavab verən səyyar cihazların istifadəsinə yol verilir. Nəzarətin dövriliyi, turboaqreqatın titrəyiş vəziyyətinə görə, lakin ayda 1 dəfədən az olmayaraq yerli təlimatla təyin edilməlidir.
3.27. Turbinin axınlı hissəsinin vəziyyətinə və onun duzla çirklənməsinə nəzarət üçün ayda 1 dəfədən az olmayaraq nəzarət edilən bölmələrdə buxarın nominala yaxın sərfində buxarın təzyiqinin qiymətləri yoxlanılmalıdır.
Buxarın verilmiş sərfində nəzarət pillələrində təzyiqin nominalla müqayisədə artması 10%-dən artıq olmamalıdır. Bu halda, təzyiq istehsalçı zavodun təyin etdiyi həddən artıq olmamalıdır.
Nəzarət pillələrində duzla çirklənmə nəticəsində təzyiq buraxıla bilən həddə çatanda turbinin axınlı hissəsi yuyulmalı və ya təmizlənməlidir. Yuyulma və ya təmizlənmə üsulu çöküntülərin tərkibi, xassəsi və yerli şəraitdən asılı olaraq seçilməlidir.
3.28. İstismar prosesində avadanlıqların işini xarakterizə edən göstəricilərin müntəzəm təhlili yolu ilə turbin qurğusunun qənaətli işləməsinə daim nəzarət edilməlidir.
Turbin qurğusunun qənaətliliyinin azalması səbəbini aşkara çıxarmaq və təmirlərin səmərəliliyini qiymətləndirmək üçün avadanlığın istismar (ekspress) sınaqları keçirilməlidir.
Turbin avadanlığının iş göstəriciləri normativdən fərqləndikdə avadanlıqların nöqsanları və istismarın çatışmazlıqları aradan qaldırılmalıdır.
Turbinlərin ilkin nümunələri və yenidən qurulmuş və ya təkmilləşdirilmiş turbinlərdə balans sınaqları keçirilməlidir.
3.29. Mühafizələrin işində imtinalar baş verdikdə və ya onların yoxluğunda aşağıdakı hallarda turbin heyət tərəfindən dərhal dayandırılmalıdır (işdən açılmalıdır):
a) rotorun fırlanma tezliyi təhlükəsizlik avtomatının işədüşmə tənzim qiymətindən artıq yüksəldikdə;
b) rotorun oxu yolverilməz dərəcədə sürüşdükdə;
c) silindrlərə nəzərən rotorların vəziyyəti yolverilməz dərəcədə dəyişdikdə;
ç) yağlama sistemində yağın (odadavamlı mayenin) təzyiqi yolverilməz dərəcədə aşağı düşdükdə;
d) yağ çənində yağın səviyyəsi yolverilməz dərəcədə aşağı düşdükdə;
e) istənilən yastıqdan, generator valının kipləmələrinin yastıqlarından, turboaqreqatın dayaq yastığının istənilən qəlibindən axan yağın temperaturu yolverilməz dərəcədə yüksəldikdə;
ə) turboaqreqatda yağ alışdıqda;
f) generator valının kipləmə sistemində "yağ-hidrogen" təzyiq düşküsü yolverilməz dərəcədə aşağı düşdükdə;
g) generatorun val kipləmələrinin yağ təchizatı sisteminin dempfer çənində yağın səviyyəsi yolverilməz dərəcədə aşağı düşdükdə;
ğ) generatorun hidrogenlə soyutma sistemində bütün yağ nasosları işdən açıldıqda (kipləmələrin yağ təchizatının injektorsuz sxemləri üçün);
h) daxili zədələnmə nəticəsində turbogenerator işdən açıldıqda;
x) kondensatorda təzyiq yolverilməz dərəcədə yüksəldikdə;
ı) əks-təzyiqli turbinlərin sonuncu pilləsində yolverilməz dərəcədə təzyiq düşküsü yarandıqda;
i) turboaqreqatın titrəyişi qəflətən gücləndikdə;
j) turbinin və ya generatorun daxilində metal səslər və ya qeyri-adi səs-küy əmələ gəldikdə;
k) turbinin və ya generatorun yastıqlarından və kənar kipkəclərindən qığılcım və ya tüstü çıxdıqda;
q) ilkin buxarın və ya aralıq qızdırıcıdan sonrakı buxarın temperaturunun yolverilməz dərəcədə enməsində;
l) ilkin buxar və aralıq qızdırıcıdan sonrakı buxar kəmərlərində və ya turbində hidravlik zərbələr yarandıqda;
m) yağ kəmərlərinin və su-buxar yolları boru kəmərlərinin işdən açılmayan sahələrində, buxarpaylaşdırıcı qovşaqlarda qırılma və ya çatlar aşkar edildikdə;
n) generatorun statorundan soyuducu su axını kəsildikdə;
o) qaz soyuducularında soyuducu su sərfi yolverilməz dərəcədə azaldıqda;
ö) məsafədən və avtomatik idarəetmə qurğularında və ya bütün NÖC-də gərginlik itdikdə.
p) turbogeneratorun köməkçi generatorun rotorunun və ya təsirləndirici kollektorun kontakt halqalarında dairəvi alov yarandıqda;
r) turbini və ya onun nəzarətinin bütün avadanlıqlarının idarəedilməsini qeyri-mümkün edən TPAİS texniki-proqram kompleksinin imtinası zamanı.
Turbini işdən açdıqda vakuumun pozulması lüzumu istehsalçı zavodun göstərişlərinə uyğun olaraq yerli təlimatla müəyyənləşdirilir. Yerli təlimatda, aqreqat üzrə nəzarət edilən kəmiyyətlərin qiymətlərinin yolverilməz dəyişmələri barədə dəqiq göstərişlər olmalıdır.
3.30. Aşağıdakı hallarda elektrik stansiyasının texniki rəhbərinin müəyyənləşdirdiyi dövrdə turbinin yükü azaldılmalı və o dayandırılmalıdır (enerji sisteminin dispetçerinə xəbər verilməklə):
a) ilkin (təzə) buxarın və ya aralıq qızdırıcıdan sonra buxarın dayandırıcı klapanları ilişdikdə;
b) tənzimləyici klapanlar ilişdikdə və ya onların ştokları qırılanda; çevirici diafraqmalar və ya ayrımların əks-klapanları ilişdikdə;
c) tənzimləmə sistemində nasazlıq olduqda;
ç) köməkçi avadanlığın, qurğunun sxeminin və əlaqələrinin normal işi pozulduqda, əgər bu halda turbini saxlamadan pozuntuların səbəblərini aradan qaldırmaq mümkün deyilsə;
d) dayaqların titrəyişi 7,1 mm∙san-1-dən artıq olduqda;
e) avadanlığın dayandırılmasına təsir edən texnoloji mühafizələrin nasazlıqları aşkar olunduqda;
ə) yastıqlardan, boru kəmərlərindən və armaturlardan yanğın təhlükəsi törədən sızılma aşkar edildikdə;
f) su-buxar yolu boru kəmərlərinin təmirə saxlanılması mümkün olmayan sahələrində yarıq və cırılma aºkar olunduqda;
q) təzə buxarın kimyəvi tərkibə görə keyfiyyəti normadan kənara çıxdıqda;
ğ) yastıqların karterlərində, cərəyandaşıyanlarda, yağ çənlərində hidrogenin miqdarının yolverilməz miqdarda yığılması və həmçinin generatorun gövdəsindən hidrogenin normadan artıq sızması aşkar edildikdə.
3.31. Hər bir turbin üçün işlənmiş buxarın normal təzyiqi və vakuumun pozulması ilə dayandırılması zamanı rotorun qaçış müddəti (ox üzrə qaçışı) müəyyənləşdirilməlidir. Bu müddət dəyişəndə onun dəyişmə səbəbləri aydınlaşdırılmalı və aradan qaldırılmalıdır. Turboaqreqatın bütün dayanmalarında qaçış müddətinə nəzarət edilməlidir.
3.32. Turbini 7 sutka və çox müddətə ehtiyata çıxardıqda, onun konservasiya edilməsi üçün tədbirlər görülməlidir.
Konservasiya üsulu elektrik stansiyasının texniki rəhbəri tərəfindən yerli şərait nəzərə alınmaqla seçilir.
3.33. Hazırlanmasının texniki şərtlərində nəzərdə tutulmamış rejimlərdə və sxemlərlə turbinin istismarına istehsalçı zavodun və enerjisistemin razılığı ilə icazə verilir.
3.34. Elektrik stansiyalarının turbin avadanlıqlarında yenidənqurma və təkmilləşdirmə işləri, istehsalçı zavod ilə razılaşdırıldıqdan sonra görülməlidir. Elektrik stansiyasının turbin avadanlıqlarında yenidənqurma və təkmillədirmə işləri aparılarkən idarəetmənin maksimal dərəcədə avtomatlaşdırılması və təmirə yararlılığın yüksək göstəriciləri nəzərdə tutulmalıdır.
3.35. Buxar turbinlərinin istilik sınaqları aparılmalıdır:
-
faktiki göstəricilərin alınması və normativ xarakteristikaların tərtib edilməsi üçün yenidən quraşdırılan avadanlıqda;
-
normativ xarakteristikalara uyğunluğun təsdiqi üçün vaxtaşırı olaraq istismar prosesində (3-4 ildə azı 1 dəfə).
4. İstilik elektrik stansiyalarının blok qurğuları
4.1. Blok qurğularının istismarı zamanı bu Qaydaların 2.1, 3.1 bəndlərinin tələbləri yerinə yetirilməli və onların enerjisistemin normal (dispetçer qrafikinə müvafiq) və qəza rejimində tezliyin və gücün tənzimlənməsində iştirakı təmin edilməlidir.
4.2. Dispetçer yük qrafikini ödəmək üçün blokun yükünün tənzimləyici diapazonda və zəruri hallarda texniki minimumadək dəyişilməsi, blokun ehtiyata saxlanılması və müxtəlif istilik vəziyyətlərindən işə buraxılması rejimləri təmin edilməlidir.
4.3. Dövran suyunun tam sərfini kondensatordan buraxaraq işləyən istiləşdirmə blokları buraxılan istiliyin təyin olunmuş miqdarını saxlamaqla dispetçer yük qrafikinin ödənilməsinə cəlb edilə bilər. Daxildə qurulan kondensator dəsti və ya ATS-in ayrılması ilə işləyən istiləşdirmə blokları, bir qayda olaraq, yük qrafikinin dəyişilən hissəsinin ödənilməsinə cəlb edilməməlidir. Ayrı-ayrı hallarda istilik yükünü pik və ya ehtiyat mənbələrinə keçirməklə, göstərilən bloklardan yükün çıxarılmasına icazə verilir. Dəyişən yük qrafikinin ödənilməsinə cəlb edilməyən istiləşdirmə bloklarının miqdarını enerjisistemin dispetçeri müəyyən etməlidir. Enerjisistemin dispetçeri, qənaətliyi daha az olan avadanlığın bütün imkanları tükəndikdən sonra, daha qənaətli avadanlığı (kritikdən yuxarı təzyiqli enerji blokları və xüsusən buxar-qaz qurğuları) dəyişən yük qrafikinin ödənilməsinə cəlb etməlidir.
4.4. Blokun tənzimləmə diapazonunun aşağı həddi işləyən avadanlığın tərkibini dəyişmədən və heyətin bilavasitə təsiri olmadan yükün bütün diapazonunda avtomatik tənzimləmə sisteminin işləməsi şərtilə təyin edilməlidir. Blokların istismarı zamanı, onların texniki minimal yükdə işləməsini təmin etmək üçün, işləyən avadanlığın tərkibinin dəyişilməsinə və ayrı-ayrı avtomatik tənzimləyicilərin açılmasına icazə verilir.
Tənzimləmə diapazonunun aşağı həddi və texniki minimal yükün qiyməti yerli təlimatda göstərilməli və dispetçer xidmətinin nəzərinə çatdırılmalıdır.
4.5. Blokun, tənzimləmə diapozonunun aşağı həddinə və ya texniki minimuma müvafiq olan yükündə, təzə buxarın və aralıq qızdırıcıdan sonrakı buxarın temperaturunun azalması avadanlığı istehsal edən zavodun təyin etdiyi göstəricilərdən çox olmamalıdır.
4.6. Tənzimləmə diapazonunda blokun yükünün dəyişilmə sürətinin həddi, 160-800 MVt gücündə olan blokların tənzimləmə diapazonunda işləməsi zamanı yükün dəyişilmə sürətinin buraxılabilən hədd normaları əsasında müəyyənləşdirilməlidir.
4.7. Təzə buxarın daimi təzyiqi ilə işləmək üçün layihələndirilmiş blokların, xüsusi sınaqlardan və istehsalçı zavodlarla razılaşdırılandan sonra turbinin YTS tənzimləyici klapanlarının bir hissəsinin tam açıq vəziyyətində sürüşkən təzyiq rejimində istismarına icazə verilir (bu rejim dispetçer idarəetmə orqanın qərarı ilə nominal təzyiqdə istismar edilməli olan bloklara aid deyil). Bu halda yerli təlimatlara müvafiq əlavələr daxil edilməlidir.
4.8. Blok duzsuzlaşdırma qurğuları (BDQ) ilə təchiz olunmuş istiləşdirmə bloklarında şəbəkə qızdırıcılarının qızdırıcı buxarının kondensatı, yalnız həmin qızdırıcıların boru sistemlərinin kipliyi pozulan hallarda BDQ-dən buraxılmalıdır.
4.9. Enerji bloklarının gecə vaxtı ehtiyata saxlanılması avadanlıqları soyutmadan həyata keçirilməlidir. Bütün enerji bloklarında buxarın aralıq qızdırma sistemi, daxildə quraşdırılmış siyirtmə (DQS) və separator ilə təchiz olunmuş düzaxınlı qazanı olan enerji bloklarında isə, həmçinin DQS-dən sonrakı buxar qızdırıcı traktı da buxarsızlaşdırılmalıdır. Barabanlı qazanlarda və həmçinin tam keçidli separatorlu düzaxınlı qazanlarda buxarqızdırıcı qızma səthlərində kondensatın qızmış buxaryığıcı kollektorlara atılmasının qarşısını alan texnoloji üsullar həyata keçirilməlidir.
4.10. Enerji blokların və elektrik stansiyalarının avadanlığı, işəsalma və elektrik sxemləri, armaturları, istilik izolyasiyası, alışdırma və su təsərrüfatı istənilən müddətli boş dayanmadan sonra elektrik stansiyasının ən azı iki blokunun eyni vaxtda işəsalınması imkanını təmin edə biləcək vəziyyətdə olmalıdır.
4.11. Aşağıdakı hallarda enerji blokunun işəsalınması qadağandır:
a) bu qaydalara müvafiq olaraq əsas avadanlıqların işəsalınmasını qadağan edən şərtlər mövcud olduqda;
b) enerji blokunun avadanlığının dayandırılmasına təsir edən istənilən texnoloji mühafizə nasaz vəziyyətdə olduqda;
c) operativ tənzimləyici orqanların, habelə qəza vəziyyətinin ləğvi zamanı tətbiq olunan armaturların məsafədən idarəetmə qurğuları nasaz vəziyyətdə olduqda;
ç) blok duzsuzlaşdırma qurğusu iºə qoşulmağa hazır olmadıqda;
d) dayaqlar və boru kəmərlərinin yaylı asmaları zədələndikdə.
4.12. ATS-in ayrılması və ya daxildə quraşdırılmış kondensator dəsti ilə işləyən istiləşdirmə blokları qəzaya qarşı tənzimlənməyə cəlb edilməməlidir.
4.13. Turbinin tənzimləyici klapanlarına təsir edən, turbinin qarşısındakı buxarın təzyiq tənzimləyiciləri (“özünədək” tənzimləyicilər) qoşulu olan blokların işləməsi, əgər bloklar enerjisistemdə tezliyin və gücün tənzimləmə sisteminin tərkibinə daxil deyilsə, qadağandır. Müstəsna hallarda – avadanlığın nasazlığı və ya dayanaqsız işi zamanı enerjisistemin texniki rəhbərinin icazəsi ilə, dispetçer idarəetmə orqanına xəbər verməklə, işə qoşulmuş "özünədək" tənzimləyicilərlə müvəqqəti işə icazə verilir.
4.14. Enerji bloklarında tezlik və gücün avtomatik tənzimlənmə sistemi olmadıqda (imtina etdikdə) tezliyin dəyişməsi nəticəsində turbinin yükünün artması (azalması) zamanı ilkin buxarın başlanğıc təzyiqini bərpa etmək məqsədilə heyət dərhal tənzimləmə diapazonu hüdudlarında qazanların yükünün dəyişilməsinə başlamalıdır. Əgər yükün dəyişilməsi elektrik verilişi xətlərinin ifrat yüklənməsinə, enerjisistemin dayanıqlılığının pozulması təhlükəsinə səbəb olarsa, onda yerli təlimatlarda dispetçer idarəetmə orqanları ilə razılaşdırılmaqla heyətin işə başlamalı olduğu tezliyin dəyişilməsi göstərilməlidir.
4.15. Mühafizələrin işləməsində imtinalar yarandıqda və ya aşağıdakı hallarda enerji bloku heyət tərəfindən dərhal işdən saxlanılmalıdır:
a) monoblokda qazan və ya cüt (qoşa)-blokda hər iki qazan dayandıqda;
b) bu qaydaların 3.29 bəndində göstərilən zədələnmələrlə və ya iş rejiminin təhlükəli pozulması ilə əlaqədar turbin işdən açıldıqda (təzə buxarın və ya aralıq qızdırıcıdan sonrakı buxarın temperaturunun yolverilməz dərəcədə aşağı düşməsi hallarından başqa);
c) daxili zədələnmə nəticəsində blokun generatoru və ya transformatoru işdən açıldıqda;
ç) bütün bəsləyici nasoslar işdən açıldıqda;
d) bəsləyici boru kəmərlərində, buxar kəmərlərində, deaeratorun gövdəsində ikitərəfli çatlar və ya qırılma əmələ gəldikdə;
e) məsafədən və avtomatik idarəetmə quruluşlarında və ya enerji blokunun bütün NÖC-də gərginlik itdikdə;
ə) heyətə, avadanlığa və ya enerji bloku avadanlığının mühafizə sxeminə aid olan bağlayıcı armaturların məsafədən idarəetmə dövrələri üçün təhlükə törədən yanğın baş verdikdə.
| |
http://kompy.info/elektik-stansiyalarin-ve-sebekelerinin-texniki-istismar-qaydal-v2.html?page=5 | Elektik stansiyalarin və ŞƏBƏKƏLƏRİNİn texniKİ İSTİsmar qaydalari - bet 5 | 6.3. Texnoloji proseslərin idarəetmə sistemləri, onların xidmətinə, təmir və saxlanmasına minimum əmək sərfini təmin edən texniki vasitələr istifadə edilməklə normativ-texniki sənədlərdə nəzərdə tutulmuş həcmdə yerinə yetirilməlidir. Qüvvədə olan normativ-texniki sənədlər şamil edilməyən enerji obyektləri üçün idarəetmə sistemləri ilə təchiz olunma həcmini, enerjisistemin texniki rəhbəri müəyyən etməlidir.
6.4. İdarəetmə sisteminin elektrik enerjisi ilə qidalandırılması istehlakçı qrupları üzrə həyata keçirilməlidir: texnoloji mühafizələr və onların vericiləri, məsafədən idarəetmə və bloklama qurğuları, texnoloji nəzarət cihazları və onların vericiləri, qəza xəbərdaredici-siqnalvermə qurğuları, yanğını aşkaretmə və söndürmə sistemləri, avtomatik tənzimləmə vasitələri, hesablama texnikası vasitələri və onların vericiləri. Hesablama texnikası vasitələrindən başqa bütün qruplara aid istehlakçılar texnoloji prinsip üzrə - qazan və turbin bölmələri üçün yarımqruplara bölünməlidir.
Yarımqrup və qruplar üzrə paylaşdırma, əsas avadanlığı işdən saxlamadan zədələnmiş sahələrin selektiv (seçmə) açılışını və elektrik enerjisi ilə təchiz etmə şəbəkəsi elementlərinin təmirini təmin edən müstəqil mühafizə aparatları ilə həyata keçirilməlidir.
Blok qurğuları ücün 220/380 V gərqinlikli operativ cərəyan mənbələri olaraq-özünün və ya qonşu enerji blokun 0,4 kV-lik xüsusi sərfiyyat paylaşdırıcı tərtibatının (XSPT) şinləri olmalıdır (əgər onun 0,4 kV XSPT şinləri verilmiş blokdan ehtiyat kimi istifadə etmirsə, fasiləsiz qidalandırma aqreqatlarının invertorları və sabit cərəyan lövhəsinin şinləri işlədilmirsə).
İstehlakçıların həm hər hansı bir qrupunun, həm də girişlərdən birinin qidalandırılması tam kəsildikdə siqnalvermə qurğusunun işləməsi təmin edilməlidir.
İdarəetmə qurğularının ehtiyat qidalandırılmasının avtomatik işəqoşulma vasitələrinin sazlığı, habelə qidalandırma gərginliyinin mövcudluğu barədə siqnalvermə qurğularının sazlığı enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi qrafik üzrə yoxlanılmalıdır.
6.5. İdarəetmə sistemlərinin texniki vasitələri quraşdırılan yerlərdə ətraf havanın temperaturu, rütubətlik, titrəyiş, radiasiya, xarici elektirik və maqnit sahələrinin gərginliyi, ifrat gərginlik impulsları, radio və impuls maneələri, elektrostatik boşalma intensivliyi və həmçinin tozlanma dərəcəsinin qiyməti texniki standartlarla və texniki şərtlərlə buraxıla bilən qiymətlərdən çox olmamalıdır.
Texnoloji sexlərin texniki vasitələr yerləşdirilmiş otaqlarında normal şəraitdə temperatur 10 500C hüdudlarında, nisbi rütubət isə 90%-dən çox olmamalıdır. Texnoloji avadanlığın axıntısı ilə müşayiət olunan qəza rejimlərində temperatur və nisbi rütubət uyğun olaraq 750C və 100%-dən çox olmamalıdır.
Nəzarət və idarəetmə sistemlərinin texniki vasitələri (TP AİS) yerləşdirilmiş idarəetmə lövhəsi otaqlarında temperatur və nisbi rütubət uyğun olaraq 250C və 40-80%-dən çox olmamalıdır. Hava kondisiyalaşdırma sisteminin nasazlığı ilə müşayiət olunan qəza rejimlərində göstərilən parametrlər uyğun olaraq 350C və 90% ola bilər.
Havanın kondisiyalaşdırılması sistemi, idarəetmə sistemlərinin texniki vasitələrinin etibarlı işini təmin edən vəziyyətdə saxlanılmalıdır.
6.6. Şkaf tipli lövhələrdə torpaqlama olmalıdır. Onlar diqqətlə kiplənməli, daimi işıqlandırması və həmçinin 12 və 220 V-luq ştepsel rozetkaları olmalıdır. Lövhələrin qapıları qıfıllanmalıdır. Ştepsel rozetkaları binanın işıq şəbəkəsinə birləşdirilməlidir.
Yerli cihazlar, siyirtmələrin yığımları, blok lövhələrinin qeyri-operativ dövrə panelləri, mühafizə aparatlarının panelləri və ilkin çeviriçilərin yığımları arasındakı telefon rabitəsi və onların idarəetmə lövhəsi ilə rabitə vasitələri saz vəziyyətdə olmalıdır.
6.7. Panellərdə, pultlarda və yerlərdə quraşdırılmış aparatlarda, ilkin çeviricilərdə, bağlayıcı armaturda və sıxac yığımında onların təyinatını göstərən aydın yazılar olmalıdır.
Lövhələrin, keçid qutularının, icra mexanizimlərinin, bütün sıxacların və onlara gələn kabellərin, məftillərin və kabel damarlarının, həmçinin (impuls) boru birləşmə xətlərinin nişanları olmalıdır.
6.8. Qəbuledici qurğuların, ilkin çeviricilərin və icra mexanizmlərinin xidmətetmə meydançaları olmalıdır.
6.9. İdarəetmə vasitələrinə güc və ölçü kabel xətlərinin çəkilməsi yanğın təhlükəsizliyi tələblərinə müvafiq olmalıdır. Güc və ölçü kabel xətləri izolyasiyasının yoxlanılma həcmi və dövriliyi qüvvədə olan qaydalara müvafiq olmalıdır.
Bir kabeldə ölçü dövrələrinin güc və idarəetmə dövrələri ilə birgə yerləşdirilməsi qadağandır.
6.10. Kabel və impuls xətlərinin otaqların divarlarından keçən yerlərinin kipliyi və lövhələrə, panellərə gedən kabel və impuls xətlərinin girişlərinin kipliyi yanğına qarşı tələblərə uyğun kiplik və hermetikliyi təmin edən vəziyyətdə olmalıdır. Kipləmələrin vəziyyəti əsaslı təmirdən sonra və lazımi hallarda yoxlanılmalıdır.
6.11. İmpuls xətləri kip olmalıdır. Avadanlıqların əsaslı təmirindən sonra bütün impuls xətləri üfürülməlidir. İçərisinə hava və ya şlam düşməsi mümkün olan xətlər isə, bundan əlavə, yerli təlimatla təyin olunmuş dövriliklə üfürülməlidir. Seçici qurğuların ilkin bağlayıcı orqanları avadanlıq istismarda olarkən impuls xətlərinin açılması imkanını təmin etməlidir.
İlkin bağlayıcı orqanların təmiri və onlarla bütün əməliyyatlar (açılması, bağlanması) texniki avadanlığa xidmət edən heyət tərəfindən yerinə yetirilməlidir.
6.12. İdarəetmə sistemlərində istifadə olunan və servomühərriklərlə təchiz olunmuş tənzimləyici və bağlayıcı orqanlar istismar vaxtı kiplik, sərfiyyat xarakteristikaları və lüft üzrə texniki tələbləri qane etməlidir. Bağlanarkən kiplik məsafədən və ya avtomatik idarəetmə sisteminin təsiri ilə təmin edilməlidir.
Tənzimləyici və bağlayıcı orqanların və onların icra mexanizmləri ilə birləşmələrinin təmiri, elektrik intiqalının sökülməsi və təmiri və onların yerinə quraşdırılması texnoloji avadanlığı təmir edən heyət tərəfindən, qəbulu isə idarəetmə sisteminə xidmət edən heyət tərəfindən yerinə yetirilməlidir
6.13. İdarəetmə vasitələrinə texniki xidmət, onların cari və əsaslı təmiri zavod təlimatları və ya texniki xidmət və təmirlərin müddəti və tərkibi haqqında normativlər əsasında tərtib olunaraq enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi qrafiklər üzrə təşkil olunmalıdır.
Təmir ixtisaslaşdırılmış müəssisələr tərəfindən aparıldıqda texniki vasitələrin təmirə verilməsi və təmirdən qəbul edilməsi enerji obyektinin istilik avtomatikası və ölçmə sexinin (TP AİS) heyəti tərəfindən yerinə yetirilməlidir.
6.14. Quraşdırıldıqdan və ya yenidənqurmadan sonra texnoloji mühafizələrin istismara buraxılışı enerjiobyektin texniki rəhbərinin sərəncamı üzrə yerinə yetirilməlidir.
6.15. Daimi istismara verilmiş texnoloji mühafizələr onların quraşdırıldığı avadanlığın bütün iş müddətində qoşulmuş olmalıdır. Saz vəziyyətdə olan texnoloji mühafizələrin işdən çıxarılması qadağandır.
Mühafizələr aşağıdakı hallarda işdən çıxarılmalıdır:
-
avadanlıq keçid rejimlərində işləyərkən mühafizənin açılmasının vacibliyi əsas avadanlığın istismarı üzrə təlimatda müəyyən edilibsə;
-
mühafizənin aşkar nasazlığında. Açılma elektrik stansiyasının növbə rəisinin sərəncamı ilə, mütləq texniki rəhbərə xəbər verilməklə aparılmalı və operativ sənədlərə yazılmaqla rəsmiləşdirilməlidir;
-
enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi qrafikə əsasən dövri yoxlamalar üçün.
Qoşulmuş mühafizələrin dövrələrində təmir və sazlama işlərinin aparılması qadağandır.
6.16. Texnoloji mühafizələrin vaxtaşırı yoxlanılması enerji obyektinin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq edilən qrafikə əsasən aparılmalıdır. Mühafizə olunan avadanlığın istilik vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq icra əməliyyatlarının yoxlanışı mümkün olmadıqda mühafizənin yoxlanılması icra orqanlarına təsir etmədən aparılmalıdır.
Mühafizə olunan avadanlığın əsaslı və orta təmirindən sonra onun işə buraxılmasından əvvəl, həmçinin texnoloji mühafizə dövrələrində təmir aparıldıqdan sonra hər bir mühafizənin siqnala və bütün icra qurğularına işləməsinin yoxlanılması yolu ilə mühafizələrin sazlığı və işəqoşulmaya hazırlığı yoxlanılır.
Mühafizə olunan avadanlığın 3 sutkadan artıq dayanmasından sonra onun işə buraxılmasından əvvəl bütün icra qurğularına mühafizələrin işləməsi, həmçinin ehtiyat texnoloji avadanlığın işə qoşulması əməliyyatları yoxlanılır.
Yoxlama müvafiq texnoloji sexin və texniki vasitələrə xidmət edən heyət tərəfindən aparılmalıdır.
Avadanlığa təsir etməklə mühafizələrin yoxlanılması, mühafizələrin işində iştirak edən avadanlıqlarda bütün işlər qurtardıqdan sonra yerinə yetirilir.
6.17. Texnoloji mühafizə vasitələrinin (ilkin ölçü çeviricilərinin, ölçü cihazlarınn, sıxac yığımlarının, açar və çeviricilərin, impuls xətlərinin bağlayıcı armaturlarının və s.) xaricdən fərqləndirici nişanları olmalıdır (qırmızı rəng və s.).
Mühafizə panellərinin hər iki tərəfində və onlarda quraşdırılan aparatlarda onların təyinatlarını bildirən yazılar olmalıdır. Cihazların şkalalarında mühafizələrin işə qoşulması hədlərini göstərən işarələr olmalıdır.
6.18. Mühafizələrin işləmə alqoritmləri, tənzim qiymətləri və gözləmə müddətlərinin işlənilməsi də daxil olmaqla, istehsalçı zavod tərəfindən təyin edilməlidir. Avadanlığın yenidən qurulması halında və ya istehsalçı zavodun göstəriciləri olmadıqda, tənzim qiymətləri və gözləmə müddətləri sınaq nəticələri əsasında müəyyənləşdirilməlidir. Tənzim qiymətlərini dəyişmək üçün istifadə olunan qurğular plomblanmalıdır (qeydedici cihazlardan başqa). Plombun çıxarılmasına yalnız mühafizə qurğularına xidmət edən işçilərə bu barədə operativ jurnalda qeyd edilməklə icazə verilir. Plombların çıxarılmasına yalnız mühafizə tərtibatlarının işdən açılmış vəziyyətində icazə verilir.
6.19. Avadanlığın açılmasına işləyən texnoloji mühafizələr, onların ilkin işə qoşulma səbəbini yazıb təsbit edən tərtibatlarla təchiz edilməlidir. Hadisələrin qeyd edilməsi də daxil olmaqla, mühafizələrin ilkin işləmə (qoşulma) səbəbini yazıb təsbit edən tərtibatlar, mühafizə edilən avadanlığın bütün iş müddəti ərzində istismarda olmalıdır. Mühafizələrin işləməsi və həmçinin bütün imtina halları nəzərə alınmalı, nasazlıqların növləri və səbəbləri təhlil edilməlidir.
6.20. İstismara verilmiş tənzimləyicilər, normativ-texniki sənədlərdə reqlamentləşdirilmiş texnoloji parametrlərin saxlanılmasını təmin edən vəziyyətdə olmalıdır. Saz avtomatik tənzimləyicilərin işdən açılmasına yalnız istismar üzrə təlimatlarda göstərilən hallarda yol verilir.
6.21. Texnoloji avadanlıq bu qaydaların tələblərinə və avtomatlaşdırılmış avadanlığı istehsal edən zavodun texniki şərtlərinə uyğun olmalıdır.
6.22. Elektrik stansiyasında, istismara verilmiş hər bir tənzimləyici kontur barədə, onun təmirdən sonra sazlanmasını bərpa etmək və ya sıradan çıxmış aparatların dəyişdirlməsi üçün lazım olan məlumatlar olmalıdır.
6.23. Sazlamadan və ya idarəetmənin texnoloji alqoritmlərinin dəqiqləşdirilməsindən sonra məntiqi idarəetmə vasitələrinin istismara verilməsi enerji obyektinin texniki rəhbərinin sərəncamı ilə yerinə yetirilməlidir.
6.24. İstismara verilmiş məntiqi idarəetmə vasitələri, uyğun texnoloji proqramların (alqoritmlərin) yerinə yetirilməsini təmin edən vəziyyətdə olmalıdır. Məntiqi idarəetmə vasitələrinin iş qabiliyyətinin yoxlanılması, təmir işlərindən sonra həm xarici dövrələrdə, həm də şkaflarda aparılmalıdır. Bu, texnoloji sexin heyəti və idarəetmə sisteminə xidmət edən sexin heyəti tərəfindən icra orqanlarına təsir etməklə yerinə yetirilməlidir. Avadanlığın istilik vəziyyəti ilə əlaqədar icra əməliyyatlarının yoxlanılmasına icazə verilmədikdə, məntiqi idarəetmə vasitələrinin yoxlanılması icra orqanlarına təsir etmədən aparılmalıdır.
İş qabiliyyətinin yoxlanılması qaydası və həcmi enerji obyektinin texniki rəhbərinin təsdiqlədiyi təlimatla müəyyən edilir.
6.25. İşləyən avadanlığın məntiqi idarəetmə vasitələrinin icra (xarici) dövrələrində təmir və sazlama işlərinin aparılması qadağandır. Məntiqi idarəetmə vasitələrinin şkaflarında sazlama işlərinin aparılmasına, onlardan icra dövrələrinin açılması şərti ilə icazə verilir.
İcra dövrələrinin məntiqi idarəetmə vasitələrinə birləşdirilməsinə, yalnız dayandırılmış avadanlıqda icazə verilir.
6.26. İstismara verilmiş məntiqi idarəetmə vasitələrinin texnoloji alqoritmlərinin bütün dəyişiklikləri enerjiobyektin texniki rəhbəri tərəfindən təsdiq olunmalıdır.
6.27. Əgər layihədə nəzərdə tutulmuş tənzimləyicilər, məntiqi idarəetmə vasitələri, TP AİS funksiyaları texnoloji avadanlığın işə salınması müddətinə qədər istismara verilmədiyi halda, tətbiqdən imtina edilməsinin səbəbləri göstərilməklə əsaslandırılmış texniki qərar və layihənin təkrar işlənilməsi üçün layihə təşkilatına tapşırıq tərtib edilməlidir. Texniki qərarlar layihə təşkilatı ilə razılaşdırılmalı və enerjisistemin rəhbərliyi tərəfindən təsdiq edilməlidir.
7. Suhazırlama, istilik elektrik stansiyaları və istilik şəbəkələrinin kimyəvi-su rejimi
7.1. Suhazırlama qurğularının istismar və kimyəvi-su rejimi suhazırlama, istilik energetikası və şəbəkə avadanlıqlarının daxili səthlərinin korroziyası və həmçinin istilikötürücü səthlərdə ərp və çöküntülərin, elektrik stansiyaların və istilik şəbəkələrinin avadanlıqlarında və boru kəmərlərində şlamın əmələ gəlməsi səbəbindən elektrik stansiyaları və istilik şəbəkələrinin zədələnməsiz və qənaətli işləməsini təmin etməlidir.
7.2. Elektrik stansiyalarında və istilik şəbəkələrini istismar edən təşkilatlarda avadanlığın kimyəvi-su iş rejiminin təşkilini və ona nəzarəti kimya sexinin (laboratoriyanın və ya uyğun bölmənin) heyəti həyata keçirməlidir.
Su və buxarın keyfiyyətinin pisləşməsinə səbəb ola biləcək hər hansı avadanlığın işə qoşulması və ya işdən açılması kimya sexi ilə (laboratoriya və ya müvafiq bölmə ilə) razılaşdırılmalıdır.
Avadanlıqlara daxili baxışı, çöküntü nümunələrinin götürülməsini, borulardan nümunələrin kəsilməsini, baxış aktlarının tərtibini və həmçinin kimyəvi-su rejimi ilə əlaqədar qəza və nasazlığın araşdırılmasını kimya sexinin (laboratoriyanın və ya müvafiq bölmənin) heyətinin iştirakı ilə müvafiq texnoloji sexin heyəti yerinə yetirməlidir.
Suhazırlama və kondensat təmizləyici qurğuların işinə və həmçinin elektrik stansiyasının (istilik şəbəkəsinin) kimyəvi-su rejiminə təsir edə biləcək, layihə sxemlərində və avadanlıqların konstruksiyasında aparılan hər hansı bir dəyişiklik enerjisistemin kimya xidməti ilə razılaşdırılmalıdır.
7.3. Suhazırlama və kimyəvi-su rejiminin yeni üsullarının tətbiqi enerjisistem ilə razılaşdırılmalıdır.
Suhazırlama və suyun korreksiya emalı
7.4. Suhazırlama qurğuları reagent anbarları da daxil olmaqla, bütün köməkçi avadanlıqlarla birlikdə, istilik energetikası avadanlığında işəsalınmadan əvvəlki təmizlənmənin aparılmasına 2 ay qalmış, quraşdırılıb işəsalma sazlanması üçün təhvil verilməlidir.
Turbin kondensatının və çirklənmiş kondensatların təmizlənməsi üçün qurğular, həmçinin suyun korreksiya emalı qurğuları enerji blokunun (qazanın) işəsalınmasına 2 ay qalmış quraşdırılıb işəsalma sazlanması üçün təhvil verilməli və enerji blokunun (qazanın) işəsalınmasında işə qoşulmalıdır.
Duzsuzlaşdırılmış suyun və kondensatın ümumstansiya ehtiyat çənləri, onlara korroziyaya qarşı örtük çəkilməklə, elektrik stansiyasının birinci enerji blokunun (qazanın) işəsalınmadan əvvəlki təmizlənməsinə qədər quraşdırılmalıdır.
7.5. Suhazırlama, kondensat təmizləmə və suyun korreksiya emalı üzrə texnoloji proseslərin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması qurğuları, həmçinin avtomatik kimyəvi nəzarət cihazları müvafiq qurğuların və ya aqreqatların işəsalınmasında işə qoşulmalıdır.
7.6. Suhazırlama qurğularının avadanlıqlarının, boru kəmərlərinin, armaturun və kondensat təmizləyici qurğuların, habelə səthləri aktiv korroziyalı mühitlə təmasda olan tikinti konstruksiyaların istismarına, bu səthlərdə korroziyaya qarşı örtüyün yerinə yetirilməsi, yaxud onların korroziyaya davamlı materiallardan hazırlanması şərtilə icazə verilir.
7.7. Suhazırlama qurğularının, kondensat təmizləmə və suyun korreksiya emalı qurğuları avadanlığının əsaslı təmiri 3 ildə 1 dəfə, cari təmiri - lazımi hallarda, süzgəc materiallarının səviyyə ölçülməsi isə ildə 2 dəfə aparılmalıdır.
7.8. Kritikdən yüksək təzyiqli enerji bloklarında normativ-texniki sənədlərdə nəzərdə tutulmuş şərtlərə əməl olunmaqla hidrazın-ammonyak, oksigen-neytral, ammonyak-oksigen, hidrazın kimyəvi-su rejimlərinin istifadəsinə icazə verilir.
7.9. Təbii dövranlı qazanlarda fosfat məhlulunu barabana verməklə, qazan suyunun fosfatlaşdırılması təşkil edilməlidir. Zəruri hallarda yeyici natrium qələvisi məhlulu ilə pH-ın qiyməti təshih edilməlidir. 40-100 kqq/sm2 (3,9-9,8 MPa) təzyiqli qazanlarda fosfatlaşdırma əvəzinə qazan suyunun trilonla emalına icazə verilir.
7.10. 70 kqq/sm2 (7 MPa) qədər təzyiqli qazanlarda bəsləyici sudan oksigenin daha çox çıxarılması zəruriyyəti yarandıqda, termiki deaerasiyaya əlavə kimi bəsləyici suyu natrium sulfitlə və ya hidrazinlə emal etmək olar.
Oksigenli kimyəvi-su rejimi ilə işləyən qazanlar və yeyinti sənayesi, mikrobiologiya, dərmanhazırlama və sanitar təşkilatlar tərəfindən buxarda hidrazinin olması qadağan edilən digər sənaye sahələrinə buxar buraxan qazanlar istisna olmaqla, 70 kqq/sm2 (7 MPa) və daha yüksək təzyiqli qazanlarda lazım gəldikdə kondensatın və ya bəsləyici suyun emalı yalnız hidrazinlə aparılmalıdır.
Bəsləyici suda pH-ın lazımi miqdarı ammonyak verməklə saxlanılmalıdır.
Kimyəvi nəzarət
7.11. Elektrik stansiyalarında kimyəvi nəzarət aşağıdakıları təmin etməlidir:
-
suhazırlama, istilik energetikası və istilik şəbəkəsi avadanlıqlarında korroziya, ərp və çöküntülər törədən iş rejimlərinin pozulmasının vaxtında üzə çıxarılmasını;
-
suyun, buxarın, kondensatın, çöküntülərin, reagentlərin, konservasiyaedici və yuyucu məhlulların, yanacağın, qazın, yağın və çirkab sularının keyfiyətinin və ya tərkibinin təyin edilməsini;
-
istehsalat otaqlarının, çənlərin, quyuların, kanal və digər obyektlərin qazlılığa görə yoxlanılmasını;
-
atmosferə atılan zərərli tullantıların miqdarının təyin edilməsini.
7.12. Enerji obyektinin istismarına yalnız onun kimyəvi analizi yerinə yetirən bölmələrinin sahə ekspertizasından keçmiş zəruri avadanlıqlarla, tələb olunan normativ sənədlərlə təchiz edilməsindənsonra icazə verilə bilər. Kimyəvi analizi yerinə yetirən bölmələr müvafiq təlim və təlimatlandırılmadan keçmiş, attestasiya haqqında qüvvədə olan şəhadətnaməyə malik ixtisaslı heyətlə tam komplektləşdirilməlidir.
7.13. Su-buxar yolunun nəzarət olunan bütün sahələrində nümunələri 20-400C-dək soyutmaq üçün soyuducularla təchiz edilmiş su və buxar nümunəgötürücüləri quraşdırılmalıdır. Nümunəgötürücü xətlər və soyuducuların soyuducu səthləri paslanmayan poladdan hazırlanmalıdır. 200 MVt və artıq güclü enerji blokları olan İES-də və 50 MVt və artıq güclü aqreqatları olan İEM-də nümunəgötürücü xətlər, ekspress - laboratoriya ilə yanaşı yerləşən və ventilyasiyası olan xüsusi otağa çıxarılmalıdır.
7.14. Avadanlıqların daxili baxışına əlavə olaraq borulardan nümunələrin kəsilməsi və həmçinin turbinlərin axma hissələrindən, qızdırıcılardan və s. çöküntülərin götürülməsi təşkil edilməlidir.
Avadanlıqlara daxili baxışın, çöküntülərin miqdarının və kimyəvi tərkibinin qiymətləndirilməsi əsasında avadanlıqların daxili səthinin vəziyyəti barədə, kimyəvi istismar təmizlənməsinin keçirilməsi lüzumu və korroziyaya, çöküntülərin əmələ gəlməsinə qarşı digər tədbirlərin görülməsinin zəruriliyi barədə akt tərtib edilməlidir.
Buxar və suyun keyfiyyət normaları
7.15. Düzaxınlı qazanların buxarının keyfiyyəti aşağıdakı normaları təmin etməlidir (Burada və aşağıda natrirum, dəmir və mis birləşmələrinin tərkibi üzrə buxar və suyun keyfiyyət normaları müvafiq olaraq Na, Fe, Cu-ə hesablanmış, ammonyak və onun birləşmələri - NH3-ə, silisium turşusu - SiO2-yə, fosfatlar - PO-ə hesablanaraq verilmişdir; xüsusi elektrik keçiriciliyi - H -kationit və ya deqazasiya olunmuş nümunə üçün - 250C-ə hesablanaraq, pH qiymətidə həmçinin 25 0C -ə hesablanaraq verilmişdir):
Natrium birləşmələri, mkq/dm3 …….……5-dən çox olmamalı
Silisium turşusu, mkq/dm3 ………..…….15-dən çox olmamalı
Xüsusi elektrik keçiriciliyi, mkSm/sm .....0,3-dən çox olmamalı
pH…..……………………………….…7,5-dən az olmamalıdır.
Neytral-oksigen kimyəvi-su rejimində pH-in qiyməti 6,5-dən az olmamalıdır.
7.16. Düzaxınlı qazanların bəsləyici suyunun keyfiyyəti aşağıdakı normaları təmin etməlidir:
Ümumi codluq, mkq-ekv/dm3 …………..0,2-dən çox olmamalı
Natrium birləşmələri, mkq/dm3 …………..5-dən çox olmamalı
Silisium turşusu, mkq/dm3 ………………15-dən çox olmamalı
Dəmir birləşmələri, mkq/dm3 ……………10-dan çox olmamalı
Oksigen rejimlərində həll olmuş oksigen,
mkq/dm3 ...................................................100-400
Xüsusi elektrik keçiriciliyi, mkSm/sm ......0,3-dən çox olmamalı
Deaeratora qədər suda mis
birləşmələri, mkq/dm3 ...............................5*-dən çox olmamalı
(Su-kondensat yolundakı bütün istilik mübadiləsi aparatlarının boruları paslanmayan poladdan və ya digər korroziyaya davamlı materialdan olanda 2 mkq/dm3-dan çox olmamalıdır)
Deaeratordan sonra suda həll olunmuş oksigen,
mkq/dm3 ................................................... 10-dan çox olmamalı
pH -in qiyməti:
hidrazin -ammonyak rejimində ................... 9,10,2
hidrazin rejimində ....................................... 7,70,2
oksigen -ammonyak rejimində …………………..… 8,00,5
neytral -oksigen rejimində ……………………….... 7,00,5
Hidrazin, mkq/dm3 :
hidrazin -ammonyak rejimində …………….……… 20-60
hidrazin rejimində ………………..…………………80-100
işə buraxanda və saxlandıqda …………………….…300-dək
neft məhsullarının miqdarı
(kondensat təmizləyicilərə qədər),
mq/dm3………………………………..0,1-dən çox olmamalıdır.
7.17. Layihə ilə, turbinin kondensatyığıcısından çıxan bütün kondensatın təmizlənməsi nəzərdə tutulmayan 140 kqq/sm2 (13,8 MPa) buxar təzyiqli düzaxınlı qazanları olan elektrik stansiyalarında qazanlar işlədikdə bəsləyici suda və buxarda natrium birləşmələrinin miqdarı -10 mkq/dm3-dan artıq olmamalı, bəsləyici suyun ümumi codluğu - 0,5 mkq-ekv/dm3-dan artıq, dəmir birləşmələrinin miqdarı isə -20 mkq/dm3-dan artıq olmamalıdır.
100 kqq/sm2 (9,8 MPa) və bundan az təzyiqli düzaxınlı qazanlar işlədikdə bəsləyici suyun, buxarın və turbin kondensatının keyfiyyət normaları istismar təcrübəsi əsasında enerjisistem tərəfindən təyin olunmalıdır.
7.18. Düzaxınlı qazanlı enerjiblokun işəsalınmasında buxar-su yolundan çirklənmələrin çıxarılmasının texnologiyası, enerjiblokun əvvəlki dayanma müddətindən asılı olaraq və həmçinin ondan əvvəlki işləmə müddətini və qazanın qızdırıcı səthlərində təmir işlərinin həcmini nəzərə alaraq, qüvvədə olan təlimatlara müvafiq qəbul olunmalıdır.
100 kqq/sm2 (9,8 MPa) və bundan az təzyiqli düzaxınlı qazanların işəsalınmasında buxar-su yolundan çirklənmələrin çıxarılmasının texnologiyası istismar təcrübəsi əsasında enerjisistem tərəfindən təyin olunmalıdır.
| |
http://kompy.info/qabul-kunlari-har-ish-kunlari-vaqtida-v2.html | Qabul kunlari: Har ish kunlari vaqtida | Embergenov Jenis Baxıtovich
«Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» akciyadorlik jamiyati, Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi boshlig’i.
Qabul kunlari:
Har ish kunlari vaqtida.
1982-yil 9-mayda Nukus shaxrida twǵilgan.
2005-yil Toshkent Davlat politexnika universitetin tamomlagan. Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan.
2019-yil 25-sentyabr «Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» aktsiyadorlik jamiyati, Kegeyli tuman elektr taminoti korxonasi boshlig’i.Kegeyli - Qoraqalpogʻiston Respublikasi Kegeyli tumanidagi shaharcha (1978 y.dan). Tuman markazi. Yaqin temir yoʻl stansiyasi - Nukus (41 km). Axolisi 13,0 ming kishi (2000). Shaharcha hududidan Jilvonyop kanali oqib oʻtadi. K.
Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi manzili.
Kegayli tumani, Kegayli poselkasi Kegayli guzari, 1 uy.
Ish joyi telefon raqami. (8-361) 412-23-27
Orazgulov Oljas Auezxanovich
«Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» aktsiyadorlik jamiyati, Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi bosh muxandisi.
Qabul kunlari:
Har ish kunlari vaqtida.
1987-yil 22-noyabrda Kegeyali tumanida to’g’ilgan.
2011- yil Qoraqalpoq Davlat universitetin tamomlagan.
2018-yil 9-noyabrdan «Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» aktsiyadorlik jamiyati, Kegeyli tuman elektr taminoti korxonasi bosh muxandisi.
Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi manzili.
Kegayli tumani, Kegayli poselkasi Kegayli guzari, 1 uy.
Ish joyi telefon raqami. (8-361) 412-22-27
Allaniyazov Rustem Kurbanbaevich
«Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» aktsiyadorlik jamiyati, Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi boshlig’i urinbosori.
Qabul kunlari:
Har ish kunlari vaqtida.
1989-yil 13-yanvarda Kegayli tumanida to’g’ilgan.
2012 - yil Qoraqalpoq Davlat universitetin tamomlagan.
2019-yil 1-iyuldan «Qoraqalpoq xududiy elektr tarmoqlari korxonasi» aktsiyadorlik jamiyati, Kegeyli tuman elektr taminoti korxonasi boshlig’i urinbosori.
Kegayli tuman elektr taminoti korxonasi manzili.
Kegayli tumani, Kegayli poselkasi Kegayli guzari, 1 uy.
Ish joyi telefon raqami. (8-361) 412-17-41
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#_mahalliy; | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/muhammad-al-xoramiy-nomidagi-toshkent-axborot-texnologiyalari-v2.html | Muhammad al-xoramiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti | |
Muhammad al-xoramiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti
|
bet | 1/8 | Sana | 11.02.2024 | Hajmi | 0,84 Mb. | | #154714 |
Bog'liq ETT 5
MUHAMMAD AL-XORAMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Elektron to‘lov tizimlari fani
5-Topshiriq
Bajardi: Xudoyberdiyev Eldor
Tekshirdi: Naim Nodira
TOSHKENT 2023
1-topshiriq
Kompyuter ehtiyot qisimlarini sotuvchi online do'kon loyihasi
Onlayn kompyuter uchun jihozlar olish sotuvchilari internet orqali kompyuter va IT jihozi zarur bo'lgan qismlarni sotib olish uchun xizmat ko'rsatishadi. Bu onlayn do'konlar ustidan nazoratni taklif qiladi: Mahsulotlar toifalari: Onlayn do'konlarda mahsulotlar toifalari bo'yicha mahsulotlar olinadi. Misol uchun, "Protsessorlar", "O'zgaruvchan disklar", "Videokartalar" va boshqalar. Bu, xaridorlarga tez topish va foydalanishni beradi.
Narxlar va Chegirmalar: Har bir mahsulot uchun narx va chegirmalar ko'rsatiladi. Chegirmalar, chegirma kodi yoki sotuvchining chiqindi o'rtasida bo'lishi mumkin.
Mijozlar uchun sayt tuzilmasi: Qulay va tez navigatsiya, sozlash sharoitlari, to'lov usullari, yordam uchun shikoyatlar va savollar uchun aloqa xizmatlari, uskunalar uchun katalogi va boshqa qulayliklar, onlayn do'kon saytining qulay va foy dali bo'lishini' shaxs.
Onlayn'lov tizimlari: Ko'p onlayn do'konlar xaridorlarga bir qancha to'lov usullarini taqdim qiladi, shu kartadan kartaga, Payme, Click, PayPal va boshqalar.
Mijozlar uchun izohnomalar va sharhlar: Saytda chiqish oid izohnomalar va sharhlar qoldirishlari mumkin. Bu, boshqa xaridorlar uchun yuk tashish uchun mahsulot haqida boshqa odamlarning qo'shimchalarini o'qishlari uchun yaxshi imkoniyatlar.
Maxfiy va imkoniyatlar: Onlay do'konlar xaridorlarning himoyalash uchun ma'lumot chora-tadbirlarini qabul qilish. SSL sertifikati, xavfsizlik siyosati, to'lovga oid ishonchli materiallarga e'tibor beradi.
Yetkazib berish xizmati: Ko'p onlayn do'konlar savdo ishlab chiqarishni tez etkazib berish xizmatini taklif qiladi. Bu, xaridorlarga tez va qulay xizmat ko'rsatish, ularga xursandlik va unumdorligini ta'minlashni yaxshilash.
Reklama va reklama xizmatlarini Marketing: Onlayn do marketing va reklama xizmatlarini amalga oshirishadi, shu bilan xaridorlar o'rtasida ommabop bo'lgan mahsulotni ko'rsatishadi.
Onlayn do'koningizning muvaffaqiyati, foydalanuvchilarga yaxshi xizmat ko'rsatish va maxsus ehtiyot qismlarni sotishda yuqori sifatli mahsulotlarni taklif qilish bilan bog'liq.
|
| | |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Tezkor_pochta_jonatmasi | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |
http://kompy.info/referat-mavzu-pochta-jonatmalariga-ishlov-berish-jarayonining.html#Oddiy,_buyurtmali_va_qiymati_elon_qilingan_xatlar | Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash | |
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
|
bet | 1/15 | Sana | 24.03.2017 | Hajmi | 57,73 Kb. | | #1440 | Turi | Referat |
O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari Davlat Qo’mitasi
Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti
PAТ kafedrasi
Referat
Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Yozma korrespondensiyalarni saralash
131-11 guruh
Bajardi: Shoymardanov N.
Tekshirdi: Achilov E.
Toshkent 2014
. Reja:
1.Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril.
2.Yozma korrespondensiyalarni saralash.
3.Kalit so’zlar
4.Foydalanilgan adabiyotlar
Pochta jo”natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlari.
Mamlakatimizdagi yirik pochta korxonalarida hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini to'la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish borasida olib borilayotgan ishlar mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulotlar tannarxini pasaytirishga, ishlab chiqarish sifati va samarador- ligini ko'tarishga yordam beradi.Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi) Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t. Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.
Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Pochta korxonasi sexlarida tashish va yuklash-tushirish ishlarini bajarishda turli xil ko'tarish-tashish asbob-uskunalari qo'Ilaniladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-
jo'natmalar, nashr o'ramlari, yozma korrespondensiyalar solingan qoplarni gorizontal, biror burchak ostida yoki vertikal tekislikda tashish imkonini harakatlanuvchi va statsionar tasmali, zanjirli konveyerlar va ko'targichlar;
-
avtomashinalar va pochta vagonlariga pochtani yuklash va tushirish uchun ishlatiladigan bo'limlari suriluvchi, qiyalik burchagi o'zgaradigan harakatlanuvchi va statsionar tasmali konveyerlar;
-
korxona ichida, pochta vagonlariga yoki vagonlardan orqaga pochta solingan qoplarni, jo'natmalarni va elektr shataklagichlar, tirkama va qo'lda boshqariladigan pochta arxivlari;
-
vokzal va aeroportlar qoshidagi pochta tashish bo'limlari, shahar aloqa korxonalari va nashriyotlar orasidagi pochta almashish hamda shahar ichida tashish uchun g'ildirakli va g'ildiraksiz konveyerlar;
-
bino qavatlari orasida pochta tashish uchun yuk liftlar.
Katta hajmda yozma korrespondensiyalar jo'natuvchi tashkilotlarda, muassasalarda, korxonalarda markalovchi mashinalar o'rnatiladi. Natijada bu tashkilotlar markalar sotib olish va yopishtirishdan ozod bo'ladi, bu esa markalar sarfini kamaytirishga, konvertlarni (xatjildlarni) markalash jarayonini mexanizatsiyalashga va pul hisob-kitoblari tizimini ancha soddalashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, markalovchi mashinalar qo'llanganda pochta korxonasiga kelib tushgan korrespondensiyaga shtamp bosish zarurati yo'qoladi, ajratish ishlaridan so'ng u bevosita saralashga o'tkaziladi, natijada ishlov berish jarayoni ancha tezlashadi.
Pochta jo'natmalari — xatlar, jo'natmalar, nashrlar va banderollarga ishlov berish bo'yicha uzluksiz liniyalar maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar majmuasidan iborat bo'lib, ular bir-biri bilan turli xil ko'taruvchi-tashuvchi mashinalar va uskunalar orqali bog'lanadi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalar ishlab chiqarishni tashkillashtirishning nisbatan mukammal usuli bo'lib, bunda barcha amaliyotlar butun ishlab chiqarish jarayonida oldindan belgilangan grafik bo'yicha, minimal vaqt oralig'ida, yuqori darajada tashkilIashtirilgan va o'zaro moslashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov beruvchi uzluksiz liniyalami tashkil etishda ularning tarkibiga yarim avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham, to'la avtomatlashtirilgan maxsus mashinalarni ham kiritish mumkin. Ular bajaruvchi vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda, xatlarga avtomatlashtirilgan tarzda ishlov berish uchun mo'ljallangan mashinalar tizimi ishlab chiqilgan va joriy etilgan bo'lib, ular xatlami o'lchamlari va qattiqligi bo'yicha ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi, manzil raqam kodi bo'yicha saralovchi avtomatlashtirilgan mashinalarni o'z ichiga oladi. Bunday mashinalar tizimini yaratishda texnikaviy masalalarni hal qilish bilan bir qatorda, pochta korxonalarini raqamli indeksatsiyalash tizimini ishlab chiqish va joriy etish bilan bog'liq bo'lgan ko'plab tashkiliy tadbirlar o'tkazildi.
Pochta aloqasi korxonasining ishlab chiqarish faoliyati pochta jo'natmalarini jo'natuvchilardan qabul qilib olish, ishlov berish, belgi- langan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirishdan iborat.
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi.
Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi.
O'zbekiston ichida jo'natish uchun mo'ljallangan pochta jo'natmalari ichki, chet davlatlarga jo'natiladigan yoki chet davlatlardan keladigan pochta jo'natmalari esa xalqaro pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Alohida olingan pochta aloqasi korxonasidagi ishlab chiqarish jarayonlarini ko'rib chiqishda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta almashishlar farqlanadi.
Chiqayotgan pochta almashinuvi pochta aloqasi xizmatidan foydalanuvchilardan belgilangan manzilga jo'natish uchun qabul qilingan pochta jo'natmalaridan iborat. Ular mahalliy va boshqa shaharlarga jo'natiladigan jo'natmalarga ajratiladi. Bitta shahar, tuman markazi yoki shahar tipidagi punkt chegarasida, qishloq joylarda esa — bitta aloqa korxonasi ko'rsatayotgan hudud chegarasida jo'natiladigan va yetkazib beradigan pochta jo'natmalari mahalliy; yuqorida ko'rsatilgan hudud- lardan tashqariga jo'natiladigan va yetkaziladigan jo'natmalar boshqa shaharlarga yuboriladigan pochta jo'natmalari hisoblanadi.
Kirayotgan pochta almashinuvi oluvchilarga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalaridan iborat.
Tranzit pochta almashinuvi korxonaga boshqa pochta aloqasi kor- xonalaridan ishlov berish va belgilangan manzil bo'yicha yana jo'natish uchun kelib tushgan pochta jo'natmalaridan tashkil topgan.
Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Aloqa xizmatlarining barchasini yoki bir necha turini taqdim etuvchi aloqa korxonasiga birlashgan aloqa korxonasi deyiladi. Agar bunday korxona o'ziga bo'ysunuvchi aloqa bo'limlariga ma'muriy (tuman, okrug, shahar aloqa tugunlari farqlanadi).
Faqat ma'lum bir tipdagi xizmatni ko'rsatishga moslashtirilgan aloqa korxonasi ixtisoslashtirilgan aloqa korxonasi deb ataladi. Bunday korxonalarga pochtamtlar, pochta tashish bo'limlari (PTB), temir yo'l qoshidagi pochtamtlar (TYQP) kiradi.
Pochtamt barcha tipdagi pochta jo'natmalarini qabul qilish, ishlov berish, egalariga topshirish ishlarini, o'ziga bo'ysunuvchi aloqa korxonalariga rahbarlikni amalga oshiradi, shuningdek, telegraf va telefon aloqasi xizmatlarini ko'rsatadi. Belgilangan pochta yo'nalishlari bo'yicha pochta tashish, tranzit pochta jo'natmalariga, ayrim hollarda esa chiqayotgan pochta jo'natmalariga ishlov berishni PTB amalga oshiradi. Chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish bo'yicha PTB va shahar aloqa tuguni vazifalarini, shuningdek, pochta jo'natmalari to'plamini qabul qilish va berish ishlarini TYQP o'zida mujassamlantiradi.
Pochta jo'natmalari qanday joylanganligiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: xatlar, pochta varaqchalari (kartochkalari), banderollar, sekogrammalar, jo'natmalar, pul o'tkazmalari va tezkor pochta jo'natmalari.
Xat — konvertda (xatjildda) jo'natiladigan yozma xabar. Xatda shuningdek, hujjatlar, otkritkalar, fotosuratlar, chizmalar va boshqalar jo'natilishi mumkin.
Pochta varaqchalari (kartochkalar) — maxsus standart bosma qog'ozda yozilgan yozma xabar. Bu bosma qog'ozga gazetalardan qirqib olingan xabar, rasm, fotosurat va boshqa shunga o'xshash narsalar yopishtirilishi mumkin.
Banderol— qog'oz tasma bilan bog'langan yoki o'ralgan bosma nashrlar, ish qog'ozlari, madaniy-maishiy va ishlab chiqarishga oid buyumlardan iborat pochta jo'natmalari. Qabul qilib olishda o'ralgan buyumlarni tekshirib ko'rish mumkin.
Sekogrammalar— faqat ko'rlar uchun mo'ljallangan ichiga sekografik usulda yozilgan yozma xabarlar va nashrlar, sekografiya belgilari klishesi, ovozli yozuvlar, tiflotexnika vositalari solingan, ochiq holda topshiriladigan pochta jo'natmalari.
Jo'natma— mahkam qobiq bilan o'ralgan, turli moddiy buyum boyliklardan iborat bo'lgan, yuborishda qayd qilinadigan pochta jo'natmalari.
Pul o'tkazmasi— qayd qilinadigan pochta jo'natmasi bo'lib, jo'natuvchi aloqa korxonasiga kiritgan pul summasini oluvchiga yetkazishni pochtaga yuklaydi.
Tezkor pochta jo'natmasi— tezkor pochta tizimi bo'yicha jo'natiladigan yozma xabar, bosma nashrlar, pul hujjatlari, buyumlar va h.k. lardan iborat pochta jo'natmalari.
Pochta jo'natmalari to'lovning tartibi, qabul qilish, ishlov berish, jo'natish va topshirish usullariga bog'liq ravishda quyidagi toifalarga ajratiladi:
-
xatlar — oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
pochta varaqchalari - oddiy va buyurtmali;
-
banderollar - oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan;
-
sekogrammalar — oddiy va buyurtmali;
-
jo'natmalar — oddiy va qiymati e'lon qilingan;
-
pul o'tkazmalari — pochta va telegraf orqali.
Oddiy pochta jo'natmasi— jo'natuvchi patta bermay jo'natish uchun qabul qilib olish va oluvchiga qo'l qo'ydirmay topshirish bilan xarakterlanadigan pochta jo'natmalarining toifasi.
Buyurtmali pochta jo'natmasini tavsiflovchi belgi topshiruvchiga patta yozib berib, qabul qilib olish va oluvchiga imzo qo'ydirib topshirishdir.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari— qayd etiladigan pochta jo'natmasi bo'lib, ushbu jo'natma yo'qolib qolsa yoki unga shikast yetsa, jo'natuvchiga yoki oluvchiga to'lanadigan tovonning eng yuqori miqdorining qiymati ko'rsatiladi.
Qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari, shuningdek, patta yozib berib qabul qiladigan va qo'l qo'ydirib topshiriladigan pul o'tkazmalari, oddiy jo'natmalar qayd qilingan pochta jo'natmalari deyiladi.
Pochta aloqasi xizmatlari naqd pul orqali yoki davlat belgilari bilan to'lanadi. Davlat belgilari sifatida pochta to'lovlarida pochta konvertlari va pochta varaqchalariga bosma usulida tushirilgan yoki yopishtirilgan pochta markalari, markalovchi mashinada tushirilgan belgilar, shuningdek, pochta aloqasini boshqaruvchi davlat organlari tomonidan ruxsat etilgan, pochta xizmatlari to'lovini tasdiqlovchi boshqa belgilar qabul qilinadi.
Markalovchi mashina klishesi qo'ygan belgida pochta to'lovining davlat belgisi, sana shtempeli va jo'natuvchi manzili bo'lishi kerak.
Pochta to'lovining davlat belgisida o'zbek tilida davlatning nomi ("O'zbekiston"), arab raqamlari yoki lotin harflari bilan to'lov summa- si, chiqarilgan sana yoki qayd qilingan raqam ko'rsatiladi.
| Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur. |
Bundan tashqari unda "Pochta" so'zi lotin harflarida ifodalanishi mumkin. To'lov summasi o'rnida to'lov to'la amalga oshirilganligini ko'rsatuvchi belgi qo'yilishi mumkin.
Agar pochta jo'natmasining o'lchamlari markalovchi mashina pochta jo'natmasining o'ziga belgi qo'yishiga imkon bermasa, unda alohida qog'ozga belgi qo'yilib, keyin u pochta jo'natmasiga yopishtiriladi.
Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish qoidalarida pochta jo'natmalarining o'lchami va og'irligi bo'yicha quyidagi chegaralar belgilangan.
Oddiy, buyurtmali va qiymati e'lon qilingan xatlar— massa chegarasi 2 kg, o'lchamlari: 110X220, 114X162, 162X229, 229X324, 250X353 mm.
Pochta varaqchalari (oddiy va buyurtmali) - o'lchamlari 115X148 mm.
Banderollar— massasi ko'pi bilan 2 kg, bitta kitob solinganda — 3 kg, maksimal o'lchovlari: uch tomonining biri (uzunligi, eni, balandligi) 36 sm, uch tomonining o'lchamlari yig'indisi 65 sm dan oshmasligi kerak. Naysimon qilib o'ralgan banderollar uzunligi 70 sm, diametri 15 sm. Ayrim hollarda naysimon qilib o'ralgan banderollar, ichiga solingan jo'natmani bukish mumkin bo'lmasa (xaritalar, chizmalar va h.k. lar), 1,5 metrgacha uzunlikda qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomoni 10 sm, ikkinchi tomoni kamida 5 sm (qalinligi har qanday minimal o'lchamda bo'lishi mumkin), naysimon qilib o'ralganda uzunligi 10 sm, diametri 5 sm.
Sekogramma— maksimal massasi 7 kg, chegaraviy o'lchamlari: uzunligi, eni va qalinligining yig'indisi — ko'pi bilan 90 sm, eng katta o'lchami 60 sm. Rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 104 sm dan katta bo'lmasligi; eng katta o'lchami 90 sm. Minimal o'lchamlari: 14X9 sm; rulonlar uchun — uzunligi va ikkilangan diametri yig'indisi — 17 sm dan oshmasligi; eng katta o'lchami — ko'pi bilan 10 sm.
Jo'natmalar— eng katta massasi 20 kg, maksimal o'lchamlari 50X50X40 sm. Eng katta ko'ndalang kesimining perimetri (aylanasining uzunligi) 1,5 metrdan oshmagan taqdirda, uzunligi 2 metrgacha bo'lgan buyumlardan iborat alohida jo'natmalar qabul qilinishi mumkin. Minimal o'lchamlari: bir tomonining uzunligi 10 sm va qolgan har bir tomonlarining uzunligi kamida 5 sm dan.
Tezkor pochta jo'natmasi— massaning yuqori chegarasi 31,5 kg. Barcha o'lchamlar 150 sm dan oshmasligi kerak. Uzunligi va perimetri (eng katta aylana bo'ylab uzunligi)ning summasi ko'pi bilan 300 sm.
O'lchamlari 114X162X5 mm, 110X220X5 mm bo'lgan pochta konvertlariga solingan va massasi 20 g dan oshmagan xatlar standart yozma korrespondensiyalariga kiradi.
Banderolning belgilangan maksimal massasidan 100 g oshib ketishiga ruxsat etiladi.
Jo'natmaning biror tomoni o'lchami 50X50X40 sm dan oshib ketsa, u katta o'lchamli (katta gabaritli) deyiladi.
Jo'natmaning massasi 10 kg dan oshiq bo'lsa, u og'ir vaznli deyiladi. 20 kg gacha og'ir vaznli jo'natmalarni qabul qilish va berish pochta aloqasi tashkilotlari tomonidan shu maqsadlar uchun maxsus ajratilgan pochta aloqasi obyektlarida amalga oshiriladi.
Massasi 3 kg, katta tomonining uzunligi 35 sm dan oshmaydigan, uch tomonining uzunliklari yig'indisi 65 sm dan oshmaydigan jo'natmalar kichik jo'natmalar deyiladi.
Pochtani tashish uchun maxsus tara (idish) ishlatiladi: yozma kor- respondensiya va banderollar uchun zig'ir tolasidan tikilgan qoplar; qiymati e'lon qilingan pochta jo'natmalari va kichik jo'natmalar uchun charm va brizent xaltalar, qutilar; nashr mahsulotlari uchun — qog'oz yoki zig'ir tolali qoplar.
O'zbekiston Respublikasi ichida jo'natilayotgan jo'natmalar solingan xalta va qutilarning massasi 40 kg dan oshmasligi, korrespondensiya va gazetalar solingan qoplarning chegaraviy massasi — 15 kg, jo'natmalar va boshqa xil pochta joylangan konteynerlar — 1000 kg dan oshmasligi kerak.
Xorijga jo'natilayotgan korrespondensiya solingan qoplarning maksimal massasi 30 kg, jo'natmalar solingan qoplarniki esa 40 kg bo'lishi kerak.
Davlat standarti pochta varaqchalarining ko'rinishi va o'lchamlarini belgilab beradi. Texnik talablarga ko'ra, varaqchalar to'g'ri burchakli bo'lishi, tomonlarining perpendikularlikdan chetlanishi ±1 mm dan oshmasligi, varaqchalar cheti tekis qilib qirqilgan bo'lishi lozim. Pochta varaqchalari tayyorlash uchun №0 tipografik silliq qog'oz, №1 ofset silliq qog'oz, fotograflk, qalin qog'oz qo'Ilaniladi.
Konvertlar va pochta varaqchalarining old tomoni yagona namuna bo'yicha to'ldirilishi kerak (1.1-rasm). Konvertlar va pochta varaqcha-,
Konvertlar va pochta varaqchalariga pochta markalarini va kod kiritish hamda solishtirib o'qish maxsus belgilarni joylashtirish uchun nisbatan qat'iy talablar qo'yiladi. Bunga sabab avtomatlashtirilgan shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalarning tanlab olish qurilmasi uchun bu belgilar mo'ljal bo'lib xizmat qilishidir.
Hozirgi paytda, pochtada yozma korrespondensiyalarga ishlov berish hajmi sezilarli darajada kamaygan bir sharoitda, uning tuzilishi o'zgarib bormoqda. Xalqaro va xizmat xatlarining hissasi oshib bormoqda.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P. O'lchami 110X220 mm bo'lgan konvertlarga va derazachali konvertlarga talab paydo bo'lmoqda. Mashinada yozish usulida rasmiylashtirilgan va kodli shtampi to'ldirilgan korrespondensiyalar hissasi oshib bormoqda.
Bunday vaziyatni hisobga olib, yozma korrespondensiyalarni rasmiy- lashtirish, manzil yozish va kodlash qoidalarini, shuningdek, konvertlarning o'lchamlarini Xalqaro pochta aloqasi (XPA) hujjatlarida ko'rsatilgan talablarga moslashtirish bo'yicha qaror qabul qilingan. Yangi standartlarni joriy qilish bilan bir vaqtda konvertlar va pochta varaqachalari ustiga manzil yozish, kodlash va rasmiylashtirish bo'yicha qo'llanma texnik materiallar chiqarilgan.
XPA hujjatlarida ko'rsatilgan talablar bo'yicha manzil va texnologik ma'lumotlar yoziladigan joyni o'zgartirish ko'zda tutilgan. O'lchamlari 110X220 mm, 169X220 mm va 229X324 mm bo'lgan, oluvchining manzili uchun mo'ljallangan bir derazachali, shuningdek, ikki derazachali konvertlarni joriy qilishning maqsadga muvofiqligi ko'rib chiqilgan.
Bunday konvertlarni joriy etish katta miqdorda korrespondensiyalarni xizmat qog'ozlarda (banderollarda) jo'natuvchi tashkilot va jismoniy shaxslar uchun yozma korrespondensiyalarni rasmiylashtirishni yengillashtiradi.
Yozma korrespondensiyalarni saralash.
Pochta aloqasi tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlar davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib juda ham ommabop bo'lib hisoblanadi. Chunki u jamiyatning ham ma qatlami davlat hokimiyati va boshqaruvining hamma bo'g'in va tartibini qamrab olgan.Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Pochta aloqasi korxonasi pochta xizmati, ya'ni pochta jo'natmalarini (xatlar, banderollar, posilkalar) qabul qilish, qayta ishlash va manzilga yetkazib berish bilan bir qatorda davriy nashrlami tarqatadi. Kommunal xizmatlar, elektr energiya, gaz ta'minoti uchun to'lovlarni amalga oshirisih va shu kabilar bilan shug'ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o'tish xalqaro aloqalaning rivojlanishi o'z navbatida pochta aloqalarining rivojlanishi yo'nalishini chuqur tahlil etishni taqozo etadi.
Нагbir pochta jo'natmasi jo'natuvchidan oluvchiga yetib borguncha yagona ishlab chiqarish jarayonining bir qancha majburiy bosqichlaridan o'tadi, buning natijasida pochta aloqasi xizmatiga berilgan buyurtma pochta aloqasi mahsulotiga aylanadi. Yagona ishlab chiqarish jarayonini har bir pochta korxonasi uchun o'ziga xos bo'lgan va ularda to'la bajariladigan alohida jarayonlarga ajratish mumkin. Ularda chiqayotgan, kirayotgan va tranzit pochta jo'natmalariga ishlov berish jarayonlari kiradi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish, mijozlardan qabul qilib olin- gan yoki boshqa aloqa korxonalaridan kelib tushgan pochta jo'natmalarini belgilangan manzil bo'yicha jo'natishga va topshirishga tayyorlashni ta'minlovchi ishlab chiqarish jarayonlari majmuasi o'z ichiga oladi.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalar, yuborilayotgan jo'natmalarga ishlov berish va matbuotni tashishdagi asosiy jarayonlarni ko'rib chiqamiz.
Jo'natilayotgan yozma korrespondensiyalarga ishlov berishda quyidagi asosiy ishlar amalga oshiriladi: qabul qilib olish va pochta korxonasiga yetkazish, ajratish, o'nglash-tamg'alash, saralash, postpaketlarni taxlab qoplarga joylash va ularni berkitish, almashish sexiga yetkazib berish.
Pochta jo'natmalarini qabul qilib olish— ishlab chiqarish jarayonining dastlabki bosqichi bo'lib, bevosita jo'natuvchidan yoki pochta qutisi orqali pochta aloqasi korxonasiga kelib tushgan pochta jo'natmalarini rasmiylashtirishdan iborat.
Ajratish— yozma korrespondensiyalarni xillari, toifalari, turlari va o'lchamlari bo'yicha guruhlarga ajratishdan iborat dastlabki ishlov berish.
O'nglash— yozma korrespondensiyalarni tamg'alash va manzilini o'qish uchun qulay holatda qilib, manzil yozilgan tomoni bo'yicha taxlashdan iborat bo'lgan dastlabki ishlov berish.
Tamg'a (shtempel) bosish- pochta jo'natmasi qabul qilingan (pochta korxonasiga kelib tushgan) joy, sana va vaqtni belgilash, shuningdek, pochta to'lovi amalga oshirilganligini ifodalash uchun pochta jo'natmalariga va ishlab chiqarish hujjatlariga taqvimli tamg'a nusxasini tushirish.
Saralash — pochta jo'natmalarini manzil belgilari bo'yicha guruhlarga ajratish. Umumiy va mufassal saralash usullari mavjud. Umumiy saralash yiriklashtirilgan hududiy belgilar (yo'nalishlar va yirik shaharlar) bo'yicha amalga oshiriladi, mufassal saralash esa viloyatlar, o'lkalar, respublikalar, tumanlar, shaharlar, temir yo'l qoshidagi va aniq manzilli aloqa korxonalari, shuningdek, pochta vagonlari yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi.
Xatlarning katta qismi postpaketlarga solingan holda jo'natiladi. Postpaket— yo'nalish belgisi bo'yicha guruhga ajratilgan, bog'langan yoki qog'oz qobiq bilan o'ralgan, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan xatlar to'plami.
Jo'natilayotgan xatlarga ishlov berishdagi yakunlovchi amaliyot — postpaketlarni bog'lash — o'rash va saralab qoplarga joylash, hamda bu qoplarni ham yopib, almashish sexiga jo'natish. Postpaketlarni bog'lash- o'rash — bu postpaketda, qopda, qutida, konteynerda jo'natiladigan pochta jo'natmalarini taxlash, joylash, qayd qilish, bog'lash va o'rash amaliyotlarini, shuningdek, Pochta qoidalariga muvofiq ravishda ularni rasmiylashtirish ishlarini o'z ichiga oluvchi jarayondir.
Yuborilayotgan jo'natmalar ustida qabul qilish punktida quyidagi ishlar bajariladi: mijozlardan qabul qilib olish, saralash, manzillar bo'yicha saralash, mayda va qimmatli jo'natmalarni qoplarga joylab bog'lash, jo'natish hujjatlarini rasmiylashtirish, avtomashinalarga yuk- Iash. Jo'natmalar belgilangan manzilga jo'natuvchi tomonidan to'ldirilgan, ilova xat bilan birgalikda yuboriladi. Jo'natma qabul qilib olinayotganda jo'natmaning to'g'ri o'rab bog'langanligi, manzil va ilova xatlarning to'g'ri to'ldirilganligi tekshiriladi. Pochta qoidalarida ko'zda tutilgan, ba'zi hollarda esa jo'natmani bog'lab tamg'a bosiladi. Keyin jo'natmaning og'irligi o'lchanadi, ta'rif bo'yicha baholanadi va yuboruvchi belgilagan pulni to'lagach, unga patta beriladi. Jo'natmalar pochta aloqasi bog'lamasi korxonalarida saralanadi. Bu yerda ular pochta qoidalarida ko'zga tutilgan belgilariga qarab ajratiladi, keyin esa ularni manzili ko'rsatilgan ilova xatlari bilan birgalikda belgilangan tartibda saralanadi. Saralangan jo'natmalar manzili ko'rsatilgan ilova xat asosida yuk xatga yoziladi va ilova xat bilan birgalikda belgilangan manzilga jo'natiladi.
Matbuotni tashish deb, ilova hujjatlarni tayyorlash, bosmaxonalardan davriy nashrlami qabul qilib olish, jo'natmalarni shakllantirish, nashrlar solingan qop va o'ramalarni belgilangan manzilga jo'natish uchun topshirish ishlarini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoniga aytiladi.
Obuna nashrlar varaqa va manzil tizimi bo'yicha jo'natiladi. Varaqa tizimi bo'yicha tashishda gazeta va jurnallar nashr tashuvchi korxonalar tomonidan gazeta tarqatish bog'lamalariga (uzellariga) obunachilar manzilini ko'rsatmay, saralash jadvallariga muvofiq ravishda umumiy miqdorda jo'natiladi. Manzil tizimi bo'yicha tashishda har bir nusxada obunachi manzili ko'rsatiladi.
Saralash jadvalida gazeta tarqatish bog'lamalari, aloqa bo'limlari yoki yetkazib berish uchastkalarining ro'yxati va ularning har biri uchun mo'ljallangan muayyan davriy nashr nusxalarining soni ko'rsatilgan bo'ladi.
Nashr jo'natmasi deb, gazeta tarqatish bog'lamasiga bir vaqtda jo'natilayotgan bir yoki bir nechta nomlanishdagi davriy nashrlar gu- ruhiga aytiladi.
Gazeta tarqatish bog'lamasi matbuot jo'natuvchi korxonalardan bevosita davriy nashrlarni olib, ishlov beruvchi va o'ziga biriktirilgan pochta aloqasi bo'limlariga boruvchi yoki obunachilarga topshiruvchi pochta aloqasi korxonasi hisoblanadi.
Pochta jo'natmasi harakatining yakunlovchi bosqichi topshirish bo'lib.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. u oluvchiga yoki uning ishonchli shaxsga bevosita pochta aloqasi kor- xonasida yoki uyiga olib borib berish orqali topshirishdan iborat.
Kalit so'zlar :
Pochta jo'natmalari deb, pochta qoidalari bo'yicha o'ralgan va ras- miylashtirilgan jismlarga, shuningdek, belgilangan manzilga jo'natish va oluvchiga topshirish uchun pochta aloqasi korxonasiga topshirilgan nashriy matbuotlarga aytiladi. Ma'lum vaqt oralig'ida qabul qilingan, ishlov berilgan, jo'natilgan va belgilangan manzilga topshirilgan pochta jo'natmalarining soni pochta almashish deyiladi. Aloqa korxonasi umumdavlat aloqa tarmog'i tizimidagi alohida ishlab chiqarish birligi hisoblanib, ma'lumotlarni uzatish jarayonini tashkillashtiradi. Zamonaviy pochtamtlar yuqori darajada mexanizatsiyalashgan sanoat tipidagi korxona bo'lib, ularda pochta jo'natmalariga ishlov berish uchun avtomatlashtirilgan texnika vositalari (maxsus mashinalar va uskunalar) keng qo'Ilaniladi.
Pochta jo'natmalariga ishlov berish borasidagi asosiy va qo'shimcha ishlarni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan maxsus pochtaga ishlov beruvchi mashinalar, mexanizmlar va qurilmalarga yozma korrespondensiyalarga ishlov berish uchun mo'ljallangan avtomatik ajratuvchi, ustiga shtamp bosuvchi va saralovchi mashinalar, jo'natmalarni va nashr o'ramalarini saralovchi yarim avtomat mashinalar, qop tikuvchi, o'rovchi, manzil yozuvchi va boshqa mashinalar kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
1. Sokolov V.P, Tarasova N.P, Livinc V.M. Teoreticheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi, uchebnik dlya VUZov ,-M.-Radio i svyaz', 1998g.
2. Barsuk V.A, Gubin N.M, Baty'y A.R. E`konomiko-matematicheskie metody' i modeli v planirovanii i upravlenii v otrasli svyazi. Uchebnik dlya VUZov,-M.-Radio i svyaz', 1990g.
3. Macnev V.N, Tihonov A.F. Organizaciya, planirovaniya i ASU predpriyatiyami pochtovoy svyazi.-M.- 1990g
4. Sokolov V.P YAstrebov A.S. Tehnicheskie sredstva avtomatizacii pochtovoy svyazi.-SPb, 2000g.
5. Hly'tchev S.M., Tarasova N.P., Livshic V.M. Teoreticheskie osnovy' pochtovoy svyazi.- M.: Radio i svyaz', 1990g.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. M.M.Mahmudov,G.S.Abdulazizova,G.N.Nazarova “Pochta xizmati texnologik jarayonlari” Toshkent«IQTISOD-MOLIYA»2010
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Referat Mavzu: Pochta jo’natmalariga ishlov berish jarayonining asosiy bosqichlaril. Yozma korrespondensiyalarni saralash
| |