Search is not available for this dataset
url
stringlengths 17
295
| title
stringlengths 1
295
| text
stringlengths 0
1.82M
|
|---|---|---|
http://engime.org/otbasili-terbiedegi-pozitivtik-psihologiyani-negizderi.html#Өз-ара_сыйластық; | Отбасылық тәрбиедегі позитивтік психологияның негіздері | өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
Қағида:
Балаға талап
қояр алдында
алдымен
өзіне қой
Авторитарлық стиль
Ата-ана балының қандай болып өсетнің біледі.
Бала тәрбиесінде талап қоя біледі, сол талапта өте қатал
Баламен қарым-қатынаста бұйрық және қатты ережелерді қоя біледі.
Уақыттылы баламен әңгімелесуге уақыттары жоқ.
Бала көбінесе тұйық, қорқақ, көңілсіз, мазасыз.
Қыз бала мінезі жәй, көнгіш .
Ер бала мазасыз, агрессивті.
Либеральдық стиль
Баланы өте жоғары деңгейде бостандық береді, өте кешірімшіл
Қарым-қатынаста балаға сенімділік көрсетеді.
Баламен ашық әңгіме құра біліп, шекара қоймайды.
Бала отбасында өз уақытын, тәртібін бағалай алмайды.
Ата-ананың махабаты тым шеттен шыққан.
Индифференттік стиль
Тәрбиедегі мәселелер бірінші орында емес.
Балаға ешқандай шекара жоқ.
Балаға көңіл мүлдем аудармайды.
Бала өз проблемаларымен жеке қалады.
Тәртібінде ауытқушылақтар пайда болады.
Ата-анасы балам «бандит» деп өз ренішін білдіреді, бірақ оған не істерін білмейді. Және ешкімнің айтқан кеңесін тыңдамайды да жұртқа ол баласының тәрбиесімен айналысқанын көрсетеді, бірақ шындығында «баласының қылығын» мақтанышпен қабылдап, оған жиі қанағаттанады.
Ата-анасы «баласы туралы бәрін білгісі келуге» тырысады, баланың өзі шешуге тиісті істеріне ретсіз араласып, оның жеке басына сенімсіздік білдіреді.
Ата-ана балаға қарағанда өмірді жақсы білемін, тәжірибем мол деп есептейді. Сондықтан барлық қиыншылықты өз мойынына алып, барлық проблеманы шешуді алдын ала қамтамасыз етеді. Бала өз құқығын пайдалана алмай қалады.
Оның не туралы ойлап тұрғанын, не істегісі келіп тұранын білемін деп, ата-ана баласына ұрсады. Сенің бойыңда жаман қылықтар (жалқаулық, азарт, селқостық және т.б.) болмау керек деп сөгеді.
Отбасының барлық мүшелері баланы себеп болса, себеп болмаса да ұдайы мақтаныш тұтады. Баланың кейде істеген кемшіліктері, олқылықтары ескеріле бермейді. Баланың талабына әрқашан көңіл бөлініп, ол міндетті түрде қанағатандырылады.
Балның өзімен -өзі өсуі де мүмкін екенін ата-ана түсінеді. Радио, теледидар, балалар мекемелері бар. Баланың бойына біткен қасиет бар, ол өзін әлі көрсетеді. Сондықтан оны тәрбиелеп әуре болу қажет емес және оның тағдырына жауапкершілікті алу артық деп ойлайды.
Тәрбиенің аспектілері. Бала не талап етеді?
Күтім
(тамақ, жылулық, киім т.б.)
Қамқоршылық
Жан жылулығы
Мақтау
Жетекшілік әрі шекара
Жүйелік
Әке мен ананың ролін анық міндеттері
Ата-анаға сауалнама
Сіз қандай ата-анасыз? Тест
Нұсқаулық: Сіз балалрмен араласқанда жиі қолданатын сөз тіркестерін белгілеңіз (жақша ішінде баллдардың саны көрсетілген).
1.Саған неше рет қайталау керек? (2)
2.Маған кеңес беріңізші... (1)
3.Білмеймін, сенсіз мен не істер едім? (1)
4.Сен осынша кімге ұқсап туғансың?! (2)
5.Сенің достарың қандай тамаша! (1)
6.Сен осы кімге тартқансың? (2)
7.Мен сенің жасыңда... (2)
8.Сен менің тірегім және көмекшімсің! (1)
9.Мына достарың сенің не? (2)
10.Сен не туралы ғана ойлайсың? (2)
11.Сен менің нағыз ақылшымсың! (1)
12.Сен қалай деп ойлайсың, ұлым (қызым)? (1)
13. Жұрттың балалары бала сияқты, ал сен... (2)
14. Сен қандай ақылдысың! (1)
Нәтижесін бағалау:
5 – 7 балл: Сіз балаңызбен жақсы тұрасыз. Ол шын көңілден сізді сүйеді, құрметтейді, сіздердің қатынастарыңыз оның жеке тұлға болуына мүмкіндік береді.
8 – 10 балл: Сіздің балаңызбен қарым-қатынасыңызда пробеманы түсінбеушілік, оның бойындағы кемшілікті оның өзіне жабу сияқты күрделі жағдайлар бар.
11 және одан жоғары: Сіздің балаңызбен қатынасыңыз жүйелі емес. Оның дамуына кездейсоқ жағдайлар жиірек әсер етеді.
Ақиқат:
Балалар өмірден үйренеді, егер:
1. Егер баланы жиі сынаса, ол жек көруді үйренеді.
2. Егер оны жиі кінәләса, ол өзін әрқашан кінәлі сезінеді.
3. Егер мазақтай берсе – тұйық болып өседі.
4. Сіздің әдепсіздігіңіз оны дөрекілікке баулыйды.
5. Сіздің әділетсіздіңіз – оның адал еместігі.
Айтқанын орындамау немесе алдау үлкенге
деген құрметті жою.
Егер бала төзімді, шыдамды болып өссе,
ол басқаға да төзімді болады және жалғыз, қорғаусыз қалмайды.
8. Егер оны жиі қолдап отырса , ол өзіне сенуге үйренеді.
Егер оның жақсы істері мен пікірлерін қолдауды ұмытпасаңыз,
ол өзін бағалауды және бекзат болуға үйренеді.
Егер достық пен махаббатта өссе, әрқашан дос пен махаббатты табуға үйренеді. |
http://engime.org/otbasili-terbiedegi-pozitivtik-psihologiyani-negizderi.html#Индифференттік_стиль | Отбасылық тәрбиедегі позитивтік психологияның негіздері | өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
Қағида:
Балаға талап
қояр алдында
алдымен
өзіне қой
Авторитарлық стиль
Ата-ана балының қандай болып өсетнің біледі.
Бала тәрбиесінде талап қоя біледі, сол талапта өте қатал
Баламен қарым-қатынаста бұйрық және қатты ережелерді қоя біледі.
Уақыттылы баламен әңгімелесуге уақыттары жоқ.
Бала көбінесе тұйық, қорқақ, көңілсіз, мазасыз.
Қыз бала мінезі жәй, көнгіш .
Ер бала мазасыз, агрессивті.
Либеральдық стиль
Баланы өте жоғары деңгейде бостандық береді, өте кешірімшіл
Қарым-қатынаста балаға сенімділік көрсетеді.
Баламен ашық әңгіме құра біліп, шекара қоймайды.
Бала отбасында өз уақытын, тәртібін бағалай алмайды.
Ата-ананың махабаты тым шеттен шыққан.
Индифференттік стиль
Тәрбиедегі мәселелер бірінші орында емес.
Балаға ешқандай шекара жоқ.
Балаға көңіл мүлдем аудармайды.
Бала өз проблемаларымен жеке қалады.
Тәртібінде ауытқушылақтар пайда болады.
Ата-анасы балам «бандит» деп өз ренішін білдіреді, бірақ оған не істерін білмейді. Және ешкімнің айтқан кеңесін тыңдамайды да жұртқа ол баласының тәрбиесімен айналысқанын көрсетеді, бірақ шындығында «баласының қылығын» мақтанышпен қабылдап, оған жиі қанағаттанады.
Ата-анасы «баласы туралы бәрін білгісі келуге» тырысады, баланың өзі шешуге тиісті істеріне ретсіз араласып, оның жеке басына сенімсіздік білдіреді.
Ата-ана балаға қарағанда өмірді жақсы білемін, тәжірибем мол деп есептейді. Сондықтан барлық қиыншылықты өз мойынына алып, барлық проблеманы шешуді алдын ала қамтамасыз етеді. Бала өз құқығын пайдалана алмай қалады.
Оның не туралы ойлап тұрғанын, не істегісі келіп тұранын білемін деп, ата-ана баласына ұрсады. Сенің бойыңда жаман қылықтар (жалқаулық, азарт, селқостық және т.б.) болмау керек деп сөгеді.
Отбасының барлық мүшелері баланы себеп болса, себеп болмаса да ұдайы мақтаныш тұтады. Баланың кейде істеген кемшіліктері, олқылықтары ескеріле бермейді. Баланың талабына әрқашан көңіл бөлініп, ол міндетті түрде қанағатандырылады.
Балның өзімен -өзі өсуі де мүмкін екенін ата-ана түсінеді. Радио, теледидар, балалар мекемелері бар. Баланың бойына біткен қасиет бар, ол өзін әлі көрсетеді. Сондықтан оны тәрбиелеп әуре болу қажет емес және оның тағдырына жауапкершілікті алу артық деп ойлайды.
Тәрбиенің аспектілері. Бала не талап етеді?
Күтім
(тамақ, жылулық, киім т.б.)
Қамқоршылық
Жан жылулығы
Мақтау
Жетекшілік әрі шекара
Жүйелік
Әке мен ананың ролін анық міндеттері
Ата-анаға сауалнама
Сіз қандай ата-анасыз? Тест
Нұсқаулық: Сіз балалрмен араласқанда жиі қолданатын сөз тіркестерін белгілеңіз (жақша ішінде баллдардың саны көрсетілген).
1.Саған неше рет қайталау керек? (2)
2.Маған кеңес беріңізші... (1)
3.Білмеймін, сенсіз мен не істер едім? (1)
4.Сен осынша кімге ұқсап туғансың?! (2)
5.Сенің достарың қандай тамаша! (1)
6.Сен осы кімге тартқансың? (2)
7.Мен сенің жасыңда... (2)
8.Сен менің тірегім және көмекшімсің! (1)
9.Мына достарың сенің не? (2)
10.Сен не туралы ғана ойлайсың? (2)
11.Сен менің нағыз ақылшымсың! (1)
12.Сен қалай деп ойлайсың, ұлым (қызым)? (1)
13. Жұрттың балалары бала сияқты, ал сен... (2)
14. Сен қандай ақылдысың! (1)
Нәтижесін бағалау:
5 – 7 балл: Сіз балаңызбен жақсы тұрасыз. Ол шын көңілден сізді сүйеді, құрметтейді, сіздердің қатынастарыңыз оның жеке тұлға болуына мүмкіндік береді.
8 – 10 балл: Сіздің балаңызбен қарым-қатынасыңызда пробеманы түсінбеушілік, оның бойындағы кемшілікті оның өзіне жабу сияқты күрделі жағдайлар бар.
11 және одан жоғары: Сіздің балаңызбен қатынасыңыз жүйелі емес. Оның дамуына кездейсоқ жағдайлар жиірек әсер етеді.
Ақиқат:
Балалар өмірден үйренеді, егер:
1. Егер баланы жиі сынаса, ол жек көруді үйренеді.
2. Егер оны жиі кінәләса, ол өзін әрқашан кінәлі сезінеді.
3. Егер мазақтай берсе – тұйық болып өседі.
4. Сіздің әдепсіздігіңіз оны дөрекілікке баулыйды.
5. Сіздің әділетсіздіңіз – оның адал еместігі.
Айтқанын орындамау немесе алдау үлкенге
деген құрметті жою.
Егер бала төзімді, шыдамды болып өссе,
ол басқаға да төзімді болады және жалғыз, қорғаусыз қалмайды.
8. Егер оны жиі қолдап отырса , ол өзіне сенуге үйренеді.
Егер оның жақсы істері мен пікірлерін қолдауды ұмытпасаңыз,
ол өзін бағалауды және бекзат болуға үйренеді.
Егер достық пен махаббатта өссе, әрқашан дос пен махаббатты табуға үйренеді. |
http://engime.org/otbasili-terbiedegi-pozitivtik-psihologiyani-negizderi.html#Авторитарлық_стиль | Отбасылық тәрбиедегі позитивтік психологияның негіздері | өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
Қағида:
Балаға талап
қояр алдында
алдымен
өзіне қой
Авторитарлық стиль
Ата-ана балының қандай болып өсетнің біледі.
Бала тәрбиесінде талап қоя біледі, сол талапта өте қатал
Баламен қарым-қатынаста бұйрық және қатты ережелерді қоя біледі.
Уақыттылы баламен әңгімелесуге уақыттары жоқ.
Бала көбінесе тұйық, қорқақ, көңілсіз, мазасыз.
Қыз бала мінезі жәй, көнгіш .
Ер бала мазасыз, агрессивті.
Либеральдық стиль
Баланы өте жоғары деңгейде бостандық береді, өте кешірімшіл
Қарым-қатынаста балаға сенімділік көрсетеді.
Баламен ашық әңгіме құра біліп, шекара қоймайды.
Бала отбасында өз уақытын, тәртібін бағалай алмайды.
Ата-ананың махабаты тым шеттен шыққан.
Индифференттік стиль
Тәрбиедегі мәселелер бірінші орында емес.
Балаға ешқандай шекара жоқ.
Балаға көңіл мүлдем аудармайды.
Бала өз проблемаларымен жеке қалады.
Тәртібінде ауытқушылақтар пайда болады.
Ата-анасы балам «бандит» деп өз ренішін білдіреді, бірақ оған не істерін білмейді. Және ешкімнің айтқан кеңесін тыңдамайды да жұртқа ол баласының тәрбиесімен айналысқанын көрсетеді, бірақ шындығында «баласының қылығын» мақтанышпен қабылдап, оған жиі қанағаттанады.
Ата-анасы «баласы туралы бәрін білгісі келуге» тырысады, баланың өзі шешуге тиісті істеріне ретсіз араласып, оның жеке басына сенімсіздік білдіреді.
Ата-ана балаға қарағанда өмірді жақсы білемін, тәжірибем мол деп есептейді. Сондықтан барлық қиыншылықты өз мойынына алып, барлық проблеманы шешуді алдын ала қамтамасыз етеді. Бала өз құқығын пайдалана алмай қалады.
Оның не туралы ойлап тұрғанын, не істегісі келіп тұранын білемін деп, ата-ана баласына ұрсады. Сенің бойыңда жаман қылықтар (жалқаулық, азарт, селқостық және т.б.) болмау керек деп сөгеді.
Отбасының барлық мүшелері баланы себеп болса, себеп болмаса да ұдайы мақтаныш тұтады. Баланың кейде істеген кемшіліктері, олқылықтары ескеріле бермейді. Баланың талабына әрқашан көңіл бөлініп, ол міндетті түрде қанағатандырылады.
Балның өзімен -өзі өсуі де мүмкін екенін ата-ана түсінеді. Радио, теледидар, балалар мекемелері бар. Баланың бойына біткен қасиет бар, ол өзін әлі көрсетеді. Сондықтан оны тәрбиелеп әуре болу қажет емес және оның тағдырына жауапкершілікті алу артық деп ойлайды.
Тәрбиенің аспектілері. Бала не талап етеді?
Күтім
(тамақ, жылулық, киім т.б.)
Қамқоршылық
Жан жылулығы
Мақтау
Жетекшілік әрі шекара
Жүйелік
Әке мен ананың ролін анық міндеттері
Ата-анаға сауалнама
Сіз қандай ата-анасыз? Тест
Нұсқаулық: Сіз балалрмен араласқанда жиі қолданатын сөз тіркестерін белгілеңіз (жақша ішінде баллдардың саны көрсетілген).
1.Саған неше рет қайталау керек? (2)
2.Маған кеңес беріңізші... (1)
3.Білмеймін, сенсіз мен не істер едім? (1)
4.Сен осынша кімге ұқсап туғансың?! (2)
5.Сенің достарың қандай тамаша! (1)
6.Сен осы кімге тартқансың? (2)
7.Мен сенің жасыңда... (2)
8.Сен менің тірегім және көмекшімсің! (1)
9.Мына достарың сенің не? (2)
10.Сен не туралы ғана ойлайсың? (2)
11.Сен менің нағыз ақылшымсың! (1)
12.Сен қалай деп ойлайсың, ұлым (қызым)? (1)
13. Жұрттың балалары бала сияқты, ал сен... (2)
14. Сен қандай ақылдысың! (1)
Нәтижесін бағалау:
5 – 7 балл: Сіз балаңызбен жақсы тұрасыз. Ол шын көңілден сізді сүйеді, құрметтейді, сіздердің қатынастарыңыз оның жеке тұлға болуына мүмкіндік береді.
8 – 10 балл: Сіздің балаңызбен қарым-қатынасыңызда пробеманы түсінбеушілік, оның бойындағы кемшілікті оның өзіне жабу сияқты күрделі жағдайлар бар.
11 және одан жоғары: Сіздің балаңызбен қатынасыңыз жүйелі емес. Оның дамуына кездейсоқ жағдайлар жиірек әсер етеді.
Ақиқат:
Балалар өмірден үйренеді, егер:
1. Егер баланы жиі сынаса, ол жек көруді үйренеді.
2. Егер оны жиі кінәләса, ол өзін әрқашан кінәлі сезінеді.
3. Егер мазақтай берсе – тұйық болып өседі.
4. Сіздің әдепсіздігіңіз оны дөрекілікке баулыйды.
5. Сіздің әділетсіздіңіз – оның адал еместігі.
Айтқанын орындамау немесе алдау үлкенге
деген құрметті жою.
Егер бала төзімді, шыдамды болып өссе,
ол басқаға да төзімді болады және жалғыз, қорғаусыз қалмайды.
8. Егер оны жиі қолдап отырса , ол өзіне сенуге үйренеді.
Егер оның жақсы істері мен пікірлерін қолдауды ұмытпасаңыз,
ол өзін бағалауды және бекзат болуға үйренеді.
Егер достық пен махаббатта өссе, әрқашан дос пен махаббатты табуға үйренеді. |
http://engime.org/otbasili-terbiedegi-pozitivtik-psihologiyani-negizderi.html#Либеральдық_стиль | Отбасылық тәрбиедегі позитивтік психологияның негіздері | өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
Қағида:
Балаға талап
қояр алдында
алдымен
өзіне қой
Авторитарлық стиль
Ата-ана балының қандай болып өсетнің біледі.
Бала тәрбиесінде талап қоя біледі, сол талапта өте қатал
Баламен қарым-қатынаста бұйрық және қатты ережелерді қоя біледі.
Уақыттылы баламен әңгімелесуге уақыттары жоқ.
Бала көбінесе тұйық, қорқақ, көңілсіз, мазасыз.
Қыз бала мінезі жәй, көнгіш .
Ер бала мазасыз, агрессивті.
Либеральдық стиль
Баланы өте жоғары деңгейде бостандық береді, өте кешірімшіл
Қарым-қатынаста балаға сенімділік көрсетеді.
Баламен ашық әңгіме құра біліп, шекара қоймайды.
Бала отбасында өз уақытын, тәртібін бағалай алмайды.
Ата-ананың махабаты тым шеттен шыққан.
Индифференттік стиль
Тәрбиедегі мәселелер бірінші орында емес.
Балаға ешқандай шекара жоқ.
Балаға көңіл мүлдем аудармайды.
Бала өз проблемаларымен жеке қалады.
Тәртібінде ауытқушылақтар пайда болады.
Ата-анасы балам «бандит» деп өз ренішін білдіреді, бірақ оған не істерін білмейді. Және ешкімнің айтқан кеңесін тыңдамайды да жұртқа ол баласының тәрбиесімен айналысқанын көрсетеді, бірақ шындығында «баласының қылығын» мақтанышпен қабылдап, оған жиі қанағаттанады.
Ата-анасы «баласы туралы бәрін білгісі келуге» тырысады, баланың өзі шешуге тиісті істеріне ретсіз араласып, оның жеке басына сенімсіздік білдіреді.
Ата-ана балаға қарағанда өмірді жақсы білемін, тәжірибем мол деп есептейді. Сондықтан барлық қиыншылықты өз мойынына алып, барлық проблеманы шешуді алдын ала қамтамасыз етеді. Бала өз құқығын пайдалана алмай қалады.
Оның не туралы ойлап тұрғанын, не істегісі келіп тұранын білемін деп, ата-ана баласына ұрсады. Сенің бойыңда жаман қылықтар (жалқаулық, азарт, селқостық және т.б.) болмау керек деп сөгеді.
Отбасының барлық мүшелері баланы себеп болса, себеп болмаса да ұдайы мақтаныш тұтады. Баланың кейде істеген кемшіліктері, олқылықтары ескеріле бермейді. Баланың талабына әрқашан көңіл бөлініп, ол міндетті түрде қанағатандырылады.
Балның өзімен -өзі өсуі де мүмкін екенін ата-ана түсінеді. Радио, теледидар, балалар мекемелері бар. Баланың бойына біткен қасиет бар, ол өзін әлі көрсетеді. Сондықтан оны тәрбиелеп әуре болу қажет емес және оның тағдырына жауапкершілікті алу артық деп ойлайды.
Тәрбиенің аспектілері. Бала не талап етеді?
Күтім
(тамақ, жылулық, киім т.б.)
Қамқоршылық
Жан жылулығы
Мақтау
Жетекшілік әрі шекара
Жүйелік
Әке мен ананың ролін анық міндеттері
Ата-анаға сауалнама
Сіз қандай ата-анасыз? Тест
Нұсқаулық: Сіз балалрмен араласқанда жиі қолданатын сөз тіркестерін белгілеңіз (жақша ішінде баллдардың саны көрсетілген).
1.Саған неше рет қайталау керек? (2)
2.Маған кеңес беріңізші... (1)
3.Білмеймін, сенсіз мен не істер едім? (1)
4.Сен осынша кімге ұқсап туғансың?! (2)
5.Сенің достарың қандай тамаша! (1)
6.Сен осы кімге тартқансың? (2)
7.Мен сенің жасыңда... (2)
8.Сен менің тірегім және көмекшімсің! (1)
9.Мына достарың сенің не? (2)
10.Сен не туралы ғана ойлайсың? (2)
11.Сен менің нағыз ақылшымсың! (1)
12.Сен қалай деп ойлайсың, ұлым (қызым)? (1)
13. Жұрттың балалары бала сияқты, ал сен... (2)
14. Сен қандай ақылдысың! (1)
Нәтижесін бағалау:
5 – 7 балл: Сіз балаңызбен жақсы тұрасыз. Ол шын көңілден сізді сүйеді, құрметтейді, сіздердің қатынастарыңыз оның жеке тұлға болуына мүмкіндік береді.
8 – 10 балл: Сіздің балаңызбен қарым-қатынасыңызда пробеманы түсінбеушілік, оның бойындағы кемшілікті оның өзіне жабу сияқты күрделі жағдайлар бар.
11 және одан жоғары: Сіздің балаңызбен қатынасыңыз жүйелі емес. Оның дамуына кездейсоқ жағдайлар жиірек әсер етеді.
Ақиқат:
Балалар өмірден үйренеді, егер:
1. Егер баланы жиі сынаса, ол жек көруді үйренеді.
2. Егер оны жиі кінәләса, ол өзін әрқашан кінәлі сезінеді.
3. Егер мазақтай берсе – тұйық болып өседі.
4. Сіздің әдепсіздігіңіз оны дөрекілікке баулыйды.
5. Сіздің әділетсіздіңіз – оның адал еместігі.
Айтқанын орындамау немесе алдау үлкенге
деген құрметті жою.
Егер бала төзімді, шыдамды болып өссе,
ол басқаға да төзімді болады және жалғыз, қорғаусыз қалмайды.
8. Егер оны жиі қолдап отырса , ол өзіне сенуге үйренеді.
Егер оның жақсы істері мен пікірлерін қолдауды ұмытпасаңыз,
ол өзін бағалауды және бекзат болуға үйренеді.
Егер достық пен махаббатта өссе, әрқашан дос пен махаббатты табуға үйренеді. |
http://engime.org/otbasili-terbiedegi-pozitivtik-psihologiyani-negizderi.html#Тәрбиенің_аспектілері._Бала_не_талап_етеді | Отбасылық тәрбиедегі позитивтік психологияның негіздері | өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
өз-ара қарым-қатынас, серіктестік, ересектердің бала мен бір біріне деген тигізер ықпал мен әсер.
Қағида:
Балаға талап
қояр алдында
алдымен
өзіне қой
Авторитарлық стиль
Ата-ана балының қандай болып өсетнің біледі.
Бала тәрбиесінде талап қоя біледі, сол талапта өте қатал
Баламен қарым-қатынаста бұйрық және қатты ережелерді қоя біледі.
Уақыттылы баламен әңгімелесуге уақыттары жоқ.
Бала көбінесе тұйық, қорқақ, көңілсіз, мазасыз.
Қыз бала мінезі жәй, көнгіш .
Ер бала мазасыз, агрессивті.
Либеральдық стиль
Баланы өте жоғары деңгейде бостандық береді, өте кешірімшіл
Қарым-қатынаста балаға сенімділік көрсетеді.
Баламен ашық әңгіме құра біліп, шекара қоймайды.
Бала отбасында өз уақытын, тәртібін бағалай алмайды.
Ата-ананың махабаты тым шеттен шыққан.
Индифференттік стиль
Тәрбиедегі мәселелер бірінші орында емес.
Балаға ешқандай шекара жоқ.
Балаға көңіл мүлдем аудармайды.
Бала өз проблемаларымен жеке қалады.
Тәртібінде ауытқушылақтар пайда болады.
Ата-анасы балам «бандит» деп өз ренішін білдіреді, бірақ оған не істерін білмейді. Және ешкімнің айтқан кеңесін тыңдамайды да жұртқа ол баласының тәрбиесімен айналысқанын көрсетеді, бірақ шындығында «баласының қылығын» мақтанышпен қабылдап, оған жиі қанағаттанады.
Ата-анасы «баласы туралы бәрін білгісі келуге» тырысады, баланың өзі шешуге тиісті істеріне ретсіз араласып, оның жеке басына сенімсіздік білдіреді.
Ата-ана балаға қарағанда өмірді жақсы білемін, тәжірибем мол деп есептейді. Сондықтан барлық қиыншылықты өз мойынына алып, барлық проблеманы шешуді алдын ала қамтамасыз етеді. Бала өз құқығын пайдалана алмай қалады.
Оның не туралы ойлап тұрғанын, не істегісі келіп тұранын білемін деп, ата-ана баласына ұрсады. Сенің бойыңда жаман қылықтар (жалқаулық, азарт, селқостық және т.б.) болмау керек деп сөгеді.
Отбасының барлық мүшелері баланы себеп болса, себеп болмаса да ұдайы мақтаныш тұтады. Баланың кейде істеген кемшіліктері, олқылықтары ескеріле бермейді. Баланың талабына әрқашан көңіл бөлініп, ол міндетті түрде қанағатандырылады.
Балның өзімен -өзі өсуі де мүмкін екенін ата-ана түсінеді. Радио, теледидар, балалар мекемелері бар. Баланың бойына біткен қасиет бар, ол өзін әлі көрсетеді. Сондықтан оны тәрбиелеп әуре болу қажет емес және оның тағдырына жауапкершілікті алу артық деп ойлайды.
Тәрбиенің аспектілері. Бала не талап етеді?
Күтім
(тамақ, жылулық, киім т.б.)
Қамқоршылық
Жан жылулығы
Мақтау
Жетекшілік әрі шекара
Жүйелік
Әке мен ананың ролін анық міндеттері
Ата-анаға сауалнама
Сіз қандай ата-анасыз? Тест
Нұсқаулық: Сіз балалрмен араласқанда жиі қолданатын сөз тіркестерін белгілеңіз (жақша ішінде баллдардың саны көрсетілген).
1.Саған неше рет қайталау керек? (2)
2.Маған кеңес беріңізші... (1)
3.Білмеймін, сенсіз мен не істер едім? (1)
4.Сен осынша кімге ұқсап туғансың?! (2)
5.Сенің достарың қандай тамаша! (1)
6.Сен осы кімге тартқансың? (2)
7.Мен сенің жасыңда... (2)
8.Сен менің тірегім және көмекшімсің! (1)
9.Мына достарың сенің не? (2)
10.Сен не туралы ғана ойлайсың? (2)
11.Сен менің нағыз ақылшымсың! (1)
12.Сен қалай деп ойлайсың, ұлым (қызым)? (1)
13. Жұрттың балалары бала сияқты, ал сен... (2)
14. Сен қандай ақылдысың! (1)
Нәтижесін бағалау:
5 – 7 балл: Сіз балаңызбен жақсы тұрасыз. Ол шын көңілден сізді сүйеді, құрметтейді, сіздердің қатынастарыңыз оның жеке тұлға болуына мүмкіндік береді.
8 – 10 балл: Сіздің балаңызбен қарым-қатынасыңызда пробеманы түсінбеушілік, оның бойындағы кемшілікті оның өзіне жабу сияқты күрделі жағдайлар бар.
11 және одан жоғары: Сіздің балаңызбен қатынасыңыз жүйелі емес. Оның дамуына кездейсоқ жағдайлар жиірек әсер етеді.
Ақиқат:
Балалар өмірден үйренеді, егер:
1. Егер баланы жиі сынаса, ол жек көруді үйренеді.
2. Егер оны жиі кінәләса, ол өзін әрқашан кінәлі сезінеді.
3. Егер мазақтай берсе – тұйық болып өседі.
4. Сіздің әдепсіздігіңіз оны дөрекілікке баулыйды.
5. Сіздің әділетсіздіңіз – оның адал еместігі.
Айтқанын орындамау немесе алдау үлкенге
деген құрметті жою.
Егер бала төзімді, шыдамды болып өссе,
ол басқаға да төзімді болады және жалғыз, қорғаусыз қалмайды.
8. Егер оны жиі қолдап отырса , ол өзіне сенуге үйренеді.
Егер оның жақсы істері мен пікірлерін қолдауды ұмытпасаңыз,
ол өзін бағалауды және бекзат болуға үйренеді.
Егер достық пен махаббатта өссе, әрқашан дос пен махаббатты табуға үйренеді. |
http://engime.org/bafdarlamasi-1-redakciya-v2.html | Бағдарламасы №1 редакция | ПӘННІҢ ОҚУ – ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ “Диплом жұмысын зерттеу түрінде” 5В010700 - “Бейнелеу өнері және сызу ”
мамандығына арналған ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ
Семей
2014
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 2-сі
Мазмұны
Глоссарий
Тәжірибелік сабақтар
Студенттің өздік жұмыстары
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
Беттің 3-сі
1 ГЛОССАРИЙ
Автор – автор ( көркем өнер, ғылым, жасаушы адам); автор проекта жобаның авторы. Активный – белсенді; активный член кружка – үйірменің белсенді мүшесі. Багет – багет (рама жасауға керекті бояулы планка). Виртуоз– виртуоз, асқан шебер, үздік шыққан өнерлі. Глоссарий – глоссарий (ескі мәтіндегі түсініксіз сөздерге берілген түсінік, сөздік). Идея – идея,ой,сана. Изучить – үйрену,оқып білу; (иследовать, ознакомиться) байқап білу, зерттеп білу, зерттеп тану. Иллюстрация – иллюстрация,мәтінің мазмұнын суретпен сипаттау, мысалмен түсіндіру. Коллоквиум – коллоквиум (оқушылардың білімін сынау мақсатымен жүргізілетін әңгіме). Компоновать– құрастыру, тұтастыру. Конспект – (бірдеменің мазмұнын қысқаша жазған мәтін). Конструкция – түзіліс,құрылыс, үйлесім. Монография– монография (бір мәселені,бір тақырыпты зерттеуге арналған ғылыми кітап). Наглядность – көрнекілік (көрнекі құрал, стенд).
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 4-сі
Нюанс– өң, нәзік айырмашылық.
Сноска – сілтеме,түсіндірме. Стандарт – стандарт, үлгі. Стиль – (қазіргі заман стиліне сай бөлу, стильді киім, стильді бейнелеу) Модель – үлгі,кейіп. Киім үлгісінің моделі. Фактура – матаның фактурасы, өңнің, реңнің сипаты.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
Беттің 5-сі
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР
1 Тақырып: Диплом жұмысын орындаудың негізгі талаптары Сабақтың мақсаты: Диплом жұмысын орындаудың негізгі талаптарын
меңгеру. Негізгі сұрақтар, тапсырма:
Студенттің өз мамандығы бойынша алған білімінің ғылыми – теориялық және тәжірибелік қорытындысының негізі.
Мамандықтың мақсаты, міндеті және жобалау талаптары.
Арнайы оқулықтар мен оқу – әдістемелік материалдардан диплом жұмысын орындаудың негізгі талаптарын конспект жазу.
Әдістемелік ұсыныстар:
Диплом жұмысының түсінік хаты және тәжірибелік жұмыстарын орындау міндеттерінің негізгі талаптары мен жобалау түрлері төмендегідей болуға тиіс.
Студент өз мамандығы бойынша өткен курстардағы алған білімдерінің түйінін, яғни ғылыми – теориялық, мамандық, оқу – әдістемелік және тәжірибелік дайындық дәрежесін көрсетеді;
Диплом жұмысына қойылатын сұрақтар мен проблемалық мәселелерді әдістемелік зерттеу мен зксперименттік тәжірибе жасау негізінде көрсетіп беруге тиіс;
Диплом жұмысының тақырыбын, оқу процестері кезінде алған көркем білім мен эстетикалық тәрбиеге лайық ашып беруі тиіс;
Қазіргі заман талаптарына сай келетін әрі сұранысқа ие болатын оқу – тәрбиелік маңызы бар тақырыпты ғылыми – әдістемелік жолмен дәләлдеп беруге тиіс;
Диплом жұмысының тәжірибелік бұйымдарын заман талабына сай көркем безендіруге тиіс;
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 6-сі
Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
2 Тақырып: Диплом жұмысының көлемі мен мазмұнын анықтау. Сабақ мақсаты: Диплом жұмысының (жобаның) мазмұны мен құрылымын анықтау. Негізгі сұрақтар, тапсырма:
Диплом жұмысының көлемін зерттеу материалдарына сүйене жоспарлау.
Диплом жұмысының мазмұнын таңдап алған өнер бағыты бойынша құру.
Диплом жұмысының қолжазбасында мектептегі оқыту әдістемесін ережеге сай орындау.
Тәжірибелік сабақта, кафедрада бекітілген тақырыптың қолжазба құрылымы мен мазмұнын жазуды жүзеге асыру. Әдістемелік ұсыныстар: Диплом жұмысы өзінің мазмұны жағынан жоғары оқу орнын бітіруші курс студентінің нақты мамандық бойынша өздігінен дайындайтын қолжазба түріндегі ғылыми – зерттеу жұмысы болып табылады. Диплом жұмысының көлемі, ереже бойынша 60-90 бетке дейін (кейбір жағдайларда гуманитарлық
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 7-сі
мамандықтар бойынша 100 бетке дейін) Қосымшалар диплом жұмысының (жоба) көрсетілген көлеміне енгізілмейді.
Егер диплом жұмысының қолжазбасының теориялық бөлімінде мәтін көлемі ереже талаптарына қарағанда шағын көлемде болса, ондай жағдайда диплом жұмысының жетекшісі бұған ерекше мән беру керек. Қолжазба шағын көлемде бола тұрса да, оның мазмұны нақты дәлелдермен әрі түсінікті, әрі тұжырымдалған болуға тиіс. Осы сұраққа, пікір беруші және Мемлекттік комиссия ерекше көзқараспен қабылдаулары керек.
Диплом жұмысының құрылымдық элементтеріне мыналар жатады:
мұқаба (сыртқы беті);
титул беті;
диплом жұмысының орындалуына тапсырма;
мазмұны;
кіріспе;
негізгі бөлім;
қорытынды;
пайдаланылған әдебиеттер тізімі;
қосымшалар;
Үлкен көлемдегі диплом жұмыстары (мысалы: комплексті көркем – декоративті және мектеп немесе басқа да интерьерлерді безендіру жұмыстары болса) бір топ студенттердің бірлесуімен ұжымдық жұмыс болуы мүмкін. Мұндай жағдайда комплексті жұмыс жасау кезінде әр студенттің шығармашылық үлесі жеке – жеке бағаланады.
Диплом жұмысының тәжірибелік бөлімінің әр нәрсесі көркем безендірілген болуға тиіс. Қолжазбаның мазмұнын өте сапалы құрастырғанда ғана мәтіннің мағынасы мен ғылыми негізгі тараулары 3 немесе 4 бөлімнен құралғаны дұрыс. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 8-сі
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
сұраныстарына сәйкестендіру тәртібі. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Диплом жұмысында қойылған сұрақтар мен проблемаларды әдістемелік зерттеу негізінде жүргізу мәселелерін талдау.
Білім берудің қазіргі заманға сәйкестендірілген бағыттарын зерттеу.
Тақырыптық оқу – тәрбиелік маңыздылығын ғылыми – зерттеу материалдарынан оқу арқылы оның әдістемелерін құрастыру.
Әдістемелік ұсыныстар: Диплом жұмысының зерттеу әдістемелері білім берудің ережелеріне қайшы келмеуі керек. Диплом жұмысшының қолжазбасы да тәжірибелік жұмыстары да ғылыми әдістемелерге бағытталған болуы шарт. Зерттелген объкетілер бойынша ғылыми негізделген теориялық тұжырымдамалардың ережелеріне сәйкестендіріліп әдістеме құрылуы керек. Нақты мәселелерді шешуді қамтамасыз ететін ғылыми – әдістемелік нәтижелердің болуы міндетті. Қолжазбаның мәтіні әдістемелік сабақтастандырылған болуға тиіс. Диплом жұмысы белігі бір мамандық пен ғылыми саланың өзекті мәселелерін, зерттеу және өзбетінше ізденіс нәтижелерін қорытындылайды. Жұмыс барысында ғылыми зерттелген әдістемелерді пайдалануды диплом қорғаушы негізгі міндеттері деп түсінулері керек. Жалпы, диплом жұмысының құрылысы жүйелі талданып нақты дәлелдермен бекітілуі керек.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 9-сі
Диплом жұмысының негізгі бөлімінде, орнындалған дипломдық зерттеулердің мәнін, мазмұнын, әдістемесі мен диплом жұмысының негізгі қорытындыларын білдіретін мәліметтер келтеріледі.
Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
4 Тақырып: Ғылыми және арнайы әдебиеттермен жұмыс жасау әдістемелері, теориялық материалды талдау. Сабақтың мақсаты: Дипломшы бекітіліп берген тақырып бойынша ғылыми
әдебиеттер мен оқу – әдістемелік материалдарды
жинақтау тәртібі. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар: Диплом жұмысы диплом қорғаушының қорытынды еңбегі болып саналады. Алдыңғы курстардағы алған білімдерін жинақтау, ғылыми талдау және теориясы мен тәжірибелік жұмысының нәтижелерін зерттеп көрсету. Диплом қорғаушы өзінің тақырыбына қажетті әдебиеттерді таңдап алуды негізгі мақсаттарының бірі деп білу керек. Егер бұл жұмыс қиындық тудырса жетекшінің көмегіне немесе сол саладағы мамандардың кеңесіне сүйенген абзал. Арнайы әдебиеттердегі қажетті деген материалдарды алдымен мазмұнынан оқып танысқан жөн.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 10-сі
Теориялық материалдарды талдағанда олардың қазіргі заманға лайық жаңашылдығын ескерген өте маңызды. Қолжазбаның бөлімдері мен параграфтарының тақырыптарына қажетті материалдардың жоспарын жасап, қысқаша тұжырымдалған мәтін жасап алу өте маңызды. Жинақталған
материалдарды талдап бір жүйеге келтіру де диплом қорғаушының басты міндеттерінің бірі.
Зерттелген объекті бойынша нақты ұсыныстар жасалуы қажет. Болашақта, орта мектепте қолданылатын әдістемелік материал болуға тиіс. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
5 Тақырып: Диплом жұмысының қолжазба жоспарын құрастыру талаптары. Сабақ мақсаты: Диплом жұмысының қолжазбасын жазудың алдында жоспар құрудың талаптарын меңгеру. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Түсінік хаттың жоспарын құрастыру ережелері мен тәртібі.
Жоспар жасау тәртібі мен оған қойылатын талаптар.
Кез келген ғылыми – әдістемелік жұмыс жасағанда жоспар құрып алу өте маңызды. Жоспар істің бағытты жүруіне негіз болады. Сол себепті әр студент өзінің таңдап алған тақырыбы бойынша жоспар жасауды алдымен іске
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 11-сі
асырулары керек. Жоспарда теориялық және тәжірибелік міндеттер бірдей көрсетіледі.
Диплом жұмысының жобасы орындалған, кафедра атауы;
Шектеуіш гриф (қажет болғанда);
Кафедра меңгерушісінің бекітілген қолы;
Жұмыстың түрі – диплом жұмысы;
«тақырыбына» деген сөздің көрсетілуімен, диплом жұмысының тақырыбының атауы;
Мамандықтың атауы және коды;
Сол жағында «орындалған» қарама – қарсы оң жағынан студенттің тегі және аты жөні;
Бір жол төмен «ғылыми жетекшінің ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы және тегі мен аты жөні, қала және жыл көрсетіледі»;
Мұқабаны рәсімдеу үлгісі және титул беті Б және В қосымшаларына сәйкестендіріледі.
Диплом жұмысының мазмұны кіріспе бөлімін, реттік нөмірлер және барлық тараулардың атауларын, тараушаларды, қорытындыны, пайдаланған әдебиеттер тізімін, беттердің нөмірлері көрсетілген қосымшаларын қамтиды.
Диплом жұмысының негізгі бөлігінде, орындалған дипломдық зерттеулердің мәнін, мазмұнын, әдістемесі мен диплом жұмысының негізгі қорытындыларын білдіретін мәліметтер келтіріледі.
Қолжазба жоспарында алынған тақырыптың тарихынан мәліметтер, зерттелген ғылыми материалдарға талдау жасау, тақырыптың ғылыми –
әдістемелік бағыттарын анықтау және талдау, тақырыптың орта мектептегі пайдалы маңызын дәлелдеу т.б.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 12-сі
Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
қойылатын ережелік тәртібін меңгеру. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Диплом жұмысының мәтінін жазудың негізгі талаптары.
Мәтіннің ғылыми – әдістемелік бағыттары.
Мәтінді жазу тәртібі.
Диплом жұмысының қолжазбасының мәтінін ғылыми ережелерге сүйеніп жазу тәртібін әр студент өз тақырыптары бойынша орындау. Әдістемелік ұсыныстар: Диплом жұмысының кез келеген бөлімінің мәтіні арнайы ережелер мен принциптерге сүйене жазылады. Мәтін жинақы әрі деректі дәлелдерге сүйене жазылады. Диплом жұмысы компьютер, принтер арқылы А4
форматты ақ қағаздың бір жақ бетіне бір интервал (аралық) сақтай отырып орындалады. Шрифт – қалыпы, кегель 14. Диплом жұмысының мәтіні жан – жағынан қалтырылған ашық орындардың мына мөлшерін сақтай отырып
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 13-сі
басылуы тиіс: сол жағынан – 30мм, жоғары жағынан – 20 мм, оң жағынан – 10 мм және төменгі жағынан – 25 мм.
Айқындалып назар аударылатын терминдерге, мысалдарға т.б. компьютерлік жағдайлардағы түрлі гарнитурлы шрифтарды пайдалануға рұқсат беріледі. Диплом жұмысының орындау тәсіліне қарамастан басылған мәтіннің сапасы мен иллюстрациялардың, кестелердің рәсімделу ЭЕМБ – дан басып шығарылған кездегі айқындығы талапты қанағаттандырылуы тиіс. Диплом жұмысының мәтінінде ғылыми еңбектерге, сала бойынша жазылған деректерге келтірілген мәліметтер, сілтемелер болуы қажет.
Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
7 Тақырып: Библиографияға қойылытын талаптар. Сабақ мақсаты: Диплом жұмысының түсінік хатын жазуда қолданылатын
библиографиялық материалдарды іріктеу. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Негізі әдебиеттерді таңдау және іріктеу.
Анықтамалық және мұрағат материалдарымен жұмыс жүргізу.
Басқа да ғылыми материалдармен жұмыс жасау.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 14-сі
Тақырыпқа қажетті библиографиялық материалдар мен құжаттарды іріктеуді жетекшінің басшылығымен жүргізіледі. Оқулықтар мен ғылыми материалдардағы диплом тақырыбына қажетті деген тақырыптарының тізімін жасап алған маңызды. Библиография диплом жұмысының теориялық бөлімінің қорытынды бөлімнен кейін жазылады. Библиография тізімін алфавиттік ретпен жазу ұсынылады. Кейбір жағдайда тақырыптар мен бөлімдердің мәтін мазмұнының ретімен жазуға да болады. Библиографияның алфавиттік жазылу реті төмендегідей:
Реттік нөмірі.
Автордың аты.
Кітаптың атауы.
Қала атауы.
Баспасөз.
Шыққан жылы.
Библиографияның соңында пайдаланылған ғылыми дәлелдердің реттік саны мен беттері көрсетіледі. Зерттеу барысында қолданылған әдебиеттер 100ден кем болмауға тиіс. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 15-сі
8 Тақырып: Диплом жұмысының мазмұны мен көлемін анықтау. Сабақ мақсаты: Диплом жұмысының мазмұны тақырып мақсаттары мен
зерттеу міндеттеріне байланысты анықталуы қажет. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Диплом жұмысының мазмұны нақты зерттеу мақсатына сәйкес құрылуы керек.
Мазмұн тақырыптары, айқын әрі түсінікті болуға тиіс.
Диплом жұмысының түсінік хатының тақырыптар көлемі жинақы болғаны шарт.
Диплом жұмысының мәтінін жазбастан бұрын оның мазмұнын анықтап құрастырып алу қажет. Зертелетін тараулардың көлемі 3 немесе 4 бөлімнен аспауға тиіс. Дипломшы әр бөлімдегі тақырыптар ретінің сабақтастығын сақтауы шарт. Тақырыптар ықшам, әрі мазмұнды, әрі ғылыми негізге бағытталған болуға тиіс. Әр тақырыпшаның мәтінінің көлемін студент өзі
анықтайды. Тақырыптар диплом жұмысының мазмұнына сәйкес зерттеу материалдарына сүйене отырып, нақты, әрі ұғынықты мәтінде жазылуын қадағалау қажет. Мәтін көлемі шағын болса да оның мазмұны дипломшының зерттеу ойының түйініне жауап беруге тиіс. Зерттеудің оқу – әдістемелік бағыты да айқын болғаны жөн. Парақ саны шамамен 70 беттен кем болмауға тиіс. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 16-сі
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
9 Тақырып: Оқу – әдістемелік құжаттарды құрастыру (жоспар, технологиялық карта т.б.) Сабақ мақсаты: Оқу – әдістемелік құжаттарды құрастыру, ережелерін
анықтау. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Диплом жұмысының жоспарын жасау әдісі.
Технологиялық карта құрастыру.
Диплом жұмысының түсінік хатын жазуды бастамастан бұрын арнай әдебиеттерді жинақтап жұмыс жоспарын құру міндетті шара. Жоспар теориялық бөлім мен практикалық жұмыстарға бірдей жасалады. Оқу әдістемелік жұмыстардың мөлшерін, тақырыптың мазмұнына сәйкес құру қажет. Бейнелеу өнері және сызу мамандықтары бойынша сабақ жоспарларының үлгісін жасап көрсету де дипломшылардың міндеті. Сабақ
жоспарлары стандартқа сәйкес болуға тиіс. Сонымен бірге диплом жұмысының жоспарын жасап ондағы мақсаттар мен міндеттерді, сағат санын көрсетіп құжат жасау да шарт. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 17-сі
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
10 Тақырып: Диплом жұмысының қосымшалары: иллюстрациялар, эскиздер,схемалар, плакаттар, модельдер т.б. Сабақтың мақсаты: Диплом жұмысының қосымша бөліміне қатысты
ережелік мәліметтерді білу. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Диплом жұмысының түсінік хатында қандай қосымшалар болуы мүмкін?
Қосымшалардың бірыңғай жүйесі мемлекттік стандарттың талаптарына сай болу.
Иллюстрациялар мен схемаларды орналастыру тәртібі.
Иллюстрацияларға сілтеме жасау тәртібі.
Әдістемелік нұсқаулар:
Диплом жұмысын рәсімдеу тәртібінде қосымшалардың мәтінін, суретін орналастыру ережесі белгіленеді. Диплом жұмысындағы иллюстрациялар (сызбалар, карталар, схемалар, кестелер, диаграммалар, түсірілген фото суреттер) бірінші немесе келесі беттерде екендігі ескертілген мәтіннен
кейін орналасуы керек. Барлық иллюстрацияларға сілтемелір болуы қажет. Диплом жұмысына орналасқан сызбалар, кестелер, схемалар, иллюстрациялар конструкциялық құжаттардың бірыңғай жүйесі (БЖКҚ) мемлекеттік стандарттың талаптарына сай болуы тиіс.
Қосымшалардағы иллюстрациялардан басқа иллюстрациялар араб сандарымен басынан аяғына дейін нөмірленуі тиіс.
Егер сурет біреу болса, онда ол «Сурет 1», «Сурет» сөзі және оның атауы жолдың ортасынан жазылуы тиіс.
Иллюстрацияларды бөлімдер шеңберінде (ішінде) нөмірлеуге болады. Мұндай жағдайда иллюстрациялар нөмірі нүктемен бөлінген бөлімнің нөмірі тұрады. Мысалы: сурет 1.1, 1.2, т.с.с. мәтін: Сурет1. Интерьер композициясы.
Иллюстрацияға сілтеме жасау барысында нөмірлеуде «2 суретке сәйкес» деп жазу қажет. Диплом жұмысының мәтінінде барлық қосымшаларға сілтеме болуы тиіс. Қосымшалар мәтіндегі сілтемелердің ретіне қарай орналасады. Әрбір қосымша жаңа беттен басталып «Қосымша» сөзі мен атауы беттің жоғарғы жағының ортасында көрсетілуі тиіс. Қосымшалардың диплом
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 18-сі
жұмысының қалған бөлімдерімен басынан басталатын ортақ нөмірлері болуы тиіс. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
11 Тақырып: Интерьер және экстерьер дизайны. Олардың өзгешеліктері және калькуляция құрастыру. Сабақтың мақсаты: Интерьер мен экстерьер дизайнының көркемділігі мен эргономикалық конструкциясын құрастыру. Негізгі сұрақтар, тапсырмалар:
Интерьер эскизін құру.
Экстерьер жобасын жасау.
Калькуляция құрастыру және есептеу.
Әдістемелік нұсқаулар: Болашақ мамандар дизайн өнерінің негіздерін жақсы білулері керек. Ол үшін графикалық жобалау және дизайн объектілерінің көлемді – кеңістіктік мәселелерін меңгеріп модель жасау процесінде қолдана білуді меңгерген дұрыс. Интерьер дизайнының жобасын жасау күрделі міндет, ол үшін
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 19-сі
өлшемдерін алып интерьер кеңістігін мұқият зерттеу мен елестетуді меңгерген жөн. Одан соң архитектуралық композиция құру процесіне көшу керек. Осы ретте интерьердегі архитектуралық детальдарды да естен шығармаған абзал.
Экстерьер дизайнының графикалық нұсқауларын жасағанда бұрыңғы жасалған дизайндық ойларды есепке алу өте маңызды. Өлшемдерді есепке алу, калькуляциясын есептеп шығару да өте маңызды. Жасалған жоба не эскиз объектінің қоршаған ортаға сәйкестігін де көрсетіп тұруы керек. Жобада интерьердің не эскиздердің бояу түстерінің өзара қарым – қатынасын да ашып беруі қажет. Модель жасау кезінде кеңістікті сезіну, кеңістіктегі композиция құру әдістеріне аса мән берген түпкі ойға жеткізеді. Әдебиеттер:
Положение об учебно – методическом комплексе. П.01.04/2006 Семей, 2009
Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жоба) орындау ережесі. ҚР МЖМБС 5.03.016 – 2009 Алматы
Типовые учебные программы, Бакалавриат по специальности 050107 «Изобразительное искусство и черчение» ІІ часть. Алматы, 2005.
Общие требования к оформлению текстовых документов. СТН 514-06-2005. Семипалатинск 2007.
Арнхойм Р. Искусство и визуальное восприятие М., 1962
Кудрящев К.В. Проблемы изобразительного языка архитектура и дизайнера. М. 1995
Нешумова Б.Г. Художественное – проектирование М.,1989
Основы кредитной системы обучения в Казахстане/ под общей редакцией Ж.А. Кулекеева, Г.Н.Гамарника, Б.С.Абдрасилова
12 Тақырып: Диплом жұмысының практикалық (шығармашылық) бөлімінің
сапасына қойылатын талаптар. Сабақтың мақсаты: Диплом жұмысының ережелеріне сәйкес практикалық
істелген жұмыстың көркемдік сапасына жетілдіру
міндеттері.
ПОӘК 042 33.1.34/03-2014
№1 Редакция 03.09.2014
23 Беттің 20-сі
Негізгі сұрақтар, талаптар:
Дипломшының практикалық объектісінің талапқа сай көркемделуі.
Диплом жұмысының қазіргі заман сұранысына жауап бере алатын дәрежесі.
Істелген жұмыстың көркем сапасы стандартқа сәйкес болуы.
Әдістемелік нұсқаулар: Диплом жұмысының практикалық бөлімі жоба және эскиз жасаудан басталатыны белгілі. Сол жасалған эскиз неғұрлым көркем, композициялық құрылымы жоғары деңгейде болса, негізгі практикалық жұмыс сапалы болады. Интерьер немесе экстерьер дизайны қазіргі заманның талабына лайықты болуға тиіс. Ондағы орындалған объектілер өте сапалы, шығармашылық ізденістерінің талаптарына жауап беруге тиіс. Ұқыпты орындалған жұмыстар осы талаптарға жауап береді.
Диплом жұмысындағы қабылданған шешімнің және барлық деректердің объективтілігі мен дәлдігі туралы жауапкершілікті студент – диплом жұмысының авторы – өз мойнына алады. |
http://engime.org/2-saba-tairibi-jemistermen-kokinister.html | 2. Сабақ тақырыбы: Жемістермен көкіністер | НО 2018-1 тобының студенті Ертуганова Перизат.
Дүниетану сабақтарында түсініктермен ұғымдарды қалыптастырудың әдіс-тәсілдері
1.Сұрақ:
Суретте қандай табиғат құбылыстары берілген?Жаз,күз,қыс,көктем мезгілдерінде қандай ауа райы болады?
2.Сабақ тақырыбы:Жемістермен көкіністер.
Жемістер мен көкіністерді бөлек теріп себетке сал. |
http://engime.org/lekciyalar-kursi-redakciyasin-bascargan-mapux-gilimdarini-dokt.html | Лекциялар курсы Редакциясын басцарган mapux гылымдарының докторы | ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
Лекциялар курсы
Редакциясын басцарган mapux гылымдарының докторы, профессор Қ. C. Қаражан
Алматы 2009
УДК 94(574) ББК 63.3(5Қаз)я73 Қ 18
Баспага әл-Фараби атындагы Қазақ үлттъщ ymteepcwnemi mapitx факулътетінің Ғылыми кеңесі және Редакциялыц-баспа кеңесі үсынган
Пікір жазғандар:
тарих ғылымдарының докторы, профессор Қ. M. Атабаев тарих ғылымдарының докторы, профессор M. Ж. Әбдіров
Авторлар ркымы:
Қ. C. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф. A. Қозыбақова, T. Мекебаев, C. C. Саржанова, C. Смагұлов, Ш. Б. Тілеубаев.
Қ 18 Қазақстан тарихы: Лекциялар курсы.
Редакциясын басқарған тарих ғылымдарының докторы, профессор Қ. C. Қаражан.— Алматы: Нұр-пресс, 2009.— 376 б.
ISBN 9965-813-69-8
Тарих емес факультеттердің студенттеріне арналған Қазақстан тарихының ежелгі дәуірінен қазіргі заманға дейінгі аралықты қамтитын лекциялар курсын кредиттік оқыту жүйесінің талаптарына сай эл-Фараби атындағы Қазақ ұлттык университеті тарих факультетінің Қазақстанның жаңа жэне қазіргі заман тарихы кафедрасының ркымы дайындаған. Авторлар ркымы қасіретті, күрделі жэне ұлы оқиғаларға толы көне дәуірден бүгінгі күнге дейінгі Қазақстанның тарихи тәжірибесін қарастырады. Оқу қүралы жаңа деректер негізінде қүрастырылған. Оқулық мазмүны проблемалық түрғыдан баяндалып, Қазақстанның өткені мен бүгінгі қүбылыстарын объективті түрде көрсетуге бағытталған. Лекциялар курсы жоғары жэне орта арнайы оқу орындары, жалпы білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушыларына арналған.
қ
0503020905 00(05)09
ISBN 9965-813-69-8 © Авторлық үжым, 2009. © Нүр-пресс, 2009.
КІРІСПЕ
Кейінгі жылдары Қазақстан тарихы бойынша біршама оқу- лықтар жарық көрсе де, еліміздің тарихының элі де болса, жете қа- растыратын қалтарыстары баршылық. Бүл лекциялар курсы бүрын сыңаржақ қарастырылып келген тарихи оқиғаларға жаңаша баға берумен қатар, Қазақстан тарихының кезінде жазуға тыйым салған "ақтаңдақ" беттерін де тарих оқулығына қойылатын бүгінгі биік та- лаптар түрғысынан саралаған. Біздің қазіргі заманғы тарихымыздың aca ауыр түстары кеңестік экімшіл-эміршіл кезеңмен сэйкес келеді. ¥сынылып отырған лекциялар курсы міне, осы кезеңнің қайшылықты түстарының кейбір көлеңкелі, бірақ тарихымызда үзақ жылдар бойы "жабық" болып келген мэселелерін жаңа, егемен елдің тарихы түрғысынан баяндауға қүрылған. Кеңестік тоталитарлық жүйенің жазықсыз жазалауына үшыраған халқымыздың көрнекті мемлекет, ғылым мен мэдениет қайраткерлерінің еңбегіне лайықты баға берілген.
Болашаққа тағылым болу үшін өткен жолымызды зерделегеніміз абзал. Ол үшін бүгінгі үрпақ ата-тек сабақтастығын қаз-қалпында, кэусар күйінде білуге тиіс, тек қана шындық айтылуы керек. Міне, осы түрғыдан алғанда бүл лекциялар курсы бүгінгі күннің талаптарына жауап береді. Себебі, онда өткен тарихтың өзекті мәселелері көтеріліп, олар бар мүмкіндігінше толық та жан-жақты қамтылған. Лекциялар курсында Қазақстанның ежелгі заманнан бастап бүгінгі күнге дейінгі тарихы жоғары оқу орындарының тарих емес мамандықтарының студенттеріне кредиттік оқу жүйесіне сай типтік бағдарлама көлемінде баяндалады. Әсіресе, тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшу жағдайлары, оның негізгі кезеңдері, жаңа экономикалық саясатты қалыптастырудағы қиыншылықтар мен қайшылықтар, еліміздің әлеуметтік-экономикалық жэне мәдени дамудағы кейінгі жылдардағы қол жеткен табыстары, тэуелсіз Қазақстанның элемдік қауымдастықтағы алып отырған орны мен рөлі Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 1997 жылдан бергі Қазақстан халқына Жолдаулары жэне т.б. еңбектері пайда- ланылып, ең соңғы мәліметтер келтіріліп, студенттерге қажетті деңгейде жазылған.
Қазақ халқы өзінің жерін, елін, тәуелсіздігін сақтап қалу жо- лында талай қуғын-сүргіндерден өтіп, «ат ауыздығымен cy кешкен, ep толарсақтан саз кешкен» замандарды өткерген. Қазақтың кең- байтақ, қазынаға бай жеріне, берекелі еліне сырттан кім көз аларт- пады дейсіз. Жайылымдық жер, жазиралы алқаптар мен сан тарау сауда жолдары үшін болған қақтығыстар үздік-создық жалғаса келе ондаған жылдарға созылған соғыстарға айналғаны тарихтан мэлім. Солардың бэрінде қазақ халқының «мың өліп, мың тірілгенін», тарихи-тағдырдың түщысынан гөрі ащысын көп татқанын жақсы білеміз.
Сан ғасырлық тарихымыздың асыл қазыналары түгел ашыл- ды, жүмбақтары түтас шешілді деу асылық болар. Түгенделмеген дүниеміз, қалпына келтірілмеген қатпарлы тарихи шындықтарымыз элі де қаншама. Егемен ел болып, еңсе көтергелі бері ғасырлар ауқымына жүк боларлық қыруар шаруа атқарылса да рухани кемелдікке қол жеткізу үшін алдағы уақытта да тынымсыз ізденіс, тыңғылықты зерттеулер бір сәтке толастамайды деп ойлай- мыз. Қолдарыңызға тиіп отырған осы лекциялар курсында туған Отанымыздың шежіре-баянын жан-жақты жүйелеп, ғылыми- танымдық түрғыда оқырман назарына үсынуға алғашқы қадам жасалды. Егер осы оқулық тарихи болмысымызды тануға септігін тигізіп жатса, діттеген мақсатымыздың орындалғаны деп білеміз.
Елімізге қатысты маңызды оқиғалар мен тарихы жөніндегі зерттелген, ғылыми-ақпараттық айналымға түскен деректерді мүмкіндігінше мол қамтуға тырыстық. Тарих тәжірибесі — үрпақтардың кешегісі мен бүгінгісінің ең сүбелі, нағыз прогресшіл қасиеттерін біріне-бірін жалғастыратын өмір эстафетасы. Бүгінде Қазақстанның толыққанды тәуелсіз мемлекет болған жағдайында тарихымызды білу, қазақ халқы жинақтаған бай тәжірибені игеру, жаңа үрпаққа білім беру мен тәрбиелеуде, олардың белсенді өмірлік айқындамасын қалыптастыруда мейлінше маңызды. Тарихқа, тарихи бастауларға, тәжірибеге біз қаншама терең үңілсек, қоғамдағы қазіргі жағдайды соғүрлым жақсы түсінетін, білетін боламыз.
Міне, осы түрғыдан алғанда үсынылып отырған оқулық кеңестік қоғамның тоталитарлық басқару жүйесінің езгісінде болған өткен тарихымыздан тағлым алғызып, тарихи шындықты бүрмалаудан сақтандырады. Оқу қүралында берілген материалдар тарихтың көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі көптеген мәселелерді қайта қарастырып, жаңа баға беруге, ақтаңдақ беттерді ақиқат шындықтармен толастырып, студенттер мен оқырмандардың ой-өрісін кеңейтіп, тарихты бүгінгі күн түрғысынан зерделеуге мүмкіндік беретіндігіне күмэн жоқ. Бүл оқу қүралы өткенімізді білуге, оны бүгінгі қалыптасқан ойлау жүйесі мен көзқарастар түрғысынан түсінуге, студенттердің ынта-ықыласын бүрынғыдан да арттырары сөзсіз.
¥сынылып отырған лекциялар курсы Қазақстан тарихы бойын- ша студенттерге оқылып жүрген дәрістер мен семинар сабақтарын толықтырып, егеменді еліміздің тарихы бойынша жазылатын жаңа оқулықтарға қажетті тың деректер мен мағлүматтар береді деген сенімдеміз. Сондай-ақ халқымыздың тарихын жастардың зердесіне қүйып, оларды осы тарихтың тағлымымен таныстырудың, әсіресе, жоғары, орта оқу орындарында оқып жүрген студенттердің тарихи санасын бүгінгі талаптар түрғысынан қалыптастыруда белгілі бір үлес қосады деген ойдамыз. Бүгінгі күнде Қазақстан тарихының тереңдетіп оқытылуы, мүндай лекциялар курсына студенттердің aca зэру екенін көрсетіп отыр.
1-тақырып ЕЖЕЛГІЗАМАНҒЫ ҚАЗАҚСТАН
шмтшттшттшшшшшшшшш^
Қазацстан mac гасыры дәуірінде
Қазацстан аумагындагы цола дәуірі
1. Қазақстан тас ғасыры дәуірінде
Белгілі бір әлеуметтік-экономикалық формацияның дамуына байланысты адамзат тарихы үзақ-үзақ кезеңдерге бөлінеді. Көне тарихтың үзақ уақытты қамтитын маңызды бөлігі археологиялық дерек көздері бойынша зерттеледі. Археологияда кезеңдендірудің өзіндік әдісі жасалған, оған сэйкес адамзат тарихы тас, қола, темір жэне ортағасырлар дәуірлеріне бөлінеді.
Алғашқы қауымдық қүрылыс адам баласының өсіп дамуындағы ең алғашқы кезеңі. Ғылыми зерттеулерге қарағанда алғашқы қауымдық қүрылыстың дамуы барлық жерде бірдей болған. Елімізде жүргізіліп жатқан археологиялық қазба жүмыстар өткен өмірдің даму тарихының алғашқы кезеңдерін ашып, дүние жүзілік адам қоғамының зерттелуіне өз үлестерін қосуда. Қазақстан жерінде алғашқы адамдардың тастан жасалған қүрал-саймандары, қоныс-жайлары табылып отыр. Бүл археологиялық ескерткіштер Қазақстандағы алғашқы қауымдық қүрылыстың болғандығын дәлелдейді.
Алғашқы адамдардың өндіргіш күші біріншіден, алғашқы адам- нан, екінші — оның тас қүралынан түрды. Археология ғылымы зерттеуді осы тас қүралдардан бастайды.
Қазақстандағы алғашқы қауымдық қүрылыс ескерткіштерінің зерттелуінің азды-көпті өзіндік тарихнамасы бар. Қазақстан жерін- дегі тас қүралдар туралы алғашқы деректер XIX ғасырдың 50-жыл- дарынан басталады. 1862 жылы Гурьев облысының Александров портынан пышақ тәріздес тас қүралдар табылса, ал 1883 жылы Абайдың досы E. П. Михаэлстің тілегі бойынша Семей қаласында өлкелік музей ашылып, оның сөрелеріне 80-нен астам тас жебелер, тас найзаның үштары, қырғыштар, пышақ тәріздес тас қүралдар, тас балталар қойылады. Тастан жасалған қүрал-саймандар, әсіресе, XX ғасырдың басында Қазақстанның эр жерінен табылып, ол туралы баспасөз беттерінде жазыла бастайды. 1895 жылы академик B. B. Бар- тольдтың бастамасы бойынша Түркістан әуесқой археологтар қо- ғамы қүрылып, Қазақстан бойынша көне дэуірдің ескерткіштері туралы қамқорлық жасап, олар туралы хабар беріп отырған. Қазақстандағы алғашқы қауымдық қүрылыстың тас қүралдарының нағыз ғылыми түргыда зерттелуі 1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейін ғана қолға алына бастады. Кеңес дэуірінің алғашқы кезінде қазақ жеріндегі алғашқы қауымдық қүрылыстың ескерткіштерінің бетін ашуда С. И. Руденконың еңбегі атап айтарлықтай. Оның жа- зуы бойынша алғаш рет Қостанай облысындағы Қайранкөл маңынан мысты-тас дэуірінің қонысы белгілі болған. Сол сияқты көрнекті археолог ғалым M. П. Грязнов, И. B. Синициндер 30-жылдары Қарағанды, Батыс Қазақстан жерінен жаңа жэне мысты-тас дэуірінің қоныстарын тапқан.
Жерімізде алғашқы адамдардың қүрал-жабдықтарын зерттеуде айтарлықтай еңбек сіңірген ғалым академик Ә. X. Маргүлан бол- ды. Ғалымның жетекшілігімен жүргізілген Орталық Қазақстан экс- педициясы Бетпақдаланың орталық бөлігінен бірнеше жерден тас дэуірінің қонысын тапқан. Әсіресе, ғалымның басты бір көрнекті еңбегі Сарысу бойынан мысты-тас дэуірінің шақпақ тастан қүрал жа- сайтын шеберхананың орнын табуы. Сонымен қатар Ә. X. Марғүлан алғашқы адамдар мекендеген көптеген қоныстар мен үңгірлер тау- ып, оларға ғылыми сипаттама жазған.
Елімізде тас дэуірінің нағыз ғылыми түрғыдан зерттелуі 50- жылдардың 2- жартысынан басталады. Қазақ ¥лттық акаде- миясы Ш.Уэлиханов атындағы тарих, археология жэне этнография институтының ғылыми қызметкері тас дэуірінің маманы Х.Алпысбаевтың жетекшілігімен 1957 жылы қүрылған «Қаратау отрядының» жүргізген жүмысы орасан зор болды. 20 жылдан астам мерзімнің ішінде ғалым тас дэуірінің төменгі кезеңінен бастап, оның соңғы кезеңіне дейінгі мезгілдерді дәлелдейтін ескерткіш- терді тапты. Бүл жүмыстың нәтижесі «Оңтүстік Қазақстанның төмеигі тас дэуірі» атты монография болып жарыққа шықты. Сой- Tin, Қазақстандагы алгашқы адамдардың ескерткіштері біршама зерттеліп, игілікті жүмыс жолга қойылды. XX гасырдың 80- жылдарынан бастап бүгінгі күнге дейін палеолит дэуірін зерттеуді Ә. X. Маргүлан атындагы археология институты, сонымен қатар Ж.К.Таймагамбетовтың жетекшілігімен эл-Фараби атындагы Қаз¥У-дың галымдары жүргізіп келеді. Ж. K. Таймагамбетовтың бастамасы жэне жетекшілігімен 2000 жылы эл-Фараби атындагы Қазақ үлттық университетінде ТМД елдерінің ішінде алгаш рет палеолит мүражайы ашылды.
Қазақстанның солтүстік аудандарында алғаш рет неолит дэуірінің қоныстарын 1926 ж. M. П. Грязнов пен M. H. Комарова зерттеген. Шығыс Қазақстанда неолит кезеңінің ескерткіштерін тауып жэне оларға ғылыми зерттеу жүмысын жүргізуде археолог ғалым C. Черниковтың еңбегі зор. Ол «Кіші Красноярск» жэне «Усть-Нарым» қоныстарына қазба жүмыстарын жүргізді. Сырдарияның төменгі ағысында Арал жағалауында, Қызылорда облысының жерінде неолит кезеңінің қоныстарын зерттеуде Хорезм археологиялық экспедициясының меңгерушісі С. П. Толстов- тың сіңірген еңбегі айтарлықтай. Неолит ескерткіштерін зерттеуде академик Ә. X. Марғүланның, тас дэуірінің маманы X. A. Ал- пысбаевтың еңбегі зор.
Адамның алғашқы еңбек қүралдары тастан жасалған. Сондық- тан да aca үзаққа созылған алғашқы тарихи кезең — тас дэуірі деп аталады. Tac дэуірі мынадай 3 кезеңге бөлінеді:
Палеолит — ежелгі тас дэуірі (б.з.б. 2,5 млн. жылдан — 12 мыңжылдыққа дейін);
Мезолит — орта тас дэуірі (б.з.б. 12—5 мыңжылдықтар);
Неолит — жаңа тас дэуірі (б.з.б. 5—3 мыңжылдықтар);
Өз кезегінде палеолиттің өзі 3 кезеңге бөлінеді: 1) ерте палеолит (б.з.б. 2,5 млн.— 140 мыңжылдықтар); 2) орта палеолит (б.з.б. 140—40 мыңжылдықтар); 3) кейінгі палеолит (б.з.б. 40—12 мыңжылдықтар).
Соңгы жылдары бүл схемаға кейбір өзгерістер енгізілді. Бірқатар авторлардың пікірі бойынша: олар палеолитті екі дэуірге — ерте жэне кейінгі дэуірге бөліп, мустье мен кейінгі палеолит арасына меже қояды. Бүл кезеңдеу бойынша ерте палеолит үш ipi дэуірге бөлінеді: олдувэй дэуірі (б.з.д. 2,6 млн.— 700 мың жыл), ашель дэуірі (б.з.д. 700 — 150—120 мыңжылдықтар) жэне мустьер дэуірі (б.з.д. 150—120 — 30—25 мыңжылдықтар). Кейінгі палеолит б.з.д. 30—25 — 12—10 мыңжылдықтарды қамтиды.
Қазақстан жеріндегі ежелгі адамның іздері ерте палеолит дәуірі- не жатады. Ежелгі адамның қалдықтары эзірше табылған жоқ, бірақ олардың мекен-жай, түрақтары табылып, зерттелуде. Адамдардың қоныстануына қолайлы жердің бірі Оңтүстік Қазақстандағы Қаратау жотасы болды. Осы жерден тастан жасалған ең көне еңбек қүралдары табылды. Көне тас дэуірінің алғашқы кезеңінің ескерткіштері Қазақстанның оңтүстігінен, Арыстанды өзенінің бойынан Қызылтау, Тэңірқазған, Бөріқазған, Тоқалы жэне Ақкөл деген жерлерінен табылған. Шу өзенінің оң жағындағы Қазанғап шатқалынан осы дэуірге жататын ескерткіш табылды. Қарасу түрағынан тастан жасалған 15 мыңға жуық заттар табылған.
Орталық Қазақстанда ежелгі палеолит адамы оңтүстікке қарағанда кешірек пайда болған. Ол көбінесе Балқаштың солтүстік жағалауын мекендеді. Бүл жерден сол уақыттағы адамдар түрағы көбірек табылды.
Ерте палеолит кезінде адам тасты жару үшін екінші тасты пайдаланған — оларды бір-біріне соғатын болған. Мүндай тәсілді жарып түсіру техникасы, яғни малтатас мәдениеті деп атап кеткен, өйткені, шикізатретінде көбінесе өзен малтатастары пайдаланылған. Ерте палеолитте адамдар тасты жару үшін жүмыр тас қолданды. Дайындалған қүрал кейін шапқыш ретінде қолданылды. Бүл кезде қолшапқы қарудың aca оңтайлы, кең тараған түрі болды.
Ашель кезеңінің ескерткіштері Орталық Қазақстаннан табылды. Осындай түрақтардың бірі — Қүдайкөл Сарыарқаның теріскей- шығыс шетінде орналасқан.
Орта палеолит (мустьер) кезеңінде тас өңдеу әдістері жетілдіріле бастады. Енді еңбек қүралдарын дөңгелек өзек тастан (нуклеус) жа- cay әдісі кең тарады. Сол кездегі қарулардың негізгі түрлері тілгіштер мен қырғыштар болды. Бүл кезеңде адам ағаш бүтағын бір-біріне үйкей отырып немесе шақпақ тастарды үрып үшқын шығарып, от алуды үйренді. Алғашқы діни сенім қалыптасты. Мустьерліктер өлген адамның аяғын бүгіп, бір қырымен жатқызып жерлеген. Өмір мен өлім туралы түсінік, өлгендерге қүрметпен қарау белгілері пайда бола бастаған. Орта палеолит кезеңіндегі адамды неандертальдық деп атайды. Ежелгі адамдардың үйымы — үлкен қауым орта палеолитте қалыптасты.
Орта палеолиттің белгілі түрақтары мыналар: Қаратау аймағындағы Топалы шатқалынан табылған жэне Ақкөл көлінен оңтүстікке қарай 20 шақырым жерде орналасқан Қызылрысбек түрақтары. Осы кезеңге жататын түрақтар, сондай-ақ Арыстанды мекенінен де табылды. Солардың ішіндегі ең күрделісі Ш. Уәлиха- нов атымен аталды. Үшбүлақ қойнауынан аңшылардың шағын топтарының уақытша түрағы табылды. Орталық Қазақстаннан табылған ескерткіштердің ең көнесі — Жезқазған облысындағы Обалысай түрағы, сондай-ақ Сарысу өзенінің орта ағысындағы Мүзбел жэне Есіл өзенінің жоғарғы жағындағы, яғни Қарағанды- ның солтүстігіндегі Батпақ шатқалы, жоғары Ертіс өңіріндегі Қанай ауылы маңындағы түрақтар. Мустьер кезеңінің жаңа ескерткіштері 1984 жылы Жезқазған облысының Ақадыр ауданы- нан табылды. Олар — Өгізтау I жэне II, Үлкен Ақмая түрақтары. Батыс Қазақстанның, әсіресе оның Маңғыстау түбегінде түрған палеолиттік ескерткіштері айрықша қызғылықты. Бүрынырақ кезде А. Г. Медоев жэне кейінірек Ж. Қ. Таймағамбетов ашқан түрақтардың бэрі Каспий теңізі жағалауының сөре алаңдарында орналасқан.
Кейінгі палеолит біздің заманымызға дейінгі 40 мың жылдан 12 мың жылға дейінгі уақытты қамтиды. Бүл — адамзаттың жердің барша климаттық зоналарына тарап қоныстанған жэне нәсілдер мен нәсілдік топтардың қүрылған кезі. Осы дэуірде дене бітімі қазіргі адамдарға үксас адамдар («саналы адам») қалыптасты. Мүндай адамның сүйегі бірінші рет Франциядағы Кро-Маньон үңгірінен табылғандықтан, оны кроманьондық деп атайды. Бүл кезеңде пышақ тіліктер, қырғыштар т.б. тас қүралдары пайдаланылды. Қарулар жетілдірілді. Аң аулауда найза лақтырғыш қолданылды.
Қоғамдық қатынастар жетіліп, адамдардың бірлескен үйымының түрі — рулық қауым қалыптаса бастады. Оларда мықты аналық рулық қауым қарым-қатынасы орнады. Әйелдің қоғамдық өмірде биік орынға ие болуы қауымдық үй шаруасының ерекшелігімен, әйелдің үрпақты жалғастырушы ретіндегі отбасылық рөлімен де анықталып қойылған.
Оңтүстік Қазақстаннан бірқатар кейінгі палеолиттік ескерткіш- тер табылды. Олардың ішіндегі ден қоярлығы Шолаққорған қалашығының батыс жағынан табылған Ащысай түрағы. Орталық Қазақстандағы Батпақ түрағынан ipi қырғыш тастар мен сүңгінің үштары табылды. Үшінші Қарабас көмбесінен 172 порфириттен жасалған заттар табылды. Шығыс Қазақстанда Қанай, Свинчатка, Үңгір жэне Ново-Никольское түрақтары белгілі болды.
Қазақстан жерінде кейінгі палеолиттің толық зерттеліп біткен ескерткіштері онша көп емес, бірақ қолдағы бар материалдар көне тас дэуірі адамдарының материалдық мәдениеті дамуының ешбір үзілмей, үдайы жүріп отырғанына, сол сияқты Қазақстан аумағындағы қоныстану процесінің де үзілмегендігіне көз жеткізеді.
Кейінгі палеолит кезеңін мезолит (Б.з.д. 12—5 мыңжылдықтар) алмастырды. Бүл кезең аз зерттелген. Сондықтан Қазақстан жерінен табылған ескерткіштер де сирек. Бүл кезеңде жебелі садақ пен бумеранг дүниеге келді. Қазба жүмыстары кезінде садақ жебесінің доғал жэне домалақ үштары да табылды. Олар терісі бағалы аңдардың терісін бүлдірмей аулау үшін қолданылды. Сондай-ақ уланған немесе өртегіш жебелер кеңінен пайдаланылды. Tac өңдеу эдісі де жетілді. Пышақ тэрізді тілгіштер басқа қүралдардың бэрін ығыстырып шығарды. Адамдар тас тілгіштерге ағаштан қолға үстайтын can op- натуды үйренді. Балық аулау кең тарады.
Неолит кезеңі б.з.б. 5—3 мыңжылдықтар арасын қамтиды. Бүл тас өңдеу техникасының эбден жетілген кезі. Тасты өңдеудің жаңа технологиялық тәсілдері: тегістеу, бүрғылау, аралау пайда болады. Тастан балта, кетпен, келі, келсаптар, дэн үккіштер жа- салды. Микролиттер дайындау неолитте меңгерілді. Сүйек өңдеу жетілдіріле түсті. Мал шаруашылығы мен егін шаруашылығының тууы, табиғаттың даяр өнімдерін пайдалану, аң аулау орнын өндіруші шаруашылықтың басуы — сол кезеңнің aca маңызды белгісі болып табылады. Ғылымда бүл қүбылыс «Неолит төңкерісі» деп аталады. Адамдар жабайы жануарларды қолға үйретіп, жер өңдеудің қарапайым түрімен айналыса бастады. Шаруашылықтың жаңа түрлерінің пайда болуы адамзат қоғамының дамуына үлкен әсер етіп, адам еңбегінің ауқымы мен көлемін кеңейтті. Адам баласының бүдан былайғы экономикалық қам-қарекеті дамуының сан мыңжылдық тарихы — едәуір дэрежеде шаруашылықтың осы екі түрінің өркендеп жетілу тарихы. Алғашқы қауым халқының өндіргіш күштерді дамытудағы неолит кезеңі түсындағы қол жет- кен деңгейі басқа да мәдени-түрмыстық жаңалықтардың ашы- луына ықпалын тигізеді. Осы кезде тау-кен ici мен тоқымашылық пайда болып, керамикалық ыдыстар жасала бастайды. Сөйтіп, кен өндіру кәсібі қалыптасты. Адамдар — саз балшықтан жасалып, отқа күйдірілген мықты қыш ыдыс — керамика жасауды үйренді. Ол ыдыстарға онша күрделі емес геометриялық өрнектер салынған.
Қазіргі кезде Қазақстан жерінде ғылымға белгілі 500-ден aca неолиттік ескерткіш бар. Неолит түрақтары орналасу си- патына қарай төрт түрге бөлінеді: 1) бүлақ бойындағы; 2) өзен жағасындағы; 3) көл жиегіндегі; 4) үңгірдегі. Әдетте, өзен мен көл жиегіндегі түрақтарда бүйымдар саны едәуір көп мөлшерде кездеседі, бүл жәйттен ол түрақтарда адамдардың түпкілікті не- месе үзақ уақыт түрып тірлік еткенін білеміз. Қазақстан жерінде бәрінен де көбірек тарағаны бүлақ бойындағы түрақтар — олардың дені уақытша, маусымдық — кезбе аңшылардың орыны саналған. Қазақстанның шөл-дала аймақтарындағы неолит ескерткіштерінің бір ерекшелігі — олардың басым бөлігі — ашық (жер бетіндегі) түрақтар. Бүл түрақтардан оқтардың жебесі, сүңгінің үшы, бал- талар, қашаулар, пышақтар, қырғыштар табылған. Қазақстанның неолиттік ескерткіштері бірнеше аумақтық топтардан түрады. Арал өңірінде Сексеуіл түрағы орналасқан. Бүл түрақтың түрғындары негізінен аңшылар мен малшылар болған. Солтүстік-Шығыс Бал- қаш маңынан табылған қүралдар яшма мен кварциттен жасалған. Қостанай облысындағы Ботай түрағынан жабайы жылқының көптеген сүйектері табылды. Кейбір сүйектер жылқылардың біразы қолға үйретілгендігін көрсетеді. Сонымен, Қазақстанның далалық аймақтарында жылқыны қолға үйрету ici басталған. Қараүңгір неолиттік түрағы — Оңтүстік Қазақстанның Түлкібас ауданында орналасқан. Шығыс Қазақстан облысындағы Қызылсу өзенінің оң жағалауынан Сатшақыз түрағы табылды.
Батыс Қазақстанда Келтеминар мәдениетінің бір түрі — батыс- қазақстандық үлгісі оқшау көзге түседі, оны С. П. Толстов болжап айтқан. Келтеминар мәдениеті б.з. дейінгі 4 мыңыншы жылдардың аяғы мен 2 мыңыншы жылдың бас кезінде болған жэне Қазақстан мен Орта Азияның едәуір аумағын қамтыған. Батыс Қазақстанда Шаңдыауыл, Қүлсары, Шатпакөл, Қайнар, Жыланқабақ, Сарықамыс, Шаянды жэне т.б. түрақтар бар.
Солтүстік Қазақстандағы Железинка ауылының маңынан қазылып, зерттелген неолит кезіндегі мэйіт қабірдің ішінде өртелген. Онда сонымен қатар, өлген адам денесімен бірге қабірге эртүрлі әшекей заттар, тас қарулар, қыш ыдыстар, тамақ қойылған. Бүл зат- тар o дүниеге барғанда қажет болады деген ойды білдірсе, ал өртеп қою отқа табынуды көрсетеді.
Қоныстардан, молалардан табылған бүйымдар адам баласының өмірінде неолит кезеңінде үлкен өзгерістердің болғандығын байқатады. Жер кәсібі, қолөнер, мал шаруашылығы сияқты шаруашылықтың жаңа түрлері дами бастады. Неолит кезеңінде қоғамда аналық рулық қүрылыс болды. Адамдардың күн көрісі тіршілігінде ананың рөлі басым болған.
Сөйтіп, қорыта келгенде, тас дэуірінде адамның пайда болуы, қалыптасуы жэне алғашқы адамдардың Қазақстан аумағына қоныс аударуы мен игере бастауы үрдісі жүрді.
2. Қазақстан аумағындағы қола дәуірі
Қазақстандағы қола дэуірінің зерттелуі Кеңес өкіметінің кезінде ғылыми жағынан жүйелі жолға қойылады. 1933 жылы KCPO Ғылым академиясы Орталық Қазақстанды зерт- теу үшін үйымдастырған «Нүра экспедициясының» көрнекті мүшелері П.С.Рыков, М.ИАртамонов, М.П.Грязнов, КАрзютов,
И.В.Синицин сияқты ғалымдардың сіңірген еңбектері айтарлықтай. Қола дэуірін зерттеуде бүлардың ашқан басты жаңалықтарының бірі Шсрубай-І Іұра өзенінің аңғарынан қола дэуірінің атақты Дэндібай ескерткіштерін табуы. Қазақстанның батыс бөлігінде қола дэуірін зерттеуде ғалым О.А.Кривцова-Грекованың еңбегі зор. Әсіресе, Тарих, археология жэне этнография институтының жанынан үйымдастырылган Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясының меңгерушісі Ә. Маргүланның жүргізген жү- мыстары орасан зор. Ғалым Атасу, Бүгылы, Беғазы, Ақсу-Аюлы, Дэндібай сияқты ескерткіштерге қазба жүмыстарын жүргізді. Зерт- теу жүмыстарының нэтижесінде Ә.Марғүланның қола дэуірі туралы екі үлкен монографиясы, көптеген ғылыми мақалалары жарық көрген. Шығыс Қазақстанның жерінде қола дэуірінің ескерткіштерін зерттеуде жемісті жүмыс жүргізген көрнекті ғалым С.С.Черников. XX г. 50-жылдары қола дэуірін зерттеуде үлкен еңбек сіңірген археолог галымдар KA. Ақышев, A.M. Оразбаев, A.P. Максимовалар болды.
Қола дэуірі б.з. дейінгі 2 мыңжылдық пен 1 мыңжылдықтың басы аралыгын қамтиды. Б.з. дейінгі 2 мыңжылдықта Еуразия дала- сында қола алу тәсілі шыгып, ондіргіш күштер қатарында төңкеріс жасалды. Ежелгі адамдар мысқа қалайыны қосу арқылы металл бүйымдардың беріктігін күшейтті. Қоладан тіршілікке қажетті қүралдар мен қарулар жасалды. Қазақстан жеріндегі қола дэуірінің кезіндегі өмір сүрген адамдардың негізгі мәдениеті — гылымда Андронов мәдениеті деп аталады. Бүл дэуірде Қазақстан даласын, Оңтүстік Сібірді жэне Орал аймагын шығу тегі жагынан үқсас, озіндік мэдениеті бар тайпалар мекендеді. Бүл мэдениеттің алгашқы ескерткіші табылган Оңтүстік Сібірдегі Ачинск қаласы маңындагы Андроново селосына байланысты бүл кезең — андронов мәдениеті деген атау алды. Сол жердегі қазба жүмыстарын 1913 жылы Б.В. Андрианов жүргізген. 1927 жылы археолог М.П. Грязнов осындай қорымды Батыс Қазақстаннан да тауып, андронов мәдениетінің ескерткіштері шыгыста Минусинскіден бастап батыста Оралга дейінгі орасан зор аумаққа тараганын анықтады. Зерттеушілердің копшілігі андронов мәдениетінің омір сүрген уақытын 3 кезеңге боледі:
Ерте қола кезеңі (Федоров кезеңі) — б.з.б. XVIII—XVI гг.;
Орта қола кезеңі (Алакөл кезеңі) — б.з.б. XV—XIII гг.;
Кейінгі қола кезеңі (Замараев кезеңі) — б.з.б. XII—VIII гг.
Бүл кезеңдер алгашқы зерттелген ескерткіштер атына сәйкес Федоров, Алакол, Замараев деп аталды.
Қола дэуірінің атап көрсетерлік ерекшеліктері мынадай:
Түсті металдардың өндірістік жолмен игерілуі (қола метал- лургиясы);
Ең алғашқы қоғамдық еңбек бөлінісінің жүзеге асуы, яғни мал шаруашылығының егіншіліктен бөлініп шығуы;
Аталық отбасылық рулық қатынастың орнауы;
Андроновтық тайпалар алғаш болып экономикалық өмірдің озық түрі — көшпелі мал шаруашылығына көшті;
Рулық қатынастар ыдырап, қуатты тайпалық бірлестіктер қүрыла бастады.
Андронов тайпалары Қазақстанның барлық аймағын мекенде- ген. Негізгі қоныстанған ауданы — Орталық Қазақстан. Бүл өңірден көптеген мекендер, қорымдар, көне кен орындары, тастағы суреттер- петроглифтер, 30-дан aca қоныстар мен 150-ден aca қабір табылып зерттелген. Ертедегі Нүра кезеңінде жерлеу салтында кремация (мэйітті өртеу) басым болған. Келесі — Атасу кезеңінде жерді иге- py, оның ішінде шөлейт аудандарды да игеру кеңінен жүргізіледі. Тау-кен жүмыстарының көлемі күрт өседі, оны көптеген тау кендерін өңдеу орындарының болуынан байқаймыз. Қорымдар мен қоныстардың үлкен бір тобы Атасу өзенінің бойында. Қоныстар мен қорымдарды қазған кезде қола қүралдары, қару-жарақтары, сәндік заттар шықты. Мәйіттерді бір жамбасына бүк түсіріп жатқызып жерлеу жиірек үшырасады.
Қоланың кейінгі кезеңі Орталық Қазақстанда жаңа мәдениет — Беғазы-Дәндібай мэдениетінің қүрылуымен белгілі. Орталық Қазақстанда көп жылдар бойы археологиялық зерттеу жүмысын жүргізген академик Ә.Х.Марғүлан қола дэуірінің соңғы кезінің өзіне тэн ерекшеліктерін ескере отырып, оны Беғазы-Дәндібай мэдениеті деп атауға үйғарды. Бүл мәдениетке ғалым Беғазы, Бүғылы, Саңғыру, Айбас дарасы, Дэндібай ескерткіштерін жатқызады. Аталған ескерт- кіштерден алынған материалдар қола дэуірінен темір дэуіріне өтетін өтпелі кезін көрсететіндігін дәлелдейді. Бүл мэдениетке тэн бір қасиет, ол бірінші жағынан, андронов дәстүрін сақтайды, екінші жағынан, онда жаңа элементтер: мазарлардың айрықша типі, өзіндік өзгешелігі бар жерлеу салты, қыш ыдыс-аяқтардың жаңа түрлері пайда болады. Мәйіттерді бүктеп жатқызып қоюмен бірге, оларды шалқасынан жатқызып қою да кездеседі. Бүл мәдениетке сонымен қатар Қарағандының оңтүстік бетіндегі Ақсу-Аюлы II қабірі жа- тады. Осы кезде жер бетіне тастан қалап қабырғалы түрғын үйлер салу рәсімі кең жайылады. Түрғын үйлерді салуға ағаш кеңінен пайдаланылған. Металл өндіріп балқыту орасан зор рөл атқарған.
Солтүстік жэне Батыс Қазақстанда көптеген андроновтық мәдениет ескерткіштері ашылып зерттелген, олардың ішінен Алексеев қонысы мен Тастыбүтақ қорымы кеңінен мэлім бол- ды. Ертедегі қола кезеңіне мэйітті өртеп көму рэсімі жатады. Сол кездері ежелгі қалалардың прототиптері деп есептелетін қоныстар пайда болды. Соның бірі — Арқайым Челябинск жэне Қостанай облыстарының шекарасында орналасқан. Кейінгі қола дэуірінің бірінші кезеңінде Солтүстік Қазақстанның тайпалары Арал өңірінің Қима мәдениетінің, ал Батыс Қазақстан — Еділ бойының Қима мәдениетінің қатты ықпалына түседі.
Шығыс Қазақстанда Андронов мәдениетінің дамуы да осы тектес жолмен жүреді. Ертіс пен Бүқтырманың, Күршімнің көкорай шалғынды алқаптарынан, Алтайдың таулы аудандары- нан, Тарбағатай мен Сауыр далаларынан қола дэуірінің ондаған қоныстары мен қорымдары табылды. Қанай қорымы жэне онымен қатар орналасқан қоныс қабірлерінің дені кейінгі қола кезеңіне жатады.
Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу қола дэуірінде халық тығыз қоныстанған аймақ болды. Таңбалы мен Қаратау сияқты тастағы суреттердің aca үлкен шоғыры тек Жетісу мен Қазақстанның оңтүстігінен ғана табылды. Жетісуға федоров пен алакөл тайпаларының мәдениеттері элементтерінің араласып-қүраласып жататыны тэн болып келеді. Федоров дәстүрінде қоршаулары тікбүрышты жэне дөңгелек болып келетін қабірлер көбірек кездеседі. Жетісудың орта қола дэуіріне Таңбалы, Қарақүдық қорымдары жатады. Қазақстанның оңтүстігінен, Қаратаудан Таутары қорымы қазылып аршылды. Сырдарияның төменгі жағынан, Арал алқабынан қола дэуірінің бірегей ескерткіші — Түгіскен кесенесі ашылды.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/tiroksin-v-sivorotke.html | Тироксин в сыворотке | 262Мужчина М. 63 года. Жалобы на сердцебиение, чувство дрожи, беспокойство, потливость, похудание, раздражительность, понос. Болен около 6 месяцев. Объективно: кожа влажная, тремор рук. Пульс 112 в минуту. АД 140/80 мм рт.ст. Общий анализ крови: эритроциты – 3,8х1012г/л, гемоглобин 100 г/л, лейкоциты 4,3х109, СОЭ 18 мм/час. На ЭКГ синусовая тахикардия, увеличение зубца Р во 2 отведении, снижение сегмента ST и зубца Т в V5-V6. Какой из перечисленных методов исследования является НАИБОЛЕЕ информативным???????? (ХЗ).
Тироксин в сыворотке
Антитела к тиреоглобину++++++(возможно и не это).
Общий холестерин
Тиреотропный гормон
Трийодтиронии в сыворотке,
263Мужчина З. 41 год. Жалобы на сердцебиение, чувство дрожи, беспокойство, потливость, похудание, раздражительность, поносы. Болен 6 месяцев. Объективно: Пульс 112 в минуту. АД 150/80 мм рт.ст. Общий анализ крови: эритроциты – 3,8 х102/л, гемоглобин 100г/л, лейкоциты 4,3х109/л, СОЭ 18 мм/час, холестерин _ 3,8 ммоль/л. На ЭКГ синусовая тахикардия, увеличение зубца Р во 2 отведении, снижение сегмента ST и зубца Т в V5-V6.Какой лекарственный препарат из перечисленных НАИБОЛЕЕ целесообразен?
Мерказолил 5 мг х3 внутрь++++++++
Бисопролол 5 мг х 2 внутрь
Сорбифер Дурулес 1т х 2 внутрь
Триметазидин 20 мг х 3 внутрь
Диазепам 5 мг 1т на ночь внутрь,
264Женщина 50 лет, находилась в отпуске без сохранения содержания с 20-30 августа. С 25 августа выставлен диагноз СД 2 типа впервые выявленный, декомпенсация. Госпитализирована 26 августа, лечилась до 20 сентября, выписана с улучшением. С какого числа вы выпишите больничный лист (БЛ)?
с 25 августа++++++++++
с 20 августа
с 30 августа
с 26 августа
БЛ не выдается.
265У кого должен находиться на диспансерном учете подросток 15 лет с диагнозом СД 1 типа?
эндокринолога+++++++
участкового терапевта
зав.терапевтическим отделением
подросткового терапевта
семейного врача. |
http://engime.org/3-tairip-sensorli-bzilisi-bar-balalardi-jalpi-bilim-beru-rdisi.html | 3 Тақырып: Сенсорлық бұзылысы бар балаларды жалпы білім беру үрдісіне қосу | Эмоционалды-ерік сферасы зақымдалған балалардың танымдық ерекшеліктері
Эмоционалды-ерік сферасы зақымдалған балаларды жалпы білім беру үрдісіне қосу
Бала аутизмі – бұл сан қырлы бұзылыстарға жататын, психологиялық дамудың өзіндік бұзылысы. Аутизмдегі әр түрлі ауытқушылықтардың арасынан бала аутизмі синдромының негізгі және міндетті үш белгісін ерекшелейді:
О.С.Никольскаяның бала аутизмін негізгі топтарға жіктейтін психологиялық классификациясы.
1-топ. Сыртқы дүниемен қатынастан толық бас тарту
Бұл топ балаларында жайсыздық пен белсенділіктің бұзылуы ерте жастан байқалады, бала кейіннен бұдан өзі үшін ең тиімді қорғаныс тәсілінің көмегімен өтеді(сыртқы дүниемен қатынастан толық бас тарту). Мұндай балалар өз есімін айтқанда бұрылмайды, басқалардың өтінішіне жауап бермейді, сонымен бірге өздері де ештеңе сұрамайды. Оларда, ереже бойынша мақсатты түрде бағытталған тәртіп қалыптаспайды, керісінше алаңдық бір объектіден екінші объектіге ауысуы, заттарға қол тигізу, оларды қолдарында ұстау, бір затқа өрмелеу, шеңбер бойымен жүгіру, объектілерді ұзақ уақыт енжар бақылау байқалады. Балаларда сөйлеу тілі болмайды, алайда олардың кейбіреулері кейде коммуникативті бағытталмаған жеке сөздерді немесе тіптен сөз тіркестерін де айтулары мүмкін. Балалар қоршаған ортамен қатынас үшін сөйлеу тілін, мимикамен ишаратты пайдаланбайды, жақын адамдарына деген бауыр басушылықты білдірмейді. Қоршағандарға енжарлық білдіре отырып, олар тактильді қатынасқа қарсылық білдірмейді, ол өзін тамақтандыруға, киіндіруге және басқа да іс–әрекеттерге енжар қатысады. Бұл аутизмнің ең терең түрі. |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Арифметика | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/harakteristika-predlojenij-anglijskogo-yazika-6.html | Характеристика предложений английского языка 6 | ОГЛАВЛЕНИЕ
ВВЕДЕНИЕ 3
Глава 1. Характеристика предложений английского языка 6
1.1. Типы и виды предложений 6
1.2. Проблема выделения структурных типов простого предложения в современном английском языке 13
Глава 2. Анализ функционирования основных типов простого предложения в современном английском языке 18
2.1. Двусоставные предложения 20
2.2. Эллипсис (неполное предложение). 21
2.3. Односоставные предложения 25
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 30
В первую очередь существует классификация, в соответствии с которой предложения разделяют на простые и сложные. Простые предложения представляю собой предложения, в состав которых входят объект и глагол. В этом предложении высказывается одна законченная мысль, конкретное предположение. Также простое предложение может выражать чувство, эмоцию. Простое предложение является независимым предложением. 30
СПИСОК ИСПОЛЬЗУЕМЫХ ИСТОЧНИКОВ 33
ВВЕДЕНИЕ
Актуальность темы. Язык является динамической системой, которая постоянно развивается и совершенствуется. Значительную роль в этом играет система словообразования, которая сопровождается активным образованием новых слов, адаптацией и совершенствованием новой лексики. При этом известны словообразовательные модели, при помощи которых образуются различные части речи. При этом наблюдается динамика увеличения или снижения продуктивности словообразования.
Чтобы наши слова имели смысл, мы формируем их в предложения. Особая структура английских фраз имеет свои грамматические и лексические тайны. Правильно скомпоновав все элементы, вы сможете грамотно говорить на этом иностранном языке.
Предложение - это структурирование мыслей, окольцованное логической интонацией, эмоциональной окраской и грамматическими нормами. Как говорят любые справочники, предложение — это сочетание слов, которое выражает законченную мысль и является самостоятельной единицей речи. Какие же существуют классификации?
Типы предложений в английском языке зависят от цели высказывания. Сравнивая с русским языком, где от перестановки мест слагаемых (членов) смысл не меняется, английский отличается большей организованностью. Большинство sentences имеют подлежащее (the subject), сказуемое (the predicate) и второстепенные члены. Каждый из них выполняет не только грамматическую функцию, но и несет определенный лексический смысл [1, c. 239].
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Типы_данных | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Арифметические_операторы | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/3-deris-sandi-atarlar-olardi-jinatilifijinatili-belgileri.html | 3 дәріс Сандық қатарлар. Олардың жинақтылығы,жинақтылық белгілері | 3 дәріс Сандық қатарлар. Олардың жинақтылығы,жинақтылық белгілері
жүктеу/скачать
97,9 Kb.
Дата
07.02.2022
өлшемі
97,9 Kb.
#84339
Байланысты:
ИС31ЖМН
Бұл бет үшін навигация:
Есептер(Қатарлар) І
3 - дәріс
Сандық қатарлар.Олардың
жинақтылығы
,жинақтылық белгілері.
Теориялық
сұрақтар
1. Қатардың қосындысы және жинақтылығы.
Жинақтылықтың қажетті шарты.
2. Мүшелері он қатарлардың жинақтылығының жеткілікті белгілері. Салыстыру белгілері.
3. Даламбер белгісі.
4. Кошидің радикалдық белгісі.
5. Кошидің интегралдық белгісі.
6. Ауыспалы таңбалы қатарлар. Лейбниц теоремасы. Қатардың қалдығын бағалау.
Практикалық
сұрақтар
Есептер(Қатарлар)
І
. Берілген қатарлардың: 1)
алғашқы
мүшесінің қосындысын тап ( -ші дербес қосынды ); 2)
анықтама бойынша
қатардың
жинақтылығын дәлелде
; 3) қатардың қосындысын тап.
1)
2)
3)
4)
5)
жүктеу/скачать
97,9 Kb.
Достарыңызбен бөлісу:
©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
Басты бет |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Более_сложный_пример | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Ввод-вывод | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html#Упражнения | Арифметика Переменные | С++
Hello, world
Язык C++ является компилируемым языком. Для того, чтобы написать программу, вам необходимо в любом текстовом редакторе набрать, например, следующий текст и сохранить его в файле, например, hello.cpp.
#include
using namespace std;
int main()
{
cout<<"Hello, world!"<
return 0;
}
Рассмотрим подробней текст этой программы. В первой строчке мы подключаем к нашей программе файл с именем iostream, в котором содержится описание стандартной библиотеки ввода-вывода языка C++. В этом файле находится, в частности, определение объектов cout и endl, который мы будем использовать позднее. Вторая строка указывает компилятору на то, что мы будем использовать все функции, входящие в пространство имен std, то есть все функции, относящиеся к стандартной библиотеке C++. Третья строка содержит объявление функции main, не принимающей никаких аргументов и возвращающей значение int. Эта функция должна быть в каждой программе, именно эта функция получает управление при запуске программы. Четвертая строка содержит открывающуюся фигурную скобку, что означает начало функции main. В пятой строке мы при помощи оператора << помещаем в объект cout строку "Hello, world!", а потом специальный объект endl, означающий символ перевода строки. Это приводит к печати на экране этой строки и последующему переводу каретки. В шестой строке мы даем инструкцию return, завершающую выполнение функции main и возвращающую нулевое значение. Седьмая строка содержит фигурную скобку, синтаксически закрывающую функцию main.
Для начала можно считать, что все строки, кроме пятой, являются некоторым набором “заклинаний”, без которых программа не будет работать и которые обязательно нужно указать, а вот пятую строку можно заменить на другие строки с различными инструкциями.
Арифметика
Все переменные в языке C++ должны быть объявлены перед использованием. При использовании в программе ранее не объявленной переменной компилятор выдаст сообщение об ошибке вроде
test.cpp: In function `int main()':
test.cpp:5: `c' undeclared (first use this function)
test.cpp:5: (Each undeclared identifier is reported only once
for each function it appears in.)
В этом сообщении указывается имя файла и номер строки, в которой обнаружена ошибка (test.cpp:5), а также описание ошибки (`c' undeclared — объект с именем c не объявлен).
Объявление переменной имеет следующий вид:
<тип переменой> <один или несколько идентификаторов переменных через запятую>;
Например, переменные n и m типа int можно объявить такой строкой:
int n, m;
Переменную x типа double можно объявить такой строкой:
double x;
Значения переменных сразу после объявления не определены и являются произвольными. Предположение о том, что все переменные первоначально имеют нулевые значения, является ошибочным.
Идентификатор переменной — это ее имя, которое должно быть последовательностью букв латинского алфавита, символа подчеркивания и цифр, начинающейся с буквы. Примеры правильных идентификаторов: а, i, Year, school179. Имена переменных чувствительны к регистру букв, то есть Number, number, NUMBER и nUMbeR — это четыре разных переменных.
Типы данных
При объявлении переменной мы должны указать ее тип. Существует несколько стандартных типов, кроме того, программист может создавать собственные типы данных. Для представления целых чисел существуют следующие стандартные типы:
В языках С, C++ есть следующие стандартные типы данных для представления целых чисел.
Тип
|
Описание
|
Размер
|
Диапазон
|
Синоним
|
int
|
Целые числа
|
4 байта
|
-231..231-1
|
|
unsigned int
|
Беззнаковые целые
|
4 байта
|
0..232-1
|
unsigned
|
long int
|
Длинные целые
|
4 байта
|
-231..231-1
|
long
|
unsigned long
|
Беззнаковые длинные
|
4 байта
|
0..232-1
|
|
short int
|
Короткие целые
|
2 байта
|
-215..215-1
|
short
|
unsigned short
|
Беззнаковые короткие
|
2 байта
|
0..216-1
|
|
При этом в стандарте языка C++ не оговаривается конкретный размер каждого из вышеперечисленных типов, для каждого компилятора они могут быть своими. Приведенные выше числа верны для компиляторов GCC, MS VC++, а вот для Borland C++ версии 3.1 размер переменной типа int — 2 байта.
Для представления действительных чисел существует два стандартных типа:
Имя типа
|
Размер
|
float
|
4 байта
|
double
|
8 байт
|
Как правило, для хранения целых чисел следует использовать тип int, а для действительных чисел — double.
Арифметические операторы
Арифметическая инструкция — это некоторое выражение, состоящее из констант, идентификаторов переменных и арифметических операторов, которая завершается точкой с запятой. Самый главный арифметический оператор — это оператор присваивания ‘=’, который присваивает одной переменной, идентификатор которой указывается слева от оператора ‘=’ значение некоторого выражения, которое стоит справа. Например:
a=2;
b=a+1;
В последней строке встретился оператор сложения ‘+’. Кроме оператора сложения, есть еще операторы вычитания ‘-’, умножения ‘*’, деления ‘/’ и взятия остатка от деления целых чисел ‘%’.
Особого внимания заслуживает оператор деления. Если оба его аргумента имеют целочисленный тип (то есть один из типов, перечисленных в первой таблице или целочисленные константы), то этот оператор рассматривается, как оператор деления целых чисел с остатком. Если же хотя бы один из операторов будет иметь дробный тип, то оператор деления выполняется, как оператор деления десятичных дробей.
В арифметическом выражении сначала выполняются слева направо все операторы умножения и деления, затем слева направо все операторы сложения и вычитания, затем справа налево все операторы присваивания. При необходимости порядок действий можно изменить при помощи скобок.
Для того, чтобы вывести на экран значение переменной или текстовой строки нужно использовать объект ‘cout’ и оператор ‘<<’, который в данном случае следует называть "Поместить в". cout — объект, связанный со стандартным выводом программы, как правило, это терминал. Для того, чтобы перейти при печати на новую строку необходимо поместить в cout стандартный объект endl.
Текстовые строки при выводе на экран необходимо заключать в двойные кавычки. Если хочется вывести на экран несколько объектов (переменных, текстовых строк и т.д.), то их нужно разделять между собой оператором ‘<<’.
Для того, чтобы считать значение переменной нужно использовать объект ‘cin’ и оператор ‘>>’, который надо называть "Извлечь из". При этом считывание данных будет производиться со стандартного ввода программы, как правило, являющегося клавиатурой. Если хочется за одну операцию считать несколько переменных, то их идентификаторы нужно разделять между собой оператором ‘>>’.
Более сложный пример
Обобщим все изложенное выше в более сложной программе, которая находит сумму двух введенных чисел.
#include
using namespace std;
int main()
{
int a,b,s;
cout<<"Введите два числа: ";
cin>>a>>b;
s=a+b;
cout< return 0;
}
Упражнения
Напишите программу, содержащую объявление следующих переменных. Выведите на экран значения всех объявленных переменных. Объясните, почему получился именно такой результат.
int a = 13/5;
int b = 13%5;
int c = 13.0/5;
double d = 13/5;
double e = 13%5;
double f = 13.0/5;
double g = 13/5 + 2/5;
double h = 13.0/5 + 2.0/5;
int i = 13.0/5 + 2.0/5;
Дано действительное число x. Вычислите число x4. Какое наименьшее число операций умножения необходимо для этого?
Дано число x. Вычислите число x6 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x7 при помощи четырех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x8 при помощи трех операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x13 при помощи пяти операций умножения.
Дано число x. Вычислите число x21 при помощи шести операций умножения.
Дано (пользователь ввел с клавиатуры) натуральное число. Найдите (выведите на экран) его последнюю цифру.
Дано двузначное число. Найдите число десятков в нем.
Дано натуральное число. Найдите число десятков в его десятичной записи (то есть вторую справа цифру его десятичной записи).
Дано трехзначное число. Найдите сумму его цифр.
Даны три целых числа: h, m, s. Определите угол (в градусах) между часовой стрелкой на циферблате часов в момент времени “h часов, m минут, s секунд” и между часовой стрелкой в полночь.
#include
using namespace std;
int a, b,c;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>a>>b;
c=a+b;
cout<<"c="< return 0;
}
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/mejirbek-bafdat-jm-909-balalardi-aldi-alu-sharalari-neden-tura.html | Мейірбек Бағдат жм-909 Балалардың алдың алу шаралары неден турады? инфекция ошағында,қандай затпен және мөлшерінде қорғаныс әрекетін көрсету қажет? | Мейірбек Бағдат ЖМ-909 1.Балалардың алдың алу шаралары неден турады? инфекция ошағында,қандай затпен және мөлшерінде қорғаныс әрекетін көрсету қажет? Вирусты инфекциялардың алдын алу үшін интерферондар қолданылады. Бұл молекулярлығы төмен гликопротеиндерге жататын бірігу тобы, соның ішінде антипикорновирусты белсенділікке ие, оларға вирустардың әсер етуі кезінде ағза жасушаларынан шығады. Жіті эпидемиялық энтеровирусты менингиті бар балалардың ми сұйықтығында эндогенді интерферон деңгейі жоғары болады, бұл инфекциядан айығуда үлкен роль атқарады. Интерферондар вирусты инфекциясы бастамасында пайда болады. Олар вируспен зақысмдануға жасушалардың төзімділігін арттырады. Интерферондар үшінкең вирусқа қарсы спектр тән (жеке вирустарға қатысты әрекет ерекшеліктеріне ие емес). Интерферонға резистенттілік вирустарда пайда болмайды.
Балалармен қатынастағы инфекция ошағына лейкоцитарлы интерферонның 5 тамшысын мұрын жолдарына күніне 3–4 реттен 7 күн бойы тамызу керек. 0,2 мл/кг мөлшерінде береді, иммуноглобулин салу қорғаныс әрекетін көрсетеді.
Бөлмелерді желдету және зарарсыздадыру, тазалық ережелерін сақтау, эпидемиологиялық тұрғыдан қауіпсіз өнімдермен халықты қамтамасыз ету. Алайда, бұл профилактика өзіне тән емес профилактика болып саналады, өзіне тән профилактика әлі табылмаған. |
http://engime.org/dvojnie-i-peremennie-zvezdi.html | Двойные и переменные звезды | Двойные и переменные звезды
Двойными звездами называются пары звезд, находящиеся на очень близком угловом расстоянии друг от друга.
Различают две группы двойных звезд: оптические и физические. Оптические (визуально-двойные) представляют собой просто случайное соединение двух звезд на одном и том же луче зрения. На самом же деле они могут быть удалены друг от друга на многие парсеки. С течением времени они разойдутся настолько, что не будут представлять собой двойной звезды.
Физические двойные звезды представляют собой пары звезд, которые фактически находятся близко одна от другой и которые связаны в физические системы взаимным тяготением. Эти звезды представляют большой интерес, так как дают много важного материала для познания природы звезд. Если звезд более двух, то говорят о т.н. кратных системах. Физически двойные звезды бывают спектрально-двойные и затменные (см. ниже). Спектрально-двойными называются звезды, двойственность которых обнаруживается исключительно при помощи спектрального анализа.
Переменные звёзды разделяются на два основных класса: затменные переменные и физические переменные. К первому классу относятся такие переменные, изменение блеска которых происходит, вследствие затмений одной звезды другой и создании при этом различных геометрических эффектов. Затменные переменные есть вместе с тем и двойные звезды (не путать с оптическими двойными, находящимися на большом расстоянии друг от друга). Характерным представителем этого типа звезд является Алголь в созвездии Персея.
Переменные звезды, у которых изменение блеска обусловливается внутренними процессами, происходящими в самих звездах, называются физическими переменными. Первая переменная открыта еще в 1595 г. - Дивная Кита, амплитуда колебания ее блеска от 2 до 9 звездных величин.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html?page=2 | Условная инструкция - Арифметика Переменные | Все ранее рассматриваемые программы имели линейную структуру: все инструкции выполнялись последовательно одна за одной, каждая записанная инструкция обязательно выполняется.
Допустим, мы хотим по данному числу x определить его абсолютную величину (модуль). Для этого необходимо нарушить линейную логику программы. Программа должна напечатать значение переменной x, если x>0 или же величину -x в противном случае. Линейная структура программы нарушается: в зависимости от справедливости условия x>0 должна быть выведена одна или другая величина. Соответствующий фрагмент программы на C++ имеет вид:
double x;
cin>>x;
if (x>0)
{
cout< }
else
{
cout<<-x;
}
return 0;
В этой программе используется условная инструкция if (если). После слова if в обязательных круглых скобках указывается проверяемое условие (x>0). После этого в фигурных скобках идет блок (последовательность) инструкций, который будет выполнен, если условие истинно, в нашем примере это вывод на экран величины x. Затем идет слово else (иначе) и после него блок инструкций, который будет выполнен, если проверяемое условие неверно.
Итак, условная инструкция в C++ имеет следующий синтаксис:
if (Условие)
{
Блок инструкций 1
}
else
{
Блок инструкций 2
}
Блок инструкций 1 будет выполнен, если Условие истинно. Если Условие ложно, будет выполнен Блок инструкций 2.
В условной инструкции может отсутствовать слово else и последующий блок. Такая инструкция называется неполным ветвлением. Например, если дано число x и мы хотим заменить его на абсолютную величину x, то это можно сделать следующим образом:
if (x<0)
{
x=-x;
}
В этом примере переменной x будет присвоено значение -x, но только в том случае, когда x<0.
Вложенные условные инструкции
Внутри условных инструкций можно использовать любые инструкции языка C++, в том числе и условную инструкцию. Получаем вложенное ветвление – после одной развилки в ходе исполнения программы появляется другая развилка. Покажем это на примере программы, которая по данным ненулевым числам x и y определяет, в какой из четвертей координатной плоскости находится точка (x,y):
double x,y;
cin>>x>>y;
if (x>0)
{
if (y>0) // x>0, y>0
{
cout<<"Первая четверть"< }
else // x>0, y<0
{
cout<<"Четвертая четверть"< }
}
else
{
if (y>0) // x<0, y>0
{
cout<<"Вторая четверть"< }
else // x<0, y<0
{
cout<<"Третья четверть"< }
}
В этом примере мы использовали комментарии – текст, который компилятор игнорирует. Комментариями в C++ является последовательность символов // и весь текст после этого символа до конца строки. Обратите также внимание на отступы в начале строк, используемые для облегчения понимания текста.
Операторы сравнения
В качестве проверяемого условия должно использоваться выражение логического типа bool. Переменные логического типа принимают два значения: true (истина) и false (ложь). Также любое целочисленное выражение можно трактовать, как логическое выражение, при этом нулевое целое число означает ложь, а ненулевое — истину. Таким образом, если вместо условия написать false или 0, то оно будет всегда ложно, если же указать true, 1 или любое ненулевое число, то условие будет истинно.
Как правило, в качестве проверяемого условия используется результат вычисления одного из следующих операторов сравнения:
<
Меньше — возвращает true, если первый операнд меньше второго.
>
Больше — возвращает true, если первый операнд больше второго.
<=
Меньше или равно.
>=
Больше или равно.
==
Равенство. Возвращает true, если два операнда равны.
!=
Неравенство. Возвращает true, если два операнда неравны.
Например, условие x*x<2 означает "значение x*x меньше 2", а условие 2*x!=y означает "удвоенное значение переменной x не равно значению переменной y".
Будьте аккуратны: оператор == (два знака равенства) — это проверка на равенство двух выражений, а оператор = (один знак равенства) — это присваивание одной переменной значения выражения и использование его в условии оператора ветвления в большинстве случаев является ошибкой.
Иногда нужно проверить одновременно не одно, а несколько условий. Например, проверить, является ли данное число четным , можно при помощи условия n%2==0 (остаток от деления n на 2 равен 0), а если необходимо проверить, что два данных целых числа n и m являются четными, необходимо проверить справедливость обоих условий: n%2==0 и m%2==0, для чего их необходимо объединить при помощи оператора && (логическое И): n%2==0 && m%2==0.
В C++ существуют стандартные логические операторы: логическое И, логическое ИЛИ, логическое отрицание.
Логическое И является бинарным оператором (то есть оператором с двумя операндами: левым и правым) и имеет вид && (два знака амперсанда). Оператор && возвращает true тогда и только тогда, когда оба его операнда имеют значение true.
Логическое ИЛИ является бинарным оператором и возвращает true тогда и только тогда, когда хотя бы один операнд равен true. Оператор "логическое ИЛИ" имеет вид || (два знака вертикальной черты).
Логическое НЕ (отрицание) является унарным (то есть с одним операндом) оператором и имеет вид ! (восклицательный знак), за которым следует единственный операнд. Логическое НЕ возвращает true, если операнд равен false и наоборот.
Пример:
x && !y
Данное выражение означает "x И отрицание y" и равно true тогда и только тогда, когда x равно true, а y равно false.
Упражнения
(A) Даны два целых числа. Напечатайте наибольшее из них.
(B) Даны два целых числа. Программа должна вывести число 1, если первое число больше второго, число 2, если второе больше первого, или число 0, если они равны.
(C) Даны три числа. Напечатайте наибольшее из них (программа должна вывести ровно одно целое число). Какое наименьшее число операторов сравнения (>, <, >=, <=) необходимо для решения этой задачи?
(D) Даны три действительных положительных числа a, b, c. Определите, существует ли треугольник с такими сторонами. Если треугольник существует, выведите строку YES, иначе выведите строку NO.
(E) Даны три целых числа. Определите, сколько среди них совпадающих. Программа должна вывести одно из чисел: 3 (если все совпадают), 2 (если два совпадает) или 0 (если все числа различны).
(F) Поле шахматной доски определяется парой чисел (a, b), каждое от 1 до 8, первое число задает номер столбца, второе – номер строки. Заданы две клетки. Определите, может ли шахматная ладья попасть с первой клетки на вторую за один ход. Входные данные: 4 целых числа от 1 до 8 каждое, первые два задают начальную клетку, вторые два задают конечную клетку. Начальные и конечные клетки не совпадают. Программа должна вывести YES, если из первой клетки ходом ладьи можно попасть во вторую или NO в противном случае.
(G) Решите ту же задачу для короля.
(H) Решите ту же задачу для слона.
(I) По заданному числу n от 1 до 365 определите, на какое число какого месяца приходится день невисокосного года с номером n. Программа получает на вход целое число n и должна вывести два числа: число месяца (от 1 до 31) и номер месяца (от 1 до 12), на которое приходится данный день.
(J) Даны действительные числа a, b, c. Найдите все решения квадратного уравнения ax2+bx+c=0. Для вычисления квадратного корня используется функция sqrt, для использования которой необходимо в начале программы подключить заголовочный файл cmath. Формат входных данных: три действительных числа. Формат выходных данных: два действительных числа, если уравнение имеет два корня, одно действительное число – при наличии одного корня. При отсутствии действительных корней программа не выводит ничего.
(K) Определите тип треугольника (остроугольный, тупоугольный, прямоугольный) с данными сторонами. Входные данные: три натуральных числа – стороны треугольника. Выходные данные: одно из слов rectangular для прямоугольного треугольника, acute для остроугольного треугольника, obtuse для тупоугольного треугольника или impossible, если входные числа не образуют треугольника.
(L) По данному числу n<100 закончите фразу "На лугу пасется..." одним из возможных продолжений: "n коров", "n корова", "n коровы", правильно склоняя слово "корова". Программа должна вывести введенное число n и одно из слов (на латинице): korov, korova или korovy, например, 1 korova, 2 korovy, 5 korov. Между числом и пробелом должен стоять ровно один пробел.
(M) Билет на одну поездку в метро стоит 15 рублей, билет на 10 поездок стоит 125 рублей, билет на 60 поездок стоит 440 рублей. Пассажир планирует совершить n поездок. Определите, сколько билетов каждого вида он должен приобрести, чтобы суммарное количество оплаченных поездок было не меньше n, а общая стоимость приобретенных билетов – минимальна. Входные данные: количество поездок n. Выходные данные – три целых числа, равные необходимому количеству билетов на 1, на 10, на 60 поездок. Например, при вводе 129 программа должна вывести 0 1 2 (2 билета на 60 поездок и 1 билет на 10 поездок).
(N) Решите предыдущую задачу при наличии следующих билетов: 1 поездка - 15 рублей, 5 поездок - 70 рублей, 10 поездок - 125 рублей, 20 поездок - 230 рублей, 60 поездок - 440 рублей. Если для какого-то данного n существует несколько способов приобретения билетов одинаковой стоимости, необходимо вывести ту комбинацию билетов, которая дает большее число поездок.
#include
using namespace std;
double x,y;
int main()
{
setlocale(LC_ALL, "rus");
cin>>x>>y;
if (x>y) {
std::cout<<"1";
}
else {std::cout<<"2";
}
if (x==y) {std::cout<<"0"<
100>2>0>0>
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=5 | Опишите начало РА - Ревматоидный артрит james О'Dell, M. D | 6. Опишите начало РА. Начало РА обычно или подострое (20 %), или постепенное (70 %), с артритическим болевым синдромом, отечностью и скованностью суставов; количество пораженных суставов увеличивается на протяжении нескольких недель и даже месяцев. Примерно у 10 % больных дебют РА острый, а у некоторых наблюдается лишь периодические эпизоды возобновления симптоматики, которые затем перерастают в хроническое заболевание.
7. Какие суставы обычно поражаются при РА? Суставы, наиболее часто поражаемые при РА (%)
Пястно-фаланговые
90-95
Лучезапястные
80-90
Проксимальные межфаланговые
65-90
Коленные
60-80
Плюснефаланговые
50-90
Плечевые
50-60
Голеностопные/таранно-пяточные
50-80
Суставы шейного отдела позвоночника (особенно С,_ц)
40-50
Тазобедренные
40-50
Локтевые
40-50
Височно-челюстные
20-30
Для ранней стадии болезни особенно характерно поражение пястно-фаланговых, проксимальных межфаланговых, лучезапястных и плюснефаланговых суставов. Крупные суставы вовлекаются в процесс позднее. В начале заболевания возможно развитие олигоартрита (воспаление 2-4 суставов), который в течение нескольких недель или месяцев постепенно переходит в полиартрит с симметричным повреждением суставов.
Поражение тораколюмбального отдела позвоночника, крестцово-подвздошных сочленений или дистальных межфаланговых суставов для РА нехарактерно; в этом случае необходимо уточнить диагноз. Так, при поражении крестцово-подвздошных сочленений следует подозревать серонегативную спондилоартропатию. Вовлечение в процесс дистальных межфаланговых суставов типично для артрита при псориазе, а поражение поясничного отдела позвоночника и дистальных межфаланговых суставов наблюдается, как правило, при остеоартрите.
8. Что подразумевают под "симметричным поражением суставов"? Симметричность означает поражение одноименных суставов с обеих сторон. Кроме того, при РА в процесс вовлекается весь сустав целиком, в отличие от остеоартрита, когда страдают только те участки, которые более всего подвергаются механическим нагрузкам. |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=6 | Что такое паннус? - Ревматоидный артрит james О'Dell, M. D | 9. Что такое паннус? Первичный очаг воспалительного процесса при РА локализован в синовиальной оболочке сустава. Воспалительный инфильтрат состоит из мононуклеарных клеток, в основном Т-лимфоцитов, а также активированных макрофагов и плазматических клеток, некоторые из них вырабатывают ревматоидный фактор. Синовиальные клетки усиленно пролиферируют, синовиальная оболочка набухает, утолщается, образует выросты в подлежащие ткани. Такая синовиальная оболочка называется паннусом; она обладает способностью прорастать в костную и хрящевую ткани, приводя к разрушению структур сустава.
Важно отметить, что в синовиальной оболочке полиморфно-ядерные лейкоциты (ПМЯЛ) практически не встречаются, в то время как в синовиальной жидкости они преобладают. Протеолитические ферменты нейтрофилов также способствуют разрушению суставного хряща.
10. Перечислите наиболее частые деформации кистей рук при РА. Веретенообразная припухлость— синовит проксимальных межфаланговых суставов, приобретающих при этом форму веретена. |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=7 | Деформация типа "бутоньерки"("петлицы") | Деформация типа "бутоньерки"("петлицы") — стойкое сгибание проксималь-ного межфалангового сустава и разгибание дистального межфалангового сустава, вызванные слабостью центральных волокон сухожилия разгибателя и смещение боковых волокон этого разгибателя в ладонную сторону; в результате палец как будто продевается в петлицу.
Деформация типа "лебединой шеи"— развившиеся за счет стойкого сокращения мышц-сгибателей пястно-фаланговых суставов их контрактуры, а также переразгибание в проксимальных межфаланговых и сгибание в дистальных межфаланговых суставах. |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=3 | Какие заболевания следует исключить, прежде чем поставить больному диагноз ревматоидного артрита? Часто встречающиеся заболевания | 3. Какие заболевания следует исключить, прежде чем поставить больному диагноз ревматоидного артрита? Часто встречающиеся заболевания Серонегативныеспондилоартропатии
Заболевания соединительной ткани (ЗСТ, СКВ, склеродермия, полимиозит, васкулит, смешанное ЗСТ, ревматическая полимиалгия)
Полиартрит при подагре
Пирофосфатная артропатия
Остеоартрит
Вирусная инфекция (парвовирусная, краснуха, гепатит В и др.)
Фибромиалгия Менее часто встречающиеся заболевания Гипотиреоз
Подострый бактериальный эндокардит
Гемохроматоз
Гипертрофическая легочная остеоартропатия
Гиперлипидемия (типы II, IV)
Гемоглобинопатии
Возвратный полихондрит
Ревматическая лихорадка
Саркоидоз
Болезнь Лайма
Амилоидная артропатия Редко встречающиеся заболевания Семейная средиземноморская лихорадка
Мультицентрическийретикулогистиоцитоз
Болезнь Уиппла
Ангиоиммунобластная лимфаденопатия
Клиницисту необходимо помнить, что пациент может страдать другим заболеванием (не РА), особенно если у него имеются несимметричное поражение суставов или артрит крупных суставов; или вовлечены суставы позвоночника; или есть заболевание почек; или не обнаружены ревматоидный фактор, лейкопения, гипокомпле-ментемия в анализах крови; или на рентгенограммах отсутствуют эрозии костной ткани спустя много месяцев от начала заболевания. |
http://engime.org/category/Глава/ | Глава | | І. тепловое явление chapter І. Thermal phenomena Жылулық қозғалыс, броундық қозғалыс, диффузия Тепловое движение, движение броуна, диффузия Thermal motion, Brownian motion, diffusion Глава 0,82 Mb. 30 | оқу |
| Система комплемента и ее роль во врожденном н адаптивном иммунном ответе строение и функции Биологические эффекты системы комплемента. Альтернативный путь активации комплемента. Лектиновый путь активации комплемента. Рецепторы для белков системы комплемента. Заболевания, обусловленные нарушениями в системе комплемента Глава 369,78 Kb. 1 | оқу |
| Структура отрицания. 1 Логическая и синтаксическая структура отрицания. 2 Отрицательное предложение в английском языке Благодаря этому возможно осмысленное отражение действительности, передача информации, управление человеческим поведением. Языки мира различаются строением, словарным составом и др Глава 140,18 Kb. 1 | оқу |
| Лучевая анатомия почек нормальная и топографическая анатомия почек у взрослых Почки — парный орган, расположенный в забрюшинном пространстве по обе стороны от позвоночника. Верхнезадняя часть почек соприкасается с поясничной и реберной частью диафрагмы и XII ребром. Остальные отделы лежат на поясничных мышцах и Глава 0,57 Mb. 22 | оқу |
| Учение о географическом (территориальном) разделении труда понятие о географическом разделении труда Понимание сущности грт вытекает из учения об общественном разделении труда как о способе применения общественного труда, повышающем его производительность, являющимся основою экономического прогресса Глава 17,69 Kb. 1 | оқу |
| - Ii. Опыт деятельности социального педагога образовательного учреждения по профилактике правонарушений обучающихся 29 Глава 56,97 Kb. 1 | оқу |
| Общие положения Онкологическая помощь оказывается населению в следующих формах Патологическая анатомия (цитопатология) (взрослая, детская). В случае необходимости привлекаются другие профильные специалисты Глава 17,61 Kb. 2 | оқу |
| Личность младшего школьника и я-концепция 1 Психологические особенности младшего школьного возраста Я-концепция как одно из психологических образований личности младшего школьника Глава 178 Kb. 1 | оқу |
| Методы решения задач на экстремумы §1 История развития задач на экстремумы Архимед, Аристотель и др.). Известна следующая задача Евклида (IV век до н э.): в заданный треугольник abc вписать параллелограмм adef наибольшей площади Глава 0,64 Mb. 1 | оқу |
| Сущность заочного образования структура систем высшего образования Проблемы заочного образования и пути их решения Однако она постепенно устаревает и недостаточно хороша для современных условий. Более того, она уже не отвечает потребностям завтрашнего дня. Очевидно, что заочное образование нуждается в более совершенном содержании Глава 75,36 Kb. 25 | оқу |
| Осадная сеть. Коенджи против освобожденных групп После начала второй половины специального экзамена быстрый темп Коенджи нисколько не Глава 331,04 Kb. 2 | оқу |
| Формирование грамматических навыков при обучении английскому языку 1 Сущность понятия "грамматический навык" Охватывают все учебные программы для целостных образовательных систем Глава 94,88 Kb. 28 | оқу |
| Этнографические материалы § Этнография и ее развитие Этнография — историческая наука, изучающая народы, их быт и культуру. Термин «этнография» (по-гречески «этнос» — народ, «графо» — пишу) означает народоведение Глава 68,6 Kb. 5 | оқу |
| Возрастные показатели психологического риска наркотизации в различных возрастных группах детей Периодизация психического развития ребенка. Подходы к периодизации психического развития в рамках генетической эпистемологии Ж. Пиаже Глава 3,68 Mb. 167 | оқу |
| Величайший секрет общения с людьми Существует только один путь под небом убедить кого-либо что-либо сделать. Приходилось ли вам задумываться над этим? Да, один единственный путь — это заставить другого захотеть сделать это Глава 33,36 Kb. 1 | оқу | |
http://engime.org/rashele-pejdj-elliot.html | Рашель пейдж эллиот | РАШЕЛЬ ПЕЙДЖ ЭЛЛИОТ
ДВИЖЕНИЕ СОБАК
Иллюстрированное пособие для оценки движения собаки с первого взгляда
/Пособие для заводчиков, экспертов и любителей собак/
Иллюстрации Евы Эндрейд и автора
О КНИГЕ И ЕЕ АВТОРЕ
Благодаря наглядным иллюстрациям и краткому точному комментарию к ним книга "ДВИЖЕНИЕ СОБАК" помогает широкому кругу собаководов-любителей, как никогда раньше, ясно понять принципы движения собак.
Все предстает перед взором читателя. Все ообачьи аллюры - шаг, рысь, галоп, разновидности иноходи и кентер - наглядно проиллюстрированы на рисунках и схемах. Термины, используемые для описанья того, как собаки стоят или двигаются - те термины, которые мы часто слышим, но не всегда понимаем - становятся предельно ясными. Когда мы смотрим на иллюстрации таких терминов как: "близкий постав", "крабообразное движение", "крен", или "перекрещивание", мы не можем не понять их описания.
Эта книга совершенно необходима каждому эксперту. Но она также представляет интерес для специалистов по разведению и заводчиков. В своем предисловии Д-р Эдгар Такер, бывший президент Американской Ветеринарной Ассоциации, пишет: "Изучение данного материала поможет всем понять, какие действия правильны, и какие неправильны, а результаты применения изученного материала на практике вознаградят специалистов, добросовестно относящихся к делу разведения собак".
РАШЕЛЬ ПЕЙДЖ ЭЛЛИОТТ уже давно участвует в кампании за образование собаководов-любителей, и ее книга была с энтузиазмом встречена во многих клубах любителей собак по всей стране.
Миссис ЭЛЛИОТТ была младшим ребенком в большой семье, жизнь которой была связана с лошадьми, собаками и другими животными. Она родилась в Лексингтоне, штат Массачусетс, и
окончила Рэшклиффский колледж. Вместе со своим мужем, Д-ром Марком Д.Эллиоттом, она живет на ферме, занимающей площадь в 60 акров вдоль реки Конкорд в Карлисле, штат Массачусетс, где они вырастили троих детей и с большим энтузиазмом и удовольствием занимаются спортом на свежем воздухе.
Среди их собак заслуживают внимания немецкая овчарка, лабрадор -ретривер и несколько вельш-корги, но основной их гордостью являются золотистые ретриверы. Кобелем-производителем в питомнике был Голдвуд Тоби, которого автор книги воспитала и подготовила таким образом, что он стал первым представителем этой породы, получившим диплом по дрессировке на послушание. Сын этого кобеля, Джек Даниэльс, также подготовленный владелицей питомника, был первым ретривером Новой Англии, получившим квалификационный приз на специализированном турнире ретриверов. Кроме того, миссис ЭЛЛИОТТ выставляла ряд своих золотистых ретриверов на чемпионатах.
Будучи активным участником, в работе местных и общенациональных клубов любителей собак, РАШЕЛЬ ПЕЙДЖ ЭЛЛИОТТ является также бывшим председателем клуба золотистых ретриверов.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=8 | Ульнарная девиация пальцев | Ульнарная девиация пальцев с неполными вывихами в пястно-фаланговых суставах.
А. Деформации пальцев по типу "лебединой шеи" (II-IV пальцы) и по типу "бутоньерки" (V палец). В. Ульнарная девиация пальцев (обратите внимание на ревматоидные узелки). (Из: Revised Clinical Slide Collection on the Rheumatic Diseases. Atlanta, American College of Rheumatology, 1991; с разрешения.) 11. Перечислите наиболее частые деформации стоп при РА. Воспалительный процесс в плюснефаланговых суставах приводит к подвывихам головок плюсневых костей и, в конце концов, к самой распространенной деформации пальцев ног у пациентов, страдающих РА,— "пальцам в виде когтей", или "молотко-образным"пальцам. У таких больных возникают проблемы, связанные с ношением обуви, поскольку они очень часто натирают кончики пальцев, что может вызвать образование мозолей или язв. Кроме того, фиброзно-жировые "подушки", которые в норме находятся под головками плюсневых костей, смещаются, обнажая последние. При этом процесс ходьбы сопровождается очень сильной болезненностью, на подошвенной поверхности дистальных фаланг развиваются омозолелости (больные сравнивают свои ощущения с ходьбой по острым камням). Вовлечение в процесс суставов плюсны обусловливает уплощение свода и валыусную деформацию стопы. |
http://engime.org/koru-jene-estu-analizatorini-rilimdi-erekshelikteri-men-damu-d-v2.html | Көру және есту анализаторының құрылымдық ерекшеліктері мен даму динамикасы | Көру және есту анализаторының құрылымдық ерекшеліктері мен даму динамикасы
Көру және есту анализаторының құрылымдық ерекшеліктері мен даму динамикасы
Ортаңғы құлақ дабыл қуысы, дабыл жарғағы және 3 сүйектен: балғашық, үзеңгі, төстік және евстахий түтігінен тұрады. Дыбыс толқыны дабыл жарғағына келіп соғады да одан кейін үш сүйек арқылы толқын ішкі құлаққа қарай бағытталады.
Ортаңғы құлақ дабыл қуысы, дабыл жарғағы және 3 сүйектен: балғашық, үзеңгі, төстік және евстахий түтігінен тұрады. Дыбыс толқыны дабыл жарғағына келіп соғады да одан кейін үш сүйек арқылы толқын ішкі құлаққа қарай бағытталады.
Дабыл қуысы 6 қабаттан тұрады; сүйектер бір-бірімен байланысқан. Евстахий түтігі сүйекті және жарғақты бөліктен тұрады ол сыртқы ортадағы қысым мен ішкі қысымның тепе - теңдігін сақтап тұрады.
Ішкі құлақ 2 бөліктен тұрады:
Ішкі құлақ 2 бөліктен тұрады:
Сүйекті лабиринт
Жарғақты лабиринт.
Олардың аралығында перелимфа деген сұйықтық бар, жарғақты лабиринттің ішінде эндолимфа жатыр.
Сүйекті лабиринт 3 бөліктен тұрады: жартылай дөңгелекті өзектер, кіреберіс, ұлудан. Жартылай дөңгелекті өзектер сагиттальді, фронтальді, горизонтальді жазықтықта орналасқан 5 тесік арқылы кіреберіске ашылады.Алдыңғы жағынан ұлу тесігімен байланысқан.
Кіреберісте 2 терезе орналасқан: кіреберіс терезесі өзегінің негезімен жабылған, ұлу терезесі мембранамен жабылған.
Жаңа туған балаларда құлақтың ортаңғы бөлімдік қуысы ткань сұйықтығымен толып тұрады. Бұл сұйықтық кейін бірті-бірте тканьге сінеді,оның орнына евстахи түтігі арқылы ауа іриді. Евстахи түтігі қысқа (19мм), бірақ кең (3мм)болады.Түтік мөлшерінің бұлай болуына сай ортаңғы құлақ қуысына ауа мен шырышты затпен,сұйықтықпен түрліше микробтардың енуіне мол болады.
Жаңа туған балаларда құлақтың ортаңғы бөлімдік қуысы ткань сұйықтығымен толып тұрады. Бұл сұйықтық кейін бірті-бірте тканьге сінеді,оның орнына евстахи түтігі арқылы ауа іриді. Евстахи түтігі қысқа (19мм), бірақ кең (3мм)болады.Түтік мөлшерінің бұлай болуына сай ортаңғы құлақ қуысына ауа мен шырышты затпен,сұйықтықпен түрліше микробтардың енуіне мол болады.
Лабиринттің бастамасы ұрықтық дамудың 3-аптасында эктодермадаң түзіледі,ал иірімі каналдан түзілуі 12 аптада жүреді.Жаңа туған балаларда құлақтың сыртқы және ішкі бөлімдері толықтап қалыптасады.Тумалардың құлақ қалқанының ұзындығы ересектегілерден екі есе кіші болса,ені ересектегілердей болады.
Түрлі дыбыс қарқынының деңгейі
Дыбыс
|
Дыбыс қарқыны(дб)
|
Әрең естілетің дыбыс
Желді кездегі жапырық сыбдыры
Әдеттегі жел
Түңгі өала дыбысы
Қалыпты таңғы қала дыбысы
Қалыпты дауыс қатылықы
Оркестр, радиодағы катты ән
Пойездің дыбысы
Өте қатты дыбыс(айқай)
Болаттаң жасалған темірге ұрылған балтаның дыбысы.
Авиациялық мотордың дыбысы
|
0
10
25-30
40
50-60
60-70
80
90
90
100
120
|
Көру анализаторлары
Көру талдағышы немесе көру анализаторы (analisatoris visae, гр. analysis — талдау, лат. visa - көру) - жарық пен түсті ажыратуға бейімделген талдағыш. Көру талдағышы — көру рецепторынан (көз алмасы), өткізгіш жолдан (көру жүйкесі) және мидағы орталықтардан тұрады. Жарықты қабылдайтын рецепторлар (сезімтал фоторецепторлы нейроциттер дендриттері) көз алмасының ішкі торлы қабығында орналасқан. Көру талдағышының өткізгіш жолы - ми жүйкелерінің II жұбы сезімтал көру жүйкесі. Осы жүйке талшықтары мидың имек денесінде, көру төмпектерінің артқы ядроларында және төрт төмпектің алдыңғы төмпектерінде орналасқан қыртысастылық орталықтарда аяқталады. Қыртысастылық орталықтардан басталатын орталық сезімтал өткізгіш жолдар, жүйке толқынын ми қыртысының шүйде аймағындағы қыртыстық орталыққа жеткізеді.
Көру жүйесі: Көз алмасы, көз алмасының, қабықшылары, ішкі ядро, көз алмасының б/е, көз жас аппараты, қабақ, жас ағатын өзек, көз жасының көлі, көз жас безі, фиброзды, қабықша, қасаң, қабық ,склера, торлы, қабықша, тамырлы, қабықша, нұрлы, қабықшы, кірпікті, дене, меншікті, тамырлы, шыны тәріздес, көз бұршағы, сұйықтығы, таяқшалар, қолбашалар,
1 — қасаң қабық; 2 — көз алмасының алдыңғы камерасы; 3 — нұрлы қабықша; 4 — көз алмасының артқы камерасы; 5 — көз бұршағы; 6 — кірпікті дене; 7 — конъюнктива; 8 — кірпікті дене; 9 — көздің шеткі тік б/е; 10 — көздің ішкі тік б/е; 11 — меншікті тамырлы қабықша; 12 — шыны тәрізді дене; 13 — склера; 14 —торлы қабықша; 15 — көру жүйкесігнің дискісі; 16 — көру жүйкесі
Көз
Көру анализаторының сезгіш бөлімі көз алмасында орналасқан. Оларға торлы қабықтағы таяқша және сауытша пішінді фоторецепторлар жатады.
Көру анализаторының қыртыс бөліміне ми қыртысының желке тұсында орналасқан оң және сол жақ көру орталықтары жатады
Өткізгіш бөліміне к ө р у жүйкесі жатады. Ол көз алмасынан шығып, сопақша миға барып бағытын өзгертеді, содан соң оң көзден шыққан нерв сол жақ ми қыртысының желке тұсындағы көру аймағына, ал сол көзден шыққан көру нерві оң жақ ми қыртысындағы көру аймағына қозуды тасиды
1 — қас; 2 — үстіңгі қабақ; 3 --- кірпіктер; 4 — көз-жас безі; 5 — жас емізікшесі; 6 — жас нүктесі; 7 — көз жас көлі; 8 — көз жас қоймасы; 9 — төменгі қабақ; 10 көз жас өзегі; 11 — мұрынның жас ағатын өзегі
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=9 | Опишите рентгенологические признаки РА | 12. Опишите рентгенологические признаки РА. Чтобы их запомнить, используют аббревиатуру ABCDE'S: А — нарушение соответствия (alignment) суставных поверхностей; без анкилозов; В — костная ткань (bones): периартикулярный (юкстаартикулярный) остеопо-
роз; без периостита или остеофитов;
С — хрящевая ткань (cartilage): одностороннее (симметричное) уменьшение суставной щели в суставах, подвергающихся механической нагрузке; без каль-цификации хряща и мягких тканей; D — деформации (deformities) (по типу "лебединой шеи", "бутоньерки", ульнар-
ная девиация), поражение симметричное; Е — краевые эрозии; S — отечность мягких тканей (soft-tissue swelling); узелки без кальциноза.
Рентгенологические изменения при РА развиваются в течение нескольких месяцев. На ранних стадиях обнаруживается периартикулярный остеопороз, усиливающийся со временем. Эрозии костной ткани наблюдаются в основном по краям мелких суставов. Позднее возникают сужение суставной щели и деформации.
А. Образование костных эрозий пястно-фалангового сустава (стрелки) В. Эрозии пястно-фалан-говых суставов, сужение суставных щелей, ульнарная девиация пальцев. (Из- Revised Clinical Slide Collection on the Rheumatic Diseases. Atlanta, American College of Rheumatology, 1991; с разрешения.) |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=4 | Расскажите об эпидемиологии РА | 4. Расскажите об эпидемиологии РА. • Расы. Распространенность заболевания среди представителей различных рас одинакова.
• Пол. Женщины болеют чаще мужчин в 3 раза.
• Возраст. Средний возраст начала заболевания — 35-45 лет.
• Болеет около 1 % населения США. Распространенность заболевания повышается с увеличением возрастного показателя.
5. Какова роль наследственности в развитии РА? У больных РА нередко наблюдается наличие HLA-DR4 и в меньшей степени HLA-DR1. Свыше 90 % больных имеют один из этих HLA-антигенов, особенно часто они обнаруживаются у тех пациентов, у которых заболевание протекает в тяжелой форме (с внесуставными проявлениями, необходимостью протезирования суставов и пр.). Наиболее тяжелое течение болезни отмечается у людей, гомозиготных или гетерозиготных по названным аллельным генам.
Однако HLA-DR4 выявляется у 20-30 % людей в общей популяции, поэтому нельзя объяснить патогенез РА только генетическими факторами. Для развития заболевания требуется воздействие еще каких-то (пусковых) факторов. Каких именно, пока неясно. В настоящее время данная проблема активно изучается. |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=14 | Изменяются ли при РА концентрации фракций комплемента в сыворотке крови? | 21. Изменяются ли при РА концентрации фракций комплемента в сыворотке крови? Уровни СЗ, С4, и СН50 обычно в пределах нормы или немного повышены. Гипоком-плементемия встречается редко и наблюдается только у пациентов с тяжелой формой васкулита, развивающегося при РА.
22. Перечислите некоторые внесуставные проявления РА.
23. Как часто у пациентов с РА развиваются лихорадка и лимфоаденопатия? Такие проявления заболевания наблюдаются редко и только у больных с тяжелой степенью активности процесса. Наличие данных симптомов позволяет предположить инфекционное заболевание или опухоль лимфоидной ткани.
24. Что такое ревматоидные узелки? Где они располагаются? Ревматоидные узелки — это подкожные узелки, гистологически представленные областью фибриноидного некроза, окруженной зоной вытянутых гистиоцитов ("палисад") и слоем клеток соединительной ткани по периферии узелка. Они встречаются у 20-35 % больных РА, обычно РФ-позитивных и с тяжелым течением заболевания. Типичная локализация — локтевой сустав и разгибательная поверхность предплечья; также они встречаются около других суставов и в местах давления. Узелки часто появляются в период обострения заболевания и исчезают по мере улучшения состояния. Терапия метотрексатом вызывает усиленное образование узелков у некоторой части больных, даже при хорошем ответе на проводимое лечение.
25. О каких заболеваниях следует думать при наличии у больного подкожных узелков и артрита? Ревматоидный артрит Ксантоматоз
Тофусная подагра СКВ (редко)
Амилоидоз Ревматическая лихорадка (редко)
Саркоидоз
26. Какие заболевания кожи способны вызвать поражения, сходные с ревматоид- ными узелками? Кольцевидная гранулема. Ее проявления называют "доброкачественными" ревма-тоидными узелками. У людей с кольцевидной гранулемой не бывает артрита и в сыворотке крови не обнаруживается РФ.
27. У каких пациентов чаще развиваются внесуставные проявления? У пациентов, имеющих HLA-DR4 или РФ. Для врача-клинициста очень важно исключить другие причины внесуставных проявлений (инфекции, злокачественные опухоли, побочные действия лекарств), прежде чем относить их к проявлениям РА, особенно если у пациента не обнаруживается РФ в сыворотке крови.
28. Какие поражения глаз наблюдаются при РА? У больных РА встречаются эписклериты и склериты как внесуставные проявления заболевания. Длительно текущий воспалительный процесс в склере приводит к ис-тончению и очаговому разрушению ткани склеры (scleromalacia perforans). Симптом сухости слизистых оболочек, или "сухих глаз", часто служит признаком сопутствующего синдрома Шегрена.
29. Каковы поражения легких при РА? Плеврит. Экссудативный плеврит может стать одним из ранних проявлений РА. В выпоте находят лейкоциты; содержание белка в нем увеличено. Активность лак-татдегидрогеназы выше, а концентрация глюкозы ниже, чем в сыворотке крови. Экссудат имеет кислую реакцию. Необходимо помнить о возможности развития плеврита вследствие присоединения инфекции.
Ревматоидные узелки. Количество их в легких варьирует от одного до нескольких десятков; они могут разрушаться с образованием небольших полостей или подвергаться обратному развитию. Синдром Каплана с множественным узелковым поражением легких встречается у шахтеров.
Интерстициальный фиброз. Фиброзирующий альвеолит у больных РА наблюдается часто, но клиническая симптоматика и прогрессирование процесса представлены менее чем в 10 % случаев. У больных нарастает одышка, выслушиваются хрипы Велькро, а на рентгенограммах выявляется фиброз легочной ткани, преимущественно в нижних долях.
Облитерирующий бронхиолит. Пациенты жалуются на одышку; на рентгенограммах определяется повышенная воздушность легочной ткани; исследование функции внешнего дыхания показывает обструкцию на уровне мелких бронхов. Состояние больных быстро ухудшается. Развитие данного заболевания связывают с терапией пеницилламином.
30. Почему в плевральном экссудате выявляется низкая концентрация глюкозы? За счет нарушения активного транспорта глюкозы через плевру в экссудат.
31. Каковы клинические проявления поражения сердца при РА?
Перикардит — наиболее частое поражение сердца при РА. Экссудативный перикардит, протекающий бессимптомно, обнаруживается с помощью эхокардиографии у 50 % больных РА. Количество выпота в перикарде редко достигает того уровня, чтобы вызвать тампонаду, но с течением времени может сформироваться слипчивый перикардит. Образование ревматоидных узелков в тканях сердца приводит к развитию нарушений проводимости и недостаточности клапанов сердца.
32. Какие типы васкулитов встречаются при РА? Как правило, васкулиты встречаются у больных с выраженными признаками поражения суставов, высоким титром РФ, узелками и значительной длительностью течения заболевания. Типы васкулитов:
• лейкоцитокластический васкулит. Обычно проявляется как геморрагическая сыпь, выступающая над поверхностью кожи ("пальпируемая пурпура"). В основе данного типа изменений лежит воспаление посткапиллярных сосудов — венул;
• васкулит мелких артерий. Проявляется мелкими инфарктами мягких тканей кончиков пальцев; часто сочетается с умеренной периферической сенсорной нейропатией, вызванной васкулитом vasa nervorum; • васкулит средних артерий. Клинические проявления похожи на таковые при узелковом периартериите и представлены артериитом висцеральных артерий, множественным мононевритом и сетчатым ливедо;
• гангренозная пиодермия. 33. На основании каких трех клинических признаков ставится диагноз синдрома Фелти? Триада Фелти включает ревматоидный артрит, спленомегалию и лейкопению. Синдром Фелти развивается у РФ-позитивных больных с ревматоидными узелками и другими внесуставными проявлениями. Почти все пациенты имеют HLA-DR4. Снижается количество лейкоцитов, особенно нейтрофилов (< 2000/мм3). Основные осложнения синдрома Фелти — присоединение инфекции и хронические, плохо поддающиеся терапии язвы голеней. Тяжелые инфекционные осложнения возникают при нейтропении < 100/мм3. Также не исключено появление тромбоцитопении.
Большинство пациентов с синдромом Фелти не нуждаются в расширении уже проводимой терапии суставного синдрома. Однако если больной предрасположен к тяжелым рецидивирующим инфекционным заболеваниям или у него развиваются хронические язвы голеней, не поддающиеся терапии, то в таких случаях показана спленэктомия. К сожалению, и после спленэктомии могут сохраняться нейтропения и склонность к рецидивирующим инфекциям.
34. Какие другие клинические проявления часто встречаются у больных РА? Синдром Шегрена. Вторичный синдром Шегрена с сухостью слизистых оболочек глаз и рта возникает более чем у 20-30 % больных РА. У них, как правило, не обнаруживаются антитела к SS-A и SS-B, как при первичном синдроме Шегрена.
Амилоидоз. Вторичный амилоидоз (АА-тип амилоида) диагностируется более чем у 5 % больных РА. Он развивается при длительно текущем, плохо поддающемся терапии или нелеченом РА. Основное проявление амилоидоза — нефротический синдром.
Остеопороз. Наблюдается у подавляющего большинства больных РА; степень остеопороза зависит от тяжести течения заболевания, степени обездвиженности по-
раженных суставов и принимаемых лекарственных препаратов. При длительном течении заболевания нередко происходят спонтанные переломы позвоночника, крестца и других костных структур.
Компрессионная нейропатия. Чаще всего представлена сдавлением срединного нерва (синдром запястного канала), заднего болыпеберцового нерва (синдром предплюсневого канала), локтевого нерва (кубитальный синдром) и заднего межкостного нерва (веточки лучевого нерва).
Поражение гортани. Артрит перстнечерпаловидных суставов проявляется болевым синдромом, дисфагией, охриплостью голоса, реже — стридорозным дыханием.
Поражение слуховых косточек. Шум в ушах, снижение слуха.
Поражение почек и желудочно-кишечного тракта. Диагностируется редко. Обычно патология со стороны почек и ЖКТ (почечная недостаточность или кровоточащие язвы желудка) обусловлена приемом НПВС. Терапия другими лекарственными средствами (например препаратами золота или пеницилламином) может привести к мембранозной нефропатии с выраженной протеинурией.
35. Существует ли у больных РА повышенный риск инфицирования суставов? К сожалению, да. Патологически измененные суставы склонны к инфицированию, а у больного РА их множество. Если пациент жалуется, что у него один или два сустава более отечные, красные и горячие на ощупь, врачу следует подумать о вторичном их инфицировании. Кроме того, часто происходит инфицирование сустава после его протезирования. Самый частый возбудитель — Staphylococcus aureus. 36. Какие особенности течения РА свидетельствуют о его возможном тяжелом течении и неблагоприятном прогнозе? 1. Генерализованный полиартрит с поражением крупных и мелких суставов (всего более 10-20 суставов).
2. Внесуставные проявления заболевания, особенно узелки и васкулиты.
3. Постоянно ускоренная СОЭ или повышенная концентрация С-реактивного белка в сочетании с активным синовитом.
4. Наличие РФ.
5. Выявление костных эрозий на рентгенограммах в течение первых двух лет болезни.
6. Наличие HLA-DR4.
7. Уровень образования — менее 11 классов (США).
8. Оценка здоровья выше одного балла по опроснику оценки здоровья (HAQ).
37. Какова тактика ведения больного на начальном этапе? Подход к лечению больных РА резко изменился за последнее десятилетие. Стало ясно, что прежние методы ведения подобных пациентов были не совсем верными, поскольку отдаленные результаты оказались плохими. У больных РА необходима активная терапия уже в самом начале (т. е. в первые месяцы начала заболевания). Промедление в лечении ухудшает прогноз.
Большинство пациентов, страдающих РА, или даже не все они сразу должны получать симптоматическую терапию НПВС. Многим требуется назначение низких доз преднизолона (< 5-7,5 мг/сут). Физиотерапию, трудотерапию, отдых, обучение пациента и препараты кальция для профилактики остеопороза также необходимо включать в начальный курс лечения РА (глава 90).
38. Что делать, если лечение НПВС не дает эффекта? Больные с умеренной степенью активности процесса, не отвечающие на симптоматическую терапию НПВС, так же как и пациенты с неблагоприятными прогностическими факторами, являются кандидатами на терапию базисными антиревматическими средствами (БАРС) Гидроксихлорохин, миноциклин и сульфасалазин используются в лечении больных со средней тяжестью заболевания, так как обладают наименее токсичными свойствами, хотя и уступают по эффективности другим препаратам Метотрексат, препараты золота для внутримышечного введения и пеницилламин (реже) применяются при более агрессивных формах заболевания Азатиоприн, цик-лоспорин и комбинации БАРС (гидроксихлорохин-азульфидин-метотрексат, цик-лоспорин-метотрексат и др ) назначают при наиболее тяжелых формах РА или в случаях, когда другие методы лечения неэффективны На сегодняшний день к комбинациям БАРС все чаще прибегают на ранних стадиях заболевания
39. Какие клинические и лабораторные данные помогают оценить эффективность проводимой терапии? 1 Общее количество отечных и болезненных суставов
2 Ощущения пациента во время болевого приступа (оцениваются по тестам-картинкам, основанным на сравнении)
3 Результаты опроса больного по тестам оценки здоровья — HAQ, AIMS (глава 17)
4 СОЭ или концентрация С-реактивного белка
5 Общее самочувствие пациента
6 Оценка состояния больного в целом по данным врачебного осмотр'а
При эффективном лечении число болезненных и отечных суставов уменьшается по крайней мере на 20 % (и даже — на 50 %), и как минимум в трех из пяти оставшихся пунктов должны появиться данные, свидетельствующие об улучшении состояния больного
40. Каков долговременный прогноз у больных РА? РА — заболевание, которое укорачивает продолжительность жизни и приводит к серьезной инвалидизации больных Почти 50 % пациентов в течение первых 10 лет от начала заболевания становятся инвалидами III или IV группы Приблизительно 33 % больных РА, работающих к моменту начала заболевания, вынуждены оставить работу уже в последующие 5 лет Кроме того, по сравнению с людьми того же пола и возраста, не страдающими РА, смертность больных РА выше в 2-2,5 раза В целом РА сокращает продолжительность жизни пациентов на 5-10 лет Больные с неблагоприятным прогнозом выявляются с помощью прогностических факторов (вопрос 36) Активная терапия БАРС в первые 10-20 лет заболевания уменьшает инвалидизацию на 30 % 41. Каковы причины повышенной смертности у больных РА? • Сердечно-сосудистые заболевания — 42 % Однако их частота не выше, чем в общей популяции
• Инфекции (особенно пневмонии) — 9 % Развиваются в 5 раз чаще, чем в общей популяции
• Рак и лимфопролиферативные заболевания — 14 % Встречаются в 5-8 раз чаще, чем в общей популяции
• Прочие, в том числе поражение почек вследствие амилоидоза, кровотечения из ЖКТ, вызванные терапией НПВС (4 %), непосредственно осложнения РА (5 %)
42. Что такое "серонегативный" РА? Этот термин обозначает, что у данного пациента, которому поставлен диагноз РА, отсутствует РФ В целом РФ-негативные больные имеют лучший прогноз и большую продолжительность жизни, у них реже развиваются внесуставные проявления Кроме того, со временем у некоторых больных диагноз пересматривается в пользу какого-либо иного заболевания Поэтому при ведении пациента с серонегативным РА необходимо иметь в виду возможное наличие у него псориазного артрита, волча-ночного артрита, болезни отложения кристаллов, подагры, гемохроматоза или артрита другой, нежели РА, этиологии
43. Что такое К83РЕ-синдром? Это синдром, для которого типично острое начало с симметричным поражением мелких суставов кистей, запястий и сухожильных влагалищ сгибателей, с выраженным отеком тыла кисти (по типу "боксерской перчатки") Могут поражаться и другие суставы Синдром выявляется преимущественно у пожилых (в среднем 70 лет) белых мужчин (М Ж как 4 1) Все больные серонегативны Терапия салицилатами не дает эффекта, но при лечении малыми дозами преднизолона и гидроксихлорохина наблюдается хорошая динамика Костных эрозий не бывает Заболевание длится менее 36 мес и, в отличие от РА, не рецидивирует после прекращения приема препаратов
Избранная литература Bacon P A Extra-articular rheumatoid arthritis In McCarty D J , Koopman W J (eds) Arthritis and Allied Conditions, 12th ed Philadelphia, Lea & Febiger 1993, 811-840
Felson D Т, Anderson J J Boers M et al American College of Rheumatology preliminary definition of improvement m rheumatoid arthritis Arthritis Rheum 38 727-735,1995
Fries J F , Williams С A , Morfeld D et al Reduction in long term disability in patients with rheumatoid arthritis by disease-modifying antirheumatic drug-based treatment strategies Arthritis Rheum , 39 616-622,1996
Harris E D Clinical features of rheumatoid arthritis In Kelley W К , Harris E D , Ruddy S , Sledge С В (eds) Textbook of Rheumatology, 4th ed Philadelphia W В Saunders, 1993, 874-911
Hochberg M С , Chang R W , Dwosh I et al The American College of Rheumatology 1991 revised criteria for the classification of global functional status m rheumatoid arthritis Arthritis Rheum , 35 498-502,1992
KirwanJ R The effect of glucocorticoids on joint destruction in rheumatoid arthritis N Engl J Med,333 142-146 1995
McCarty D J O'Duffy J D , Pearson L, Hunter J В Remitting seronegative symmetrical synovitis with pitting edema (RS3PE) syndrome JAMA, 254 2763-2767, 1985
О DellJ R , Haire С E Enkson N etal Treatment of rheumatoid arthritis with methotrexate alone, sulfasalazme and hydroxychloroqume, or a combination of all three medications N Engl J Med,334 1287-1291,1996
Pmcus Т, Brooks R H , Callahan L F Prediction of long-term mortality in patients with rheumatoid arthritis according to simple questionnaire and joint count measures Ann Intern Med 120 26-34 1994
Tilley В С Alarcon G S , Heyse S P et al Mmocyclme in rheumatoid arthritis Ann Intern Med 122 81-89 1995
Tugwell P., Pincus Т., Yocum D. et al. Combination therapy with cyclosporin and methotrexate in severe rheumatoid arthritis. N. Engl. J. Med., 333:137-141,1995.
Wolfe F., Mitchell D. M., Sibley J. T. et al. The mortality of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum., 37: 481-494,1994. |
http://engime.org/sirani-organoleptikali-korsetkishteri.html#Көбік | Сыраның органолептикалық көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: мөлдірлігі, дәмі, хош иісі пен көбіктің түзілуі. Бұл көрсеткіштер әр сыра үшін жеке болып табылады және оның тұтынушылық қасиеттерін бағалау өлшемі болып табылады. Дәм тату кезінде сыра сапасының барлық органолептикалық көрсеткіштері анықталады.
Қазіргі уақытта түс пен мөлдірлікке басты мән беріледі, өйткені тұтынушылар сусынның сапасын осы көрсеткіштер бойынша жиі бағалайды.
Түсі
Түс - бұл сыраның жекелеген түрлерінің белгісі. Түсі бойынша сыра әр сұрыпқа тән реңкпен ашық және қоңыр болып бөлінеді. Ашық түсті сыра мөлдір, ашық алтын сары түсі болуы керек. Қоңыр түсті сыраларға қойылатын талаптар аз, бірақ олар түс пен талғам арасында белгілі бір байланысқа ие болуы керек. Әр сыраның түсі сәйкес келуі керек. Бұл уыттың, құлмақтың және судың химиялық құрамына, сондай-ақ сыра мен сыраны дайындау режиміне байланысты.
Дәмі мен хош иісі
Хош иісі. Кәдімгі сыра хош иісімен ерекшеленеді. Ашық түсті сыра үшін құлмақ, ал қоңыр - уыт хош иісі тән. Сырадағы микроорганизмдер иісті тудыруы мүмкін.
Дәмі. Сыраның дәміне көптеген факторлар әсер етеді: су мен уыттың құрамы, құлмақтың сапасы, пайдаланылатын ашытқы, сыра дайындаудың технологиялық режимі және жас сыраның пісіп-жетілу режимі.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Көбік
Көбік. Жоғары сапалы сыраның белгісі - бұл қалың және тұрақты көбік. Тығыз, тығыз көбік қосылған сыра толықтай хош иіске ие және ұзақ уақыт балғындықты сақтайды. Сыртқы түрі бойынша көбік: ықшам, кішкентай, тығыз, көпіршікті, борпылдақ, тұрақсыз. Ол беттік белсенді заттар қабығымен қапталған көмірқышқыл газының көпіршіктерінен тұрады. Мұндай заттарға кейбір гамми және бояғыш заттар және т.б. жатады. Жақсы көбіктену сыра көміртегі диоксидімен қаныққан кезде және беттік белсенді заттар болған кезде байқалады.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Сыраның органолептикалық қасиеттері 25 баллдық шкала бойынша бағаланады
Сыраның органолептикалық көрсеткіштерін анықтау
Сыраның дәмі мен иісін анықтау алдында көпіршігінің биіктігін және көбігінің тұрақтылығы үшін оны салқындатады немесе 12±2°С-де су моншасында жылытады. Кейін органолептикалық қөрсеткішін анықтайды. Бөтелкеге құйылған сыраның сыртқы түрін дайын өнімге арналған стандартқа сәйкес анықтайды. Мөлдірлігі-тұнбаның болмауын оны шайқау арқылы байқайды.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді. |
http://engime.org/sirani-organoleptikali-korsetkishteri.html#Дәмі_мен_хош_иісі | Сыраның органолептикалық көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: мөлдірлігі, дәмі, хош иісі пен көбіктің түзілуі. Бұл көрсеткіштер әр сыра үшін жеке болып табылады және оның тұтынушылық қасиеттерін бағалау өлшемі болып табылады. Дәм тату кезінде сыра сапасының барлық органолептикалық көрсеткіштері анықталады.
Қазіргі уақытта түс пен мөлдірлікке басты мән беріледі, өйткені тұтынушылар сусынның сапасын осы көрсеткіштер бойынша жиі бағалайды.
Түсі
Түс - бұл сыраның жекелеген түрлерінің белгісі. Түсі бойынша сыра әр сұрыпқа тән реңкпен ашық және қоңыр болып бөлінеді. Ашық түсті сыра мөлдір, ашық алтын сары түсі болуы керек. Қоңыр түсті сыраларға қойылатын талаптар аз, бірақ олар түс пен талғам арасында белгілі бір байланысқа ие болуы керек. Әр сыраның түсі сәйкес келуі керек. Бұл уыттың, құлмақтың және судың химиялық құрамына, сондай-ақ сыра мен сыраны дайындау режиміне байланысты.
Дәмі мен хош иісі
Хош иісі. Кәдімгі сыра хош иісімен ерекшеленеді. Ашық түсті сыра үшін құлмақ, ал қоңыр - уыт хош иісі тән. Сырадағы микроорганизмдер иісті тудыруы мүмкін.
Дәмі. Сыраның дәміне көптеген факторлар әсер етеді: су мен уыттың құрамы, құлмақтың сапасы, пайдаланылатын ашытқы, сыра дайындаудың технологиялық режимі және жас сыраның пісіп-жетілу режимі.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Көбік
Көбік. Жоғары сапалы сыраның белгісі - бұл қалың және тұрақты көбік. Тығыз, тығыз көбік қосылған сыра толықтай хош иіске ие және ұзақ уақыт балғындықты сақтайды. Сыртқы түрі бойынша көбік: ықшам, кішкентай, тығыз, көпіршікті, борпылдақ, тұрақсыз. Ол беттік белсенді заттар қабығымен қапталған көмірқышқыл газының көпіршіктерінен тұрады. Мұндай заттарға кейбір гамми және бояғыш заттар және т.б. жатады. Жақсы көбіктену сыра көміртегі диоксидімен қаныққан кезде және беттік белсенді заттар болған кезде байқалады.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Сыраның органолептикалық қасиеттері 25 баллдық шкала бойынша бағаланады
Сыраның органолептикалық көрсеткіштерін анықтау
Сыраның дәмі мен иісін анықтау алдында көпіршігінің биіктігін және көбігінің тұрақтылығы үшін оны салқындатады немесе 12±2°С-де су моншасында жылытады. Кейін органолептикалық қөрсеткішін анықтайды. Бөтелкеге құйылған сыраның сыртқы түрін дайын өнімге арналған стандартқа сәйкес анықтайды. Мөлдірлігі-тұнбаның болмауын оны шайқау арқылы байқайды.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді. |
http://engime.org/sirani-organoleptikali-korsetkishteri.html#Түсі | Сыраның органолептикалық көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: мөлдірлігі, дәмі, хош иісі пен көбіктің түзілуі. Бұл көрсеткіштер әр сыра үшін жеке болып табылады және оның тұтынушылық қасиеттерін бағалау өлшемі болып табылады. Дәм тату кезінде сыра сапасының барлық органолептикалық көрсеткіштері анықталады.
Қазіргі уақытта түс пен мөлдірлікке басты мән беріледі, өйткені тұтынушылар сусынның сапасын осы көрсеткіштер бойынша жиі бағалайды.
Түсі
Түс - бұл сыраның жекелеген түрлерінің белгісі. Түсі бойынша сыра әр сұрыпқа тән реңкпен ашық және қоңыр болып бөлінеді. Ашық түсті сыра мөлдір, ашық алтын сары түсі болуы керек. Қоңыр түсті сыраларға қойылатын талаптар аз, бірақ олар түс пен талғам арасында белгілі бір байланысқа ие болуы керек. Әр сыраның түсі сәйкес келуі керек. Бұл уыттың, құлмақтың және судың химиялық құрамына, сондай-ақ сыра мен сыраны дайындау режиміне байланысты.
Дәмі мен хош иісі
Хош иісі. Кәдімгі сыра хош иісімен ерекшеленеді. Ашық түсті сыра үшін құлмақ, ал қоңыр - уыт хош иісі тән. Сырадағы микроорганизмдер иісті тудыруы мүмкін.
Дәмі. Сыраның дәміне көптеген факторлар әсер етеді: су мен уыттың құрамы, құлмақтың сапасы, пайдаланылатын ашытқы, сыра дайындаудың технологиялық режимі және жас сыраның пісіп-жетілу режимі.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Көбік
Көбік. Жоғары сапалы сыраның белгісі - бұл қалың және тұрақты көбік. Тығыз, тығыз көбік қосылған сыра толықтай хош иіске ие және ұзақ уақыт балғындықты сақтайды. Сыртқы түрі бойынша көбік: ықшам, кішкентай, тығыз, көпіршікті, борпылдақ, тұрақсыз. Ол беттік белсенді заттар қабығымен қапталған көмірқышқыл газының көпіршіктерінен тұрады. Мұндай заттарға кейбір гамми және бояғыш заттар және т.б. жатады. Жақсы көбіктену сыра көміртегі диоксидімен қаныққан кезде және беттік белсенді заттар болған кезде байқалады.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Сыраның органолептикалық қасиеттері 25 баллдық шкала бойынша бағаланады
Сыраның органолептикалық көрсеткіштерін анықтау
Сыраның дәмі мен иісін анықтау алдында көпіршігінің биіктігін және көбігінің тұрақтылығы үшін оны салқындатады немесе 12±2°С-де су моншасында жылытады. Кейін органолептикалық қөрсеткішін анықтайды. Бөтелкеге құйылған сыраның сыртқы түрін дайын өнімге арналған стандартқа сәйкес анықтайды. Мөлдірлігі-тұнбаның болмауын оны шайқау арқылы байқайды.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді. |
http://engime.org/revmatoidnij-artrit-james-odell-m-d.html?page=2 | Перечислите диагностические критерии РА | 2. Перечислите диагностические критерии РА. К критериям ревматоидного артрита, пересмотренным в 1987 г., относятся:
1. Утренняя скованность в суставах и вокруг них длительностью не менее 1 ч до максимального улучшения состояния.
2. Отечность (артрит) по меньшей мере в трех суставных зонах.
3. Отечность (артрит) по меньшей мере в одной из суставных зон (проксимальные межфаланговые (ПМФ), пястно-фаланговые (ПФ) или лучезапястные суставы).
4. Симметричность артрита.
5. Подкожные узелки.
6. Ревматоидный фактор в сыворотке крови.
7. Изменения на рентгенограммах кистей и лучезапястных суставов (эрозии или значительный суставной остеопороз в пораженных суставах).
Критерии с первого по четвертый должны присутствовать не менее 6 нед.
Диагноз РА ставится при наличии не менее чем четырех критериев. Чувствительность этих критериев составляет 92 %, а специфичность — 89 %. Эти данные получены в результате сравнения их достоверности в группе больных РА и контрольной группе людей, страдающих другими ревматическими заболеваниями.
Необходимо подчеркнуть, что первые пять критериев выявляются при врачебном осмотре. Таким образом, диагностика РА основана преимущественно на клинических данных. Подавляющее число пациентов с РА страдают симметричным полиартритом мелких суставов кистей (ПМФ, ПФ), лучезапястных, а также плюснефаланговых суставов. Более чем у 85 % больных в сыворотке крови находят ревматоидный фактор (титр > 1 : 160), и у большинства пациентов в течение первых двух лет от начала заболевания развиваются костные эрозии около мелких суставов. |
http://engime.org/lekciya-itimaldi-teoriyasi.html | Лекция Ықтималдық теориясы | Алдын ала тәжірибе нәтижесінде орындалатыны сөзсіз белгілі оқиғаны – ақиқат оқиға дейміз, ал керісінше орындалмайтын анық оқиғаны – мүмкін емес оқиға дейміз. Тәжірибе нәтижесінде орындалатын не орындалмайтын оқиғаны кездейсоқ оқиға дейміз.
Оқиғалар
Оқиғалар үш түрге бөлінеді:ақиқат, мүмкін емес, кездейсоқ болып.
Тәжірибе нәтижесінде оқиғаның бірінің пайда болуы екіншісінің пайда болуын жоққа шығармайтындай екі оқиғаны -үйлесімді оқиғалар дейді.
Тәжірибе нәтижесінде оқиғаның бірінің пайда болуы екіншісінің пайда болуын жоққа шығармайтындай екі оқиғаны -үйлесімді оқиғалар дейді.
Тәжірибе нәтижесінде екі оқиғаның бірі пайда болып, екіншісі пайда болмайтын оқиғаларды - үйлесімсіз оқиғалар дейді.
Анықтама.( Ықтималдықтың классикалық анықтамасы) А оқиғасының ықтималдығы деп осы А оқиғаға қолайлы жағдайлар санының осы тәжірибедегі барлық бірден-бір мүмкінді, тең мүмкінді және үйлесімсіз жағдайлардың санына қатынасын айтады.
Анықтама.( Ықтималдықтың классикалық анықтамасы) А оқиғасының ықтималдығы деп осы А оқиғаға қолайлы жағдайлар санының осы тәжірибедегі барлық бірден-бір мүмкінді, тең мүмкінді және үйлесімсіз жағдайлардың санына қатынасын айтады. |
http://engime.org/1-more-sporit-s-legkim-brizom-shtorm-arise-arose-arisen.html | 1. Море спорит с легким бризом, шторм arise, arose, arisen | В этом файле предоставлено несколько способов ускоренного изучения неправильных глаголов.
СПОСОБ 1
Можно учить неправильные глаголы с помощью стихотворения. Здесь представлено 100 неправильных глаголов в стихотворной форме.
Учите их как реп))) По 10 штук в день. Через 10 дней будете отлично знать все 100 неправильных глаголов.
1.Море спорит с легким бризом,
шторм arise, arose, arisen (возникать, появляться, подниматься)
2.Знайте все - глагол to be
в детстве был was, were, been (быть)
3.Он неправильным рожден.
Не забудьте: bear, bore, born (родить)
4.Если к "be" прижмется "come" -
слово будет новым нам,
как become, became, become (становиться, делаться)
5.Если "be" имеет "gun" -
хулиганить хулиган
вдруг begin, began, begun (начинать)
6.Пользы нет от сигарет -
они тело bend, bent, bent (сгибать, гнуть)
7. Сожалеть не перестанут
те, кто с ними bind, bound, bound (связать)
8. Если улей раздразнить -
пчелы больно bite, bit, bitten (кусать)
9. Надо срочно в лазарет
если рана bleed, bled, bled (кровоточить)
10. Я секрета не открою,
то, что ветер blow, blew, blown (дуть)
11. Для всего есть в жизни сроки:
все когда-то break, broke, broken (ломать)
12. Я Вам дам один совет:
деток надо breеd, bred, bred (выращивать, воспитывать)
13. Стюардесса чай несет -
по-английски bring, brought, brought (приносить)
14. Тем, кто строил, не забыть
про глаголы: build, built, built (строить)
15. Всем тепло огонь дает
потому, что burn, burnt, burnt (гореть, жечь)
16. Это просто анекдот -
всё, что нужно buy, bought, bought (покупать)
17. и не бедным get, got, got (получать, достигать)
18. Жизнь тому добра не даст,
кто в беде вас cast, cast, cast (бросить, кинуть, вышвырнуть)
19. Спит ленивый толстый кот,
он мышей не catch, caught, caught (ловить, хватать, успеть)
20. В жизни часто выбор сложен
как нам все же choose, chose, chosen? (выбирать)
21. Будут все не рады Вам
если часто come, came, come (приходить)
22. Для богатых - не вопрос:
Сколько стоит cost, cost, cost? (стоить, обходиться (в какую-либо сумму)
23. На Востоке есть обряд...
Слово резать - cut, cut, cut (резать, разрезать)
24. Ям не рой другим, чудак,
их не стоит dig, dug, dug (копать)
25. Будет талия у дам,
коль зарядку do, did, done (делать, выполнять)
26. Взял сынок большой картон
и картину draw, drew, drawn (рисовать, чертить)
27. Говорит всегда эстет:
как прекрасно dream, dreamt, dreamt! (грезить, мечтать)
28. Тот, кто выпить не дурак,
любит слово drink, drank, drunk (пить)
29. Если Вы авто водили,
вам знакомо drive, drove, driven (управлять (авто))
30. Если муж пришел сердитый -
дайте кушать - eat, ate, eaten (есть, кушать)
31. Каждый будет недоволен,
если больно fall, fell, fallen (падать)
32. Наша кошка Пуси-Кэт
Деток любит feed, fed, fed (кормить)
33. Сердцем чувствует поэт...
Это слово feel, felt, felt (чувствовать)
34. На Земле любой народ
за свободу fight, fought, fought (драться, сражаться, бороться)
35. Отыскал боксер нокаут.
Это слово find, found, found (находить)
36. Не дурите, мой совет,
чтоб потом не flee, fled, fled (убегать, спасаться)
37. Во все страны Роллингстоунз
самолетом fly, flew, flown (летать)
38. и талант их grow, grew, grown (расти)
39. Позвонить домой с работы
я forget, forgot, forgotten (забывать)
40. Чтоб друзья Вас не забыли -
в долг не стоит give, gave, given (давать)
41. Кто рожден как почтальон -
днем и ночью go, went, gone (идти, ехать)
42. Если на стене изъян -
ты картину hang, hung, hung (вешать, развешивать)
43. Ты в душе всегда поэт,
если душу have, had, had (иметь)
44. Звук отправился в полёт...
Это hear, heard, heard (слышать)
45. Клад грабителю не виден
потому, что hide, hid, hidden (прятаться, скрываться)
46. Всем, кто любит звон монет -
деньги в банке keеp, kept, kept (держать, хранить)
47. Как смешить лукавый клоун
знает know, knew и known (знать, иметь представление (о чем-либо)
48. Взять внаем кабриолет,
разрешите - let, let, let (позволять, предполагать)
49. Кто украл кабриолет?
Эй, держите, hold, held, held! (держать, удерживать, фиксировать)
50. На снегу звериный след
вас к берлоге lead, led, led (вести, руководить, управлять)
51. Вот уже который год
я английский learn, learnt, learnt (учить)
52. Ждет фрегат, тоскуя, кнехт...
Порт корабль leave, left, left (покидать, оставлять)
53. Может кто на хлеб монет
мне немного lend, lent, lent? (одалживать, давать взаймы)
54. Спичка звездочкой горит,
если спичку light, lit, lit (освещать, зажигаться, загораться)
55. Билл, держи по ветру нос -
нюх опасно lose, lost, lost (терять)
56. Нам на 100 персон обед,
поживее make, made, made (делать, производить, создавать)
57. Осознания момент
по-английски: mean, meant, meant (значить, иметь ввиду)
58. Без разлуки встречи нет.
встреча будет: meet, met, met (встречать)
59. Был борец довольно крут -
на лопатки put, put, put (класть, ставить, размещать)
60. Ты обязан с детских лет
по-английски read, read, read (читать)
61. Будешь ты, как лорд, солиден,
коль верхом ride, rode, ridden (ездить верхом)
62. Из парчи сияют ризы -
солнце в небо rise, rose, risen (подняться)
63. Что бы быть здоровым Вам -
ежедневно run, ran, run (бегать)
64. Языком вчера сосед
еле-еле say, said, said (сказать, заявить)
65. Тайну мы тогда храним,
коль ее не see, sаw, seen (видеть)
66. Я вчера купил корову,
а козла sell, sold, sold (продавать)
67. Мы для Вас, в один момент,
письма факсом send, sent, sent (посылать)
68. Мы с Марией тет-а-тет
только солнце set, set, set (сажать, ставить, устанавливать, садиться (о солнце)
69. Эй, бармен, встряхни свой шейкер!
Поживее, shake, shook, shaken! (трясти)
70. Дождь поплакал и прошел.
Солнце ярко shine, shone, shone (светить, сиять, озарять)
71. По мишеням хорошо
я как снайпер shoot, shot, shot (стрелять, давать побеги)
72. Люди в дом тот не спешат,
там, где двери shut, shut, shut (закрывать, запирать, затворять)
73. Узнаю по голосам,
кто приятно sing, sang, sung (петь)
74. Сердце тянет в небеса...
И я в небо sink, sank, sunk (тонуть, погружаться (под воду)
75. За семь бед один ответ...
Только бы не sit, sat, sat (сидеть)
76. Сон все ближе - step by step,
скоро дети sleep, slept, slept (спать)
77. Вот уже как 40 лет
детство елкой smell, smelt, smelt (пахнуть, нюхать)
78. Там, всегда не будет проку,
где обильно speak, spoke, spoken (говорить)
79. Не копите много лет -
жены money spend, spent, spent (тратить, расходовать)
80. Стоит ли так сильно спорить?
это нервы spoil, spoilt, spoilt (портить)
81. Утром кофе на весь свет
вкусный запах spread, spread, spread (распространять(ся), простирать(ся)
82. Поднимая тарарам,
дождь по крыше spring, sprang, sprung (отскочить, прыгать, скакать, возникать)
83. Будет все у Вас not good,
если дело stand, stood, stood (стоять)
84. Рассмешив всех хитрый клоун
грусть украл steal, stole, stolen (воровать, красть)
85. Поутру баран сердитый.
к нам в ворота strike, struck, stricken (ударить, бить, бастовать)
86. Чтобы Вас не победили
вы должны strive, strove, striven (стараться)
87. Слово чести - мой закон!
в этом swear, swore, sworn (клясться, присягать)
88. Если летом жарко Вам,
как приятно swim, swam, swum (плавать, плыть)
89. Надпись есть на ленте клейкой:
«Только мухам: take, took, taken!» (брать, взять)
90. Как учитель к нам зайдет -
начинает teach, taught, taught (учить, обучать)
91. Тишину весенний гром
с треском tear, tore, torn (рвать)
92. Коль молчанье - чисто gold
серебрится tell, told, told (рассказать)
93. Если ты не обормот -
ты обязан think, thought, thought (думать)
94. Сквозь огонь с тоски порою
тигры в цирке throw, threw, thrown (кидать, бросать)
95. То, что спуск был слишком крут,
Understand, understood, understood (понимать, постигать)
96. Сто подметок почтальон
за год может wear, wore, worn (носить (одежду), снашиваться)
97. Кто в любви бывает слеп,
после будет - weep, wept, wept (плакать, рыдать)
98. После драки много ран
даже если win, won, won (победить, выиграть)
99. Никогда часы не станут,
если их wind, wound, wound (заводить (механизм)
100. Без труда теперь учите
то, что Юджин write, wrote, written (писать)
СПОСОБ 2
Учить неправильные глаголы легко, используя МЕТОД ДОЖДЯ, который описан в видео наших.
СПОСОБ ИЗУЧЕНИЯ НЕПРАВИЛЬНЫХ ГЛАГОЛОВ методом ДОЖДЯ
Позволяет в кротчайшие сроки выучить все неправильные глаголы
Обучение происходит с использованием изменения интонации и скорости речи.
На ритмике изучать гараздо эффективнее чем монотонное заучивание.
Для начала представим, что идет дождь
Капли капают тихо и медленно Кап - кап - кап
Потом дождь усиливает свой темп, капли падают чаще – говорим кап-кап-кап уже быстрее и громче
Потом еще быстрее и громче – говорим кап-кап –кап громче и быстрее
И вот на пике мы кричим кап-кап-кап – произносим эти слова громко и очень быстро – это ливень, пик дождя.
Потом дождь начинает затихать и мы еще 3 раза произносим кап-кап-кап с каждым разом понижая голос и сбавляя темп.
Теперь вместо кап-кап-кап берем 3 формы неправильного глагола, например: bring-brought-brought и на этой же ритмике проделываем все тоже самое. И все 3 формы неправильного глагола быстро запоминаются.
Каждый день учите по 10 неправильных глаголов.
СПОСОБ 3.
Внизу представлены таблицы, которые еще больше упростят изучение неправильных глаголов. Так как все глаголы в таблицах сгруппированы по звучаню. Изучайте их Методом дождя – будет эффект еще лучше.
Здесь глаголы не изменяются во всех 3-х формах
Broadcast ['brɔ:dka:st]
|
broadcast ['brɔ:dka:st]
|
broadcast ['brɔ:dka:st]
|
Вещать, транслировать
|
cost [cɔst]
|
cost [cɔst]
|
cost [cɔst]
|
Стоить
|
bust [bʌst]
|
bust [bʌst]
|
bust [bʌst]
|
Сломать, разрушать
|
cut [kʌt]
|
cut [kʌt]
|
cut [kʌt]
|
Резать
|
burst [bз:st]
|
burst [bз:st]
|
Burst [bз:st]
|
Разразиться
|
fit [fit]
|
fit [fit]
|
fit [fit]
|
Подходить по размеру
|
hit [hit]
|
hit [hit]
|
hit [hit]
|
Попадать в цель
|
hurt [hз:t]
|
hurt [hз:t]
|
hurt [hз:t]
|
Ушибить
|
let [let]
|
let [let]
|
let [let]
|
Позволять
|
put [put]
|
put [put]
|
put [put]
|
Положить
|
set [set]
|
set [set]
|
set [set]
|
Ставить
|
shut [ʃʌt]
|
shut [ʃʌt]
|
shut [ʃʌt]
|
Закрывать
|
wet [wet]
|
wet [wet]
|
wet [wet]
|
Мочить
|
spread [spred]
|
spread [spred]
|
spread [spred]
|
Расстилать
|
quit [kwit]
|
quit [kwit]
|
quit [kwit]
|
бросать
|
У этих глаголов меняется окончание во 2-м и 3-м столбцах
bend [bend]
|
bent [bent]
|
bent [bent]
|
Сгибать; гнуть
|
build [bild]
|
built [bilt]
|
built [bilt]
|
Строить
|
lend [lend]
|
lent [lent]
|
lent [lent]
|
Занимать
|
send [send]
|
sent [sent]
|
sent [sent]
|
Посылать
|
spend [spend]
|
spent [spent]
|
spent [spent]
|
Тратить
|
У этих глаголов во 2-м и 3-м столбцах добавляется окончание – t.
burn [bз:n]
|
burnt [bз:nt]
|
burnt [bз:nt]
|
Гореть
|
learn [lз:n]
|
learnt [lз:nt]
|
learnt [lз:nt]
|
Учить
|
smell [smel]
|
smelt [smelt]
|
smelt [smelt]
|
Чувствовать запах
|
spill [spil]
|
spilt [spilt]
|
spilt [spilt]
|
Проливать
|
spoil [spɔil]
|
spoilt [spɔilt]
|
spoilt [spɔilt]
|
Портить
|
spell [spel]
|
spelt [spelt]
|
spelt [spelt]
|
Произносить по буквам
|
bleed [bli:d]
|
bled [bled]
|
bled [bled]
|
Кровоточить
|
breed [bri:d]
|
bred [bred]
|
bred [bred]
|
Воспитывать, вынашивать
|
creep [kri:p]
|
crept [krept]
|
crept [krept]
|
Ползать
|
dream [dri:m]
|
dreamt [dremt]
|
dreamt [dremt]
|
Мечтать, дремать
|
feed [fi:d]
|
fed [fed]
|
fed [fed]
|
Кормить
|
feel [fi:l]
|
felt [felt]
|
felt [felt]
|
Чувствовать
|
keep [ki:p]
|
kept [kept]
|
kept [kept]
|
Содержать
|
kneel [ni:l]
|
knelt [nelt]
|
knelt [nelt]
|
Стоять на коленях
|
lean [li:n]
|
leant [lent]
|
leant [lent]
|
Наклоняться
|
mean [mi:n]
|
meant [ment]
|
meant [ment]
|
Значить
|
leave [li:v]
|
left [left]
|
left [left]
|
Оставлять
|
meet [mi:t]
|
met [met]
|
met [met]
|
Встречать
|
sleep [sli:p]
|
slept [slept]
|
slept [slept]
|
Спать
|
weep [wi:p]
|
wept [wept]
|
wept [wept]
|
Плакать
|
sweep [swi:p]
|
swept [swept]
|
swept [swept]
|
Выметать
|
lose [lu:z]
|
lost [lɔst]
|
lost [lɔst]
|
Терять
|
bring [briŋ]
|
brought [brɔ:t]
|
brought [brɔ:t]
|
Приносить
|
buy [bai]
|
bought [bɔ:t]
|
bought [bɔ:t]
|
Покупать
|
catch [kætʃ]
|
caught [kɔ:t]
|
caught [kɔ:t]
|
Ловить, хватать, успеть
|
fight [fait]
|
fought [fɔ:t]
|
fought [fɔ:t]
|
Бороться
|
seek [si:k]
|
sought [sɔ:t]
|
sought [sɔ:t]
|
Искать
|
teach [ti:tʃ]
|
taught [tɔ:t]
|
taught [tɔ:t]
|
Учить
|
think [θiŋk]
|
thought [θɔ:t]
|
thought [θɔ:t]
|
Думать
|
Sell [sel]
|
sold [sould]
|
sold [sould]
|
Продавать
|
tell [tel]
|
told [tould]
|
told [tould]
|
Рассказывать
|
get [ get ]
|
got [gɔt]
|
got [gɔt]
|
Получать
|
Say [sei]
|
said [sed]
|
said [sed]
|
Говорить
|
Pay [pei]
|
paid [peid]
|
paid [peid]
|
Платить
|
make [meik]
|
made [meid]
|
made [meid]
|
Производить
|
Read [ri:d]
|
read [red]
|
read [red]
|
Читать
|
lay [lei]
|
laid [leid]
|
laid [leid]
|
Класть
|
bind [baind]
|
bound [baund]
|
bound [baund]
|
Вязать; связывать
|
find [faind]
|
found [faund]
|
found [faund]
|
Находить
|
wind [waind]
|
wound [waund]
|
wound [waund]
|
Извиваться
|
be [bi:]
|
was [wɔz], were [wз:]
|
been [bi:n]
|
Быть
|
have [hæv]
|
had [hæd]
|
had [hæd]
|
Иметь
|
do [du:]
|
did [did]
|
done [dʌn]
|
Делать
|
go [gou]
|
went [went]
|
gone [gɔn]
|
Идти
|
eat [i:t]
|
ate [et]
|
eaten ['i:tn]
|
Есть
|
fall [fɔ:l]
|
fell [fel]
|
fallen ['fɔ:lən]
|
Падать
|
forget [fə'get]
|
forgot [fə'gɔt]
|
forgotten [fə'gɔt(ə)n]
|
Забывать
|
lie [lai]
|
lay [lei]
|
lain [lein]
|
Лежать
|
See [si:]
|
saw [sɔ:]
|
seen [si:n]
|
Видеть
|
hang [hæŋ]
|
hung [hʌŋ]
|
hung [hʌŋ]
|
Висеть, развешивать
|
lead [li:d]
|
led [led]
|
led [led]
|
Вести
|
sit [sit]
|
sat [sæt]
|
sat [sæt]
|
Сидеть
|
hear [hiə]
|
heard [hз:d]
|
heard [hз:d]
|
Слышать
|
hold [hould]
|
held [held]
|
held [held]
|
Держать
|
stand [stænd]
|
stood [stu:d]
|
stood [stu:d]
|
Стоять
|
understand [ʌndə'stænd]
|
understood [ʌndə'stud]
|
understood [ʌndə'stud]
|
Понимать
|
swing [swiŋ]
|
swung [swʌŋ]
|
swung [swʌŋ]
|
Качать
|
win [win]
|
won [wʌn]
|
won [wʌn]
|
Выигрывать
|
sting [stiŋ]
|
stung [stʌŋ]
|
stung [stʌŋ]
|
Жалить
|
stick [stik]
|
stuck [stʌk]
|
stuck [stʌk]
|
Колоть
|
light [lait]
|
lit [lit]
|
lit [lit]
|
Освещать
|
slide [slaid]
|
slid [slid]
|
slid [slid]
|
Скользить
|
awake [ə'weik]
|
awoke [ə'wəuk]
|
awoken [ə'wəukən]
|
Будить
|
break [breik]
|
broke [brouk]
|
broken ['brouk(e)n]
|
Ломать
|
choose [tʃu:z]
|
chose [ʃəuz]
|
chosen [tʃəuz(ə)n]
|
Выбирать
|
speak [spi:k]
|
spoke [spouk]
|
spoken ['spouk(e)n]
|
Говорить
|
steal [sti:l]
|
stole [stoul]
|
stolen ['stəulən]
|
Красть
|
wake [weik]
|
woke [wouk]
|
woken ['wouk(e)n]
|
Просыпаться
|
freeze [fri:z]
|
froze [frouz]
|
frozen ['frouzn]
|
Замерзать
|
arise [ə'raiz]
|
arose [ə'rəuz]
|
arisen [ə'riz(ə)n]
|
Возникать, появляться
|
drive [draiv]
|
drove [drouv]
|
driven ['drivn]
|
Водить
|
Ride [raid]
|
rode [roud]
|
ridden ['ridn]
|
Ездить верхом
|
Rise [raiz]
|
rose [rouz]
|
risen ['rizn]
|
Подниматься
|
write [rait]
|
wrote [rout]
|
written ['ritn]
|
Писать
|
.
bite [bait]
|
bit [bit]
|
bitten ['bitn]
|
Кусать, жалить
|
hide [haid]
|
hid [hid]
|
hidden ['hidn]
|
Прятать
|
beat [bi:t]
|
beat [bi:t]
|
beaten ['bi:tn]
|
Бить
|
browbeat ['braubi:t]
|
browbeaten ['braubi:tn]
|
browbeaten ['braubi:tn]
|
Запугивать, пугать
|
blow [blou]
|
blew [blu:]
|
blown [bloun]
|
Дуть
|
draw [drɔ:]
|
drew [dru:]
|
drawn [drɔ:n]
|
Рисовать, тащить
|
fly [flai]
|
flew [flu:]
|
flown [floun]
|
Летать
|
grow [grou]
|
grew [gru:]
|
grown [groun]
|
Расти
|
know [nou]
|
knew [nju:]
|
known [noun]
|
Знать
|
throw [θrəu]
|
threw [θru:]
|
thrown [θrəun]
|
Бросать
|
Sew [sou]
|
sewed [soud]
|
sewn [soun]
|
Шить
|
show [ʃəu]
|
showed [ʃəud]
|
shown [ʃəun]
|
Показывать
|
Sow [sou]
|
sowed [soud]
|
sown [soun]
|
Сеять
|
prove [pru:v]
|
proved [pru:vd]
|
proven [pru:vn]
|
Доказывать
|
swell [swel]
|
swelled [sweld]
|
swollen ['swoul(e)n]
|
Разбухать
|
begin [bi'gin]
|
began [bi'gæn]
|
begun [bi'gʌn]
|
Начинать
|
drink [driŋk]
|
drank [dræŋk]
|
drunk [drʌŋk]
|
Пить
|
ring [riŋ]
|
rang [ræŋ]
|
rung [rʌŋ]
|
Звенеть
|
Run [rʌŋ]
|
Ran [ræŋ]
|
run [rʌŋ]
|
Бежать
|
shrink [ʃriŋk]
|
shrank [ʃræŋk]
|
shrunk [ʃrʌŋk]
|
Уменьшать
|
sing [siŋ]
|
sang [sæŋ]
|
sung [sʌŋ]
|
Петь
|
sink [siŋk]
|
sank [sæŋk], sunk [sʌŋk]
|
sunk [sʌŋk]
|
Тонуть
|
spring [spriŋ]
|
sprang [spræŋ]
|
sprung [sprʌŋ]
|
Прыгать
|
swim [swim]
|
swam [swem]
|
swum [swʌm]
|
Плавать
|
become [bi:kʌm]
|
became [bi:keim]
|
become[bi:kʌm]
|
Становиться
|
come [kʌm]
|
came [keim]
|
come [kʌm]
|
Приходить
|
mistake [mis'teik]
|
mistook [mis'tuk]
|
mistaken [mis'teik(e)n]
|
Ошибаться
|
take [teik]
|
took [tuk]
|
taken ['teik(ə)n]
|
Брать, взять
|
shake [ʃeik]
|
shook [ʃuk]
|
shaken ['ʃeik(ə)n]
|
Встряхивать
|
bear [bɛə]
|
bore [bɔ:]
|
born [bɔ:n]
|
Носить
|
tear [tɛə]
|
tore [tɔ:]
|
torn [tɔ:n]
|
Рвать
|
wear [wɛə]
|
wore [wɔ:]
|
worn [wɔ:n]
|
Носить
|
forgive [fo'giv]
|
forgave [fo'geiv]
|
forgiven [fo'givn]
|
Прощать
|
give [giv]
|
gave [geiv]
|
given [givn]
|
Давать
|
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/ou-jilina-arnalfan-mektepti-jmis-josparini-mazmni-bolim-2020-2.html | Оқу жылына арналған мектептің жұмыс жоспарының мазмұны бөлім 2020-2021 оқу жылына арналған мектептің жұмысын талдау бөлім«Білім беру бойынша нормативтік құжаттарды жүзеге асыруға бағытталған мектеп қызметін ұйымдастыру» | Оқу жылына арналған мектептің жұмыс жоспарының мазмұны бөлім 2020-2021 оқу жылына арналған мектептің жұмысын талдау бөлім«Білім беру бойынша нормативтік құжаттарды жүзеге асыруға бағытталған мектеп қызметін ұйымдастыру»
2021-2022 оқу жылына арналған мектептің жұмыс жоспарының мазмұны
1.бөлім 2020-2021 оқу жылына арналған мектептің жұмысын талдау. 2. бөлім«Білім беру бойынша нормативтік құжаттарды жүзеге асыруға бағытталған мектеп қызметін ұйымдастыру». 2.1. 2021-2022 оқу жылына арналған жалпыға бірдей білім беруді қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар жоспары
2.2 2021-2022 оқу жылына арналған Қазақстан Республикасының Тілдер туралы Заңын іске асыру жоспары
2.3. 2021-2022 оқу жылына арналған«Сандық Қазақстан» бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары
2.4.ОТП қауіпсіздігін қамтамасыз ету жоспары
2.5. 2021-2023оқу жылына үштілді білім беруді дамыту жоспары
2.6. Инклюзивті білім беруді іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары. |
http://engime.org/sirani-organoleptikali-korsetkishteri.html#Органолептикалық_көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: мөлдірлігі, дәмі, хош иісі пен көбіктің түзілуі. Бұл көрсеткіштер әр сыра үшін жеке болып табылады және оның тұтынушылық қасиеттерін бағалау өлшемі болып табылады. Дәм тату кезінде сыра сапасының барлық органолептикалық көрсеткіштері анықталады.
Қазіргі уақытта түс пен мөлдірлікке басты мән беріледі, өйткені тұтынушылар сусынның сапасын осы көрсеткіштер бойынша жиі бағалайды.
Түсі
Түс - бұл сыраның жекелеген түрлерінің белгісі. Түсі бойынша сыра әр сұрыпқа тән реңкпен ашық және қоңыр болып бөлінеді. Ашық түсті сыра мөлдір, ашық алтын сары түсі болуы керек. Қоңыр түсті сыраларға қойылатын талаптар аз, бірақ олар түс пен талғам арасында белгілі бір байланысқа ие болуы керек. Әр сыраның түсі сәйкес келуі керек. Бұл уыттың, құлмақтың және судың химиялық құрамына, сондай-ақ сыра мен сыраны дайындау режиміне байланысты.
Дәмі мен хош иісі
Хош иісі. Кәдімгі сыра хош иісімен ерекшеленеді. Ашық түсті сыра үшін құлмақ, ал қоңыр - уыт хош иісі тән. Сырадағы микроорганизмдер иісті тудыруы мүмкін.
Дәмі. Сыраның дәміне көптеген факторлар әсер етеді: су мен уыттың құрамы, құлмақтың сапасы, пайдаланылатын ашытқы, сыра дайындаудың технологиялық режимі және жас сыраның пісіп-жетілу режимі.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Көбік
Көбік. Жоғары сапалы сыраның белгісі - бұл қалың және тұрақты көбік. Тығыз, тығыз көбік қосылған сыра толықтай хош иіске ие және ұзақ уақыт балғындықты сақтайды. Сыртқы түрі бойынша көбік: ықшам, кішкентай, тығыз, көпіршікті, борпылдақ, тұрақсыз. Ол беттік белсенді заттар қабығымен қапталған көмірқышқыл газының көпіршіктерінен тұрады. Мұндай заттарға кейбір гамми және бояғыш заттар және т.б. жатады. Жақсы көбіктену сыра көміртегі диоксидімен қаныққан кезде және беттік белсенді заттар болған кезде байқалады.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Сыраның органолептикалық қасиеттері 25 баллдық шкала бойынша бағаланады
Сыраның органолептикалық көрсеткіштерін анықтау
Сыраның дәмі мен иісін анықтау алдында көпіршігінің биіктігін және көбігінің тұрақтылығы үшін оны салқындатады немесе 12±2°С-де су моншасында жылытады. Кейін органолептикалық қөрсеткішін анықтайды. Бөтелкеге құйылған сыраның сыртқы түрін дайын өнімге арналған стандартқа сәйкес анықтайды. Мөлдірлігі-тұнбаның болмауын оны шайқау арқылы байқайды.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді. |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html?page=5 | Функции (часть 1) - Арифметика Переменные | В предыдущем листке была задача вычисления числа сочетаний из n элементов по k, для чего необходимо вычисление факториалов трех величин: n, k и n-k. Для этого можно сделать три цикла, что приводит к увеличению размера программы за счет трехкратного повторения похожего кода. Вместо этого лучше сделать одну функцию, вычисляющую факториал любого данного числа n и трижды использовать эту функцию в своей программе. Соответствующая функция может выглядеть так:
int factorial (int n)
{
int f=1,i;
for(i=2;i<=n;++i)
{
f=f*i;
}
return f;
}
Этот текст должен идти до основной программы, то есть до функции main(). Первая строчка этого примера является описанием нашей функции. factorial – идентификатор, то есть имя нашей функции. После идентификатора в круглых скобках идет список параметров, которые получает наша функция. Список состоит из перечисленных через запятую типов параметров и их идентификаторов. В нашем случае список состоит из одной величины n, имеющей тип int: наша функция вычисляет факториал целого числа. Функция вычисляет целочисленную величину, поэтому функция будет возвращать значение типа int, что указывается до идентификатора функции. Функция может не возвращать никакого значения, тогда в качестве типа возвращаемого значения должно быть указано слово void.
Далее идет тело функции в фигурных скобках. Внутри функции вычисляется значение факториала числа n и оно сохраняется в переменной f. Функция завершается инструкцией return f, которая завершает работу функции и возвращает значение переменной f. Инструкция return может встречаться в произвольном месте функции, ее исполнение завершает работу функции и возвращает указанное значение в место вызова. Если функция не возвращает значения, то инструкция return используется без возвращаемого значения, также в функциях, не возвращающих значения, инструкция return может отсутствовать.
Функция должна быть описана до начала основной программы. Сама же основная программа, как можно догадаться, также является функцией с именем main, не получающая никаких параметров и возвращающее значение типа int.
Теперь мы можем использовать нашу функцию factorial в основной программе нахождения числа сочетаний:
int main ()
{
int n,k;
cin>>n>>k;
cout< return 0;
}
В этом примере мы трижды вызываем функцию factorial для вычисления трех факториалов: factorial(n), factorial(k), factorial(n-k).
Мы также можем объявить функцию binomial, которая принимает два целочисленных параметра n и k и вычисляет число сочетаний из n по k:
int binomial (int n, int k)
{
return factorial(n)/(factorial(k)*factorial(n-k));
}
Тогда в нашей основной программе мы можем вызвать функцию binomial для нахождения числа сочетаний:
cout<
Поскольку в этом случае функция main вызывает функцию binomial, а функция binomial вызывает функцию factorial, а каждая функция должна быть описана до ее вызова из другой функции, то порядок описания функций в программе должен быть такой:
int factorial (int n)
int binomial (int n, int k)
int main ()
Вернемся к задаче нахождения наибольшего из двух или трех чисел. Напишем функцию, находящую максимум из двух данных чисел:
double max (double a, double b)
{
if (a>b)
return a;
else
return b;
}
Теперь мы можем реализовать функцию max, находящую максимум трех чисел:
double max (double a, double b, double c)
{
return max( max(a,b), c);
}
В данном примере написаны две различные функции max: первая с двумя параметрами, вторая с тремя параметрами. Несмотря на то, что функции имеют одинаковые имена, по количеству передаваемых параметров ясно, какая из них имеется в виду. В нашем случае функция max (double a, double b, double c) дважды вызывает функцию max для двух чисел: сначала, чтобы найти максимум из a и b, потом чтобы найти максимум из этой величины и c.
Упражнения
(A) Напишите функцию int min (int a, int b, int c, int d), находящее наименьшее из четырех данных чисел. Функция main дожна считывать четыре числа с клавиатуры, вызывать функцию min, выводить результат ее работы на экран.
(B) Напишите функцию double power (double a, int n), вычисляющую значение an . Функция main должна считывать числа a и n, вызывать функцию power, выводить результат ее работы на экран.
(C) Напишите функцию bool Xor (bool x, bool y), реализующую функцию "Исключающее ИЛИ" двух логических переменных x и y. Функция Xor должна возвращать true, если ровно один из ее аргументов x или y, но не оба одновременно равны true. Функция main в программе должна запрашивать значения переменных x и y, (два числа, равных 0 или 1), вызывать функцию Xor(x,y) и выводить результат на экран.
(D) Напишите "функцию голосования" bool Election(bool x, bool y, bool z), которая возвращает то значение (true или false), которое среди значений ее аргументов x, y, z встречается чаще. Функция main должна запрашивать три числа, равных 0 или 1, вызывать функцию Election и выводить результат на экран.
(E) Напишите функцию bool IsPrime (int n), возвращающую true, если натуральное число n>1 простое, и false, если составное.
Функция main должна запрашивать число с клавиатуры, вызывать функцию IsPime, выводить строку prime, если число простое или composite, если число составное.
Указание: число является составным, если оно имеет натуральный делитель, отличный от 1 до n. Программа должна проверить делимость числа n на все числа от 2 до n-1 и вернуть false при нахождении нетривиального делителя. Для того, чтобы проверить, что число n делится на число d нацело, необходимо сравнить остаток от деления n на d с нулем.
Рекурсия
Эпиграф:
void ShortStory()
{
cout<<"У попа была собака, он ее любил."< cout<<"Она съела кусок мяса, он ее убил,"< cout<<"В землю закопал и надпись написал:"< ShortStory();
}
Как мы видели выше, функция может вызывать другую функцию. Но функция также может вызывать и саму себя! Рассмотрим это на примере функции вычисления факториала. Хорошо известно, что 0!=1, 1!=1. А как вычислить величину n! для большого n? Если бы мы могли вычислить величину (n-1)!, то тогда мы легко вычислим n!, поскольку n!=n(n-1)!. Но как вычислить (n-1)! ? Если бы мы вычислили (n-2)!, то мы сможем вычисли и (n-1)!=(n-1)(n-2)!. А как вычислить (n-2)! ? Если бы... В конце концов, мы дойдем до величины 0!, которая равна 1. Таким образом, для вычисления факториала мы можем использовать значение факториала для меньшего числа. Это можно сделать и в программе на C++:
int factorial (int n)
{
if (n==0)
return 1;
else
return n*factorial(n-1);
}
Подобный прием (вызов функцией самой себя) называется рекурсией, а сама функция называется рекурсивной.
Рекурсивные функции являются мощным механизмом в программировании. К сожалению, они не всегда эффективны (об этом речь пойдет позже). Также часто использование рекурсии приводит к ошибкам, наиболее распространенная из таких ошибок – бесконечная рекурсия, когда цепочка вызовов функций никогда не завершается и продолжается, пока не кончится свободная память в компьютере. Пример бесконечной рекурсии приведен в эпиграфе к этому разделу. Две наиболее распространенные причины для бесконечной рекурсии:
Неправильное оформление выхода из рекурсии. Например, если мы в программе вычисления факториала забудем поставить проверку if (n==0), то factorial(0) вызовет factorial(-1), тот вызовет factorial(-2) и т.д.
Рекурсивный вызов с неправильными параметрами. Например, если функция factorial(n) будет вызывать factorial(n), то также получиться бесконечная цепочка.
Поэтому при разработке рекурсивной функции необходимо прежде всего оформлять условия завершения рекурсии и думать, почему рекурсия когда-либо завершит работу.
Упражнения
(B) Напишите рекурсивную функцию возведения в степень, пользующуюся следующим свойством: an=a*an-1.
(F) Напишите функцию возведения в степень, которая работала бы как для положительных, так и для отрицательных значений n: a-n=1/an.
(G) Напишите функцию быстрого возведения в степень, которая пользовалась бы следующими свойствами: an=(an/2)2 при четном n, an=a*an-1 при нечетном n. Подумайте, сколько умножений выполнит эта функция для вычисления an?
(H) Последовательность Фибоначчи определена следующим образом: φ0=1, φ1=1, φn=φn-1+φn-2
при n>1. Начало ряда Фибоначчи выглядит следующим образом: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, ... Напишите функцию int phi(int n), которая по данному натуральному n возвращает φn. Функция n должна считывать значение n и выводить значение n-го числа Фибоначчи.
(I) Для биномиальных коэффициентов (числа сочетаний из n по k) хорошо известна рекуррентная формула: Cnk=Cn-1k-1+Cn-1k. Вычислите значение Cnk, пользуясь этой формулой и учитывая, что Cn0=Cnn=1.
(J) Головоломка "Ханойские башни" состоит из трех колышков, пронумерованных числами 1, 2, 3. На колышек 1 надета пирамидка из n дисков различного диаметра в порядке возрастания диаметра. Диски можно перекладывать с одного колышка на другой по одному, при этом диск нельзя класть на диск меньшего диаметра. Необходимо переложить всю пирамидку с колышка 1 на колышек 2 за минимальное число перекладываний.
Напишите программу, которая решает головоломку – для данного числа дисков n печатает последовательность перекладываний в формате "Disk 1 move from 1 to 2" (диск 1 переложить c колышка 1 на колышек 2), печатая по одной инструкции в строке. Диски пронумерованы числами от 1 до n в порядке возрастания диаметров.
Программа должна вывести минимальный (по количеству произведенных операций) способ перекладывания пирамидки.
Указание: подумайте, как переложить пирамидку из одного диска? Из двух дисков? Из трех дисков? Из четырех дисков? Напишите функцию void move (int n, int x, int y), которая перекладывает пирамидку высоты n с колышка номер x на колышек номер y.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/i-p-pavlov-atinas-refleksi-dep-atafan.html | И. П. Павлов қатынас рефлексі деп атаған | Қабылдау
Қабылдау дегенiмiз –сыртқы дүние
заттары мен құбылыстарының мидағы
тұтастай бейнеленуі болып табылады.
Қабылдау- түйсіктегідей бір
анализатордың ғана қызметі емес,
бірнеше анализатордың бірлесіп қызмет
етуінің нәтижесі. Мәселен, киноны көру
екі анализатордың (көру, есту) өзара
байланысып жұмыс істеуінен болады.
Қабылдау туралы жалпы ұғым
Қабылдауда заттар мен құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі,
иісі, формасы т.б. қасиеттері тұтас күйінде бейнеленеді.
Мысалы, алманы қабылдауды алайық. Мұнда біздің
анализаторларымызға оның қызыл түсі, хош иісі, тәтті дәмі т.б.
осындай қасиеттері бір мезгілде әсер етеді де, миымызда
тұтас зат бейнесі пайда болады.
Қабылдау – ми қабығының күрделі
анализдік және синтездік қызметінің
нәтижесі. Қабылдаудың физиологиялық
негізіне бірнеше тітіркендіргіштердің
жиынтығы мен олардың қарым-
қатынасында пайда болатын уақытша нерв
байланыстары жатады. Мұны
И. П. Павлов қатынас рефлексі деп атаған.
Мәселен, көру анализаторында осындай
қатынас рефлексінің жасалуы
( яғни тітіркендіргіштердің бір-бірімен
байланысы ) заттың түрі, түсі, мөлшеріне
қарамай-ақ оның тұлғасын тануға мүмкіндік
береді.
Қабылдаудың негізгі ерекшеліктері
Қабылдаудың тұтастығы
Қабылдаудың объектісі кейбір жеке
қасиеттерден, жеке бөліктерден
тұрғанымен, біз оларды бүтіндей, тұтастай
қабылдаймыз.
Кей кезде бұрынғы тәжірбиемізде ұшыраған
кейбір объектілердің жеке бөліктері, шет
жағасы, үзінділері ғана қабылданса да, біз
бұларды тұтас зат формасында
қабылдаймыз.
Қабылдаудың мағыналылығы.
Бұл ерекшелік те қабылдаудың
түйсіктерден негізгі
айырмашылығын жақсы көрсетеді.
Ол объектілердің мазмұнын
жақсылап түсінбейінше, белгілі
тұжырымдар мен сөз арқылы
аталмайынша, ол толық
қабылданбайды.
Қабылдаудың таңдамалылығы
Толып жатқан объектілердің ішінен біреуін іріктеуіміз
( оның қасиетін, сапасын ) қабылдаудың таңдамалылығы
делінеді. Мәселен, кітап оқығанда ондағы бірер сөз қате
жазылған болса да байқамай оқып кете береміз. Егер кітапта
«университет» деген сөз «унверситет» деп қате жазылса да біз
мұны «университет» деп дұрыс оқимыз. Кітап оқығанда оның
мазмұнына ерекше көңіл бөлінетіндіктен, мұндай қателер
көзге түспей қалады. Ал жеке сөздерге, әріптерге шұқшия көз
салған жағдайда
( мәселен корректорллар ) текстің мазмұны ұғылмай, күңгірт
қалып қоятын кездері болады
.
Қабылдаудың тұрақтылығы (константтылығы )
Қабылдаудың константтылығы деп сыртқы жағдайдың
өзгеруіне қарамастан, заттардың кейбір қасиеттерінің бір
қалыпты болып қабылдануын айтады. Мәселен, біздің
алдымыздағы телеграф бағаналарының бір-бірінен
қашықтығы көздің тор қабығында бірдей сәулеленбейді.
Қабылдаудағы иллюзия
Әқашан да қабылданатын затқа, не
құбылысқа қабылдау сәйкес келе
бермейді. Түрлі себептерге
байланысты шындықты бұрмалап,
теріс қабылдайтын кездер де
болады.
Түрлі себептерге байланысты
шыдықтағы объектілерді қате
қабылдауды и л л ю з и я деп
атайды. Иллюзиялар сан алуан
себептерге байланысты пайда
болады.
Апперцепция
Қабылдаудың адамның жалпы психикалық тұрмысы мен өткен
тәжірбиемінің мазмұнына байланыстылылығын
а п п е р ц е п ц и я дейді. Апперцепция тұрақты және уақытша
болып екіге бөлінеді. Тұрақты апперцепция адамның қызығуы
мен мамандығы, білімі мен дүниетанымына байланысты болып
отырады. Мәселен, «түбір» деген сөзді әр адам түліше
қабылдауы мүмкін.
Байқау және байқағыштық
Байқау дегеніміз – белгілі мақсат пен
объектіні әдейілеп қабылдау. Қабылдау
үшін оны көру жеткіліксіз, оған белгілі
көзқарас бойынша баға беру қажет. Бір
нәрсені мұқият байқау үшін біраз уақыт
бойына жүйелі түрде бір объектіні бөліп
алып қадағалаған дұрыс.
Кеңістік пен уақытты қабылдау
Кеністік пен уақыт – материяның өмір
сүруінің негізігі формалары. Сондықтан да
кеңістік пен уақытты материядан бөлектеу,
оларды материядан аулақ өмір сүреді деу
шындыққа сай келмейді.
Кеңістік пен уақытты қабылдау
Дүниедегі заттардың барлығы кеңістікте
орналасқан.Олардың әрқайсысының белгілі
тұрқы бар; ұзын, қысқа, биік.
Көздің түрлі қашықтықтағы заттарды көруге
бейімделу қабілетін аккомадация дейді, ал
қашықтық пен заттардың көлемін
қабылдауды конвергенция
дейді.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/sirani-organoleptikali-korsetkishteri.html#Сыраның_органолептикалық_көрсеткіштерін_анықтау | Сыраның органолептикалық көрсеткіштері | Сыраның органолептикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: мөлдірлігі, дәмі, хош иісі пен көбіктің түзілуі. Бұл көрсеткіштер әр сыра үшін жеке болып табылады және оның тұтынушылық қасиеттерін бағалау өлшемі болып табылады. Дәм тату кезінде сыра сапасының барлық органолептикалық көрсеткіштері анықталады.
Қазіргі уақытта түс пен мөлдірлікке басты мән беріледі, өйткені тұтынушылар сусынның сапасын осы көрсеткіштер бойынша жиі бағалайды.
Түсі
Түс - бұл сыраның жекелеген түрлерінің белгісі. Түсі бойынша сыра әр сұрыпқа тән реңкпен ашық және қоңыр болып бөлінеді. Ашық түсті сыра мөлдір, ашық алтын сары түсі болуы керек. Қоңыр түсті сыраларға қойылатын талаптар аз, бірақ олар түс пен талғам арасында белгілі бір байланысқа ие болуы керек. Әр сыраның түсі сәйкес келуі керек. Бұл уыттың, құлмақтың және судың химиялық құрамына, сондай-ақ сыра мен сыраны дайындау режиміне байланысты.
Дәмі мен хош иісі
Хош иісі. Кәдімгі сыра хош иісімен ерекшеленеді. Ашық түсті сыра үшін құлмақ, ал қоңыр - уыт хош иісі тән. Сырадағы микроорганизмдер иісті тудыруы мүмкін.
Дәмі. Сыраның дәміне көптеген факторлар әсер етеді: су мен уыттың құрамы, құлмақтың сапасы, пайдаланылатын ашытқы, сыра дайындаудың технологиялық режимі және жас сыраның пісіп-жетілу режимі.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Дәмі, хош иісі мен құлмақтың ащы дәмін кішкене ұрттап ішу арқылы бағалайды. Ең алдымен, олар сыраның бұл түріне тән дәмі, хош иісі мен ашытқысының ащы екендігіне, содан кейін - зерттеліп жатқан сырада сыртқы дәмнің бар-жоғына назар аударады.
Көбік
Көбік. Жоғары сапалы сыраның белгісі - бұл қалың және тұрақты көбік. Тығыз, тығыз көбік қосылған сыра толықтай хош иіске ие және ұзақ уақыт балғындықты сақтайды. Сыртқы түрі бойынша көбік: ықшам, кішкентай, тығыз, көпіршікті, борпылдақ, тұрақсыз. Ол беттік белсенді заттар қабығымен қапталған көмірқышқыл газының көпіршіктерінен тұрады. Мұндай заттарға кейбір гамми және бояғыш заттар және т.б. жатады. Жақсы көбіктену сыра көміртегі диоксидімен қаныққан кезде және беттік белсенді заттар болған кезде байқалады.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Жақсы сыраның көрсеткіштеріне оның көбіктенуқабілеті мен көбіккетөзімділігі де кіреді. Сыраның көбіктену қабілеті - көбік қабатының биіктігімен (мм) өлшенеді. Көбікке төзімділік көбік пайда болған сәттен бастап, сыраның бетінің орталық бөлігінде жоғалғанға дейін бірнеше минут ішінде есептеледі. Көмірқышқыл газының кішкене көпіршіктерін баяу шығаратын мол, ықшам көбік - бұл сыраның жоғары сапасының көрсеткіші.
Сыраның органолептикалық қасиеттері 25 баллдық шкала бойынша бағаланады
Сыраның органолептикалық көрсеткіштерін анықтау
Сыраның дәмі мен иісін анықтау алдында көпіршігінің биіктігін және көбігінің тұрақтылығы үшін оны салқындатады немесе 12±2°С-де су моншасында жылытады. Кейін органолептикалық қөрсеткішін анықтайды. Бөтелкеге құйылған сыраның сыртқы түрін дайын өнімге арналған стандартқа сәйкес анықтайды. Мөлдірлігі-тұнбаның болмауын оны шайқау арқылы байқайды.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді.
Дәмі мен иісін 12±2°С-де дегустациялық бокалға құйылғаннан кейін органолептикалық көрсеткіштерін бірден анықтайды. Дәмі мен иісінің сәйкестігін сыраға арналған нормативті құжаттардан қарайды. Көбігінің биіктігін анықтау үшін диаметрі 70-75 мм және биіктігі 105-110 мм стаканға құйып анықтайды. Сыраны ақырындап, бөтелкені төңкермей құяды. Көбігі пайда болғанда бірден секундомерді қосып өлшейді, көбіктің басылуын байқайды. Секундомерді көбік қатты пайда болғанда тоқтатады. Көбіктің тұрақтылығын бүтін минут санымен көрсетеді. |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html#ДИПЛОМДЫҚ_ЖҰМЫС_Тақырыбы:_Delphi-де_компьютерлiк_оқыту_жүйесiн_жасау | Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Ф-19-01/02
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Шымкент университеті
«Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар» факультеті
«Математика және информатика» кафедрасы
«Қорғауға жіберілді»
Кафедра меңгерушісі
__________________
Утебаева Ш.К.
«___»__________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау
5В011100 - «Информатика» мамандығы
Орындаған: Битас С.М..
Ғылыми жетекші: п.ғ.к. Тұрсынбаев А.З.
Норма бақылаушы: Жантуреева М.Ж.
Шымкент 2022ж.
Ф-19-01/03
Шымкент университеті
Мамандығы 5В011100-Информатика
Кафедрасы Математика және информатика
Дипломдық жұмысын (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Битас Серікболат Мұхтарұлы
Жұмыстың (жобаның) тақырыбы «Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау»
Жоғары оқу орнының «____» ______ 2021ж. №_____ бұйрығымен бекітілген.
Жұмыстың (жобаның) негізгі деректер көздері
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану, Компьютерлiк оқыту жүйесінiң құрылымы, Электронды оқыту құралдарын пайдалану саласы, Электронды оқыту құралдарына қойылатын талаптар, Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы, Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау негiздерi
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Марко Кенту. Delphi для профессионалов. Питер. 2018. 1100 стр.
С.Бобровский. Delphi. Учебный курс. М., 2018
Н.Культин. Delphi. Программирование на Object Pascal. БХБ-Петербург, 2016
В.В.Фаронов. Delphi. Учебный курс. м., 2016
Диплом жұмысын (жобаны) дайындау кестесі
№
|
Тараулардың аттары
Зерттелетін мәселелер тізімі
|
Ғылыми жетекшіге ұсыну мерзімі
|
Ескерту
|
1
|
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану
|
23.12.2021ж.
|
|
2
|
Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы
|
28.02.2022ж.
|
|
Тапсырма берілген күн «____» ______ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________ Утебаева Ш.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі _________ Тұрсынбаев А.З.
Тапсырманы орындауға қабылдады
Студент __________ Битас С.М.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Қорытынды 8
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 10 |
http://engime.org/prakticheskaya-rabota-s-pomosheyu-grafikov-funkcij-narisovate.html | Практическая работа с помощью графиков функций нарисовать рисунок. Алгоритм построения графиков функций | Практическая работа с помощью графиков функций нарисовать рисунок. Алгоритм построения графиков функций
жүктеу/скачать
295,34 Kb.
бет
1/4
Дата
28.02.2020
өлшемі
295,34 Kb.
#59262
1
2
3
4
Байланысты:
построение графиков функций в виде рисунков
Построение графиков в Excel. Практическая работа
С помощью графиков функций нарисовать рисунок.
Алгоритм построения графиков функций
Составить таблицу значений функций;
Определить шаг (чем меньше шаг, тем точнее функция);
По формулам вычислить значения функций на заданных промежутках;
Выделить таблицу и указать тип диаграммы Точечная, со значениями, соединенными сглаживающими линиями
В Макете указать название диаграммы «Графики», дать название осей: X и Y.
Построить график.
Постройте графики функций в одной системе координат. Получи рисунок.
1. «Зонт»
1)
2)
3)
4)
5)
6)
2. «Очки»
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
жүктеу/скачать
295,34 Kb.
Достарыңызбен бөлісу:
1
2
3
4
©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
Басты бет |
http://engime.org/voprosi-k-ekzamenu-po-aig-frt-2-semestr.html | Вопросы к экзамену по АиГ (фрт 2 семестр) | |
Вопросы к экзамену по АиГ (фрт 2 семестр)Байланысты: Вопросы к экзамену по АиГ ФРТ 2 семестр (1)
Вопросы к экзамену по АиГ (ФРТ 2 семестр)
Функции нескольких переменных. Геометрическое изображение функции двух переменных.
Линии и поверхности уровня.
Предел функции нескольких переменных, двойной и повторные пределы.
Непрерывность функции многих переменных.
Частные производные,
Дифференцируемость функций нескольких переменных.
Существование частных производных дифференцируемой функции.
Достаточное условие дифференцируемости функции.
Дифференцирование сложной функции.
Неявные функции, условия их существования.
Дифференцирование неявных функций.
Частные производные высших порядков. Равенство смешанных частных производных произвольного порядка.
Касательная плоскость и нормаль к поверхности.
Производная по направлению, градиент.
Формула Тейлора.
Необходимое и достаточное условие существования локального экстремума ФНП.
Дифференциальное уравнение первого порядка. Теорема существования и единственности решения задачи Коши для уравнения 1-ого порядка, особые решения.
Геометрический смысл уравнений 1-ого порядка, поле направлений.
Основные типы уравнений 1-го порядка: уравнения с разделяющимися переменными; однородные уравнения.
Линейное уравнение 1-ого порядка, уравнение Бернулли.
Уравнения высших порядков. Основные определения.
Некоторые типы уравнений высших порядков, допускающие понижение порядка.
Линейные дифференциальные уравнения порядка n. Структура решения однородного уравнения: определитель Вронского, фундаментальная система решений.
Линейные однородные уравнения с постоянными коэффициентами.
Структура решения линейного неоднородного уравнения.
Решение линейного неоднородного уравнения методом вариации произвольных постоянных.
Решение линейного неоднородного уравнения со специальной правой частью методом неопределенных коэффициентов.
Нормальные системы ДУ. Основные определения, задача Коши для нормальной системы, теорема существования и единственности решения нормальной системы.
Системы линейных дифференциальных уравнений с постоянными коэффициентами. Структура общего решения однородной и неоднородной системы.
Класс оригиналов, свойства оригиналов.
Определение преобразования Лапласа.
Свойства преобразования Лапласа: линейность, смещения, подобие, дифференцирования оригинала и изображения, интегрирования оригинала и изображения.
Запаздывающий оригинал, теорема о запаздывающем оригинале, изображение оригиналов, заданных графически, изображение периодических оригиналов.
Свертка оригиналов, свойства свертки.
Теорема умножения изображений. Интеграл Дюамеля.
Восстановление оригинала: разложением на простейшие дроби, с помощью теоремы умножения изображений и интеграла Дюамеля.
Решение дифференциальных уравнений и систем с постоянными коэффициентами операционным методом.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
| |
http://engime.org/linejnoe-neravenstvo-s-odnoj-peremennoj-reshenie-linejnih-nera.html | Линейное неравенство с одной переменной. Решение линейных неравенств с одной переменной | Раздел долгосрочного плана:6.3А. Линейное неравенство с одной переменной. Школа: осш №109
|
Дата: 10.02.20
|
ФИО учителя: Мусаева Д
|
Класс: 6
|
Количество присутствующих:
|
отсутствующих:
|
Тема урока
|
Линейное неравенство с одной переменной. Решение линейных неравенств с одной переменной.
|
Цели обучения, которые достигаются на данном уроке
|
6.2.2.10 решать линейные неравенства видов или ;
6.2.2.11 приводить неравенства с помощью алгебраических преобразований к неравенству вида ,
6.2.2.12 изображать решения неравенств на координатной прямой;
6.2.2.13 записывать решения неравенств в виде числового промежутка и записывать заданный числовой промежуток в виде неравенства;
|
Цели урока
|
Учащиеся будут: -записывать линейное неравенство с одной переменной; -решать неравенства с одной переменной; -изображать решение неравенства на координатной прямой в виде числового промежутка.
|
Критерии оценивания
|
Учащиеся:-решают неравенства с одной переменной;
-изображают решение неравенства на координатной прямой в виде числового промежутка.
|
Языковые цели
|
Учащиеся будут: -формулировать свойства числовых неравенств; – описывать алгоритм решения линейных неравенств сс одной переменной;– объяснять алгоритм нахождения объединения и пересечения промежутков; – воспроизводить формулировку определения неравенства, верного числового неравенства, линейного неравенства с одной переменной;
Предметная лексика и терминология – линейное неравенство; -числовой промежуток; – знаки сравнения строгих и нестрогих неравенств; – точки на числовой прямой входящие (не входящие) в числовой промежуток; – оценка выражения; – символы: <, >, , ,, ≤, ≥;
Полезные выражения для диалогов и письма: – разделим/умножим обе части неравенства на одно и то же отрицательное число -4, не забыв при этом перейти к неравенству противоположного смысла;
– умножим/ разделим обе части неравенства на одно и то же положительное число 15, оставив знак неравенства без изменения.
|
Привитие ценностей
|
Способствовать развитию культуры взаимоотношений (уважение, сотрудничество) при работе в группах, парах и индивидуально.
|
Межпредметные связи
|
Прикладная математика
|
Предварительные знания
|
Умение читать и записывать буквенные выражения, находить значение числовых и буквенных выражений; знание правил нахождения неизвестных компонентов действий; умение решать уравнения;
|
ход урока
|
этапы урока
|
Запланированная деятельность на уроке
|
Ресурсы
|
Организация урока
|
Приветствие. Отметка отсутствующих. Проверка готовности учащихся к уроку.Совместно с учащимися определяем цели урока и ожидаемые результаты.
Разбор домашнего задания.
Учащиеся обмениваются домашним заданием и выполняют проверку по готовым решениям
|
|
Начало урока
|
Для повторения пройденного материала предложите учащимся игру «Угадай слово».
Создать пары с разным уровнем обучаемости. Предложить ученикам процесс взаимного обучения при решении практических задач: объяснять решение задачи своему напарнику при возникновении вопроса по той или иной задаче, т.е. ученики выполняют задания индивидуально, но имеют возможность обсудить непонятные вопросы с напарником.
Задание для пар: Проставьте в таблице в один столбик с корнями уравнений букву, стоящую рядом с соответствующим уравнением. И тогда вы узнаете имя французского математика, который ввел символы и обозначение чисел буквами.
|
Приложение 1.
|
Середина урока
|
Для закрепления темы «Решение линейных неравенств с одной переменной» предложитеучащимся игру Лабиринт.
Подготовьте листы с линейными неравенствами, разместите их по всему кабинету. Разделите учащихся на две группы, дайте им маршрутный лист. Учащиеся должны проходить лабиринт строго по листу.
В конце игры соберите листы с решениями и проведите оценивание по готовым ответам.
|
Приложение 2.
|
Середина урока
|
Прием «Встреча по времени». Эффективность метода заключается в том, что на одном уроке ученик может поработать в паре с несколькими учениками.
Ученики работают в паре над решением заданий, «встречаясь по времени». Учащиеся назначают друг другу встречу на 13.00;14.00;15.00;16.00;17.00; 18.00. Одной и той же паре встретиться можно только один раз. В разное время, разные учащиеся решают различные задания. Решение заданий каждая группа комментирует.
Учащиеся: ученик может объяснить, как деятельность в классе связана с целью обучения. Учащиеся активно участвуют во всех занятиях в классе. Учащиеся критически анализируют и делают выводы. Учащиеся оценивают друг друга с помощью критериев оценки
|
Приложение 3.
|
Конец урока.
|
Домашняя работа:№1013 стр.232
|
|
Проставьте в таблице в один столбик с корнями уравнений букву, стоящую рядом с соответствующим уравнением. И тогда вы узнаете имя французского математика, который ввел символы и обозначение чисел буквами. |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html?page=5 | Пайдаланылған әдебиеттер тізімі | |
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
|
бет | 5/5 | Дата | 04.10.2022 | өлшемі | 110,5 Kb. | | #151666 | түрі | Диплом |
| Байланысты: Битас дж прак Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Г.Боутон. Внутренний мир AdobePhotoShop. Киев, ДиаСофт, 2015 г.
С.Луций. Изучаем PhotoShop. Спб. 2012 г.
Роуз К. Освой самостоятельно Adobe Photoshop 5.5 за 24 часа. Пер. с англ. – М.:Издательский дом “Вильямс”, 2012
Сван Т. Основы программирования в Delphi для Windows 98. Пер. с англ. К., “Диалектика”, 2013
М.Донской. Интернет и пользовательский интерфейс. Мир Internet. 2013.
М.П.Концевой. “Парадоксы” дидактической наглядности. Education+ Человек. Культура. Общество. 2013
А.И.Башмаков. Компьютерный учебник “Информатика” для дистанционного обучения. Мн. Бестпринт, 2011.
В.В.Волкова. Дизайн рекламы. М.: Университет, 2014.
В.В.Фаронов. Delphi 6. Учебный курс. М. 2011
А.Я.Архангельский. Программирование в Delphi 5, M., ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2011
А.Полянский. MS FrontPage 2000. М., 2011
С.Бобровский. Delph 5. Учебный курс. М., 2011
Н.Культин. Delphi 6. Программирование на Object Pascal. БХБ-Петербург, 2011
Б.Н.Березин, С.Б.Березин. Начальный курс Си С++. М., 2014.
В.В.Фаронов. Delphi 5. Учебный курс. м., 2001
С. Симонович., Г. Евсеев., Специальная информатика. М. 2012. 479 стр.
Марко Кенту. Delphi 7 для профессионалов. Питер. 2014. 1100 стр.
Молли Э. Хольцшаг. Использование HTML 4. Киев. 2011. 999 стр.
Г.Боутон. Внутренний мир AdobePhotoShop. Киев, ДиаСофт, 2015 г.
С.Луций. Изучаем PhotoShop. Спб. 2012 г.
Роуз К. Освой самостоятельно Adobe Photoshop 5.5 за 24 часа. Пер. с англ. – М.:Издательский дом “Вильямс”, 2012
Сван Т. Основы программирования в Delphi для Windows 98. Пер. с англ. К., “Диалектика”, 2013
М.Донской. Интернет и пользовательский интерфейс. Мир Internet. 2013.
М.П.Концевой. “Парадоксы” дидактической наглядности. Education+ Человек. Культура. Общество. 2013
А.И.Башмаков. Компьютерный учебник “Информатика” для дистанционного обучения. Мн. Бестпринт, 2011.
В.В.Волкова. Дизайн рекламы. М.: Университет, 2014.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
| |
http://engime.org/konspekt-lekcij-module-mehanika.html | Конспект лекций Модуль Механика | 10
Конспект лекций
Модуль 1. Механика
Механика – раздел физики, в котором изучаются закономерности механического движения
и причины, вызвавшие или изменившие его.
Механическое движение состоит в изменении с течением времени взаимного
расположения тел или их частей.
В классической механике рассматривается движение макроскопических тел со
скоростями, много меньшими скорости света (с) в вакууме. Законы движения
макроскопических тел со скоростями, сравнимыми со скоростью c , изучаются
релятивистской механикой. Для описания движения микроскопических тел (отдельных
атомов и элементарных частиц) применяются законы квантовой механики.
Механика состоит из трех разделов: статики, кинематики и динамики. Мы ограничимся
изучением только кинематики и динамики.
I. Кинематика
Кинематика – раздел механики, рассматривающий закономерности движения тел вне
зависимости от причин, вызывающих или изменяющих его.
Всякое перемещение твердого тела можно представить как комбинацию
поступательного и вращательного движений. Поступательным называется движение, при
котором любая прямая, жестко связанная с перемещающимся телом, остается параллельной
своему первоначальному положению. При вращательном движении все точки тела
описывают окружности, центры которых лежат на одной прямой, называемой осью
вращения.
Тела существуют и движутся в пространстве и во времени. Произвольно выбранное тело,
относительно которого определяется положение других тел, называется телом отсчета.
Совокупность тела отсчета, связанной с ним системы координат и часов, представляет собой
систему отсчета.
1.1. Кинематическое описание движения материальной точки
Рис.1.1
Материальной точкой называется тело, размерами и формой
которого можно пренебречь в данной задаче. В декартовой системе
координат (рис.1.1) положение материальной точки
A
в
определенный момент времени, задается тремя координатами
z
y
x
,
,
или радиус-вектором
r
, проведенным из начала координат
О
в
данную точку
А
. При движении точки ее координаты изменяются с
течением времени. Кинематические уравнения движения
материальной точки можно записать в скалярном виде:
)
(
),
(
),
(
t
z
z
t
y
y
t
x
x
(1.1.1)
или в векторной форме:
).
(t
r
r
(1.1.2)
1.2. Траектория, длина пути, вектор перемещения
Линия, описываемая движущейся материальной точкой относительно выбранной
системы отсчета, называется траекторией ее движения. В зависимости от формы
траектории различают прямолинейное и криволинейное движения.
Рис.1.2
Рассмотрим
движение
материальной
точки
вдоль
траектории AB (рис.1.2). Длина криволинейного участка AB
называется длиной пути
S
. Это скалярная величина,
являющаяся функцией времени
)
(t
S
S
.
Вектор
r , проведенный из начального положения A точки
в положение ее B в данный момент времени, называется
11
вектором перемещения. Это приращение радиус-вектора точки за время
t
.
.
1
2
r
r
r
При прямолинейном движении в одном направлении вектор перемещения
совпадает с соответствующим участком траектории и модуль перемещения равен
пройденному пути S
:
S
r
. (1.1.3)
Единица перемещения -
м .
1.3. Скорость
Скорость – это векторная величина, определяющая быстроту и направление движения
точки в данный момент времени.
Средняя скорость точки
за время t
определяется отношением длины пути S
к
промежутку времени t
:
.
/
,
s
m
t
S
(1. 1.4)
Единица скорости -
с
м
.
Вектор средней скорости точки
за время t
определяется отношением приращения
радиус-вектора точки
r
к промежутку времени t
:
.
t
r
(1. 1.4)
Единица скорости -
с
м
.
Мгновенная скорость
(скорость) – векторная величина, равная первой
производной по времени от радиус-вектора
r движущейся точки:
dt
r
d
t
r
t
0
lim
. (1. 1.5)
Вектор
направлен по касательной к траектории точки в сторону ее движения. Модуль
скорости определяется выражением:
.
lim
lim
0
0
dt
dS
t
S
t
r
t
r
im
t
o
t
t
(1.1.6)
Откуда
dt
dS
dt
ds
,
(1.1.7)
2
1
0
t
t
S
dt
dS
S
. (1.1.8)
При равномерном движении (
const
) формула пути имеет вид:
t
S
. (1.1.9)
1.4. Ускорение и его составляющие
Ускорение - это векторная величина, характеризующая быстроту изменения скорости
материальной точки по модулю и направлению.
12
Вектор среднего ускорения точки
a
за время
t
определяется отношением
изменения скорости
к промежутку времени t
:
.
t
а
(1.1.10)
Единица ускорения -
2
с
м
.
Мгновенное ускорение (ускорение) – векторная величина, равная первой производной по
времени от скорости точки или второй производной по времени от ее радиус-вектора:
.
lim
2
2
0
dt
r
d
dt
d
t
a
t
(1.1.11)
С учетом (1.1.6) модуль ускорения равен
2
2
dt
S
d
dt
d
a
(1.1.12)
.
/
3
;
/
14
;
5
;
)
(
2
2
s
m
C
s
m
B
m
A
where
Ct
Bt
A
t
S
.
2
)
(
Ct
B
dt
dS
t
.
/
6
2
2
s
m
C
dt
d
a
Движение с постоянным ускорением (
const
a
) называется равнопеременным
(равноускоренным, если
0
a
, и равнозамедленным, если
0
a
).
Обозначим скорость в начальный момент времени (
o
t
) через
0
. Тогда из
зависимости (1.1.11)
.
dt
a
d
dt
d
a
t
t
d
a
d
0
0
можно определить закон
скорости при равнопеременном движении:
t
a
0
(1.1.13)
Подставив (1.1.13) в (1.1.8), получим:
2
)
(
2
0
0
0
0
t
a
t
t
d
t
a
t
d
S
t
t
. (1.1.14)
Направление вектора
a совпадает с направлением вектора
. Поэтому при
прямолинейном ускоренном движении направление вектора
a
совпадает с направлением
вектора
, а при замедленном движении противоположно ему.
Рис.1.3
При криволинейном движении (рис.1.3) вектор
a
, так же как
и вектор
, направлен в сторону вогнутости траектории.
Удобно разложить вектор
a
на две компоненты (рис.1.4):
Рис.1.4
тангенциальную (
a ) в направлении вектора
и нормальную (
n
a ), перпендикулярно ему,
так, чтобы
.
a
a
a
n
(1.1.15)
Тангенциальное ускорение характеризует быстроту изменения величины скорости
),
(
dt
d
a
нормальное – быстроту изменения направления вектора скорости.
Можно показать, что модуль нормального ускорения при равномерном вращении
точки по окружности радиуса
R
определяется формулой
13
.
2
R
a
n
(1.1.16)
Модуль полного ускорения точки равен:
.
R
dt
d
a
2
2
2
(1.1.17)
Сопряженная окружность-окружность, часть которой совпадает с траекторией вблизи некоторой точки. Радиус
кривизны траектории – радиус сопряженной окружности:
.
2
n
a
R
Значения составляющих ускорения при различных видах поступательного движения
точки приведены в табл.1.1.
Таблица 1.1
Движение
Тангенциальное
ускорение
a
Нормальное ускорение
n
a
Равномерное прямолинейное
0
0
Равнопеременное прямолинейное
const
a
a
0
Равномерное вращение
0
const
a
a
n
Равнопеременное криволинейное
const
0
1.5. Поступательное движение твердого тела
При поступательном движении твердого тела все его точки тела имеют одинаковые
(совпадающие при наложении) траектории, одинаковые по численному значению и
направлению скорости и ускорения. Поэтому рассмотренные выше кинематические
характеристики материальной точки целиком и полностью применимы к поступательному
движению твердого тела.
1.6. Кинематика вращательного движения
При описании вращательного движения удобно пользоваться полярными координатами
R и
, где R - радиус (расстояние от центра вращения до точки),
- полярный угол (угол
поворота).
Угловое перемещение – аксиальный скользящий вектор,
модуль которого равен углу поворота, направление
определяется правилом правого винта, а модуль равен углу
поворота. При малых углах поворота
.
R
S
(1.1.18)
Угловая скорость:
t
d
d
, (1.1.19)
Рис.1.5
Угловое ускорение:
.
2
2
dt
d
dt
d
(1.1.20)
Единицы углового перемещения, угловой скорости и углового ускорения -
2
,
,
с
рад
с
рад
рад
.
Векторы
и
лежат на оси вращения. Направление вектора
совпадает с
направлением вектора
d
. Вектор
направлен в сторону вектора
при ускоренном
движении и противоположен ему при замедленном (рис.1.5).
В случае равнопеременного вращения тела (
сonst
) из (1.1.20)
t
dt
d
0
0
получаем закон скорости:
t
0
(1.1.21)
14
Подставив (1.1.21) в (1.1.19), получим:
.
2
)
(
2
0
0
0
t
t
dt
t
dt
t
(1.1.22)
Установим связь между линейными и угловыми кинематическими характеристиками
точки. Если за время
t
точка
A
описала дугу
S
(рис.1.6), то модуль ее линейной скорости
(с учетом (1.1.3) и (1.1.18)) равен:
.
lim
lim
lim
0
0
0
R
t
R
t
R
t
S
t
t
t
(1.1.23)
Рис.1.6
В векторном виде последняя формула имеет вид:
r
. (1.1.24)
Тангенциальное ускорение
a связано с угловым ускорением
:
R
R
dt
d
dt
d
a
)
(
или
r
a
. (1.1.25)
Нормальное ускорение
R
R
a
n
2
2
или
R
a
n
2
.
(1.1.26)
В табл. 1.2 приведены кинематические характеристики тела при поступательном и
вращательном движениях.
Таблица 1.2
Поступательное
Движение
Вращательное
Движение
Связь между
характеристиками
Радиус-вектор
r
Угол поворота
Вектор
перемещения
r
d
Вектор углового
перемещения
d
Длина пути
dS
Длина пути
dS
d
R
dS
Скорость
dt
r
d
Угловая скорость
t
d
d
R
r
Ускорение
2
2
dt
r
d
dt
d
a
a
a
a
n
Угловое ускорение
2
2
dt
d
dt
d
Тангенц.
ускорение
dt
d
a
R
a
r
a
Нормальное
ускорение
R
a
n
2
R
a
n
2
R
a
n
2
II. Динамика материальной точки и поступательного
движения твёрдого тела
Динамика – раздел механики, изучающий законы движения тел и причины, вызывающие
или изменяющие эти движения.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/esse-tairiptari-1-filosofiya-degenimiz-ne.html | Эссе тақырыптары 1 Философия дегеніміз не? | Эссе тақырыптары
1 Философия дегеніміз не?
2 Шығармашылық философиясы туралы менің түсінігім
3 Постмодернизм және оның мәдениет пен философияға әсері
4 Менің дүниетанымым
5 Мен философияны қалай түсінемін
6 Жаһандану тенденциялары: жақсы және жаман жақтары
7 Философиядағы тағдыр мәселесі
8 Қазақ философиясының құндылықтары мен идеалдары
9 Күнделікті өмір философиясы
10 Замануи түсінік: білімді адам
11Тұлғаның еркіндігі мен жауапкершілігі туралы түсінігім
12 Талқылау консенсусқа (шешімге) жету тәсілі ретінде
13 Білімді адамның өміріндегі философиялық рефлексия
14 Қазақстандықтардың өміріндегі «Қоғамдық сананы жаңғырту» бағдарламасының рөлі
15 Қазақстандық қоғамды дамытудағы «Рухани Жаңғырту» бағдарламасының рөлі
16Тәуелсіздік алған сәттен бастап қазақстандық мемлекеттілігінің құрылу ерекшеліктері
17 Философия сабағы өмірде жетістікке жетуге ықпал ете ме?
18 Бар және болу өмірдің дилеммасыретінде
19Бақыт адамның дүниетанымына байланысты бола ма?
20Ақиқаттың өлшемдері бар ма, ақиқат деген не?
21 Өмірдің мәні неде?
22 Қазіргі адамның өмірсүру мәселелері
23 Қазіргі жастардың құндылықтары
24 Адам өміріндегі өнер мен ғылымның рөлі мен маңызы
25 Жалғыздық, махаббат, бақыт
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html#Қазақстан_Республикасы_Білім_және_Ғылым_Министрлігі___Шымкент_университеті | Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Ф-19-01/02
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Шымкент университеті
«Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар» факультеті
«Математика және информатика» кафедрасы
«Қорғауға жіберілді»
Кафедра меңгерушісі
__________________
Утебаева Ш.К.
«___»__________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау
5В011100 - «Информатика» мамандығы
Орындаған: Битас С.М..
Ғылыми жетекші: п.ғ.к. Тұрсынбаев А.З.
Норма бақылаушы: Жантуреева М.Ж.
Шымкент 2022ж.
Ф-19-01/03
Шымкент университеті
Мамандығы 5В011100-Информатика
Кафедрасы Математика және информатика
Дипломдық жұмысын (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Битас Серікболат Мұхтарұлы
Жұмыстың (жобаның) тақырыбы «Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау»
Жоғары оқу орнының «____» ______ 2021ж. №_____ бұйрығымен бекітілген.
Жұмыстың (жобаның) негізгі деректер көздері
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану, Компьютерлiк оқыту жүйесінiң құрылымы, Электронды оқыту құралдарын пайдалану саласы, Электронды оқыту құралдарына қойылатын талаптар, Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы, Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау негiздерi
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Марко Кенту. Delphi для профессионалов. Питер. 2018. 1100 стр.
С.Бобровский. Delphi. Учебный курс. М., 2018
Н.Культин. Delphi. Программирование на Object Pascal. БХБ-Петербург, 2016
В.В.Фаронов. Delphi. Учебный курс. м., 2016
Диплом жұмысын (жобаны) дайындау кестесі
№
|
Тараулардың аттары
Зерттелетін мәселелер тізімі
|
Ғылыми жетекшіге ұсыну мерзімі
|
Ескерту
|
1
|
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану
|
23.12.2021ж.
|
|
2
|
Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы
|
28.02.2022ж.
|
|
Тапсырма берілген күн «____» ______ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________ Утебаева Ш.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі _________ Тұрсынбаев А.З.
Тапсырманы орындауға қабылдады
Студент __________ Битас С.М.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Қорытынды 8
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 10 |
http://engime.org/tatimditarfa-ozindik-demi-men-aromatimen-erekshelenetin-osimdi.html | Татымдықтарға өзіндік дәмі мен ароматымен ерекшеленетін өсімдіктер өнімі. Оларды тағамға дәмі мен иісін өткірлеу үшін, сонымен қатар тамақтың иісін «жөндеу» үшін қосады | Татымдықтарға өзіндік дәмі мен ароматымен ерекшеленетін өсімдіктер өнімі. Оларды тағамға дәмі мен иісін өткірлеу үшін, сонымен қатар тамақтың иісін «жөндеу» үшін қосады
Кіріспе
Татымдықтарға өзіндік дәмі мен ароматымен ерекшеленетін өсімдіктер өнімі. Оларды тағамға дәмі мен иісін өткірлеу үшін, сонымен қатар тамақтың иісін «жөндеу» үшін қосады.
Татымдықтар тағамның дәмін жақсартумен қатар, оның организмге сіңуін күшейтеді. Татымдықтардың 150 түрі белгілі, бірақ шамамен 20 түрі кең тараған.
Татымдык ретінде өсімдіктердің кепкен бөліктерін қолданады. Өсімдіктердің қай бөлігін тамаққа қолданылатынына байланысты татымдықтарды келесі топтарға жіктейді: түқымды- қыша, мускат жаңғағы; жемісті- анис, бадьян, тмин, кориандр, кардамон, бұрыш, ваниль; гүлді-қалампыр, шафран; жапырақты- лавр жапырағы; қабықты- корица; тамырлы-имбирь.
Қыша үш түрлі болады: қара, ақ және сұр. Қыша тұқымдарында май көп мөлшерде (35%) болады. Асхана қышасын, сонымен қатар ерекше соустың түрлерін алу үшін қыша тұқымдастарынан майды сығып алған соң қалған күнжараны колданады.
Қыша үнтағының негізгі құрамдас бөлігі синигрин гликозиді болып табылады. Күйдіргіш дәм мен өткір иіс аллил қыша майына негізделген. Саудаға 1-ші және 2-ші сортты қыша ұнтағы түседі.
Мускат жаңғағы — мускат ағашының жемістерін қабығынан тазартып және көшіріп алынған тұқымдар. Мускат жаңғағы құрамындағы эфир майының (7-15%) байланысты ол өткір аромат пен күйдіргіш дәмімен ерекшеленеді. Эфир майының негізгі құрамдас бөлігі ішнен мен камфен (80% дейін) болып табылады. Мускат жаңғағын аспаздықта, ликер-арақ бұйымдарын және кондитер өнімдерін, шұжық дайындауда қолданады.
Анис — біржылдық шөптесін өсімдіктің піскен жемістері. Анис жемістері жұмыртқа тәрізді немесе овал пішінді және сарғыш сұр. түсті. Жемістернің өткір жағымды ароматы эфир майларына (1,5-60%) негізделген, оның құрамында анетол (80-90%) бар. Анисті аспаздықта, нан пісіруде, ашытуда, кондитер және ликер-арақ өнімдерін алуда қолданады.
Бадьян немесе жұлдызды анис — магнолит тұқымдасына жататын мәнгі жасыл ағаштың кепкен жемістері. Сыртқы түрі бойынша жұлдызшаға ұқсас. Бадьян анис иісті және сәл тәтті, аздап ауыз қуыратын дәмі бар. Бадьянға дәм мен иісті ацетолдан (85-95%) тұратын эфир майлары береді. Бадьяндты аспаздықта, ұн және ликер-арақ өнімдерін жасауда қолданады.
Тмин — екі жылдық татымды өсімдіктердің піскен, кепкен жемістері, ол ұзынша жұмыртка тәрізді пішінді, жасыл реңді қоғыр түсті. Тминнің өткір ароматы мен күйдіргіш ащы дәмі эфир майларына (3-7%) негізделген, оның құрамына (-каврон (50-60%) мен (-лимонен (40%) кіреді. Тминді консервілеуде, көкөністерді ашытуда, тұздауда, нан пісіруде, сыр, кондитер және ликер-арак өндірісінде қолданады.
Кориандр- шатыргүлділер тұқымдасына жататын бір жылдық өсімдіктің шар тәрізді сары қоңыр түсті жемістері. Жемістерге дәм мен ароматты негізгі құрамдас бөлігі линолол спиртінен (70% дейін) тұратын эфир майлары береді, Кориандрды нан, кондитер, ликер-арақ, шұжық, сыр, сыра, маринадтар, соустар өндірісінде қолданады.
Кардамон — имбирь тұқымдасына жататын мәңгі жасыл өсімдіктің жетілмеген жемістерін кептіріп алынған өнім. Кардамон жемістері овал формалы (үзындығы 8-14 мм) және ерекше жағымды аромат пен күйдіргіш дәмімен ерекшеленеді. Кардамонның дәмі мен ароматы негізінен (-терпинеолдан тұратын эфир майларына негізделген. Саудаға кардамон бүтін жемістер немесе ұнтақталған түрде түседі. Аспаздықта, ликер-арақ және кондитер өндірісінде қолданады.
Бұрыш — татымдықтардың ішінде кен тараған түрі. Оның төрт түрін ажыратады: қара, ақ, хош иісті және қызыл.
Қара бұрыш — тропикалық өсімдіктердің жетілмеген жемістерін кептіру арқылы алады. Олар өте хош иісті ароматымен және күйдіргіш дәмімен ерекшеленеді. Дәмін пиперин алкалоиді (7%) береді. Саудаға қара бұрыш бүтін жеміс (бүршақтар) немесе ұнтақталған түрде түседі. Қара бұрышты аспаздықта, шұжық, ет, балық консервілерін жасауда және т.б. қолданады.
Хош иісті бұрыш — мирт тұқымдасына жататын тропикалық өсімдіктін жетілмеген жемістерін кептіру арқылы алады. Хош иісті бұрыштың өткір ароматы қалампыр, корица және мускат жаңғағының ароматына ұқсайды, ол эфир майларына (3-4,7%) негізделген. Эфир майларының құрамына эвенгол (60-80%) кіреді. Хош иісті бұрыш саудаға бұршақ түрінде түседі.
Қызыл ұнтакталған бұрышты (паприка) өткір қызыл бұрыштың кепкен жемістерін ұнтактау арқылы алады. Ауыз күйдіргіш өткір дәмі капсаицин алкалоидына (0,92-1%) негізделген. Бұл бұрышты аспаздықта, шұжық, балық және көкөніс консервілері, маринад, соустар және т.б. өндірістерінде қолданады.
Ванильді орхидея тұқымдасына жататын тропикалық өсімдіктедің жетілмеген жемістеріи кептіріп және ферментациядан өткізіу арқылы алады. Жемістердің ұзындығы 12-30 см. Оларда майда ароматты тұкымдар бар. Ванильдің өткір ароматы ванилин альдегидіне (3% дейін) негізделген.
Ванилин эвгенолдан, пигниннен, гваяколдан және т.б. чинтетикадық әдіспен алынған ақ кристалды ұнтақ. Ол өткір ароматқа ие. Және саудаға таза ұнтақ түрінде немесе қант ұнтағымен қоспасы түрінде (ванильді қант) түседі. Ванилъ және ванилин аспаздықта, кондитер, сүт, ликер-арақ және т.б. өндірістерде қолданады.
Қалампыр- мәңгі жасыл қалампыр ағашының ашылмаған гүлді бүршіктерін кептіру арқылы алады. Қалампыр өткір жағымды ароматымен ерекшеленеді, ол негізінен эвенолдан (78-90%) тұратын эфир майларына (16-20%) негізделген. Ол саудаға бүтін бүршік түрінде және ұнтақ түрде түседі. Ол кондитер бұйымдарын жасауда, консерві, нан және ликер-арақ өндірістерінде қолданылады.
Зағыпыран (шафран) көп жылдық пияз тектес, сары, алқызыл немесе көк гүлді өсімдік. Дүниеде 80-дей түрі бар. Екпе зағыпыранның гүлдерін дәмдеуіш ретінде және тамақ өнімдеріне алқызыл-сары рең беруге қолданады. Дәндерінен май алынады және кептірілген гүлдерін парфюмерияда пайдаланады. Оның құрамында хош иісті эфир майлары (0,6-1,3%) және пирокроцин мен кроцин ащы гликозидтері бар. Оны нан пісіруде, кондитер және ликер- арақ өндірісінде, сыр, май жасауда бояу заттары және татымдық ретінде қолданады.
Лавр жапырағы- лавр кутарник немесе мәңгі жасыл ағышының кептірілген жапырақтары. Онын құрамында цииеол (25-50%) компонентінен тұратын эфир майларынан (3-4%) тұрады. Лавр жапырағы аспаздықта, консерві, балық және басқатамақ өдірісінде колданады.
Корица — мәңгі жасыл жас кора ағаштың кепкен қабығы. Корицаның дәмі мен ароматы қабық альдегидінен (65-70%) тұратын қабық эфир майына негізделтен. Саудаға корица түтікше, ұнтақталған және қант ұнтағымен қоспасы түрінде қодданады.
Дәмдеуіштер тамақтың дәмі мен ароматын жақсарту үшін қолданылады. Оларға асханалық қыша, түбіртамыр (хрен), ас тұзы, тағамдық қышқылдар, натрий глютоматы, т.б. жатады.
Асханалық қышаны қыша ұнтағын сумен тұз, кант, сірке кышкылың, сұйық май және татымдықтар қосып араластыру арқылы алады. Қышаны құрғак салқын бөлмелерде 10°С дейін температурада: суытылатын қоймада 3 ай, суытылмайтын қоймада 1,5 ай сақтайды.
Асханалық түбіртамыр (хрен) — тамырың үгітіп, оған сірке қышқылын, тұз, кейде ұнтақталған пісірілген қызылшаны қосады. Оны 10°С дейін температурада: суытылатын қоймада 1,5 ай, суытылмайтын қоймада 1 ай сақтайды.
Сірке қышқылы тамақ өнімдерін маринадтағанда сірке эссенциясы немесе асханалық сірке қышқылы түрінде қолданады.
Сірке эссенциясын древесинаны химиялық жолмен құрғақ айдау арқылы алады, оның құрамының 80%-ы сірке кышкылы болып табылады.
Асханалық сірке қышқылы — сірке қышқылының әлсіз ерітіндісі (3-9%). Оны спирті бар сұйықтарды, уытты сірке қышқылдарды ашыту арқылы немесе сірке эссенциясын сұйылту арқылы алады.
Сірке қышқылын және эссенциясын герметикалы жабылған шыны ыдыстарды шығарады. 10°С дейін температурада сақтайды.
Лимон қышқылы құрамында 99,5% қышқыл бар түссіз немесе сәл сары кристалл. Оны биохимиялық жолмен қанттың лимон қышқылды ашуынан алады.
Ac тұзы -97-99%-ы натрий хлориді мен аз мөлшерде басқа минералды тұздардан тұратын табиғи кристалды зат. Адамның тәуліктік тұз нормасы — 5-6г. Тұз осмостық қысымды, су алмасуды реттейді, асқазан сөлінде тұз қышқылының түзілуіне қатысады, ферменттердің қызметін күшейтеді, консервант ретінде қолданады.
Шығу тегі және алу жолы бойынша тұз тас (жерде алынған), қайнатылған (табиғи немесе жасанды тұздықтан буландырып алынған), өздігінен тұнған (тұзды көлдің түбінен алынған) және тұнған (теіңздер мен мұхиттардан алынған) болады.
Өңдеу әдісі бойынша майда кристалды, ұнтақталған, йодталған және фторланған болады.
Сапасы бойынша ас тұзының экстра, жоғары, 1-ші және 2-ші сорттарын ажыратады. Экстра тұзында 99,7% дейін натрий хлориді, ал қалған сорттарда -97,0-98,4% болу керек. Олардың ылғалдылығы 0,1-6% болу керек.
Тұзды 75% салыстырмалы ауа ылғалдылығында құрғақ бөлмелерде сақтайды, йодталған тұзды 6 ай сақтайды.
адамдардың, әсіресе балалардың улануына әкеліп соғады. Сондықтанда да, улы саңырауқұлақтарды асқа жарамдыларынан жақсы ажырата білу керек. Улы саңырауқұлақтарға: сасық саңырауқұлақ сасық пантера, поганка, шыбын қырғыш, етті саңырауқұлак, жалған түлкішек т.б. жатады.
Сондықтан да, саңырауқұлақтарды тексеретін және сататын орындарды түрлі-түсті плакаттармен, улы және тағамдық саңырауқұлактардың бейнесін (муляж) жасап безендіріп қояды. Санырақұлақтарды жеке-жеке түрімен сатады. Араластырып сатуға болмайды
Химиялық құрамы
. Қара бұрыш-құрамында 1,5% эфир майлары бар, олар бұрышқа қатты хош иіс береді, ал алкалоид пиперин оған жанғыш дәм береді. Хош иісті бұрыш - құрамында 3-тен 4,5% - ға дейін хош иісті заттар бар. Қызыл бұрыш-қызыл бұрыштың маңызды құрамдас бөлігі-оған тән дәм беретін капсицин. Бұрыштың қызыл түсі каротинге ұқсас зат капсаицин береді. Ваниль – құрамында ванилиннің хош иісті заты бар. Кориандр-құрамында дәрумендерге бай эфир майы бар. Зире-жағымды дәмі мен иісі бар эфир майы бар. Мускат жаңғағы-құрамында көптеген хош иісті заттар, эфир майлары және алкалоидтар бар. Қалампыр - құрамында эфир майы бар евгенол, майлар, таниндер, ащы зат кариофилин және т.б. Шафран – құрамында бояғыштар, эфир майлары, флавоноидтар және т. б. даршын – құрамында эфир майлары, даршын альдегид және т. б. лавр жапырағы – құрамында эфир майлары, алкалоидтар, ащы заттар, С дәрумені және т. б. бар. Татымдықтар сапасын органолептикалық, физика-химиялық және қауіпсіздік көрсеткіштер бойынша бағалайды.Татымдықтарды органолептикалық бағалау сыртқы түрін, пішінін, бетінің күйін, бүтіндігін, тазалығын, дәмі мен хош иісін анықтаудан тұрады.Сыртқы түрін татымдықтар өлшендісін ақ қағаз бетіне жайып, көзбен қарау арқылы бағалайды.Татымдықтар өлшемін сызғышпен өлшеу арқылы анықтайды.Түсін анықтау кезінде осы татымдыққа тән түстен ауытқуын қарастырады. Татымдықтар иісі – өзіне тән, татымды, ерекше болады.Көптеген татымдықтардың дәмі ащылау немесе күйдіргіш ащы. Толық емес жемістер мен тұқымдардың, бос қуысты және жеңілсалмақты татымдықтардың болуын зерттелетін татымдықты суға немесе спиртке батыру арқылы бақылайды. Жеңіл, қуысты, желінген дақылдар бетіне қалқып шығады. Уытты элементтер, мг / кг, артық емес болуы қажет
қорғасын-5,0
Мышьяк -3,0,
кадмий-0,2,
цезий-137 - 200,
стронций-90-100
Өнімнің ақаулары
Дәмдеуіштердің жиі кездесетін ақаулары-бұл айқын емес хош иіс пен дәм, сыртқы иістер мен хош иістер, сынғыштық және т.б. буып-түю және таңбалау. Дәмдеуіштер мен олардың қоспаларын екі қағаз пакеттерге ұсақ орамаларға салыңыз — 25 г дейін және үлкен — 5 кг дейін. Таңбалау тікелей тұтыну ыдысына немесе зат белгіге салынуы керек және құрамында:дайындаушы кәсіпорынның атауы, оның пошталық мекенжайы және тауар белгісі;Өнімнің атауы;таза масса;өнімнің құрамы ;қолдану тәсілі
;өндіру күні және ауысым нөмірі;егер ол өнімге арналған нормативтік-техникалық құжаттамада келтірілген болса, сақтау мерзімі;өнімге нормативтік-техникалық құжаттаманың оны тіркеу жылын көрсетпей белгіленуі;"құрғақ, салқын және қараңғы жерде сақтау" деген жазу және өнімнің нақты түріне арналған нормативтік-техникалық құжаттама бойынша басқа да қосымша мәліметтер.
Олардың хош иісі ыдысқа қосылған кезде жылы, ылғалды ортада ашылады. Жалпы жарамдылық мерзімі: тұтас дәмдеуіштер үшін 4 жыл, ұнтақталған дәмдеуіштер үшін 2-3 жыл және кептірілген жапырақтар үшін 1-2 жы
Қорытынды
Татымдықтар-бұл күшті ащы хош иісі бар және көбінесе өткір, жанғыш дәмі бар өсімдік тектес өнімдер. Олар тағамның дәмін жақсартады және оның сіңуіне ықпал етеді, өйткені олар көптеген ферментативті процестердің катализаторы болып табылады және жалпы метаболизмді белсендіреді. Татымдықтар организмнен токсиндерді шығаруда және дененің қорғаныс функцияларын арттыруда үлкен рөл атқарады. Соңғысы олардың бактерицидтік және тотығуға қарсы қасиеттерін көрсететіндігімен түсіндіріледі. Бұл тамақ өнімдеріне қосылған кезде олардың консервілеу әсерін түсіндіреді. Кейбір дәмдеуіштер мен олардың компоненттері емдік қасиеттерін көрсетеді және әртүрлі дәрі-дәрмектерді дайындау үшін қолданылады.Дәмдеуіштердің дәмі мен хош иісі — бұл негізінен химиялық қосылыстардың үш тобына жататын заттар-эфир майлары, гликозидтер және алкалоидтар. |
http://engime.org/djordj-vashington-bil-pervim-prezidentom-soedinennih-shtatov-a.html | Джордж Вашингтон был первым президентом Соединенных Штатов Америки. Он родился 22 февраля 1732 года и был главнокомандующим Континентальной армией во время американской войны за независимость | George Washington was the first president of the United States of America. He was born on February 22, 1732 and was the commander-in-chief of the Continental Army during the American Revolutionary War. Washington was one of the founding fathers of the United States and was elected president as the unanimous choice of 69 voters in 1788.
During his two terms of office, Washington established many traditions that continue to be observed today. Deeply concerned that the office of the president should not be regarded as the office of a monarch, but as one of the common people, he insisted on being called "president" and not "Your Excellency".
During Washington's rule, the country established federal spending rules, normalized relations with its former enemy Great Britain and laid the foundation for the future capital, which was named after George. And Washington, by the way, was one of the highest presidents of the United States.
Джордж Вашингтон был первым президентом Соединенных Штатов Америки. Он родился 22 февраля 1732 года и был главнокомандующим Континентальной армией во время американской войны за независимость. Вашингтон был одним из отцов-основателей США и был избран президентом в качестве единодушного выбора 69 избирателей в 1788 году.
За два срока правления Вашингтон установил многие традиции, которые продолжают соблюдать и сегодня. Глубоко обеспокоенный тем, что должность президента следует рассматривать не как должность монарха, а как одного из простых людей, он настаивал на том, чтобы его называли «президент», а не «ваше превосходительство».
Во время правления Вашингтона, в стране установили правила федеральных расходов, нормализовали отношения со своим бывшим врагом Великобританией и заложили основу для будущей столицы, которую назвали в честь Джорджа. А еще Вашингтон, кстати, был одним из самых высоких президентов США.
Thomas Jefferson was the American founding father and primary author of the American Declaration of Independence. He was born on April 13, 1743 and was the third president of the United States of America, the first Secretary of State of the country.
As president, he organized the "Louisiana Purchase", which doubled the size of the state and laid the foundation for the expansion of the country to the west. While Jefferson was in power, the United States also fought its first foreign war, known as the First Barbary War in the Mediterranean, and briefly invaded modern Libya. During his second term, Jefferson's vice president, Aaron Burr, was put on trial for treason.
In addition to politics, Thomas was interested in science, architecture, religion and philosophy. He was a polymath and spoke 5 foreign languages fluently. Historians consider him one of the greatest US presidents of all time. Jefferson died on July 4, 1826.
Томас Джефферсон был американским отцом-основателем и основным автором американской декларации независимости. Он родился 13 апреля 1743 года и был третьим президентом Соединенных Штатов Америки, первым государственным секретарем страны.
Как президент он организовал «Луизианскую закупку», которая удвоила размер государства и заложила основу для расширения страны на запад. В то время как Джефферсон был у власти, Соединенные Штаты также вели свою первую иностранную войну, известную как Первая война Барбари в Средиземноморье, и ненадолго вторглись в современную Ливию. Во время его второго срока вице-президент Джефферсона, Аарон Бэрр, предстал перед судом за измену.
Помимо политики, Томас интересовался наукой, архитектурой, религией и философией. Он был эрудитом и свободно говорил на 5 иностранных языках. Историки считают его одним из величайших президентов США всех времен. Джефферсон умер 4 июля 1826 года.
Abraham Lincoln was the 16th President of the United States of America and perhaps the most famous of them. He was born on February 12, 1809.
Lincoln led the country during the greatest military and moral crisis in the country — the American Civil War. He played an important role in reforms such as the abolition of slavery, the modernization of the economy and the strengthening of the national government.
Abraham was born and raised in a poor family and was self-taught. He was also one of the members of the House of Representatives in the 1840s. Scientists, academics and the public considered Lincoln the greatest president of the United States.
Lincoln did not live to see a fully reunited nation. He was assassinated by John Wilkes Booth in Washington, a few weeks before the official end of the Civil War. Lincoln served as president until the day of his assassination on April 15, 1865.
Авраам Линкольн был 16-м президентом Соединенных Штатов Америки и, пожалуй, самый известным из них. Он родился 12 февраля 1809 года.
Линкольн руководил страной во время величайшего военного и морального кризиса в стране — гражданской войны в США. Он сыграл важную роль в таких реформах, как отмена рабства, модернизация экономики и укрепление национального правительства.
Авраам родился и вырос в бедной семье и был самоучкой. Он также был одним из членов Палаты представителей в 1840-х годах. Ученые, академики и общественность считали Линкольна величайшим президентом Соединенных Штатов.
Линкольн не дожил до того, чтобы увидеть полностью воссоединенную нацию. Он был убит Джоном Уилксом Бутом в Вашингтоне, за несколько недель до официального окончания гражданской войны. Линкольн занимал должность президента вплоть до дня его убийства 15 апреля 1865 года.
Franklin Delano Roosevelt was the 32nd President of the United States of America. He was president during World War II and held that position from 1933 to 1945. He is remembered as the president who ruled the country during the Great Depression and opposed Nazi Germany, imperial Japan. At the time of Roosevelt's arrival, the economy was already broken. Hoover's poor management in the early years of the Great Depression left a real mess that needed to be cleaned up.
As a result of the Second World War, the United States of America also assumed a new prominent role in world affairs, and this position still remains with them. Franklin was a central figure in the 20th century and led the country during the years of economic turmoil and global war.
Франклин Делано Рузвельт был 32-м президентом Соединенных Штатов Америки. Он был президентом во время Второй мировой войны и занимал эту должность с 1933 по 1945 год. Его помнят как президента, который управлял страной во время Великой Депрессии и противостоял нацистской Германии, имперской Японии. Во время прихода Рузвельта экономика была уже сломана. Плохое управление Гувером в первые годы Великой Депрессии оставило настоящий беспорядок, который требовалось разгрести.
В результате Второй Мировой Войны Соединенные Штаты Америки также взяли на себя новую заметную роль в мировых делах, и эта позиция по-прежнему остается за ними. Франклин был центральной фигурой в 20-м веке и возглавлял страну в годы экономической потрясений и глобальной войны.
John Fitzgerald Kennedy, born May 29, 1917, was the 35th President of the United States, and held office from 1961 until his assassination in 1963.
Kennedy's two-year presidency, interrupted by his mysterious murder, was marked by the Caribbean crisis, serious steps to equalize blacks in rights, and the beginning of the space program.
John F. Kennedy took many steps so that America could really help many underdeveloped countries: the Peace Corps was created, the Union for Progress organization, etc. He imitated Abraham Lincoln, advocated equality in the rights of African Americans, supported Martin Luther King.
Джон Фицджеральд Кеннеди, родившийся 29 мая 1917 года, был 35-м президентом США, и занимал должность с 1961-го до момента своего убийства в 1963 году.
Двухлетнее президентство Кеннеди, прерванное его загадочным убийством, ознаменовано Карибским кризисом, серьезными шагами по уравниванию чернокожих в правах, началом космической программы.
Джон Кеннеди предпринял многие шаги, чтобы Америка могла реально помогать многим слаборазвитым странам: создан Корпус мира, организация Союз ради прогресса и др. Он подражал Аврааму Линкольну, выступал за уравнение в правах афроамериканцев, поддерживал Мартина Лютера Кинга.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/fallo-aurui-tetrada-fallo-okpe-arteriyasini-stenozi-shjarmali.html | Фалло ауруы (тетрада Фалло), Өкпе артериясының стенозы, үшжармалы қақпақтың атрезиясы, өкпе артерияларының тарылуымен қосарланған магистральды тамырлардың транспозициясы, жалпы жалған артериялық бағана, Эбштейн ауруы | 1.. Жүректің қандай ақауында қан айналымының кіші шеңберініде қанның азаюымен байқалады: Фалло ауруы (тетрада Фалло), Өкпе артериясының стенозы, үшжармалы қақпақтың атрезиясы, өкпе артерияларының тарылуымен қосарланған магистральды тамырлардың транспозициясы, жалпы жалған артериялық бағана, Эбштейн ауруы
2. Қандай ақауда ентігу-көгеру ұстамалар байқалады: +ТБЖА, Фалло тетрадасы
3. Руслан 5 жаста. Шаршауға, тахикардия ұстамаларға шағымданады. Дамуы жасына сай. Буындар өзгермеген. Ентігу жоқ. Жүректің шекаралары көлденен кеңейген. Жүрек тондары тұйықталған, аритмиялық, экстрасистолалар естіледі, жүрек ұшында қысқа систолалық шу. Жүрек соғу жиілігі 108 в 1 мин. ЭКГ-қарыншалық экстрасистолалар. Ең ықтимал диагноз қандай? +Ревматикалық емес кардит
4. Ерте жастағы балаларда ревматикалық емес кардиттің жиі кездесетін этиологиясын таңдаңыз +Вирусты инфекция
5. Қандай ауру симметриялы проксимальды бұлшықет әлсіздігімен сипатталады: +Дерматомиозит
6. Пневмонияның ең сенімді симптомын таңдаңыз: тұрақты жөтел, “даттанған” қақырық, ұсақ көпіршікті сырылдар
7. Қандай ауру энергетикалық-динамикалық жүрек жеткіліксіздігін дамытады? +митральды қақпақшаның ақауы +Қарынша аралық перденің мүкістігі
8. Ерте жастағы балалардағы жедел обструктивті бронхиттің ең жиі кездесетін қоздырғыштары: РС-вирустар, цитомегаловирустар, аденовирустар
9. Мектеп жасындағы балада скарлатинадан кейін ұшпалы артрит, эндомиокардит, сақина тәрізді бөртпе пайда болды. Аурудың этиологиясы қандай болуы мүмкін: +В гемолитический стрептококк группы А
10. Бір ай бұрын стрептодермиядан зардап шеккен 10 жастағы балада хорея, кардит, артрит табылды. Созылмалы тонзиллитпен ауырады. Емдеу жүргізілді. Кейінгі алдын-алуы неге бағытталуы керек? +предотвращение приобретенного порока сердца (жүре пайда болған жүрек ақауының алдын-алу)
11. Мальабсорбция синдромының постцеллюлярлық түріне жататын ауруды таңдаңыз. экссудативті энтеропатия синдромы, Уиппл аурулары, Тоқ ішек ісігі, Крон ауруы, біріншілік интестинальді лимфангиэктазия, амилоидоз, лимфа ағысының тосқауылы (ішектің созылмалы қабынуы)
12. Полифекалия қандай ауруда анықталады? Целиакия
13. Хеликобактериялық инфекцияны диагностикалау үшін қандай әдіс қолданылады?
+ уреазный тест// (Гистологиялық немесе уреазды тест)
14. Асқазан жарасының ең сенімді клиникалық белгісі. +кровотечение (қайтпайтын, ұстаматәріздес, кескен тәрізденіп, тесіп ауырады???)
15. 8 жастағы балада Helicobacter pylori-мен байланысты сақталған секреторлық функциясымен созылмалы гастрит бар. Қандай препараттың антихеликобактериялық әсері бар екенін анықтаңыз: метронидазол, тинидазол, кларитромицин, амоксициллин, тетрациклин и коллоидный субцитрат висмута. Фуразолидин, фамотидин, ППИ(омепразол, лосек, лопрал, нексиум, пантопрозол), денол, макмирор, левофлоксацин (омепразол, кларитромицин, де нол)
16. ӨШЖД –ның гипотоникалық түріне қандай ауырсыну тән? оң жақ қабырға астындағы керіп сыздап ауырсынуы//
17. Жедел холецистит кезінде гемограммада қандай өзгерістер күтесіз?Нейтрофильді лейкоцитоз, солға ығысу, ЭТЖ жоғарылауы
18. 10 жастағы қыз бала. Ауруханаға салмақ қоспауы, өсудің төмен қарқыны, бас ауруы, аяқтың ауыруы, іш кебуі , жиі көп мөлшердегі нәжіс, құсу эпизодтары туралы шағымдармен түсті. Анамнезінде іш кебулер және мазасыздану баланың 6 айынан бастап (бұл қосымша тамақ ретінде - геркулес ботқасы еңгізілгеннен). 1,5 жастан бастап іштің ауыруы, оның мөлшерінің ұлғаюы, іш кебуі, жиі көп мөлшерлі нәжіс, құсу. Нәжісті копрологияға талдауда-стеаторея. ЭГДС кезінде субатрофиялық дуоденит анықталды. +целиакия
19. Ер бала, 5 жаста. Полидипсия, жиі зәр шығару, терінің іріңді зақымдануы байқалады. Бұл анамнезінде нені анықтау қажет? +отягощенную наследственность по сахарному диабету Қант диабеті бойынша тұқымқуалаушылық
20. Инсулин тапшылығына тән көрініс + Полиурия шөлдеу, арықтау
21. Ер бала, 8 ай. Психомоторлық дамудың артта қалуы туралы шағымдар. Еңжарлық, ұйқышылдық, адинамия. Уақытында туылған, туылған кездегі салмағы 4100,0, туылғаннан бастап баяу сорады, салмақ қосуы төмен. Тексеру кезінде: отырмайды, басын нашар ұстайды, салмағы 6300,0; тері құрғақ, бозғылт, пастозды; бұлшықет тонусы айтарлықтай төмендеген. Өкпеде пуэрильді тыныс, жүрек тондары тұйықталған, брадикардия. Іші үлкейген, тілі үлкен, кіндік грыжасы. Нәжісі – іш қатуға бейім. Сіздің негізгі диагнозыңыз: туа біткен гипотериоз
22. Науқас қыз бала 12 жаста. 4 жыл қант диабетімен ауырады. Инсулин терапиясын алады. Дене шынықтыру сабағы кезінде есін жоғалтты, қысқа мерзімді құрысулар болды. Тері ылғалды. Температура қалыпты. Бұл жағдайы неге байланысты? Диабеттік гипогликемиялық кома
23. Туа біткен хламидиозға тән? +біртіндеп басталатын тұрақты жөтелмен сипатталатын пневмония ? +ТҰРАҚТЫ ЖӨТЕЛМЕН ПНЕВМОНИЯ
24. Физиологиялық сарғаюға қандай лабораторияық көрсеткіш тән? + Тіке емес билирубин деңгейінің жоғарылауы
25. Жаңа туған нәрестеде сарғаю өмірінің 1-ші күнінен бастап бір айдан астам уақытқа созылған. Гепатомегалия анықталды. Қанда тікелей билирубин деңгейі, трансаминазалардың жоғары көрсеткіштері артты. Қандай сарғаю болуы мүмкін? паренхиматозды+
26. Қандай симптомға сүйене отырып, сепсистің септикопиемиялық түрін қоюға болады? Бактериальды инфекция ошақтары+
27. Сепсис кезінде иммунокоррекциялаушы терапия: Иммуноглобулиндерді көктамыр ішілік енгізу арқылы+
28. Рахиттің клиникалық симптомына жатпайды: Бұлшық ет гипертонусы, буындардың деформациясы, ацетон иісі, краниостеноз
29. Бала 4 ай. Краниотабес байқалады,үлкен еңбегі 2, 5х2 см, жиектері жұмсақ. Бұлшықет гипотониясы. Тістері жоқ. Қанда кальций 1,8 ммоль/л, фосфор 0,8 ммоль / л. Рахит диагнозы қойылған. Процестің осы ағымында сүйек жүйесіндегі қандай өзгерістерді күтуге болады? кифосколиоз, килевидную грудную клетку+
30. Гипотрофияның эндогендік себебі: пороки развития жкт,синдром мальабсорбция,врожденные и приобретенные пороки цнс (АІЖ дамуының ақаулары, мальабсорбция синдромы, ОЖЖ туа біткен және жүре пайда болған ақаулары)
31. II дәрежелі гипотрофиядағы психомоторлық дамудың сипаттамасын таңдаңыз: қалыс қалады (умеренно отстает)
32. Темір жетіспеушілік анемияның клиникалық көріністері: шаштары мен тырнақтарының сынғыштығы, кілегей қабаттарының бозғылт болуы
33. 12 жастағы бала, тісті алып тастағаннан кейін бірден қан кете бастады, оны тоқтату үшін шамамен 5 сағат қажет болды. Учаскелік дәрігер баланы тексеріп, оның терісіндегі көптеген геморрагиялық элементтерді, склераға қан кетуді анықтады. Алғаш рет қан кетулер шамамен 5-6 ай бұрын пайда бола бастады. Үйде бір рет аз мөлшерде мұрыннан қан кету болды. Бұрын дәрігерге бармаған. Бала ауруханаға жатқызылды. Алғашқы диагноз? тромбоцитопениялық пурпура+
34. Гемофилияда қан кетудің себебі: қан ұю жүйесі факторларының тапшылығы+
35. Ауруханаға 4 жастағы бала бас ауруы, температураның 37,8°C дейін көтерілуі, ауырсыну және оң тізе буынының көлемінің ұлғаюы туралы шағымдармен түсті. Үйде мұрыннан қан кету анықталған. Тексеру кезінде қабылдау бөлімінің дәрігері дененің, аяқтың терісіндегі көптеген қан кетулерге назар аударды. Гемофилия күдіктенеді. Гемофилияның пайдасына ең сенімді симптомды таңдаңыз: гемартроз,появление кровотечения через промежуток времени,обильность и длительность кровотечений (гемартроз, уақыт өткеннен кейін қан кетудің пайда болуы, қан кетудің көптігі мен ұзақтығы)
36. Қандай ауру кезінде тері скарификациясы сынамалары жүргізіледі: бронхиальды астма,респираторлы аллергоз
37. 7 жастағы қыз бвла ауруханаға дем шығару қиындауымен шулы тыныспен түсті. ТЖ 34 рет, ЖСЖ – 112 рет, құрғақ ысқырықты жайылған сырылдар. Ұстаманы жоюды неден бастау керек?+симпатомиметикпен ингаляция жасау
38 Ер бала, 2 жаста. Дәрігерге мұрыннан көп мөлшерде бөлініс, көздің қызаруы мен ісінуі туралы шағымданады. Симптомдар елде пайда болған. Анамнезінде: балалар экземасы, анасында кір жуғыш ұнтақтарға аллергиясы бар. Тексеру кезінде: бала түшкіреді, мұрнын әжімдейді, оны сүртеді, мұрыннан көп мөлшерлі серозды бөлініс. Бұл ауру қандай механизммен жүреді?+тез дамитын аллергиялық реакция
39. Созылмалы бронхиттің патогенезінде барлық факторлар рөл атқарады, БІРЕУІНЕН БАСҚАСЫ:+биогендік аминдердің иммундық босатылуы
40. Муковисцидозда түріне қарамастан барлық науқастарда не байқалады?+синусит
41. Жедел пиелонефритке қандай симптом тән: пиурия
42. Гломерулонефрит кезінде бүйректің қандай қызметі бірінші кезекте бұзылады? фильтрациялық
43. Қуық-несепағар рефлюкс қандай аурудың дамуына бейім. пиелонефрит
44. Тұқым қуалайтын нефритке қандай белгілер тән.+ жекеленген несептік синдром//+ есту қабілетінің бұзылуы//
45. Төмендегі белгілердің қайсысы пиелонефрит кезінде бүйрек функциясының бұзылуын көрсетеді? Зәр тығыздығының төмендеуі
46. 7 жаста қыз балада кең таралған ісіктер, АҚҚ- 95/45мм сын.бағ., олигурия. Қалдық азот 14 ммоль/л, мочевина 5 ммоль/л, холестерин 9 ммоль / л, гломерулярлық сүзу 95%, несептің меңшікті салмағы 1005-1018. Бүйрек қызметі туралы не айтуға болады? Қызметі сақталған
47. Пиелонефриттің этиологиясын қандай зерттеу арқылы анықтауға болады? Зәрді бактериологиялық зерттеу
48. Ерте жастағы балаларда жедел обструктивті бронхитте тыныс алу жолдарының тарылуы жиі неге байланысты: кілегей қабатының ісігіне және бронх
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/himiya-8--sinip-i-nsa-himiyali-bilis-v2.html | Химия. 8- сынып і-нұсқа Химиялық құбылыс | 1. Химиялық құбылыс: А) судың булануы В)сүттің ашуы С)қардың еруі D) қорғасынның балқуы E) судың қатуы;
2. Мына берілгендердің ішінде күрделі заттарға жататындары: А) алтын В)озон С)күкірт D )темір сульфиді Е) сутек
3. Салыстырмалы молекулалық массасы үлкен қосылысты көрсетіңдер: А)хлорсутек HCI В)фторсутек HF С)су H2O D)күкіртсутек H2S E)бромсутек НВr
4. 25 г әктасында (СаСО3) қанша моль зат бар? А)0,25 моль В)0,5моль С)1 моль D)1,5 моль Е) 1,75 моль;
5 ..Қай қосылыста оттектің массалық үлесі көп: А)Li2O В)MgO С)CaO D)BaO Е)СО2;
6.Эндотермиялық процесс: А)2H2+O2=2H2O+Q В)2H2O=2H2+O2-Q С) N2+3H2=2NH3+Q
D) CaO+Н2О→Са(ОН)2+ Q Е) С+ О2→СО2+ Q
7. Сутек: А)N2-пен В) S-пен С) O2-пен D) HCI-мен Е)Са-мен әрекеттеспейді
8. 240г мыс оксидін толығымен мысқа айналдыру үшін қажет сутектің зат мөлшері: А) 1 моль В)0,1 моль С) 1,5 моль D) 3 моль D) 2моль
9. P→P2O5-+H2O→x айналым тізбегіндегі «х» деп белгіленген заттың формуласы: А)H2СO3 В)H3PO4 С)P2 O3 D) N2 Е)РН3 10.Сілті ерітінділеріндегі метилоранждың түсі : А)түссіз В)қызыл С)сары D)қызғылт сары D)таңқурай түсті
11. Тұз қышқылы әрекеттеспейтін зат:
А) Cu-мен В) CuO-мен С) Cu(OH)2-мен D) Zn-пен Е)АІ-мен
12. Бейтараптану реакциясы мына заттардың арасында жүреді: А)қышқыл мен метал оксиді В)қышқыл мен металмен С)қышқыл мен негіз D) қышқыл мен тұз Е) тұз бен тұз
13. Қай затпен су орынбасу реакцияларына түсе алады: А)MgO-мен В)CO2-мен С)Ca-мен D)NaCI-мен Е)СаО-мен |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html#ТАПСЫРМА__Студентке_Битас_Серікболат_Мұхтарұлы | Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Ф-19-01/02
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Шымкент университеті
«Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар» факультеті
«Математика және информатика» кафедрасы
«Қорғауға жіберілді»
Кафедра меңгерушісі
__________________
Утебаева Ш.К.
«___»__________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау
5В011100 - «Информатика» мамандығы
Орындаған: Битас С.М..
Ғылыми жетекші: п.ғ.к. Тұрсынбаев А.З.
Норма бақылаушы: Жантуреева М.Ж.
Шымкент 2022ж.
Ф-19-01/03
Шымкент университеті
Мамандығы 5В011100-Информатика
Кафедрасы Математика және информатика
Дипломдық жұмысын (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Битас Серікболат Мұхтарұлы
Жұмыстың (жобаның) тақырыбы «Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау»
Жоғары оқу орнының «____» ______ 2021ж. №_____ бұйрығымен бекітілген.
Жұмыстың (жобаның) негізгі деректер көздері
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану, Компьютерлiк оқыту жүйесінiң құрылымы, Электронды оқыту құралдарын пайдалану саласы, Электронды оқыту құралдарына қойылатын талаптар, Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы, Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау негiздерi
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Марко Кенту. Delphi для профессионалов. Питер. 2018. 1100 стр.
С.Бобровский. Delphi. Учебный курс. М., 2018
Н.Культин. Delphi. Программирование на Object Pascal. БХБ-Петербург, 2016
В.В.Фаронов. Delphi. Учебный курс. м., 2016
Диплом жұмысын (жобаны) дайындау кестесі
№
|
Тараулардың аттары
Зерттелетін мәселелер тізімі
|
Ғылыми жетекшіге ұсыну мерзімі
|
Ескерту
|
1
|
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану
|
23.12.2021ж.
|
|
2
|
Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы
|
28.02.2022ж.
|
|
Тапсырма берілген күн «____» ______ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________ Утебаева Ш.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі _________ Тұрсынбаев А.З.
Тапсырманы орындауға қабылдады
Студент __________ Битас С.М.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Қорытынды 8
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 10 |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html#Шымкент_2022ж._Ф-19-01/03_Шымкент_университеті | Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Ф-19-01/02
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Шымкент университеті
«Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдар» факультеті
«Математика және информатика» кафедрасы
«Қорғауға жіберілді»
Кафедра меңгерушісі
__________________
Утебаева Ш.К.
«___»__________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау
5В011100 - «Информатика» мамандығы
Орындаған: Битас С.М..
Ғылыми жетекші: п.ғ.к. Тұрсынбаев А.З.
Норма бақылаушы: Жантуреева М.Ж.
Шымкент 2022ж.
Ф-19-01/03
Шымкент университеті
Мамандығы 5В011100-Информатика
Кафедрасы Математика және информатика
Дипломдық жұмысын (жобаны) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Битас Серікболат Мұхтарұлы
Жұмыстың (жобаның) тақырыбы «Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау»
Жоғары оқу орнының «____» ______ 2021ж. №_____ бұйрығымен бекітілген.
Жұмыстың (жобаның) негізгі деректер көздері
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану, Компьютерлiк оқыту жүйесінiң құрылымы, Электронды оқыту құралдарын пайдалану саласы, Электронды оқыту құралдарына қойылатын талаптар, Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы, Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесiн жасау негiздерi
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
Марко Кенту. Delphi для профессионалов. Питер. 2018. 1100 стр.
С.Бобровский. Delphi. Учебный курс. М., 2018
Н.Культин. Delphi. Программирование на Object Pascal. БХБ-Петербург, 2016
В.В.Фаронов. Delphi. Учебный курс. м., 2016
Диплом жұмысын (жобаны) дайындау кестесі
№
|
Тараулардың аттары
Зерттелетін мәселелер тізімі
|
Ғылыми жетекшіге ұсыну мерзімі
|
Ескерту
|
1
|
Оқыту-тексеру бағдарламасында компьютерлiк оқыту жүйелерiн пайдалану
|
23.12.2021ж.
|
|
2
|
Компьютерлlк оқыту жүйесін даярлау технологиясы
|
28.02.2022ж.
|
|
Тапсырма берілген күн «____» ______ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________ Утебаева Ш.К.
Жұмыс (жоба) жетекшісі _________ Тұрсынбаев А.З.
Тапсырманы орындауға қабылдады
Студент __________ Битас С.М.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Қорытынды 8
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 10 |
http://engime.org/logikali-esepter-v3.html | Логикалық есептер | Логикалық есептер
1.Отбасыда төрт бала бар. Олардың жастары: 5, 8, 13, 15. Балалардың аттары: Жәнібек, Райхан, Салтанат, Жанат.
Қыздардың біреуі бала- бақшаға барады. Жәнібектен үлкен, Райханның жасына Жанаттың жасын қоссаң, үшке
бөлінеді. Жанат кім? Қыз ба, ұл ма?
Ж-бы: (5+13)=18:3 Райхан > Жәнібек. Райхан он үште, Жанат бесте. Ең кішкентайы бесте, ол-Жанат, демек ол
балабақшаға барады. Жанат-қыз.
2.Мұғалім оқушыларға 415327 және 8373 сандарының көбейтіндісін табуды берді. Жәнібек есепті бірінші орындап,
жауабы 328363624 деді. -Бұл қате, -деді Алишер -Неге, сен әлі шығарған жоқсын ғой, -деп Жәнібек ашуланды. -Сонда
да оның қате екенін көріп тұрмын, -деді Алишер. Кімдікі дұрыс?
Ж-бы: Жәнібек дұрыс айтты. 1)Соңғы цифралардың көбейтіндісі бірге аяқталуы керек. 2)Екі тақ санның көбейтіндісі
тақ санға аяқталуы керек.
3.Сайран, Абыл, Тұманбай, Бердіхан төртеуі таразыға түсіп, салмақтарын анықтады.Сонда өлшеу нәтежелері-37 кг.,42
кг.,39 кг., және 40 кг. болды.Абыл Сайраннан ауыр, бірақ Бердіханнан жеңіл, ал Тұманбай Сайраннан жеңіл.Бұл
балалардың салмақтары қандай?
Ж-бы: Бердіхан-42 кг, Абыл-40кг, Сайран-39 кг, Тұманбай-37 кг.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/interaktivti-tata-active-board--ti-iske-osu.html | Интерактивті тақта. Active Board – ты іске қосу | Интерактивті тақта. Active Board – ты іске қосу.
Ақпараттық – технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
ХХІ ғасыр ақпараттық қоғам табалдырығына аяқ басқан сәтте –ақ республикалық білім берудің жаңа жүйесі, яғни білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі қолға алынуда. Заман талабы оқу үрдісінде компьютерлік технологияны енгізуді, оны кең көлемде қолдануды қажет етеді. Электронды оқыту интерактивті жүйе болып табылады. Электрондық оқулық «оқушы-компьютер-мұғалім» жүйесін қалыптастырады, яғни оқушы жаңа тақырыпты ақпарат көзі –компьютерден оқып қажетті мәліметтерді алып, мұғалімге түсіндіріп бере алатындай болуы керек.
Интерактивті тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі және де сабақ берушіге немесе баяндамашыға екі түрлі құралдарды біріктіретін: ақпараттың кескіні мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін құрал. Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.
Интерактивті тақтамен жұмыс жасағанда сақтану шараларының қауіпсіздік ережелері:
Жұмысты бастар алдында міндетті түрде барлық қауіпсіздікті сақтау ережелерімен толық танысу қажет.
Егер де балалар жұмыс жасайтын болса, мұндай жағдайда мұғалімдердің бақылауында болуы қажет.
Кедергісіз жұмыс жасау үшін тақтаның екі жағынан 1 м орын қалдыру қажет.
Жүйені өзгертуге тырыспаңыз, өйткені ол жүйені бұзуы мүмкін.
Егер де бұл техника жұмыс жасамай қалса, онда өз бетіңізше жөндеуге тырысудың қажеті жоқ.
Бұл кепілдікті жоюға соқтырады.
Мультимедиа – проектор бағыты бойынша сәуле тақтаға шағылысады. Сондықтан оған тура қарауға болмайды.
Интерактивтік тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі. Ол тақтаның /IPBOARD, ActivStudio, Smart Board/ бағдарламасы арқылы іске қосылады. Бұл құрылғы компьютер, мультимедиялық проектор және ақпараттарды енгізуге арналған активті қаламнан тұрады.
Активті қалам – бұл меңзерді басқару құрылғысы және компьютер мен тақта арасындағы байланысты іске асырушы құрылғы.
Бағдарламалық – техникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивтік тақтаны оқытушыға сабақты қызықты және динамикалық түрде мультимедиялық құралдар көмегімен оқушылардың қызығушылықтарын тудыратындай оқуға мүмкіндік беретін визуалды қор деп те атауға болады. Сабақты түсіндіру барысында мұғалім тақта алдында тұрып, бір мезетте мәтіндік, аудио, бейне құжаттарды, Интернет ресурстарын қолдана алады.
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі:
Пән бойынша базалық білімді меңгеру;
Алған білімді жүйелеу;
Өзін - өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;
Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;
Оқушыларға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/category/Диплом/ | Диплом | | Ф 7 –007-02 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Диплом 0,61 Mb. 3 | оқу |
| Кіріспе. Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұмысының өзектілігі Мүсіреповтің «Қазақ солдаты» романы қазақ әдебиеті тарихындағы әскери тақырыпқа жазылған алғашқы шығармалардың бірі. Бұл роман 1941-1945 жылдары неміс басқыншыларына қарсы күресте кеңес одағы халықтарының көрсеткен ерлігі хақында сыр Диплом 1,26 Mb. 4 | оқу |
| Дипломды қ ж ұ м ы с кафедра мәжілісінде талқыланып, 28. 04. 08 жылы қорғауға ұсынылды З. Ахметов. Ғалымның қазақ әдебиетіндегі алатын орнын, жеткен жетістігін, шыққан биігін, өзіндік қасиетін жарыққа шығарып, өскелең ұрпаққа паш ету бүгінгі жас ұрпақтың еншісінде десек Диплом 0,75 Mb. 3 | оқу |
| Диплом жұмысы оған қойылатын талапқа сай орындалды және бітті Еліміз егемендік алғалы бері ұлттық салт-дәстүрімізге, сана-есімізге, ұлттық мектептерімізге лайық оқулық түзу мәселесі-қазіргі таңның аса күрделі де өзекті мәселесінің бірі Диплом 4,34 Mb. 16 | оқу |
| Диплом бойынша мамандығы : Бастауыш сынып мұғалімі Жұмыс орны, атқаратын қызметі Білімі: жоғары, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе педагогикалық институты, Бастауышты оқыту педагогикасы мен методикасы 1993 жыл Диплом 1,24 Mb. 5 | оқу |
| Дипломдық ЖҰмыс " Сыныптан тыс музыкалық тәрбие беру" Орындаған: "Музыкалық білім және мәдениет" Бәрінен де жас ұрпаққа рухани дүниені дұрыс танытатын, адамдықтың, әлемдік мәдениеттің шырқау шыңына бағдарлайтын музыка пәні мүғалімінің орны бөлек Диплом 0,99 Mb. 6 | оқу |
| Диплом жұмысы тақырыбы: ОҚушылардың Қарым -қатынас мәдениетін қалыптастырудағы отбасының РӨЛІ Оқушыларда қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудың теориялық мәселелері Диплом 0,7 Mb. 2 | оқу |
| Дипломдық Ж¦мыс тақырыбы: "А. Тоқмағамбетов шығармаларының ерекшелігі" Орындаған: 31-11 тобының студенті М.Қарарова Ақын өлеңдерiнiң өзектi мәселесiне үңiлiп, оның даралығы мен талантын танудың өзi талмай зерттеудi талап етедi Диплом 426,79 Kb. 2 | оқу |
| Диплом жұмысы жоспар кіріспе і-бөлім. Қазақстанның өлкетану библиографиясының жалпы мәселелері Мәдени мекемелердің ішіндегі кітапханалар тарапынан жүргізілетін өлкетану жұмысының мәні, өлкетану әдебиеттерін насихаттайтын библиографияның маңызы өте зор Диплом 0,51 Mb. 2 | оқу |
| Диплом жұмысы Тақырыбы: «Бастауыш мектеп білім мазмұнындағы Абай шығармаларындағы құлықтық тәрбие мәселелері» Тақырыбы: «Бастауыш мектеп білім мазмұнындағы Абай шығармаларындағы құлықтық тәрбие мәселелері» Диплом 0,72 Mb. 4 | оқу |
| Диплом (аттестат) выдается при наличии следующих документов Нотариально заверенная доверенность при получении диплома (аттестата) доверенным лицом Диплом 103,69 Kb. 1 | оқу |
| Дипломдық жұмыс Қазақстан республикасы шымкент 2006 жыл мазмұНЫ Диплом 0,84 Mb. 3 | оқу |
| Диплом жұмысын жазу үшін Г. Орынбекова ғылыми теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерден, бастауыш мектептердің озат Орынбекова Гүлзат аталған тақырып бойынша 2003 жылдан бері ізденушілік жұмыстарын жүргізуде. Тақырып бойынша алдымен курстық жұмыс жазды Диплом 0,9 Mb. 5 | оқу |
| Диплом бойынша: Мектепке дейінгі тәрбие Педагогикалық өтілі: 20 жыл Санаты: 1 санат Куәлік бойынша тақырыбы: 12-жылдық білім беруге көшу жағдайында компьютер бағдарламасымен жұмыс Диплом 12,78 Kb. 1 | оқу |
| Мазмұны: Кіріспе Бастауыш мектеп оқушыларын мәтін құрастырудағы дағдысын қалыптастыру Диплом 0,58 Mb. 2 | оқу | |
http://engime.org/el-farabi-azu-atindafi-ou-edistemelik-keshen-str-1-iz-62.html?page=9#Жеке_өмірге_құл_сұқпаушылық,_хат_жазысудың,_телефон_арқылы__сөйлесудің,_почта,_телеграф_арқылы_және_өзге_де_хабарласудың_құпиялылығы. | Қылмыстық іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен | әл-Фараби ҚазҰУ атындағы
оқу әдістемелік кешен
стр. 8 из 62
әркімнің жеке өміріне қол сұғылмауға, өзінің және отбасының құпиясы болуына, ар-
намысы мен абыройлы атының қорғалуына
құқығы бар;
әркімнің өзінің жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан
хаттарының, телефон
арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф
арқылы және басқа да жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы
сақталуына құқығы бар;
бұл құқықтарды шектеуге заңда тікелей белгіленген реттер мен тәртіп бойынша ғана
жол беріледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
http://engime.org/el-farabi-azu-atindafi-ou-edistemelik-keshen-str-1-iz-62.html?page=12 | Істің мән-жайын жан-жақты, толық және объектівті зерттеу | әл-Фараби ҚазҰУ атындағы оқу әдістемелік кешен
стр. 10 из 62
қажетті және жеткілікті мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті мән-
жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін заңда көзделген
барлық шараларды қолдануға міндетті.
Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау.
Бұл принциптің ҚІЖК-нің
25-
бабында жазылуы бойынша: судья, прокурор, тергеуші, анықтаушы
дәлелдемелерді олардың жиынтығына негізделген өздерінің ішкі сенімі бойынша
бағалайды және бұл орайда заң мен ар-ожданын басшылыққа алады, ешқандай
дәлелдемелердің күні бұрын белгіленген күші болмайды.
3- тақырып. Қылмыстық іс жүргізуге қатысушылар.
Қылмыстық іс жүргізу көптеген субъектілердің қатысуымен атқарылатын
қызмет болып табылады. Бұл субъектілердің заңмен белгіленген құқықтары мен
міндеттері болғандықтан, олардың әрқайсысы қылмыстық іс жүргізу кезінде
басқа субъектілермен құқықтық қатынастарға кіру арқылы іс-әрекеттер жасайды.
Демек, қылмыстық процестің субъектілері туралы айтқанда, олардың құқықтық
қатынастармен қамтылатындығын ескеру қажет.
Осы айтылған мәліметтердің негізінде қылмыстық процестің субъектілері
ұғымын былайша тұжырымдауға болады:
заңда көрсетілген құқықтары мен
міндеттері болғандықтан процессуальдық құқықтық қатынастармен
қамтылатын және қылмыстық іс жүргізу кезінде заңды жолмен іс-
әрекеттер жасайтын өкілетті мемлекеттік органдар мен олардың
лауазымды адамдары, сондай-ақ осы іс-әрекеттерге қатысуға немесе тиісті
іс-әрекеттер жасауға құқылы жеке тұлғалар қылмыстық процестің
Достарыңызбен бөлісу: |
http://engime.org/7-soj-tairiptari.html | 7 СӨЖ тақырыптары | Сәтбайұлының математикалық мұрасы. 2. Омарұлының математикалық мұрасы. 3. Ермекұлының математикалық мұрасы. 4. Боқайұлының математикалық мұрасы. 5. Ақбергенұлының математикалық мұрасы. «Алгебра» оқулығын алғаш жазған - Қаныш Сәтбаев Сөз басы: Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты мақаласында: «Көркем және деректі тарихи туындыларда мемлекеттілік және мемлекетшілдік идеясы әрдайым көрініс табуы қажет. Біз кезінде елге қызмет етудің озық үлгісін көрсеткен Алаш қайраткерлерінен тағылым аламыз. Олар өткен ғасырдың басында тәуелсіздік идеяларын халық арасында дәріптеуге зор еңбек сіңіріп, азаттық жолында құрбан болды. Тәуелсіздігіміздің мерейтойы аясында осындай біртуар тұлғаларды еске алып, олардың мұрасын жастарымызға және бүкіл әлемге паш етуіміз керек», - деген еді.
1918 жылы В.И.Лениннің «сауатсыздықты жою» туралы жарлығы жарияланып, бұл жарлық Қазақстанда 20-жылдардың басында жаппай жүзеге аса бастады. Сол кезеңде А.Байтұрсынұлы жетекшілік ететін Халық ағарту комиссариаты көзі ашық, ғылымнан хабары бар қазақ оқымыстыларына ғылымның әр саласынан оқулық жазу мен орыс тіліндегі ғылыми әдебиеттерді аудару жөнінде тапсырыс бергені белгілі. Ал, қазақ математикасына алғаш рет «Алгебра» оқулығын жазып, өшпестей мұра қалдырған – геолог-ғалым, қазақтың тұңғыш академигі Қаныш Имантайұлы Сәтбаев екенін бүгінде бірі білсе, бірі біле бермейді. 1919 жылы жазылып басталған «Алгебра» оқулығын Қ.Сәтбаев орыс ғалымы, математик Андрей Петрович Киселевтің «Алгебрасынан» аударған...
Қ.Сәтбаевтің «Алгебра» оқулығының ішкі мән-мазмұнына тоқталмас бұрын, Киселев және оның «Алгебрасы» туралы бірер сөз айтып өтуді жөн көрдік.
Киселев Андрей Петрович (1852 – 1940) – орыс және кеңес педагогы, мектеп математикасының негізін қалаушы. Өте қарапайым отбасында дүниеге келеді. Андрей алты баланың ең кішісі болады. Орлов гимназиясын «Алтын» медальға бітірген Киселев 1871-1875 жылдары Петербург университетінің физика-математика факультетінде П. Л. Чебышёв, А. Н. Коркин, Е. И. Золотарёв, О. И. Сомов секілді профессорлардың шәкірті болып, білімін жетілдіреді. Математика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алған А.П.Киселев 1875-1901 жылдары 15 жылдан аса математика пәтнінен сабақ беріп, мұғалімдік қызметін атқарған. Тек, 1901 жылы зейнетке шығып қана өзінің сүйікті ісі математика, арифметика, физика, геометрия пәндеріне оқулық жазумен айналысады. Әрине, Киселев бұл оқулықтарды мектепте мұғалімдік қызметте жүрген кезде жазып, жартылай дайындап та қойған болуы керек. Маңыздысы ол емес, маңыздысы оның математика пәніне арналған оқулықтары бүгінгі күнде де аса қажетті, өзекті оқулықтардың қатарынан табылып отырғандығында. Оны К. Д. Ушинский атындағы Мемлекеттік ғылыми педагогикалық кітапхана директорының орынбасары Л. Н. Аверьянованың: «А. П. Киселев педагогика және орта мектепте математиканы оқыту дәуірінің негізін орнатты. Оның математика оқулықтары 60 жылдан астам уақыт бойы отандық мектептегі ең тұрақты оқулықтар ретінде ұзақ өмір сүру рекордын орнатты», - деген пікірінен анық байқаймыз. Киселев математика ғылымы саласын бірнеше оқулықтармен толықтырды. Оның: «Элементарная алгебра» (1888), «Элементарная геометрия» (1892—1893), «Краткая арифметика для городских училищ» (1895), «Краткая алгебра для женских гимназий и духовных семинарий» (1896), «Физика» (две части) (1908), «Краткая арифметика для высших начальных училищ» (1917), «Краткая арифметика для городских уездных училищ» (1918), «Элементы алгебры и анализа» (чч. 1—2, 1930—1931) секілді бірнеше оқулықтары бар.
Киселевтің жазған оқулықтары өз заманында ғана емес ғасырлар бойына сұранысқа ие екендігін ескерсек, Қ.Сәтбаевтің «Алгебра» оқулығын дәл Киселевтан аударғаны өте сәтті таңдау деп айтуымызға толық негіз бар.
2011 жылы жарық көрген «Қаныш Сәтбаев энциклопедиясының» жазуы бойынша: «1918 жылы 19 жастағы Қаныш Имантайұлы Томск технология институтының математика факультетіне оқуға тапсыруға дайындала бастайды. Ол сол кезде Томск университетінің математика факультетін бітірген, Семейде еңбек ететін Ғарифолла Нығметуллин деген мұғалімнен қыс бойы математика пәні бойынша қосымша сабақ алады. Бірақ, 1919 жылы Қаныш қатты ауырып ауруханаға түседі. Ауруханада емдеген дәрігер С.Н.Разумовский науқасқа бұдан былай ауылға барып қымыз ішіп емделу керектігін айтып, оқуы тоқтатылады» [1, 23]. Міне, өмірінің осы кезеңінде ауылда ем алып жүрген оқымысты Қаныш ауыл балаларының математикадан сауатын ашып, мұғалімдік қызметін бастап та кетеді. Небәрі 20 жасар Қаныш 1919 жылы тәжірибе ретінде мектеп оқушылары үшін «Алгебра» оқулығын жаза бастайды. Қ.Сәтбаевтің «Алгебра» оқулығы 1924 жылы толықтырулар мен жөндеулерден өтіп, қолжазба күйінде Халық ағарту комиссариатының ғылыми-әдеби кеңесінде математикалық оқулық ретінде мақұлданып, баспаға ұсынылады. Бірақ, баспада оқулық ішіндегі алгебралық жазбаларды белгілейтін шрифтар мен матрицалардың болмауына байланысты, «Алгебраны» басып шығару мүмкін болмады. Сол себепті де оқулық 1927 жылы Мәскеудегі Центриздатқа жіберіледі. Мұнда да, «Центриздат» пен «Казиздат» баспаларының арасындағы түсініспеушіліктің салдарынан оқулық тағы да баспадан жарияланбай қалады. Осы оқулықтың үнемі кедергіге ұшырап, жарыққа шықпай қалуы жөнінде Халықаралық Қ.И.Сәтбаев қорының президенті Кәкімбек Салықов былай дейді: «Автор ретінде Қ.Сәтбаев бұған қатты алаңдаушылық білдіріп, бұл баспаларға бірнеше мәрте хат жолдағанымен, ешқандай нәтиже шыға қоймайды. Мұнан кейін 1929 жылы латын алфавитіне ауысуға байланысты Қ.И.Сәтбаев оқулықтағы формулаларды бастан-аяқ латын әріптерімен түзеп шығып, 03.03.1929 жылы латынша көшіруге тапсырады. Сөйтіп, қолжазба қайта латыншаға көшіріліп, қайтадан баспаға өткізіледі. Бірақ, 30-жылдардан бастап Қазақстанда біртіндеп кеңестер одағына бірыңғай, ортақ оқу бағдарламалары мен аударма оқулықтарға көшу басталып кетеді де, Қ.И.Сәтбаевтің «Алгебра» оқулығын басып шығару ісі аяқсыз қалады» [2,4],- дейді.
Біз жоғарыда Қаныш Сәтбаев «Алгебра» оқулығын орыс ғалымы Андрей Киселевтан аударғанын айтып өттік. «Сәтбаев аудармасы қай дәрежеде аударылған? Оқулықтың ғылымилығы мен сапасы қандай? Сәтбаев Киселевтан тек аударып қана қойған ба?», - деген сұрақтар төңірегінде ойымызды өрістетсек.
Біздің қолымызға түскені Киселевтің 1908 жылы баспадан шыққан «Элементерная алгебра» оқулығының 2005—2006 жылдары «Алгебра» деген атпен қайта жарық көрген нұсқасы. Осы 1908 жылғы «Элементарная алгебра» оқулығының «алғы сөзінде» былай деп жазылған: «Оқулық авторы оқулыққа қойылатын ең негізгі үш талапты сақтаған. Олар: тұжырымдамалар мен анықтамалардағы дәлдік, есептердегі қарапайымдылық және күрделілік»,-дейді. Расымен де автор оқулықта осы үш негізгі талапты басты назарда ұстаған. Автор анықтамалар мен тұжырымдамаларды нақты және дәл бере отырып, қарапайым есептерден күрделі есепке, яғни оңайдан қиынға қарай жүріп отырған. Сәтбаев та Киселевтің ізімен алгебра курсын оқытудағы осы негізгі үш талапты қатаң түрде сақтаған.
Алаш зиялылары ХХ ғасырдың басында мектептерде оқулықтардың жетіспеушілігінен оқулықтар мен оқу құралдарын жазып, аударумен айналысқанын білеміз. Аударма ісі де үлкен білім қоры мен таудай еңбекті қажет етеді. Тіпті, Алаш оқымыстыларының өздері де өз заманында аударма ісіне байланысты газет беттерінде бірнеше мақалалар жариялап, өз оқырманымен ой бөлісіп отырған. «Орыс тілінде жазылған кітаптарды қазақшаға аударушылардың есіне салатын бір сөз бар. Осы күнде үлкен-үлкен пән кітаптарын, уақ кітапшаларды (брошюра), әдебиет әңгімелерін қазақшаға әркімдер аударып жүр. Аудармалардың (перевод) кейбірі жақсы, кейбірі жаман делініп, сын, тексеру жазылып жүр. Аудармаға қандай шарт, қандай тілек қоюымыз керек? Қайткенде аударма дұрыс болады? Бір пікір бар: сөзге сөз тауып, орысшасынан бұлжытпай, дәл қылып аудару керек,- дейді. Тағы бір пікір: сөзге сөз тауып, дәл аудару керек емес. Оқушының ұғымына лайықтап, қазақтың өз тіліне, тілінің заңына, өзгешелігіне қарай аудару керек,- дейді. Қайсысы дұрыс? Біздің ойымызша, екеуі де өз орнында дұрыс болуға тиіс. Белгілі ереже, заң өрнек ұғымдарын баяндайтын, бұрақтатса мазмұны (мәнісі) бұзылатын сөздерді, сөз жоқ, дәл қылып аудару керек. Мұндай сөздер, көбінесе, пән кітаптарында, математика заңдас ғылымдарда жолығады» [3, 4],-дейді Жүсіпбек Аймауытұлы. Алайда, Сәтбаев «Алгебра» оқулығын аударып-жазу барысында Киселевтің оқулығын негізгі бағдаршам ретінде ұстап, оның барлық жүйе мен формасын сақтағанымен оқулықтың мазмұнын өз жанынан өзгерткенін байқаймыз. Яғни, Жүсіпбекше айтсақ, орысшасын бұлжытпай дәл, ал кейде қазақ оқушысының таным-түсінігіне сай да аудара білген.
Жалпы, Қ.Сәтбаевтің «Алгебрасы» 11 бөлімнен тұрса, Киселевтің «Алгебрасы» 2 кітаптан, 1-кітабы 6 бөлімнен, ал 2-кітабы 12 бөлімнен, барлығы 18 бөлімнен тұрады. Бұл жерде Сәтбаев оқулығында бөлім саны қысқартылса да Киселевте берілген тақырыптардың барлығы қамтылған. Сәтбаев көбіне кейбір тақырыптарға жеке бөлім арнауды керек деп санамай, оларды тек бір бөлімнің ішіне кіріктірген.
Енді екі оқулықтың ішкі мазмұнын салыстырсақ... Киселев «Алгебрасының» «Уравнения первой степени» атты 4-бөлімінде: «Школа закупила толстых и тонких тетрадей всего 80 штук. Толстая тетрадь стоит 35 коп., тонкая 4 коп. Сколько было куплено тех и других тетрадей, если уплачено 9 руб.40 коп.? [4, 95]»,- деген теңдеу құруға арналған мәселе есебін Сәтбаев «Бірінші дәрежелі бір белгісізді теңдеулерді шығару» деп аталатын V-бөлімінде былайша береді:
«Үш тұяқ күмістің салмағын бір қоссақ, 33 қадақ болады. 1-ші тұяқ қалғандарынан үш қадақ ауыр. Тұяқтардың әрқайсысының салмағы неше қадақтан болғаны?
Екі ауылдың қойларының жалпы саны – 220, егер де 1-ші ауыл 2-ші ауылға – он төрт қой берсе, екі ауылдың қойы теңесер еді, әр ауылда неше қойдан болған еді? [2, 177]. Мына есептерді оқып отырған оқушыға «тұяқ» та, «ауыл» да, «қой» да, «саудагер» де, «пұл» да бәрі түсінікті. Ары қарай тек көз алдына елестетіп, ойланып, есепті шығарып, жауабын табу ғана қалды. Бұл жерде Сәтбаев Жүсіпбектің «Оқушының ұғымына лайықтап, қазақтың өз тіліне, тілінің заңына, өзгешелігіне қарай аудару керек» деген аудармаға қойылатын екінші талапты ұстанғанын анық байқаймыз.
Алайда, Сәтбаев оқулықты аудару барысында әрдайым бұл талапты ұстанып отырмаған. Термин сөздерді жасап, қазақшаға аудару кезінде Жүсіпбекше айтсақ: «сөзге сөз тауып, дәл аудару керек,- деген бірінші талапты ұстанғанын көруімізге болады. Сәтбаев кейбір термин сөздердің негізгі атауын жақша ішіне жазып барынша қазақшалаған. Бірақ бәрін емес, кейбір сөздерді ғана. Олар: «Қоршау – жақша, действия – амалдар, өрнек – формула, возведение в степень – дәрежеге сатылау, относительные величины – бағытты шамалар, противоположные числа – бұрыс және теріс сандар, положительное направление – дұрыс шама, отрицательное направление – теріс шама, одночлен и многочлен – бірмүшелі және көпмүшелі әлпеттер, коэффицент – сан өшіргіш (копицент), функция – берне (функция), график – сызба, - шексіз, куб – текше, квадрат – шаршы, соединения и Бином Ньютона – Құрастырулар. Ньютон қосмүшелігі және үздіксіз бөлшектер» деп терминдерді қазақшалаған. Мұнда математикалық термин сөздердің аудармасы сауатты және бүгінгі ғылыми математикалық термин сөздерге сәйкес келіп тұрғанын анық байқаймыз. Сонымен қатар, Сәтбаев тек термин сөздерді ғана емес өлшем бірліктерді де қазақтың тұрмыс-тіршілігінде қолданатын сөздермен алмастырған. Олар: «қарыс (19-20см)», «үш торсық су (2,5 литр)», «сүйем (17-18см)», «елі (2см)», «қадақ(200гр)».
Киселев «Алгебра» оқулығында көп дүниелерді, мысалы, арифметикадағы қосу («+»), алуды («–») түсіндірмейді, себебі, ол бұл тақырыптарға өзінің «Арифметика» (1884 ж) кітабында кеңінен тоқталған. Ал, Қ.Сәтбаев Киселевтің оқушыға түсінікті деп санаған («Арифметика» оқулығында айтылып қойған) амалдарды егжей-тегжейіне дейін жазған. Мысалы, Киселевта: «Действия, рассматриваемые в алгебре, следующее: сложение, вычитание, умножение, деление, возведение в степень и извлечение корня. Что такое первые четыре действия, известно из арифметики... [4,9], - деп көбейту, бөлуден бастап түсіндіреді. Ал, Сәтбаев: «Алгебрада 7 есеп амалы қолданылады. Олар: қосу, алу, өсіру, бөлу, дәрежеге сатылау, түбір табу... Бұлардың соңғысына кейін тоқталамыз. Әзірше жоғарғы алтауының мәнін анықтайық»,- деп «қосу», «алудан» бастап оқушыға неғұрлым оңай, түсінікті болу амалдарын қарастырады.
Киселевтің «Относительные числа и действия над ними» атты ІІ-бөлімін Сәтбаев «Бағытты шамалар, дұрыс және теріс сандар» деп аударған. Киселев бұл бөлімінде де «қосу» мен «азайтуға» тоқталмай бірден «Умножение относительных чисел» («Бағытты шамалардың көбейтіндісі»), «Деление относительных чисел» («Бағытты шамалардың бөліндісі») деген тақырыптан бастаған. Осы мысалдарға қарай отырып, Киселевтің оқулығы математикадан біраз дайындығы бар, яғни 6-7 сынып оқушыларына арнап жазылған оқулық деп айтамыз. Сәтбаев оқулық жазуда Киселевтің өзі қойған дәлдік, қарапайымдылық және күрделілік талаптарын қатаң сақтап, осы үш талапты, оның ішінде екінші талап «қарапайымдылықты» ұстануда автордан да асып кетеді. Сәтбаев оқулығының негізгі ерекшелігі – жеңілден күрделіге қарай, қарапайым тілде математикалық тақырыптарды жіктей келе, топтастыра беріп отырғандығында.
Жоғарыда Киселевтің арифметиканың алғашқы курстарын үйрететін 1-4 сынып оқушыларына арналған «Арифметика» оқулығын жазғанын және сол себепті де оның «Алгебра» оқулығында «қос», «алу» амалдарына тоқталмағандығын айтып өттік. Осы орайда Қ.Сәтбаев не себепті математиканың алғашқы курстарын үйрететін бастауыш сыныпқа арналған оқулық жазбады?,- деген сұрақ тууы мүмкін. 1924 жылы М.Дулатов «Есеп құралы» атты арифметика оқулығын жазып жарыққа шығарғанын еске алар болсақ, Қ.Сәтбаев арифметикаға бөлек оқулық арнауды қажет деп таппаған секілді.
Сәтбаевтің Киселевтан аударма барысында мынадай бір негізгі ерекшелікті байқаймыз. Ол – Сәтбаев аударма оқулығында тақырып формасын түпнұсқаға (оригинал) барынша жақындатуға тырысса, мазмұндық үлгіде соншалықты алшақтаған. Оны төмендегі мысалдардан байқаймыз...
Киселев «Алгебрические умножение» тақырыбында: «Пусть надо умножить а³ на а², что можно обозначать так: а³·а², или подробнее: (ааа)·(аа)», - деп қысқа бір сөйлеммен қайырады. Ал, Сәтбаев: «Дәрежені» бірдей, дәреже көрсеткіштері бөлек болатын сандарды өсіру. Мысалы, бізге d5-ші d3-ке өсіру керек болсын. Әуелі бұл сандарды өзара амал белгісімен жалғаймыз. Онда,
d5· d3
әлпеті жасалады. Дәрежеге сатылау амалының ережесі бойынша
d5=d·d·d·d·d мен d3=d·d·d»,
- деп бірнеше сөйлеммен түсіндіреді. Мұндай мысалдар өте көп. Яғни, Сәтбаев Киселевті қайталамау үшін есептерде амалдарды, сандарды, тіпті әріптерді қолданғанда өзгертіп беріп отырған. Түпнұсқадан алшақтап, аудармашылықты да авторлықты да қатар алып жүрген. Барынша авторға бағынышты болмай оқулықтағы көптеген мысалдарды өз жанынан жазған. Сонымен қатар, Сәтбаев бұл қағиданы амал есептерді беруде де ұстанғандығын көреміз. Мысалы: Киселев «Упражнение» деп:
(5а2b3)(3ab4c)
2y3)2
берсе, ал Сәтбаев:
(0,5a3b4y)(0,4aby3)
(- am-2bcn+2)(- am+2b2-ncd-2), деп өзгертіп беріп отырған.
Сондай-ақ, Киселев тақырыпты түсіндіріп, бір-екі мысал келтіріп болғаннан соң, бірден «упражнение» деп бірнеше есептерді тізіп береді. Ал, Сәтбаев тақырыпты түсіндіріп, мысалдар көрсеткеннен соң да оқушыларға арналған тапсырмалардың алғашқы үшеуін міндетті түрде өзі шығарып көрсетіп отырған. Мұнда Сәтбаевтің авторға тәуелді болмай, барынша бірінші талап «нақтылық пен дәлдікті» сақтай отырып өз жанынан есептер құрастыруды ұстанғанын байқаймыз.
Киселевтің «Алгебра» ІІ-кітабындағы «Возведение в степень…» тақырыбында: «В начале курса мы уже видели, что возведение в степень есть действие, посредством которого данное число берется сомножителем столько раз, сколько единиц содержится в другом данном числе (показатель степени)»:
2·2·2·2·2=25=32
а·а·а=а3 n раз
Ал, дәл осы тақырып Сәтбаевың «Дәрежеге сатылау» деген IV бөлімінде: «Егер де бір шама өзіне-өзі бірнеше қабат өсіріліп отырса, ондағы орындалатын амалды дәрежеге сатылау» деп айтады. Егер де мысалы «а» саны өзіне өзі «n» қабат өсіріліп тұрса, мұны «а»-ны «n»-ші дәрежеге сатылау деп оқу керек болады. Соңғы жасалатын өсірінді:
an
түрінде белгіленбекші. Соңғы әлпетте жаңа дәрежеге сатылау амалының мәнісіне ой жіберсек, былайша жазуға да келмекші:
Қ.Сәтбаев.
n қабат
Сәтбаев кез-келген тақырыпты, анықтаманы, есеп пен амалдарды барынша түсінікті, жүйелі, қарапайым беруге тырысқан. |
http://engime.org/2-deris-ormandi-pajdanu-trleri.html | 2-дәріс. Орманды пайдану түрлері | 2-дәріс. Орманды пайдану түрлері. Сабақтың мақсаты: Орманды пайдалану.Орман пайдалану түрлері, олардың классификациялануы, ролі. Орманды басты пайдалану. Басты пайдаланудың теориясымен тәсілдері. Орманды аралық пайдалану мен жанама пайдалану.Орманды қосымша пайдаланудың негізгі түрлері. Орманды мәдени-сауықтыру мақсатында пайдалану. Орманды аңшылық шаруашылығы қажетіне пайдалану. Бекітіліп берілген министрліктің мекемелерімен ведомтсваларының, қорықтағы ормандардың пайдалану ерекшеліктері.
Эксплуатацияның кең тараған түрлерінің қатарына ағашты тікелей немесе жанама түрде пайдалану жатады. Соңғы жағдайда целлюлоза, шайыр, резеңке немесе өңдеуді қажет ететін басқа элементтерді алу үшін шикізатты қолдану болып табылады.
Қарқынды орман шаруашылығының салдары экологиялық жағынан өте жағымсыз. Ормандарды кесу өзімен бірге өртті, жануарлар түрлерінің жойылуын немесе атмосферада СО2 жоғарылауын тудырады. Осы себепті осы ресурстарды тұрақты түрде пайдалануға мәжбүр ету үшін әртүрлі халықаралық жоспарлар жасалды.
Жанама пайдалану дегеніміз орманның ағаштан алынбаған өнімдерін тамақ үшін және халық шаруашылығының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдалану. Орман жанама пайдалануға: марал өсіру, ара ұялары мен омарта орналастыру, ауылшаруашылық дақылдарын өсіру, шабындық және мал жаю жатады.
Мемлекеттік орман қорының аумағында пішен шабу және мал жаю МОҚ учаскелерінде шөп шабу және мал жаю ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. Шөп шабуға және мал жайылымға, осы мақсатқа жарамды, мемлекеттік орман қорына кіретін ауыл шаруашылығы жерлері бөлінеді, сондай-ақ табиғи және жасанды ормандарды қалпына келтіруді, шөп шабу басталғанға дейін оларды жақсартудың басқа шараларын көздемейтін жазықтар мен басқа да ормансыз жерлер пайдаланылады, сондай-ақ қайта құруға арналмаған құндылығы аз екпелердің жеке учаскелері.
Ағаш кесу бойынша алғашқы жұмыстар Экономикалық саладағы негізгі қызмет табиғи ресурстарға тәуелді болып табылады. Планета ұсынатын нәрселерден (су, егін, жер, минералдар ...) тамақ немесе шикізат ретінде қызмет етуге арналған өнімдер алынады. «Бастапқы» атауы осы экономикалық қызметтердің басқалардың негізі болып табылатындығынан туындайды. Табиғи ресурстарды пайдалану арқылы алынған шикізатсыз қалған экономикалық салалар дами алмады.
Ағаш кесу - бұл негізгі жұмыстардың бірі. Бұл ежелгі дәуірдің бірі, өйткені адамдар әрқашан ормандар мен джунглилер ұсынған нәрсені пайдаланды. Ағаштардың ағашынан бастап шайыр тәрізді материалдарға дейін орман алқаптары көптеген өнімдердің көзі болды, мысалы, энергия шығаруға немесе қағаз жасауға.
Орман шаруашылығы Адам баласы орман шаруашылығын негізгі іс-әрекет ретінде дамыта алатын бірқатар әдістер жасады. Бұл пәннің атауы орман шаруашылығында берілген, бұл термин латын тілінен шыққан «силва» (орман, джунгли) және «культура» (өсіру).
Орман шаруашылығымен алынған өнім әр түрлі болғандықтан, кейде өндіріс түрлері арасындағы кейбір үйлесімділік мәселелерін шешуге тура келеді. Бұл, әдетте, тікелей және жанама болып екіге бөлінеді.
Біріншісі - жедел өнімдерді, сондай-ақ шикізатты алуға жауапты адам. Бұл түрге отын, тығын немесе шайыр кіреді. Сондай-ақ, мысалы, осы жерлерде болатын аң аулау.
Жанама өндіріс - өз тарапынан, ормандардың қарапайым тіршілік етуімен пайда әкелетін өндіріс. Көміртекті бекіту немесе эрозияны азайту - бұл екі айқын белгі.
Әдебиеттер тізімі Венемедия. Орманды пайдаланудың анықтамасы. Conceptdefinition.de сайтынан алынды
Тикар Оливер, Педро Антонио. Ормандарды пайдалану және биоалуантүрлілік. Ecologistasenaccion.org сайтынан алынды
ABC анықтамасы. Орманды пайдаланудың анықтамасы. Definicionabc.com сайтынан алынды
Elsevier. Орманды пайдалану. Scomachirect.com сайтынан алынды
PEFC Халықаралық. Орманды тұрақты басқару. Pefc.org сайтынан алынды
Манесс, Томас. Тұрақты орман шаруашылығы. Themostnaturalresource.com сайтынан алынды
Фому, Гизлайн. Орманды өндірістік пайдалану: ормандарды жоюдың негізгі себебі. Well-grounded.org сайтынан алынды |
http://engime.org/rikketsiozi.html | Риккетсиозы | Риккетсиозы - это группа острых инфекционных заболеваний, вызванных внутриклеточными паразитами, занимающими промежуточное положение между бактериями и вирусами; с преимущественным трансмиссивным механизмом передачи и характеризующиеся генерализованными васкулитами и сыпью, протекающих на фоне лихорадочно-интоксикационного синдрома.
Возбудители риккетсиозов
С бактериями риккетсии считают схожими по следующим причинам: строение клетки одинаково, имеют ДНК и РНК, размножаются бинарным делением и чувствительны к действию антибиотиков.
Свойства объединяющие риккетсии с вирусами: способны к внутриклеточному паразитированию, плохо размножаются на искусственных питательных средах и плохо окрашиваются.
Риккетсиозы- группа острых инфекц. трансмиссивных заболеваний, обусловленных представителями сем. Rickettsiaceae .
Риккетсиозы- группа острых инфекц. трансмиссивных заболеваний, обусловленных представителями сем. Rickettsiaceae .
В зависимости от биол. свойств возбудителя, клинической картины болезни и эпидемиологии выделяют следующие группы
Р.: 1. Группу сыпного тифа, в которую включают:
1.1. Эпидемический сыпной тиф (вшивый), возбудитель - R. prowazekii.
1.2. Спорадический сыпной тиф (рецидив эпидемического), возбу-дитель тот же.
1.3. Эндемический сыпной тиф (блошиный), возбудитель - R. typhi.
2. Лихорадку цуцугамуши (японская речная лихорадка), возбудитель - R. tsutsugamuchi.
3. Группу пятнистых лихорадок (клещевых риккетсиозов), состоящую из: 3.1. Лихорадки Скалистых гор, возбудитель - R. rickettsii.
3.2. Марсельской (средиземноморской) лихорадки, возбудитель - R. conorii.
3.3. Клещевого риккетсиоза Северной Азии, возбудитель - R. sibirica. 3.4. Квинслендского клещевого тифа, возбудитель - R. australis.
3.5. Осповидного риккетсиоза, возбудитель - R. akari.
5. Траншейную лихорадку, возбудитель - R. quintana.
Факторы патогенности
Наличие фактора адгезии обуславливает способность к креплению и дальнейшей колонизации.
Эндотоксин – ЛПС (липополисахарид) клеточной стенки, он высвобождается только после гибели возбудителя.
Капсулоподобный слой, который защищает от фагоцитоза.
Наличие особотаксичного термолабильного белка, который локализован в капсулоподобном слое.
Обладает гемолитической активностью, т.е разрушает эритроциты с последующим их склеиванием и, как следствие этого нарушение реологических свойств крови.
Устойчивость:
Устойчивость:
Во внешней среде не устойчивы и быстро погибают;
Губительно на них действуют высокие температуры и при 80°С гибнут через 1 минуту.
Дезинфицирующие вещества также действуют губительно;
Риккетсии устойчивы к низким температурам и высушиванию.
Восприимчивость очень высока, половых и возрастных ограничений нет.
Риккетсиозы широко распространённые заболевания, регистрирующиеся на всех континентах, но чаще в странах с низким социальным развитием.
Характерно сезонное повышение заболеваемости в зимне-осенний период, но особенно с января по март, из-за возрастающей скученности населения, снижения сопротивляемости со стороны иммунитета и создания благоприятных температурных условий.
Риккетсиозы
При эпидемическом сыпном тифе резервуаром инфекции является человек, при всех остальных риккетсиозах - животные (крысы, дикоживущие грызуны, собаки, рогатый скот). Заражение человека наступает через укус или фекалии инфицированных насекомых.
Только лихорадка Ку может передаваться через объекты внешней среды.
Причины заражения риккетсиями Источник – больной человек и грызуны. Переносчик – блохи, вши, клещи. Пути инфицирования – трансимиссивный (при укусе насекомого), но возможны гемотрансфузионный и трансплацентарный.
Риккетсии выделяют из крови в первые дни болезни заражением КЭ в желточный мешок, морских свинок и мышей - внутрибрюшинно и ингаляцией, а также инфицированием лабораторных штаммов насекомых и к-р перевиваемых клеток.
Риккетсии выделяют из крови в первые дни болезни заражением КЭ в желточный мешок, морских свинок и мышей - внутрибрюшинно и ингаляцией, а также инфицированием лабораторных штаммов насекомых и к-р перевиваемых клеток.
Полученные культуры идентифицируют по морфологическим и серологическим признакам. В связи с трудоемкостью выделения риккетсий микробиологический диагноз обычно устанавливают РА, РСК, РИФ, РПГА, ИФА. Вспомогательную роль при некоторых риккетсиозах играет реакция Вейля -Феликса с протеем. |
http://engime.org/sabati-tipi-oritindilau-sabafi-sabati-tri-destrli-saba.html | Сабақтың типі: Қорытындылау сабағы Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ | Білімділік: Абай өлеңдері мен қара сөздерінің тәрбиелік мәнін түсіну, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінуге үйрету, қара сөздерінің мазмұнын меңгерту.
Тәрбиелік: Оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді оқушы бойына сіңіру, ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі алып, оқушының азаматтық бейнесін қалыптастыру. Дамытушылық: Оқушыларды өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным-түсініктерін дамыту.
Сабақтың типі: Қорытындылау сабағы
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі , музыка, тарих
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, сәйкестендіру, тірек сызбалармен жұмыс, ауызша тіл дамыту, шығармашылық жұмыс, талдау, суретпен жұмыс
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу
Сабақты Қазақстан Республикасы Әнұранымен бастау
Сынып оқушыларының сабаққа дайындығын, қатысу деңгейін тексеру.
ІІ. Жаңа сабаққа кіріспе
Балалар, біз сендермен өткен сабағымызда қазақтың бас ақыны атанған ұлы ақынымыз Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығымен танысқан болатынбыз. Бүгінгі сабағымызда Абай атамыздың шығармашылығымен таныстығымызды ары қарай жалғастырамыз.
Жаңа сабағымызды бастамас бұрын, тек қана елі ғана емес, бүкіл дүниежүзі таныған Абай атамыз туралы не білеміз, мына тірек-сызбаларға сүйене отырып, топтастыру арқылы шолу жасай кетейік:
(бірнеше оқушы тірек-сызбаларды талдап өтеді)
Абай
кім?
Көркемсөз шебері
Философ
Көркем әдебиеттің қазығы
Ұлы ақын
Аудармашы
Ғалым
Композитор
Күйші
ІІІ. Жаңа сабақ
1. Бүгінгі жаңа сабағымыз Абай шығармашылығын қорытындылау сабағы болғандықтан, «Жылдар жырлайды» айдарымен Абай атамызға қатысты айтулы оқиғаларды еске түсірейік.
№
Жылдар
Айтулы оқиғалар
1
1845
2
1904
3
1886-1889
4
1888-1890
5
1891
6
1895
7
1897-1898
№
Жылдар
Айтулы оқиғалар
1
1845
Абай атамыздың туылған жылы
2
1904
Абай атамыздың қайтыс болған жылы
3
1886-1889
Пушкиннен «Евгений Онегиннің» аударған
4
1888-1890
«Қыс», «Жаз», «Жазғытұрым», «Күз» табиғат лирикасына арналған өлеңдерін жазды
Абай қазақтың әніне назар салып, музыка өнеріне мән берді
2. Абай Құнанбаев атымен тікелей байланысты тұлғалар суреттері тізбектелген.
Осы суреттердің жұмбақ сырын шешіп көрейік
А.Бөкейханов
И.А. Крылов
А.С. Пушкин
Н.Лермонтов
М. Әуезов
А.Байтұрсынов
Оқушылар сурет бойынша өз ойларын ортаға салады
Ә. Бөкейханов – Абайдың ең алғашқы өлеңдер жинағының басылып шығуына атсалыса, өмірі мен шығармашылығы жөнінде алғаш зерттеу мақаласын жазған.
М. Әуезов – Абай өмірі мен өнерінің мән мағынасын бар ынта-ықыласымен, асқан сүйіспеншілікпен терең зерттеді. Жазушы ұлы ақынның өшпес мұрасын, тарихи тұлғасын өз халқының тыныс - тіршілігімен, бүкіл өмір жолымен бірлікте алып, «Абай жолы» эпопеясын жазды.
«Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр», «Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
3
Адамгершілік мәселесі жайлы
«Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұстап»,
4
Зорлық – зомбылық, әділетсіздікке қарсы
«Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай», «Болыс болдым, мінекей», «Әсемпаз болма әрнеге»
5
Адал махаббат мәселесі жайлы
«Ғашықтық, құмарлық – ол екі жас», «Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы», «Жігіттер ойын арзан, күлкі қымбат»
Әрбір тақырып бойынша Абай атамыздың өлеңдерін мәнерлеп оқып өтейік
V. Абай әндерінің бәрі – қазіргі нотаға түскен, орындалып жүрген классикалық туындылар. Абайдың өзі шығарған жиырма шақты өлең - әні бар.
Абайдың қандай өлеңдерін білеміз ?
«Көзімнің қарасы», «Айттым сәлем, Қаламқас», «Қор болды жаным», «Алыстан сермеп», «Бойы бұлғаң», «Татьянаның хаты», «Сен мені не етесің?», «Ата-анаға көз қуаныш»
Абай тек қана әнші, ақын ғана емес, күйші
Абайдың қандай күйлерін білесіңдер?
( «Желдірме», «Май түні», «Торы жорға»)
VІ. Абай - әдебиеттегі аударма жасаудың шебер үлгісін көрсеткен, жай мағынасын ғана аударумен шектелмей, Пушкин, Лермонтов Крыловтармен таласа отырып, өз ақындық қуатын, қарымын танытқан, қазақ өлеңінің шоқтығын көтерген ақын.
Крыловтан: «Есек пен бұлбұл», «Піл мен кәнден», «Түлкі мен қарға», «Шегіртке мен құмырсқа», «Бүркіт пен қарға»
Оқушыларға бірнеше мысалдарын айтқызу
VІІ. Абай поэмалары қазақ өмірінен алынған емес, шығыстық оқиғалар сарынында жазылған. Поэмалар саны үшеу: «Ескендір», «Масғұт», «Әзім әңгімесі».
Әрбір поэмасына тоқтала кетейік
Бүгінгі сабағымызда Абай шығармаларымен таныстығымызды ары қарай жалғастырамыз, соның ішінде Абайдың философиялық ойлары берілген қара сөздеріне ерекше тоқталуды жөн санадым. Себебі Абай қара сөздері көркем әңгіме емес, ғақлиялық даналық сөздер, бүгінде бағасын жоймаған құнды еңбек.
Абайдың қанша қара сөздері бар?
45
Қазақ әдебиеті тарихында.ең алғаш жазба әдебиетінің негізін қалаған Ы.Алтынсарин болса, оны ары қарай жалғастырған Абай болған. Ыбырай Алтынсарин көркем сөз әдебиетінің атасы болса, Абайдың қара сөздері ғақлиялық даналық сөздері болған. Абай өз қара сөздерін 1890-1898 жылдар арасында жазған. Қара сөздерін жазуды бастағанда Абай 45 жаста болған. Ақыл-ойы толысып, жасы кемелденген, көрген-білгенін ой елегінен өткізіп, сараптар жасқа жеткен кезінде қара сездерін жазуды қолға алған. Буған дейін Шығыс ойшылдары Әл-Фараби, Фирдоуси, Бабыр, Батыс философ, ғалымдары Галилей, Коперник, Спенсер, Дарвин, Ньютон, Пифагор еңбектермен танысып, үлкен дайындықтан өтіп келеді.
Өзінің қара сөзді жазуды қолға алғандағы мақсатын Абай бірінші қара сөзінде атап керсетеді:
«Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қагазга жаза берейін, ақ қагаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ».
Абайдың қара сөздерінің саны 46. Бірақ біз 46-ыншы қара сөзі қазақтардың шығу тарихы жайлы жазылған «Біраз сөз казақтардың тубі қайдан шыққандығы туралы» деген қара сөзін өз алдына жеке тарихи шығарма, очерк ретінде қарастырып жүрміз.
Абай қара сөздері - өмір тәжірибесінен туған ой толғамының қорытындысы.
Қара сөздері тақырып жағынан алғанда ақынның өлеңдерімен астасып жатады. Абай адал еңбек ету, егін салу, саудамен айналысу, өнер үйрену, білім-ғылымды игеру, қоғамдағы әр түрлі топтардың қылып жүрген харекеті, мінез-қүлқы, адамгершілік, имандылық секілді, бірталай мәселелерді қара сөздерінде кеңінен толғайды, үлкен көрегендікпен көптеген құнды пікірлер түйеді.
Абай қара сөздері тақырып жағынан бірнеше топқа бөлуге болады:
Абайдың қара сөздері
Дүниенің тылсым сырларын тану:
Надандық, жалқаулық
т.б. сынау:
Ар-ұят, адамгершілік:
Еңбек:
Қазақ
мақалдары:
Қазақтардың мінез-құлқы:
Ғылым, білім, өнер:
Осы тақырыптық топтар бойынша қара сөздерін жіктеп көрейік
Абайдың қара сөздері
Дүниенің тылсым сырларын тану:
7,19,31,38,43
Надандық, жалқаулық
т.б. сынау:
3,6,8,11,18
Ар-ұят, адамгершілік:
5,9,11,18,24,40,33
Еңбек:
2,4,25,42
Қазақ
мақалдары:
5,6,37,39
Қазақтардың мінез-құлқы:
4,10,12,15,22,24,35,38
Ғылым, білім, өнер:
23,32,33
Оқушыларға бірнеше қара сөздерін жатқа айтқызамын
Абайдың кейбір қара сөздері қазақтың мақал-мәтелдерін талдауға, олардың мәнін ашуға арналады. «Бесінші», «Жиырма тоғызыншы» сөздерінде ақын қазақтың мақал-мәтелдерінің ішіндегі оң-теріс дегендерінің, жақсылыққа емес, жамандыққа тәрбиелейтіндерінің астарлы сырын сынға алады.
«Бесінші», «Жиырма тоғызыншы» қара сөзін жатқа айтып көрейік
«Пікірі жоқ адамнан қорық» дейді шығыс даналығы. (Ауызша тіл, ой дамыту)
Әрбір адамның өзіндік мені, өз пікірі болуы керек. Сендер қазір өзінтану сабағынан да үйреніп жүрсіңдер.
Мақал-мәтелдер
Абайдың сыны
Өз пікірің
• Жарлы болсаң, арлы болма
• Қалауын тапса, қар жанады
• Атың шықпаса, жер өрте
• Алтын көрсе, періште жолдан таяды
• Ата-анадан мал тәтті, алтын үйден жан тәтті.
Ардан кеткен соң, тірі болып жүргені күрысын
Сүрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп, қорлықпен өмір өткізгенше, малды не жерден сүрау керек, не аққан терден сүрау керек.
Жер өртеп шығарған аттың несі мүрат?
Періште алтынды не қылсын, өзінің көрсеқызар сүмдығын қоштағалы айтқан Ата-анасынан мал тәтті көрінетұғын антүрған-ның тәтті дерлік не жаны бар? Ата-анасын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес пе?
Енді Абай атамыздың бірнеше қара сөздеріне өз ойымызды білдіре кетейік. Мәселен:
Біз «Жиырма тоғызыншы» сөз арқылы Абайдың қазақ мақалдарының кейбіріне берген бағасымен, сынымен таныстық, өз ойымызды білдірдік. Абай тек мақалдарды сынап қана қоймаған, кей қара сөздеріндегі ойлары қанатты сөздерге айналып кеткен. Әсіресе «Отыз жетінші» қара сөздері осындай сөздерге бай. Енді біз де Абайша осы Абайдың өз сөздеріне пікірімізді білдіріп көрелік:
1-нұсқа
р/с
Абайдың сөзі
Сенің сының немесе пікірің
1.
Адамның адамшылығы істі бастағандығынан білінеді, қалайша бітіргендігінен емес.
2.
Көңілдегі көрікті ой ауыздан шыққанда өңі қашады.
2-нұсқа
р/с
Абайдың сөзі
Абайдың айтпақ ойын анықтап, мағыналас қазақ мақал-мәтелдерін тап
1.
Әкесінің баласы - адамның дүлппаны. Адамның баласы - бауырың.
Атаңның баласы болма, Адамның баласы бол.
2.
Жаман дос - көлеңке:
Басыңды күн шалса,
Қашып құтыла алмайсың;
Басыңды бүлт шалса,
Іздеп таба алмайсың
Жақсыға шаң жуымас
Жаманға жан жуымас
Басыңа іс түссе,
Жақсы көмек етеді,
Жаман күліп өтеді.
Жақсымен жолдас болсаң,
Жетерсің мұратқа
Жаманмен жолдас болсаң,
Қаларсың ұятқа
р/с
Қазақ мақалдары
Сенің сының
1.
Ұялған сыбағасынан құр қалар
2.
Жаман көрген досыңа,
Жаман көрген малың бер.
Көре-көре күйінсін.
3.
Тойған үйге тоғыз бар.
3-нұсқа
Абай қара сөздерінің бізге, кейінгі ұрпаққа берері көп екені, тәрбиелік, үлгі аларлық насихат сөздерге толы екеніне көзіміз жетті.
ІХ. Қорытынды:
Абай - ұлы ақын, ғалым, философ, көркем әдебиеттің темірқазығы.
Абай насихаты - ынтымақшыл, арлы, адал, еңбекқор, иманды, талапты, үлкен жүректі кісі болу.
Абай «Жиырма тоғызыншы» қара сөзі арқылы кез-келген нәрсені сол қалпында қабылдай бермей, сын көзбен қарауға, өзіне керекті нәрсені танып, талғап ала білуге шақырады.
Абайдың өз сөзімен айтсақ:
Терең ойдың түбінде теңізі бар,
Тесіле көп қараса, көңіл ұғар.
Х. Бағалау
ХІ. Үйге тапсырма:
Эссе жазу.
«Абай даналығына түйген ойым» немесе Абай атаға хат. |
http://engime.org/vnutrivenno-vv-vitamin-s-vitamin-v1-vitamin-v6-vitamin-v12-cin.html | Внутривенно (в/в) Витамин с витамин В1 Витамин В6 Витамин В12 Цинк Фолиевая кислота Внутримышечно (в/м) | Демотон Т постковид/ постинфекционное восстанавление (демотон б нео в/м)
Железо терапия (феринжект)+
КАПЕЛЬНИЦА АНТИСТРЕСС
Синдром хронической усталости до конца не изучен. Он не имеет ничего общего с ленью или апатий при отсутствии мотивации к какой-либо деятельности. Хроническая усталость - это разбалансировка органов и систем, когда организм перестает слушать команды мозга. У нас есть желание и мотивация что-то делать, но физическая слабость не позволяет.
КАПЕЛЬНИЦА АНТИСТРЕСС
Эта терапия является лучшим средством для всех, кто ведет напряженный образ жизни и работу, имеет нездоровые пищевые привычки, эмоциональные взлеты и падения и хочет избавиться от стресса. Терапия оказывает полную поддержку мозгу и другим органам, защищая их и регулируя внутриклеточные коммуникации.
Преимущества:
Устранение симптомов хронической усталости
Восстановление баланса свободных радикалов и антиоксидантов в организме
Улучшение памяти и скорости реакций
Повышение жизненного тонуса и уровня энергии
Состав:
Внутривенно (в/в)
Витамин С
Витамин В1
Витамин В6
Витамин В12
Цинк
Фолиевая кислота
Внутримышечно (в/м)
Пептид
КАПЕЛЬНИЦА АНТИСТРЕСС
Хроническая усталость может привести к оксидативному стрессу, а это уже дисбаланс организма на молекулярном уровне. На фоне этого могут тяжелее протекать инфекционные заболевания или обостряться хронические болезни. Иногда оксидативный стресс вызывает и более серьезные заболевания - гипертонию, диабет и другие.
Витамин С:
-Помогает предотвратить и убрать побочные эффекты курения.
-Оказывает высокий эффект коллагена в клетках.
- Будучи мощным антиоксидантом, предотвращает вред от свободных радикалов.
-Поддерживает иммунную систему.
-Помогает при анемии, способствуя усвоению железа.
-Помогает в профилактике некоторых видов рака.
-Снижает высокое кровяное давление.
Витамин В1:
-Играет роль в углеводном обмене. Расщепляет углеводы до глюкозы, которая обеспечивает организм энергией.
-Поддерживает правильную работу пищеварительной системы и функцию мозга.
-Улучшает кровообращение.
-Защита мышечной системы поддерживает сердце.
-Защищает сосудистую систему от атеросклероза.
- Уменьшает побочные эффекты алкоголя и курения.
Витамин В6:
-Играет более важную роль, чем другие витамины, в поддержании функций организма.
-Участвует в углеводном, белковом и жировом обмене.
-Помогает в производстве эритроцитов, гормонов, нервных клеток и простогландинов.
-Укрепляет иммунную систему, защищает сердце, предотвращая атеросклероз, препятствует образованию камней в почках. Он используется для лечения
предменструальный синдром.
Витамин В12:
-Помогает производить ДНК в вашем теле.
-Вместе с фолиевой кислотой снижает риск пернициозной анемии.
-Позволяет вашему телу расти и развиваться естественным образом.
-Калечит энергетические уровни.
-Защищает клетки мозга и поддерживает психическую и эмоциональную стабильность.
- Снижает риск сердечных заболеваний
Цинк:
-Поддерживает функцию тканей органов, стимулирует образование новых клеток и замедляет старение.
-Играет ключевую роль в иммунной системе, помогая ей работать эффективно и правильно.
- Очень эффективен при гриппе и простуде, снижает вред от различных бактерий и вирусов.
-Придает красоту коже, воспроизводя новые клетки.
-Помогает уменьшить вред ядовитых материалов в организме.
- Избавляется от тяжелых металлов в организме.
- Много цинка необходимо для правильной работы иммунной системы.
Фолевая кислота:
- Действует как кофермент в синтезе РНК и ДНК.
-Это ключ к увеличению производства красных кровяных телец.
-Помогает сбалансировать перепады настроения, помогая контролировать темперамент и устраняя многие симптомы, связанные с
депрессия.
- Обнаружено, что увеличение потребления фолиевой кислоты особенно полезно для предотвращения и защиты от рака.
-Принимает участие в детоксикации организма.
-Помогает усвоению железа.
-Улучшить состояние кожи.
Что такое глутатион?
Глутатион является очень мощным антиоксидантом, который защищает организм, нацеливая и разрушая реактивные молекулы кислорода и свободные радикалы. Он нейтрализует вредные свободные радикалы, вымывает токсины, поддерживает здоровье и целостность клеток, играет большую роль в синтезе ДНК и белков. Он вводится внутривенно и может использоваться как пожизненная добавка.
Глутатионовая терапия
Откуда берется глутатион?
Глутатион производится, как и многие другие биоинженерные продукты, путем подачи микроорганизму определенного питательного вещества и предоставления ему возможности производить глутатион
Глутатионовая терапия
Для чего используется глутатион?
Он использовался для лечения всех симптомов нейродегенеративных заболеваний, таких как болезнь Паркинсона, болезнь Альцгеймера, рассеянный склероз, инсульты, БАС, раздраженный кишечник, хроническая усталость, заболевания печени и т. д.
Глутатионовая терапия
Преимущества
осветление кожи от пигментации
детоксикация организма
антиоксидантная защита клеток от повреждения свободными радикалами
Глутатионовая терапия
Для чего используется глутатион?
Он использовался для лечения всех симптомов нейродегенеративных заболеваний, таких как болезнь Паркинсона, болезнь Альцгеймера, рассеянный склероз, инсульты, Боковой амиотрофический склероз, раздраженный кишечник, хроническая усталость, заболевания печени и т. д.
Глутатионовая терапия
Как проводится лечение?
• Его вводят внутривенно.
• Обычно более 10–15 минут.
• Начальная нагрузочная доза составляет 6 сеансов.
• Можно вводить два или три раза в неделю
• После 6-го сеанса можно вводить 1 раз в месяц
Глутатионовая терапия
КАПЕЛЬНИЦА С ЖЕЛЕЗОМ
Железо – один из самых важных минералов для нашего организма, который входит в состав более чем 70 ферментов. Этот элемент мы получаем исключительно из продуктов питания через кишечник в систему кровообращения. Самый быстрый и легкий метод восстановления уровня железа в крови – внутривенная терапия.
Внутривенное введение (капельница с железом) позволяет быстро и эффективно восполнить нехватку минерала в организме. После курса процедур пациент ощущает прилив сил и энергии, повышаются защитные силы организма, тонус и стрессоустойчивость. В зависимости от индивидуальных особенностей организма, польза железосодержащих капельниц может длиться от нескольких месяцев до нескольких лет.
КАПЕЛЬНИЦА С ЖЕЛЕЗОМ
Преимущества
ВИТАМИННАЯ КАПЕЛЬНИЦА ДЛЯ ИММУНИТЕТА
Здоровье – это самое ценное, что есть у человека. Мы всегда хотим быть активными, энергичными и полными сил. Но современный темп жизни, частые стрессы, сезонные простуды и ОРВИ неблагоприятно влияют на наш иммунитет и самочувствие. Витаминный внутривенный коктейль “Иммунитет” поможет укрепить иммунитет, улучшить общее состояние здоровья, предупредить и сократить продолжительность простуды и гриппа. Капельница, обогащённая витамином С, кальцием, витаминами группы В и глутатионом, эффективно повышает иммунитет, способствует восстановлению клеток, профилактике аллергии, быстрому выздоровлению. Это лучшее решение для укрепления здоровья в сезон вирусных и простудных заболеваний, а также во время путешествия с резкой сменой климатических зон. С витаминным коктейлем “Иммунитет” вы всегда будете чувствовать себя здоровым и активным!
гидратация
повышение иммунитета
восстановление клеток
быстрое выздоровление
профилактика аллергии
Преимущества
Витамин С
Комплекс витаминов группы В
Метилкобаламин
Глутатион
Кальций хлорид
Магний хлорид
Цинк хлорид
Состав:
КАПЕЛЬНИЦА ПРОСТУДА СТОП
Сезонная ОРВИ обычно не представляет большой опасности для здоровья и многие люди переносят ее на ногах. Современная жизнь диктует людям постоянно быть в движении, не выпадать из рабочего графика надолго, особенно если нет высокой температуры.
КАПЕЛЬНИЦА ПРОСТУДА СТОП
ОРВИ обычно проявляется в виде боли в горле, насморка, кашля, и длится около недели, если вовремя принимать меры и не переохлаждаться. Но само состояние доставляет дискомфорт - повышенная утомляемость, снижение концентрации внимания, осиплость голоса и нарушение свободного дыхания. И, как известно, главная опасность респираторных заболеваний - вероятность осложнений: отиты, бронхиты, воспаления лечатся долго и влияют на сердце, сосуды, суставы.
КАПЕЛЬНИЦА ПРОСТУДА СТОП
Капельница Простуда Стоп позволяет снять первые симптомы простуды, не допуская развития заболевания. В зависимости от вида симптомов врач подбирает различную дозировку компонентов капельницы.
Преимущества
Уменьшение основных симптомов - головной боли, озноба, ломоты
Устранение болевых ощущений и першения в горле - в комплексной терапии
Облегчение носового дыхания
Повышение жизненного тонуса и уровня энергии
Магний хлорид
Кальций хлорида
Кислота аскорбиновая
Пиридоксина гидрохлорид
Комплекс витаминов группы В
Селен
Глутатион
Состав:
КАПЕЛЬНИЦА ДЛЯ ЗРЕНИЯ
С возрастом наше зрение неуклонно ухудшается и увеличивается риск развития катаракты и дегенерации макулы. К счастью, медицине известны нутриенты, использование которых помогает поддерживать здоровье глаз и существенно снижает риск развития заболеваний органов зрения.
Эти нутриенты включают: витамины А, С, Е, витамины Б1 и Б6, фолиевую кислоту, альфа-липоевую кислоту, кальций. Также исследования утверждают, что недостаток некоторых витаминов и минеральных веществ делает человека более уязвимым перед макулодистрофией.
Капельница "Хорошее зрение" разработана для поддержания здоровья и предотвращения возникновения серьезных заболеваний глаз. Пиридоксин (B6) - снижает риск потери зрения вследствие дегенерации макулы.
ПреимуществаПредотвращение возрастных изменений зрения
В комплексной терапии - лечение сухой макулодистрофии
Поддержка здоровья глаз при перенапряжении
Поддержка сосудов органов зрения при длительном курении
СОСТАВ
Кислота аскорбиновая
Магния хлорид
Гидроксикобаламин |
http://engime.org/aldimen-tanistitan-bastaji.html | Алдымен таныстықтан бастайық | Алдымен таныстықтан бастайық. Мұның өзін қызықты сауыққа айналдыруға болады. Екі тәсілін ұсынайық:
– Отырғандар алдымен өз атын айтып, содан соң жанындағы жанға мадақ сөз айтады. Тізбек осылай соңына дейін жалғаса береді.
Мысалы: Менің есімім – Кербез, (оң жағында отырған) Маржан – нәзік қыз.
Келесі қастысушы: Менің есімім – Маржан (оң жағында), Азамат – салмақты жігіт.
– Бірінші адам өз есімін және есімінің бас әрпінен басталатын өзіне тән сын есім айтады, жанындағы адам көршісінің айтқанын қайталап және өз атын айтады.
Мысалы: Мен – Ермекпін, Ермек – ержүрек.
Келесі адам: Ермек – ержүрек. Мен – Әлимамын, Әлима – әдемі.
Үшінші адам: Әлима – әдемі. Мен – Ғарифолламын, Ғарифолла – Ғажап. Осылай жалғаса береді.
Одан соң қатысушыларға қалта толы кәмпит (не басқа да тәтті) беріңіз. Біреуі барлығына үлестіріп шыға ма, өздері бөліп ала ма – оны еріктері білсін. Тек басты шарты: тәтті ешкімге жетпей қалмауы керек және қалтаны босату қажет. Талап орындалған соң, келесі шартымен таныстырасыз. Кімге ең көп тәтті түскенін анықтаңыз. Біреуге 2 кәмпит, біреуге 5 кәмпиттен тиюі мүмкін. Енді ең көп тәтті алған адам қолындағы кәмпитінің санына қарай өзінің жақсы қасиеттерін айтып шығады. Мысалы: 4 кәмпиті болса, мен ақкөңілмін, сабырлымын, мейірімдімін, жайдарымын деп өзінің төрт жақсы қасиетін айтуы тиіс. Тәттілер бір жағынан ойынға арқау болса, екінші жағынан бақыт гормондарын көбейтіп, көтеріңкі көңіл күй сыйлап, тренингті асқан құлшыныспен тыңдауға жетелейді.
Келесі ойын – телефон. Қатысушылар бірнеше топқа бөлінеді.
«Суреттерді аяқтайық» жаттығуы
Мақсаты: Оқушылардың логикалық ойлауын, көру арқылы есте сақтауын, ойша жұмыс істей білуін дамыту.
Алдын - ала тақтаға мысықтың және қоянның құлақтары салынған плакат ілініп дайындалады. Оқушылардың көздері шарфпен байланады да, олар кезек - кезекпен шығып, бірі денесін, бірі басын, бірі аяғын салады, осылайша жалғаса береді.
«Мен – үйде» және «Мен - жұмыста» жаттығуы (10 минут)
« Атомдар мен молекулалар»
Әр қатысушы - жеке атомдар. Жүргізушінің айтуы бойынша атомдар қозғалысқа түседі, бір - бірімен жеңіл қақтығысқа түседі. Жүргізуші қанша атомның қосындысынан молекула құралатынын айтады, сол кезде сол санға сай бірігіп тұра қалу керек. Молекула құрамына кірмей қалғандар ойыннан шығады.
Есте қалған қызықты оқиға
Топ дөңгеленіп отырып, қатысушыларға доп беріледі Допты бір - біріне кезектесіп беріп, есте қалған қызықты оқиғаларды айтады.
Қазір сіздер парақты екі бағанға бөліңіздер. Бірінші бағанаға «Мен үйде» деп, ал екінші бағанаға «Мен жұмыста» деп жазыңыздар. Осы екі бағананы сол жердегі мінез - құлықтарыңыз бен жүріс – тұрыстарыңызды жазыңыздар.
Талқылау:
1. Осы жағдайлардағы мінез - құлықтарыңыз бен жүріс - тұрыстарыңыздың ұқсастықтары мен айырмашылықтары туралы қорытынды жасаңыз.
2. Қай бағананы толтырған оңайға соқты? Қай бағана көптеу болды?
3. Не себепті айырмашылықтар болады?
4. Бұл бағанадағы жағдайлар сәйкес келу керек па? Неге?
Тренинг соңына қарай қатысушыларға әртүрлі қанатты сөздер жазылған қағаз таратып беріңіз. Тек мұнда авторы көрсетілмеуі тиіс. Шарты: осы нақыл сөздің авторы кім екенін өзі тауып не гуглге жазып, сол тұлғаның өмірбаянымен танысуы тиіс. Әр тұлғаның өмірінде үлгі аларлық, мотивация боларлық қасиеттер кездеседі. |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html?page=4 | Многомерные массивы - Арифметика Переменные | Объявление int A[n] создает в памяти одномерный массив: набор пронумерованных элементов, идущих в памяти последовательно. Но можно создать и массив массивов следующим образом: int A[n][m]. Данное объявление создает массив из n объектов, каждый из которых в свою очередь является массивом типа int [m]. Тогда A[i], где i принимает значения от 0 до n-1 будет в свою очередь одним из n созданных обычных массивов, и обратиться к элементу с номером j в этом массиве можно через A[i][j].
Подобные объекты (массивы массивов) также называют двумерными массивами. Двумерные массивы можно представлять в виде квадратной таблицы, в которой первый индекс элемента означает номер строки, а второй индекс – номер столбца. Например, массив A[3][4] будет состоять из 12 элементов и его можно записать в виде
A[0][0] A[0][1] A[0][2] A[0][3]
A[1][0] A[1][1] A[1][2] A[1][3]
A[2][0] A[2][1] A[2][2] A[2][3]
Для считывания, вывода на экран и обработки двумерных массивов необходимо использовать вложенные циклы. Первый цикл – по первому индексу (то есть по всем строкам), второй цикл – по второму индексу, то есть по всем элементам в строках. Например, вывести на экран двумерный массив в виде таблицы, разделяя элементы в строке одним пробелом можно следующим образом:
int A[n][m];
for(int i=0;i { // Выводим на экран строку i
for(int j=0;j cout< cout< }
А считать двумерный массив с клавиатуры можно при помощи еще более простого алгоритма (массив вводится по строкам, то есть в порядке, соответствующему первому примеру):
for(i=0;i for(j=0;j cin>>A[i][j];
Обработка одномерного массива
Обработка массивов производится аналогичным образом. Например, если мы хотим записать в массив таблицу умножения, то есть присвоить элементу A[i][j] значение i*j, это можно сделать следующим образом:
for(i=0;i
for(j=0;j A[i][j]=i*j;
Рассмотрим более сложную задачу и несколько способов ее решения. Пусть дан квадратный двумерный массив int A[n][n]. Необходимо элементам, находящимся на главной диагонали проходящей из левого верхнего угла в правый нижний (то есть тем элементам A[i][j], для которых i==j) присвоить значение 1, элементам, находящимся выше главной диагонали – значение 0, элементам, нахощящимся ниже главной диагонали – значение 2. То есть получить такой массив (пример для n==4):
1 0 0 0
2 1 0 0
2 2 1 0
2 2 2 1
Рассмотрим несколько способов решения этой задачи. Элементы, которые лежат выше главной диагонали – это элементы A[i][j], для которых ij. Таким образом, мы можем сравнивать значения i и j и по ним определять значение A[i][j]. Получаем следующий алгоритм:
for(i=0;i for(j=0;j {
if (i A[i][j]=0;
else if(i>j)
A[i][j]=2;
else
A[i][j]=1;
}
Данный алгоритм плох, поскольку выполняет одну или две инструкции if для обработки каждого элемента. Если мы усложним алгоритм, то мы сможем обойтись вообще без условных инструкций.
Сначала заполним главную диагональ, для чего нам понадобится один цикл:
for(i=0;i
A[i][i]=1;
Затем заполним значением 0 все элементы выше главной диагонали, для чего нам понадобится в каждой из строк с номером i присвоить значение элементам A[i][j] для j=i+1, ..., n-1. Здесь нам понадобятся вложенные циклы:
for(i=0;i for(j=i+1;j A[i][j]=0;
Аналогично присваиваем значение 2 элементам A[i][j] для j=0, ..., i-1:
for(i=0;i for(j=0;j A[i][j]=2;
Можно также внешние циклы объединить в один и получить еще одно, более компактное решение:
for(i=0;i { // Заполняем строку с номером i
for(j=0;j A[i][j]=2; // Сначала пишем 2 ниже диагонали
A[i][j]=1; // После завершения предыдущего цикла i==j, пишем 1
for(++j;j A[i][j]=0; // Записываем 0 выше диагонали
}
Многомерные массивы
Можно объявлять не только двумерные массивы, но и массивы с большим количеством измерений. Например, объявление int A[n][m][l] создает трехмерный массив из n*m*lэлементов. Для обращения к каждому элементу такого массива необходимо указать три индекса: A[i][j][k], при этом 0<=i, i Форматирование чисел при выводе
Допустим, мы заполним массив таблицей умножения: A[i][j]=i*j как в примере в начале раздела. Если мы теперь попробуем вывести этот массив на экран, разделяя элементы в строке одним пробелом, то из-за того, что числа имеют различную длину столбцы таблицы окажутся неровными:
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Для того, чтобы получить ровные столбцы, необходимо выводить числа так, чтобы на каждое выводимое число отводилось бы, например, ровно 3 позиции, причем "лишние" позиции были бы заполнены пробелами. Тогда получится следующая таблица:
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Для того, чтобы выводимое число или строка имело в точности заданную ширину, необходимо перед выводом его на экран для потока cout вызвать метод width с соответствующим знаяением параметра (в нашем случае, 3). Данный метод устанавливает ширину поля для выводимого значения. Получим следующую программу для вывода:
for(int i=0;i {
for(int j=0;j {
cout.width(3);
cout< }
cout< }
Заметим, что мы теперь не выводим пробел после каждого числа, поскольку мы добавили этот пробел к ширине выводимого поля. Функция width действует однократно, только на следующее выводимый в поток значение, поэтому ее нужно вызывать перед каждым выводом числа на экран.
Внимание! Если выводимое число или строка имеет большую длину, чем это было установлено функцией width, то это число или строка будут выведены полностью, а не будет обрезано до указанного значения. То есть предпочтительней вывести результат некрасиво, нежели неверно.
Упражнения
Если в условиях задачи сказано "Дан двумерный массив", то программа получает на вход два числа n и m, являющиеся числом строк и столбцов в массиве. Далее во входном потоке идет n строк по m чисел, являющиеся элементами массива. Если в условиях задачи сказано "Дан квадратный массив", то в первой строке входных данных содержится только одно число n, далее идет n строк по n чисел в каждой.
Дано число n. Создайте массив int A[n][n], и заполните его по следующему правилу:
Числа на диагонали, идущей из правого верхнего в левый нижний угол равны 1.
Числа, стоящие выше этой диагонали, равны 0.
Числа, стоящие ниже этой диагонали, равны 2.
Полученный массив выведите на экран. Числа разделяйте одним пробелом. Пример
Вход Выход
4 0 0 0 1
0 0 1 2
0 1 2 2
1 2 2 2
Дано число n и квадратный массив int A[n][n]. Проверьте, является ли массив симметричным относительно главной диагонали. Программа должна выводить слово yes для симметричного массива и слово no для несимметричного. Пример
Вход Выход
3 yes
0 1 2
1 2 3
2 3 4
Указание. Для элемента A[i][j] симметричным ему является элемент A[j][i].
Состязания-1. В метании молота состязается n спортcменов. Каждый из них сделал m бросков. Победителем считается тот спортсмен, у которого сумма результатов по всем броскам максимальна.
Если перенумеровать спортсменов числами от 0 до n-1, а попытки каждого из них – от 0 до m-1, то на вход программа получает массив int A[n][m], состоящий из неотрицательных чисел. Программа должна определить максимальную сумму чисел в одной строке и вывести на экран эту сумму и номер строки, для которой достигается эта сумма. Если таких строк несколько, то выводится номер наименьшей из них. Пример для n=4 спортсменов и m=3 попыток:
Вход Выход
4 3 19
5 6 7 1
6 6 7
7 6 6
4 3 5
Не забудьте, что нумерация строк (спортсменов) начинается с 0.
Состязания - 2. Победителем соревнований объявляется тот спортсмен, у которого максимален наилучший результат по всем броскам. Таким образом, программа должна найти значение максимального элемента в данном массиве, а также его индексы (то есть номер спортсмена и номер попытки). Программа выводит значение максимального элемента, затем номер строки и номер столбца, в котором он встречается. Пример
Вход Выход
4 3 5
1 4 2 1 0
5 2 5
5 1 4
1 2 4
Если в массиве несколько максимальных элементов, то нужно вывести минимальный номер строки, в которой встречается такой элемент, а если в этой строке таких элементов несколько, то нужно вывести минимальный номер столбца. Не забудьте, что все строки и столбцы нумеруются с 0.
Состязания - 3. Будем считать, что побеждает спортсмен, у которого максимален наилучший бросок. Если таких несколько, то из них побеждает тот, у которого наилучшая сумма результатов по всем попыткам. Если и таких несколько, победителем считается спортсмен с минимальным номером. Определите номер победителя соревнований.
Вход Выход
4 3 2
8 8 8
5 9 3
9 4 7
6 6 2
Состязания - 4. Будем считать, что победитель определяется по лучшему результату. Определите количество участников состязаний, которые разделили первое место, то есть определите количество строк в массиве, которые содержат значение, равное наибольшему.
Вход Выход
4 3 2
1 2 3
4 5 6
6 2 5
2 3 4
Состязания - 5. Решите предыдущую задачу, но на экран выведите еще и номера спортсменов, разделивших первое место. Сначала программа выводит количество спортсменов, показавших наилучший результат, затем – их номера в порядке возрастания.
Вход Выход
4 3 2
1 2 3 1 2
4 5 6
6 2 5
2 3 4
Даны два числа n и m. Создайте двумерный массив int A[n][m], заполните его таблицей умножения A[i][j]=i*j и выведите на экран. При этом нельзя использовать вложенные циклы, все заполнение массива должно производиться одним циклом, например, for(i=0;i
Даны два числа n и m. Создайте двумерный массив int C[n][m] и заполните его по следующим правилам:
Числа, стоящие в строке 0 или в столбце 0 равны 1 (A[0][j]=1, A[i][0]=1). Для всех остальных элементов массива A[i][j]=A[i-1][j]+A[i][j-1], то есть каждый элемент равен сумме двух элементов, стоящих слева и сверху от него. Выведите данный массив на экран, отводя на вывод каждого числа ровно 6 символов.
Вход Выход
4 6 1 1 1 1 1 1
1 2 3 4 5 6
1 3 6 10 15 21
1 4 10 20 35 56
Что получилось в результате?
Даны числа n и m. Создайте массив int A[n][m] и заполните его следующей змейкой (ниже приведен пример для n=4 и m=6):
0 1 2 3 4 5
11 10 9 8 7 6
12 13 14 15 16 17
23 22 21 20 19 18
Выведите массив на экран, отводя на вывод каждого числа ровно 3 символа.
Даны числа n и m. Создайте массив int A[n][m] и заполните его следующим образом (ниже приведен пример для n=4 и m=6):
0 1 3 6 10 14
2 4 7 11 15 18
5 8 12 16 19 21
9 13 17 20 22 23
Выведите массив на экран, отводя на вывод каждого числа ровно 3 символа.
Дано число n. Создайте массив int A[2*n+1][2*n+1] и заполните его по спирали начиная с числа 0 в центральной клетке A[n][n]. Спираль выходит вверх, далее закручивается против часовой стрелки. Выведите массив на экран, отводя на вывод каждого числа ровно 3 символа. Ниже приведен пример для n=2:
12 11 10 9 24
13 2 1 8 23
14 3 0 7 22
15 4 5 6 21
16 17 18 19 20
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html?page=3 | Диплом жұмысының мақсаты - Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Диплом жұмысының мақсаты – ЖОО мекемелерінің студенттеріне арналған информатикадан ең жақсы электронды оқыту құралын жасау, аспаптық құралмен тәжірибені игеру, мультимедиалық технологиясымен таныстыру, сонымен қоса өзге программаларды қосу арқылы электронды оқыту бағдарламасын құру.
Дипломдық жұмыста Delphi программалау ортасы мен оның мүмкіндіктерін және принциптерін оқыту бағдарламасын жасауда қарастыру және жаңа бір үлгідегі электрондық әдістемелік құрал жасау.
Білім жүйесіне электрондық оқулықтарды енгізу мынадай міндеттерді шешуге бағытталған:
оқытудың сапасын арттыру арқылы қоғамның интеллектуалдық деңгейін көтеру;
компьютерді студенттің өз бетімен білім алу машығы мен қажеттілігін құрайтын, белсенді шығармашылық еңбегінің тиімділігін арттыруда пайдаланудың әдістерін көрсету;
оқытудың міндетті мерзімін қысқарту, қалған уақьтты тиімді пайдалану;
студенттердің Интернетпен практикалық жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.
Ғылыми жаңалығы:Delphi-де компьютерлiк оқыту жүйесi жасалынды.
Практикалық базасы: Шымкент қаласы, №72 С.Нұрмағамбетов атындағы ЖОББМ КММ
Диплом жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс кiрiспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және қосымшадан тұрады.
Кіріспе бөлімінде зерттеудің ғылыми аппараты, тақырыптың көкейкестілігі, зерттеу жұмысының мақсаты, объектісі, пәні, болжамы мен міндеттері, жетекші идеясы, зерттеу әдістері, оның ғылыми жаңалығы, практикалық маңыздылығы, тәжірибеге енгізілуі қарастырылады.
Дипломдық жұмыста негізінен екі бөлім қамтылған. Бірінші бөлімде, электронды оқыту бағдарламалары туралы түсінік, электронды оқыту бағдарламаларын оқулықты пайдалану саласы, электронды оқыту бағдарламаларының құрылымдық жолдары, электронды оқыту бағдарламаларын жасау құралдардың топтастырылуы, электрондық оқулыққа қойылатын талаптар қарастырылған.
Екінші бөлімде Дипломдық жұмыста қойылған тапсырманы шешу үшін программалық Delphi программалау ортасымен танысу, оның принциптері мен мүмкіншіліктері туралы, сонымен қоса Delphi программалау ортасында жоба құру сипаттамасы қаралған. Информатикада компьютердің қолданылуы, компьютерлік оқыту жүйелерін пайдалану, Delphi программалау ортасында «Визуалды бағдарламалау ортасының оқыту-тексеру бағдарламасын құру технологиясы» атты компьютерлік оқыту құралын жасау қарастырылған.
Қамсыздандыруды жүзеге асырудағы Delphi программалау ортасы және объектілері, теориялық бөлімде Web-беттерін жобалау, интерфесін жобалауға графикалық және анимациялық бағдарламалар, тестілеуге арнайы сценарий құруға арналған алгоритмдер қолданылған.
Қорытындыда зерттеу жұмысының нәтижесi және оны қолдану нұсқаулары келтiрiлген.
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнде жұмыста талданып қарастырылған мәселеге қатысты әдебиеттер көрсетiлген. |
http://engime.org/abildau-abiletin-damitufa-arnalfan-jattifular-gl.html | Қабылдау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар Гүл | Қабылдау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар
1. Гүл
Балалар әр жерде отырады. Жүргізуші: Балалар біз бәріміз енді өсіп келе жатқан гүлдерміз. Күн шықты, гүлдер жайлап ашылып өсіп келеді(қолдарын созады). Кенеттен баяу жел соға ьастады, гүлдер желмен жан – жаққа шайқалады(қолдарын жан – жаққа шайқайды). Бір мезгілде аспанға бұлт төніп, жаңбыр жауа бастайды, гүлдер тоңып, бүрісіп жабылады.(қолдарын тізелерінің үстіне қойып бүрісіп отырады). Бір уақытта қайтадан күннің көзі күлімдеп шыға бастады, сол уақытта гүлдер де, құлпырып, жайнап ашыла бастайды.(балалар үлкен шеңбер жасап, бір үлкен гүл шоғына жиналады).
2. Ұқсас суретті тап
Мұғалімнің алдында қос – қостан бірнеше суреттер болады. Олар: екі шыршы, екі қайық, екі жапырақ т.с.с. Осы суреттердің бірнешеуін тақтаға іліп осыған ұқсас геометриялық пішіндерді қораптан таңдап алып салыстырып, ұқсастығын, пішінін, түр – түсін сипаттап Әңгімелеп береді.
3. Әр түсті заттар
Жүргізуші балаларға белгілі бір түсті атайды. Балалар сол түске сәйкес заттың атын атап беруге тиісті. Шеңбердегі отырған балалар кезекпен жауап беріп отырады. Мысалы: қызыл алма, сары балапан т.с.с.
Есте сақтауға арналған жаттығулар
1. Сиқырлы саусақтар
Таң қалу(екіқолдың бас бармағын көтеру).
Өзіңді көрсету(бір саусқпен).
Сәлемдесу(қолды жоғары көтеру).
Қорқыту(сұқ саусқпен).
Жеңіс!(екі қолды жоғары көтеру).
2. Менің елім
Қай елде тұрасыңдар?
Қазақстанның қандай қалаларын білесіңдер?
Біздің қаламызда немесе ауылда қандай көшелер бар?
Сен қай көшеде тұрасың?
Ел, жер, Отан туралы қандай мақал – мәтел білесің?
3. Сөз моншақтар
Жүргізуші балаларға бір сөз айтады, ол сөздің басында қандай әріп есітілетінін сұрайды. Соңғы әріпке сәйкес келесі сөз ойлап оны бала жалғастырады. Осылайша «жіпке тізген моншақтай» сөз моншақтарын тізіп айтуға жаттығады. Қай бала көп сөзді есінде сақтап,көп сөз ойласа, сол бала жеңіске жетеді, ол жаңа сөзді өзі бастап ойынды жүргізеді.
Зейінді тұрақтандыруға арналған жаттығулар
1. Шапалақ
Балалар шеңберге тұрып қолдарын созады. Тәрбиеші 3 деген кезде, барлықтары бір уақытта қолдарымен шапалақ соғуға тиісті.
2. Балалар сендердің көңіл-күйлерің қандай?
Сендер көңіл – күйлеріміз жақсы дедіңдер. Енді осы жақсы көңіл – күйлеріңді көрсетіңіздерші.
Көңілді болғанда не істейміз?
Ренжігенде...
Қорыққанда...
Қуанғанда...
Таң қалғанда...
3. Шапалақты тыңда
Балалар шеңбермен жүреді. Жүргізуші алақанын соққанда балалар бір аяқпен, екі рет шапалақтағанда қолдарын екі жаққа созып, үш рет шапалақтағанда жүруін жалғастырады.
4. Қанша дыбыс естідіңдер?
Жүргізуші бірнеше рет қарындашпен үстелді соғады. Ал, балалар естіген дыбыстарын саусқпен көрсетеді.
Ойлауды дамытуға арналған жаттығулар
1. Логикалық есеп
Балалар ауызша есепке жауап береді.
Айгүлдің алдында 3 зат тұр: шелек, доп, қуыршақ. Допты қозғамай қалай шетіне қоюға болады?
Үстел үстінде төрт алма тұр. Бір алманы алып ортасынан бөліп қайта қойды. Үстел үстінде неше алма болды?
Қоянға, түлкіге, аюға үш түрлі жалауша жасап берді – қызыл, сары, көк. Қояндағы жалауша қызыл емес, түлкідегі қызыл да, көк те емес. Кімнің жалаушасы қандай?
Бөлмеде 2 орындық тұр. Әр қабырғаның жанында бір-бір орындық болуы үшін сол орындықтырды қалай коюға болады?
2. Болған жағдайды бағалау
Балаға белгілі бір суреттегі жағдайды көрсетіп мазмұнын әңгімелеуге тапсырма береміз. Балалармен сол жағдайдың қойылымын көрсетуін сұраймыз. Осы жағдай туралы баланың пікірін сұрап дәлелдеп беруге үйретеміз. Іс-әрекеттің дұрыс-бұрыстығына өз ойын айту.
3. Көңілді сөз
Балалар шеңбермен отырады.
Барлық отырғандар кезекпен өзінің қасында отырған адамға қарап көңіл көтеретін бір сөз айтады.
Сөзді айтқан уақытта сол баланың көзіне қарап айту керек. Мысалы: (сен бүгін әдемісің, сенің көйлегің қандай әдемі т.б.)
Өз іс-әрекеттерін бақылау
Қазір біз бір жаттығу орындаймыз. Мұнда біз отбасы мүшелерінің үйдегі іс-әрекеттерін көрсетеміз (біреуі әже болады, ол жүн шұлық тоқиды, анасы сәбіз турап жатыр, атасы газет оқып отыр, әкесі қолына балға мен балта ұстап орындықты жөндеп жатыр, қызы ойнап жүр т.б.)
Отбасы мүшелерінің үйде атқаратын іс-әрекеттері немесе жұмыстары бар. Әркім бір-біріне көмектесе отырып өз жұмыстарын істесе, отбасында татулық, тыныштық, береке, бірлік болады.
“Бірлік болса – тірлік болады” деген мақал тегін айтылмаған. Барлығы бірлесе отырып тірлік жасау керек екен.
Негізгі бөлім: Әр адамның отбасы бар. Мен өзімнің отбасымдағы адамдарды сызба сурет бойынша былай жасадым. Отбасы мүшелері ер Адам және әйел Адам болып екіге бөлінеді. Қазір сендер өз отбасындағы адамдарды сызба сурет бойынша белгілеп салып беріңдер. Салып берген соң мен сияқты әңгімелеп бересіңдер.
Қиялды дамытуға арналған жаттығулар
Менің көңіл-күйім
Суреттегі әр түрлі көңіл-күйдегі баланың бет-бейнесінің арасынан біреуін таңдап алу. Сол суретке сәйкес мысал келтіріп әңгімелеп беру керек.
Не істер еді?
Жүргізуші балалармен ертегі мазмұны бойынша және күнделікті кездесетін әр түрлі жағдайлар туралы әңгімелеседі. Әңгіме барысында кездескен қиындықтар мен кездейсоқ жағдайлардан шығудың жолдарын өздері ойланып табады. Мысалы: Мақта қызға ағаш жапырақ бермесе не істер едің? Бауырсақты түлкі жеп қоймаса не істер едің? Алдар көсе байды алдай алмаса не істер едің? Кішкентай бала сүрініп құлап қалса не істер едің? Сен орманға барғанда адасып қалсаң не істер едің, т.б.
Мен және менің болашағым
Жүргізуші баларға өздерінің болашағы жайында өскенде кім болатынын көз алдарына елестету үшін көзднрін жұмып, ойлануды ұсынады. Өзі баяу үнмен әр түрлі мамандықтардың болатындарын қысқаша баяндайды. Сондай-ақ ата-аналармен қарым-қатынасы туралы әңгімелеуге болады. Сен анаңмен хайуанаттар саябағына бардың. Әкеңмен көлге шомылуға бардың. Машинамен қыдырдың.
Қысқаша әңгіме аяқталған соң, балалар көздерін ашады. Өз ойларын қағаз бетіне түсіріп, суретін салып беру талап етіледі. Балалардың ой-қиялының дамуын суреттерден байқауға болады.
Сиқырлы сазды әуен
Баланың қиялын дамытуға әсер ететін сазды әуен ойналады. Балалар көздерін жұмып тыңдайды (2-3 минут). Музыка тоқтаған соң, көздерін ашып не көргендерін өз қиялдары бойынша әңгімелейді. Олардың сипаттаған немесе көрген қиялын қағаз бетіне түсіруде төмендегі әдіс-тәсілдердің біреуін таңдап алады.
– майшаммен сурет салу
– қылқаламмен
– түрлі түсті бормен
– саусақтармен, алақанмен
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/bafdarlamasi-azastan-respublikasi-bilim-jene-filim-ministrligi.html | БАҒдарламасы қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі | ЖОБА
Бакалавриаттың тарихшы емес мамандықтары үшін
ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ БОЙЫНША
ТИПТІК
ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі
Баспаға Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті Мемлекет тарихы институты Ғылыми кеңесі ұсынған.
(№ 2 хаттама, 6 наурыз, 2013 жыл)
Жалпы редакциясын басқарған: т.ғ.д., профессор Б.Ғ. Аяған
Авторлық ұжым:
тарих ғылымдарының докторы, профессор Бүркітбай Ғелманұлы Аяған;
тарих ғылымдарының докторы, доцент Жанна Үркінбайқызы Қыдыралина;
тарих ғылымдарының кандидаты, доцент Күлпаш Мырзамұратқызы Ілиясова.
Рецензенттер:
тарих ғылымдарының докторы, профессор З.Е. Қабылдинов (Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Астана қ.)
тарих ғылымдарының докторы, профессор О.Х. Мұхатова (әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Алматы қ.).
Қазақстан тарихы. Типтік оқу бағдарламасы. / проф. Б.Ғ. Аяғанның жалпы редакциясымен. - Астана, 2014. – 66 б.
Типтік оқу бағдарламасы тарихи – хронологиялық қағидаға негізделген және Қазақстан тарихын толық қамтитын бөлімдер мен тақырыптарды құрайды. Бағдарламада қазақ мемлекеттілігінің тарихи-өркениеттік бастаулары, даму, өрлеу тарихы, әсіресе Қазақстан Республикасының қалыптасу және даму тарихы модульдік жүйемен берілген.
Бағдарлама жоғары оқу орындарының бакалавриат студенттеріне арналған Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптарына сәйкес жасалды.
Осы типтік оқу бағдарлама Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі рұқсатынсыз көбейтілмейді және таратылмайды. Авторлық құқық Қазақстан Республикасының заңымен қорғалады.
МАЗМҰНЫ
АЛҒЫ СӨЗ
|
4
|
Түсінік хат
|
5
|
Курстың тақырыптық жоспары
|
9
|
Пән мазмұны
КІРІСПЕ
|
12
12
|
І модуль
ЕРТЕ ЖӘНЕ ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚазаҚстан
|
12
|
1.1 Ежелгі Қазақстан. Адамдардың алғашқы қауымдастығы. Тұрмыс-тіршілігі (б.з.б. 2,5 млн. -12 м.ж. – VІ ғ. дейін).
|
12
|
1.2 Қазақ халқының этногенезі. Орта ғасырлардағы Қазақстан. (VІ-ХV ғғ.)
ІІ МОДУЛЬ
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ. ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІНІҢ ГЕОСАЯСИ ЖАҒДАЙЫ
2.1. Қазақ хандығы: құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. Әлеуметтік тарихы (ХV ғ. ортасы - ХVІІІ ғ. басына дейін)
2.2 Отарлық кезеңдегі Қазақстан (ХVІІІ ғ. 30-40 жж.– ХІХ ғ. 60 ж.)
2.3 ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан. Тұрғындардың көпұлтты құрамының қалыптасуы
|
13
14
14
15
17
|
ІІІ МОДУЛЬ
ЖАҢА ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ҚазаҚстан
|
18
|
3.1 1917 жылғы Ресейдегі революциялар. Жаңа заманның басталуы. Кеңестік кезең (ақпан-қазан 1917 ж.– тамыз 1991 ж.)
|
18
|
3.2 Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Ел тарихындағы қазіргі кезең
(желтоқсан 1991 ж. – бүгінге дейін)
|
22
|
|
|
Семинар ТАҚЫРЫПТАРЫ МЕН СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫС ТАПСЫРМАЛАРЫ
|
26
|
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
|
29
|
|
|
|
АЛҒЫ СӨЗ
1. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті Мемлекет тарихы институтының авторлық ұжымы жасаған және енгізген.
Профессор, т.ғ.д Б.Ғ. Аяғанның жалпы редакциясымен
Авторлық ұжым:
тарих ғылымдарының докторы, профессор Бүркітбай Ғелманұлы Аяған;
тарих ғылымдарының докторы, доцент Жанна Үркінбайқызы Қыдыралина;
тарих ғылымдарының кандидаты, доцент Күлпаш Мырзамұратқызы Ілиясова. 2. Баспаға ҚР БҒМ ҒК Мемлекет тарихы институтының Ғылыми Кеңесі ұсынған. 2013 жыл, 6 наурыз. № 2 хаттама.
Рецензенттер:
тарих ғылымдарының докторы, профессор З.Е. Қабылдинов (Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Астана қ.)
тарих ғылымдарының докторы, профессор О.Х. Мұхатова (әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Алматы қ.).
3. Типтік оқу бағдарламасы жоғары оқу орындарының тарихшы емес бакалавриат мамандықтарының студенттеріне арналған Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес жасалды.
ТҮСІНІК ХАТ
Курстың мәні. Адамзаттың кез келген саналы бөлігі өз елінің тарихын білуге ұмтылады, бұл табиғи құбылыс. Қазіргі кезде қоғамдық даму заңдылықтарын білу, жалпы қоғамның бірігуі, тарихи сананы жаңғырту міндеттерін іске асыруда «Қазақстан тарихы» пәнінің алатын орны ерекше. Бұл білімгерлердің де, тәлімгерлердің де жауапкершілігін арттырады. Қазақстан Республикасының Президенті – Ұлт Көшбасшысы Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан – 2050» Стратегиясында ХХІ ғасырдың он жаһандық сын-қатерінің ішінде уақыттың тарихи жеделдеуі мен өркениетіміз құндылықтарының дағдарысын атап көрсетті. Сонымен бірге білім мен кәсіби дағдылар, мемлекеттілікті нығайту, жаңа қазақстандық патриотизм және ұлттық тарихи сананы қалыптастыру сияқты басым бағыттар анықталды.
Курс мазмұнының ерекшелігі. Бұл курс орта мектептерде алынған білімнің логикалық жалғасы және жоғары оқу орындарының барлық мамандықтарында оқытылады. Сондай-ақ, басқа да міндетті пәндермен қатар студенттердің негізгі білімін толықтыруға мүмкіндік береді. Курстың мазмұнында жалпыға міндетті орта мектептерде оқытылған материалдардың қайталанбауы ескерілді. Қазақстан тарихының тақырыптары жаңа көзқарастар мен ғылыми ұстанымдағы отандық және шетелдік тарих мектептерінің жетістіктеріне, жоғары деңгейдегі теориялық-методологиялық тұжырымдарға негізделді.
Авторлық ұжым типтік бағдарламаның құрылымын жасау барысында Қазақстан аумағындағы мемлекеттілік эволюциясы мен мемлекет құраушы ұлттың – қазақтың шығу тегіне негізделген тұжырымдамалық ұстанымдарды басшылыққа алды.
Қазіргі кезде Қазақстан тарихын жоғары оқу орындарындағы білім беру үдерісінде тәуелсіздік кезеңімен сабақтастықта оқыту міндеті тұр және бұл мәселенің өзектілігі өте зор.
Курстың мазмұны тәуелсіздіктің алғашқы кезеңіндегі Қазақстанның күрделі проблемалары мен оларды шешу жолындағы қиындықтар мен жетістіктерге құрылған. Бұл курстың методологиялық негізін отандық ғалымдардың мемлекеттілікті нығайту міндеттерінен туындайтын Қазақстан тарихының қазіргі проблемалары туралы еңбектері құрайды. Атап айтқанда, жаңа қазақстандық патриотизм, жастарды жауапкершілікке тәрбиелеу, азаматтардың жасампаздық белсенділігі және т.б.
Бағдарламада қазіргі заман тарихы КСРО-ның ыдырауынан бастап, посткеңестік кеңістіктегі өзгерістер, егемендік, тәуелсіздік Қазақстанның қалыптасуы мен нығаюы, экономикалық, саяси жүйенің дамуы, шекараның анықталуы, халықаралық қатынастарды реттеу, халықаралық қауымдастыққа ену мәселелері қамтылған. Бұл пәнді оқыту елдің тарихи санасын қалыптастыру және оның саяси тармағын құрайтын мемлекеттілік идеясына бағытталуы керек.
Қазіргі тарих ғылымындағы пәнаралық ұстанымдардың талаптары сапалық жағынан өзгерді, яғни антропология, саясаттану, әлеуметтану, мәдениеттану сияқты қоғамдық ғылымдардың методологиялық негіздері айналымға енгізілді.
Қазақстан Президентінің бағдарламалық еңбектерінде «Қазақстан тарихы» пәнінің тарихи сананы қалыптастырудағы рөліне баса назар аударылды.
2013 жылы 24 сәуірде өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХ сессиясы кезінде сөйлеген сөзінде Мемлекет басшысы: «Қазақстандықтардың тарихи сана-сезімі топтасуға, өзінің өткеніне, қазіргісіне және болашағына патриоттық қарым-қатынас қалыптастыруға жұмыс істеуі тиіс. Біздің тарихты тануымыз тұтас, оң сипатта болуға, қоғамды бөлініске салмай, біріктіруге тиіс. Ұлттық рухты қажетті биіктікке көтеру үшін біздің шынайы тарихымыздың, мәдениетіміздің, дініміздің қандай екенін айқын сезінуіміз қажет. Қазақтардың ұлттық тарихы, олардың этногенезі мыңдаған жылдарға созылған бірегей ажырамайтын үдеріс ретінде қарастырылуы тиіс. Осы тұрғыда қазіргі заманғы Қазақстан ұлы дала өркениетінің ежелден келе жатқан шешуші мұрагерлерінің бірі ретінде заңды түрде көрініс табатынын» атап көрсетті. Сондай-ақ «Қазақстан ешқашан оқшауланған емес. Сондықтан да тарихта, оқу пәніндегідей, қазақтар мен өзге халықтардың мәдени және экономикалық қарым-қатынастар үдерісі, түрлі этностардың ел тарихына үлесі лайықты танылуы тиістігі» назардан тыс қалмады.
Бұл бағдарламаның басқа бағдарламалардан айырмашылығы, мұнда тұңғыш рет еліміздің сапалы жаңа тарихи беттерін құрайтын Қазақстанның қазіргі даму кезеңі дербес қарастырылады. Тарих үшін «қас қағым сәтте» қалыптасқан жас мемлекетіміздің өткен тарихы, өзінің мәні мен ауқымы жағынан «жүз жылға татиды». Алғашқы онжылдықтар тарихы «сындарлы он жыл» және «бейбітшілік пен жасампаздық» жылдары деп аталады. Сындарлы онжылдықта «ұлттық экономикамыз бен мемлекетіміз қалыптасты», одан кейінгі онжылдықта «еліміз өсу, тұрақтану сатысына көтерілді», ал «үшінші, төртінші онжылдықтар біздің еліміз үшін болашаққа қарай тарихи секірісті жылдар болуы тиіс». Елімізде басталған реформалардың жетістіктері мен қоғам дамуының тұрақтылығын сақтауға Президенттің «алдымен – экономика, сосын саясат» қағидасы ықпал етті. Соған сәйкес тәуелсіздік кезеңінде, алдымен елдің әлеуметтік-экономикалық ахуалы, содан кейін саяси жағдайы қарастырылады.
Бағдарлама мазмұнындағы тарихи кезеңдердің толық көрінісі мемлекет тарихындағы оқиғалар мен үрдістерді көрсетумен шектелмейді, онда тарихты жасаушы халықтың күнделікті өміріне де назар аударылады.
Авторлық ұжым заман талабына сәйкес Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын жаңаша кезеңдерге бөліп қарастырады. Қазақстанның жаңа заман тарихы 1917 жылғы монархияның күйреуі және Қазақ автономиясының жариялануынан басталып, 1991 жылғы КСРО-ның ыдырауына дейінгі аралықты қамтиды (1917-1991 жж.). Ал Қазақстанның қазіргі заман тарихы елімізде кең ауқымды экономикалық және саяси реформалар іске асырылып, тәуелсіз мемлекетіміздің іргесі қаланған 1991 жылдан бүгінге дейінгі аралықты қамтиды (1991 ж.-бүгінге дейін).
Авторлар типтік бағдарламаның мазмұнын өзгеріссіз сол қалпында қалдыруды мақсат етпейді және оны оқу процесінде пайдалану таңдау еркіндігіне беріледі. Сондай-ақ, типтік бағдарламаның негізіне алынған қолданыстағы жұмыс бағдарламалары мен силлабустарға, оқу-әдістемелік құралдарына шығармашылық және сыни көзқарас тұрғысынан қарауды жөн санайды.
Қазақстан тарихы пәні қазақ халқының пайда болуы мен қалыптасу тарихын, оның рухани және материалдық мәдениетін, мемлекеттілік түрлерінің дамуын оқытады. Сонымен бірге республика халқының көпэтникалық құрамының қалыптасу үдерісін зерттеу өзекті болып отыр.
Курстың мақсаты - көне дәуірден бүгінге дейінгі Қазақстан тарихының негізгі оқиғаларын жаңа теориялық-методологиялық ұстанымдар тұрғысынан кешенді зерделеу және егеменді мемлекетіміздің әлемде алатын орны мен рөлі, елдің ішкі, сыртқы саясаты туралы студенттердің жан-жақты көзқарастарын қалыптастыру болып табылады.
Курстың міндеттері:
қазақ этногенезі мен қазақ ұлтының қалыптасу кезеңдерін қарастыру және қазақ мемлекеттілігі, көрші халықтармен байланыс, мемлекетаралық қатынастар, ұлт-азаттық қозғалыстар сияқты маңызды мәселелерді зерделеу;
көшпелі өркениет жүйесі мен жалпытүркілік қауымдастықтағы қазақ халқының рөлі мен орнын көрсету;
көшпелілердің рухани әлемінің эволюциясын және олардың еуразиялық кеңістіктегі әлемдік өркениетке қосқан үлесін көрсету;
қазақ этносының қалыптасуы мен даму кезеңдерін, ұзақ мерзімді саяси жүйесін игеру, шаруашылығы мен салт-дәстүрін, тұрмысы мен мәдениетін көрсету;
Қазақстан жеріндегі мемлекеттік құрылымдардың даму ерекшеліктерін талдау;
қазақ халқының отарлық кезеңдегі тарихын және оның даму ерекшеліктерін көрсету;
кеңестік кезеңдегі Қазақстан тарихының әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын анықтау;
Қазақстан тәуелсіздігі және оның тарихи алғышарттарын көрсету;
Қазақстан халқының көпұлтты құрамының қалыптасу үдерісі мен күштеп көшірілген халықтардың тағдырын ашып көрсету;
егеменді мемлекетімізді қалыптастыру мен нығайтудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Ұлт Көшбасшысы Н.Ә. Назарбаевтың тарихи рөлін көрсету;
тәуелсіздік жылдарындағы саяси, экономикалық және әлеуметтік-мәдени реформалардың іске асырылуы мен кезеңдерін талдау, шекараның бекітілуін көрсету; астананы ауыстыру және Астана қаласының құрылысы мәселелерін қарастыру;
халықаралық қатынастардың субьектісі ретінде мемлекеттердің аймақтық және әлемдік қауымдастыққа кіру үдерістерін көрсету;
студенттердің азаматтық ұстанымын қалыптастыру, оларды халықаралық қатынастар мен мемлекеттің ішкі өміріндегі оқиғаларға бейімдеу.
Пәнді оқу барысында студент мынадай ұғымдар мен түйін сөздерді білуі тиіс:
адамның пайда болуы туралы жаңа теориялар мен көзқарастар, тас ғасыры, ежелгі тұрғындар, қола дәуірі, тайпалық одақ, темір ғасыры, ерте мемлекеттік бірлестіктер, сақтар, ғұндар (хундар), үйсіндер, этногенез, ортағасыр, түріктер, монғолдар, қазақтар, мемлекеттілік бастаулары, мемлекет, қаған, орда, ұлыс, әлеуметтік қатынастар, әлеуметтік топтар, рухани өмірі, мәдениеті, жүз, хан, билер, хандық кеңес, батырлар, жыраулар институты, Дешті қыпшақ, Жошы ұлысы, шаруашылығы, әлеуметтік топтар, мәдениеті мен рухани өмірі, Алтын Орда, Ақ Орда, Көк Орда, Моғолстан, Ноғай Ордасы, Әбілхайыр хандығы.
Түйін сөздерді білдіретін ұғымдар:
отаршылдық, Ресейге қосылу, қоныстандыру саясаты, революция, бірінші дүние жүзілік соғыс, азамат соғысы, кеңестік кезең, тоталитаризм, екінші дүние жүзілік соғыс, Ұлы Отан соғысы, әміршіл-әкімшілік жүйе, тың игеру.
ХХ ғасырдың 90 – жылдарынан бастап саяси сөздік пен жалпы қолданыс аясына енген ұғымдар:
егемендік, Қазақстан халқы, мемлекеттік тәуелсіздік, саяси билік, президенттік институт, парламентаризм, стратегия, саяси жүйе, азаматтық қоғам, өмір сүру деңгейі, өмір сүру сапасы, адам бостандығы мен құқықтары, әлеуметтік жайлылықты (комфорт) сезіну, халық пен билік, ұлттық идея, қоғамның бірігуі, ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі, төзімділік, ұлт капиталы, мемлекеттік қызмет, меритократия, нарықтық қатынастар, нарықтық экономика, теңге, экономикалық реформа, мемлекет иелігіне алу және жекешелендіру, кластер, инновация, био – нанотехнология, жасыл экономика, трансформация, әлеуметтік саясат, этнодемографиялық үдерістер, көші-қон, мемлекеттік рәміздер, ішкі және сыртқы саясат, геосаясат, мемлекеттік шекара, еуразиялық доктрина, аймақтық және халықаралық интеграция мен қауіпсіздік, өркениет, жаһандану.
Пәнді оқу барысында студент білімділік, икемділік, дағдыларды игеруі керек:
Қазақстан жеріндегі негізгі тарихи оқиғалар мен үдерістерді, маңызды фактілер мен қоғамның даму бағыттарын білу;
туған елдің дәстүрлі мәдениетіне қатысты дүниетанымдық құндылықтар мен қағидаларды түсіну;
дерек көздері және оларды пайдалану;
Отан тарихының өзекті мәселелері бойынша курстық жұмыстар жазу, рефераттар мен хабарламалар, ғылыми баяндамалар дайындау;
проблемалық тақырыптар бойынша талқылаулар өткізу.
«Қазақстан тарихы» жалпыгуманитарлық пәндер циклы бойынша міндетті пән болып табылады, бірінші курста 3 кредит көлемінде (135 сағат) оқытылады және мемлекеттік емтихан тапсырумен аяқталады.
КУРСТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
№
|
Модуль, бөлім, тақырып атауы
|
Тақырып 1
|
КІРІСПЕ. Курстың мақсаты мен міндеттері
|
Тақырып 2
|
І МОДУЛЬ
ЕРТЕ ЖӘНЕ ОРТА ҒАСЫРЛАРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
1.1 Ежелгі Қазақстан. Адамдардың алғашқы қауымдастығы. Тұрмыс-тіршілігі (б.з.б. 2,5 млн. -12 м.ж. – VІ ғ. дейін).
|
Тақырып 3
|
Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер. Саяси билік және әлеуметтік қатынастар. Мәдениеті, жазуы. Аймақтағы ислам
|
Тақырып 4
|
1.2 Қазақ халқының этногенезі. Орта ғасырлардағы Қазақстан. (VІ- ХV ғғ.).
VІ-ІХ ғасырлардағы ерте ортағасырлық мемлекеттер. Түрік қағанаты: құрылуы мен күйреуі
|
Тақырып 5
|
ІХ- ХV ғасырлардағы дамыған ортағасырлық мемлекеттер. Алтын Орда, Ақ Орда, Моғолстан, Ноғай Ордасы
|
Тақырып 6
|
ІІ МОДУЛЬ
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ. ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІНІҢ ГЕОСАЯСИ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Қазақ хандығы: құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. Әлеуметтік тарихы
(XV ғ. ортасы –ХVIII ғ. басына дейін). Көшпелі мемлекеттердің құлдырауы
|
Тақырып 7-8
|
2.2.Отарлық кезеңдегі Қазақстан (ХVІІІ ғ. 30-40 жж. -ХІХ ғ. 60 ж.)
Қазақстанның Ресейге қосылу кезеңдері. Әскери бекіністердің салынуы
ХVІІІ ғ. басы мен 1847 жылға дейінгі Қазақ мемлекеті
ХVІІІ ғ. ортасы - ХІХ ғ. 60 жылдарындағы Қазақ қоғамы
|
Тақырып 9
|
Ресей империясы құрамындағы Қазақстан (ХІХ ғ. 60-70 жж.- ХХ ғ. басы). Өлкенің экономикасы мен мәдениеті. Қалалар құрылысы
|
Тақырып 10
|
2.3 ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан. Тұрғындардың көпұлтты құрамының қалыптасуы. Қазақстаныың әлеуметтік-экономикалық дамуы.
Көпұлтты Қазақстанның қалыптасуы
|
Тақырып 11
|
ІІІ МОДУЛЬ
ЖАҢА ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
3.1 1917 жылғы Ресейдегі революциялар. Жаңа заманның басталуы. Кеңестік кезең (ақпан-қазан 1917 ж. – тамыз 1991 ж.).
1917 жылғы ақпан революциясы және Қазақстан. Алаш қозғалысы.
Қазан төңкерісі және кеңестік биліктің орнауы. Әміршіл-әкімшіл жүйенің қалыптасуы. Индустрияландыру және ауыл шаруашылығын ұжымдастыру
|
Тақырып 12
|
Екінші дүние жүзілік және Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан. Соғыстан кейінгі даму. Жүйені жұмсарту әрекеттері. Тың және тыңайған жерлерді игеру
|
Тақырып 13
|
Қайта құру жылдарындағы Қазақстан (1985-1991 жж.). Дағдарыстың күшеюі және әміршіл-әкімшіл жүйенің күйреуі. КСРО-ның ыдырауы
|
Тақырып 14
|
3.2 Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Ел тарихындағы қазіргі кезең
(желтоқсан 1991 ж. – бүгінге дейін).
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялау. Қазақстан тарихындағы «қазіргі кезең» ұғымы. Мемлекеттік құрылыс.
Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту.
|
Тақырып 15
|
Саяси жаңғырту. Сыртқы саясат. Қазақстан - халықаралық қатынастар жүйесінде. Білім беру жүйесі, спорт және мәдениет
|
ПӘН МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ. «Қазақстан тарихы» пәні және оның әлеуметтік-гуманитарлық ғылым саласындағы орны мен рөлі. Курстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан тарихын оқытудың тұжырымдамалық ұстанымдары. Қазақстан тарихын зерттеудің деректік негіздері және ерекшелігі. Қазақстан тарихын дәуірлеу. Қазақстан тарихын оқытудың пәнаралық және өркениеттік факторлары. Мемлекет тарихы және оның даму кезеңдері. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басындағы әлемдік тарихи үдеріс. ХХІ ғасырдың жаһандық сын-тегеуріндері. Жаһандану және Қазақстан.
І МОДУЛЬ
ЕРТЕ ЖӘНЕ ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
1.1 ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН. АДАМДАРДЫҢ АЛҒАШҚЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ. ТҰРМЫС-ТІРШІЛІГІ
(б.з.б. 2,5 млн-12 м.ж. – VІ ғ. дейін)
Ежелгі Қазақстан. Қоршаған орта. Палеонтология. Ежелгі гоминидтер. Жаратылыс туралы теологиялық және материалистік дүниетаным. Жаңа философия.
Палеолит. Ерте палеолит. Кейінгі палеолит. Мезолит. Неолит. Энеолит.
Қола дәуірі. Алғашқы тайпалар. Антропологиялық сипаттамасы. Таралу аймақтары: Орталық Қазақстан, Солтүстік, Батыс, Шығыс, Оңтүстік Қазақстан және Жетісу. Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары. Андрон мәдениеті, Беғазы – Дандыбай мәдениеті.
Ерте темір дәуірі. Б.з.б. VІІ - ІV ғғ. тайпалар және олардың қоныстануы. Алтай өңірі, Сыр өңірі, Сарыарқа, Батыс Қазақстан, Жетісу. Әлеуметтік құрылымы. Діни наным-сенімдер.
Алғашқы мемлекеттік бірлестіктер. Сақтар: қоныстануы, шаруашылығы, тұрмысы, қоғамдық құрылысы. Мәдениеті мен өнері. Арал-Каспий даласындағы тайпалар. Скифтер. Савромат-сармат мәдениеті, шаруашылығы.
Халықтардың «Ұлы қоныс аударуы». Ғұндар. Саяси тарихы, қоғамдық құрылысы. Ғұндардың Батысқа жорығы. Аттила және оның империясы. Ғұндар мемлекетінің күйреуі.
Үйсіндер. Антропологиялық сипаттамасы. Этникалық және саяси тарихы. Шаруашылығы, әлеуметтік-экономикалық қатынастары. Материалдық мәдениеті. Қоныстары.
Қаңлылар. Саяси тарихы. Шаруашылығы, қолөнері, сауда. Археологиялық ескерткіштер. Көшпелілер мәдениеті. Көшпенділердің әлемдік өркениеттегі үлесі туралы жаңа тұжырымдар.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/jospar-neresteni-imil-ereketteri-neresteni-zejinni-damui-neres.html | Жоспар: Нәрестенің қимыл-әрекеттері Нәрестенің зейіннің дамуы Нәресте есі Нәрестенің эмоциялық сезімі Нәрестенің қимыл-әрекеттері | Нәрестелік кезеңдегі бала психикасының даму ерекшеліктері
Жоспар: 1. Нәрестенің қимыл-әрекеттері
2. Нәрестенің зейіннің дамуы
3. Нәресте есі
4. Нәрестенің эмоциялық сезімі
Нәрестенің қимыл-әрекеттері.Бала қимылы өте күрделі. Осы кезеңде қол қимылдарының дамуы аса маңызды. Белгілі бір затқа бағытталған нәресте қолының қимылдары шамамен өмірінің төртінші айында қалыптаса бастайды. 5-6 айында бала затты тез ұстап алады, бұл көру қабілеті мен қозғалыс әрекеттерін күрделі түрде үйлестіруді қажет етеді. Осы сәттің әрі қарай дамуы үшін маңызы зор: ұстау - баланың алғашқы мақсатқа бағытталған әрекеті, заттармен әр түрлі әрекет жасауды меңгеруінің негізі болып табылады. Екінші жарты жылдықта қол қимылдарына байланысты әрекеттер қарқынды түрде дамиды. Бала ұстап алған затын сілкілейді, тарсылдатады, лақтырып қайта алады, тістейді, қолдан-қолға ауыстырады және Жан Пиаже айналма реакция деп атаған бірыңғай қайталанушы әрекеттер тізбегі дамиды. 7 айдан кейін «өзара сәйкес» әрекеттер кездеседі: бала үлкен заттарға кішкентай заттарды салады, қораптарды ашып, жабатын болады. 10 айдан кейін алғашқы жүйелі әрекеттер, яғни үлкендердің әрекеттеріне еліктей отырып, заттарды қажеттілігіне байланысты дұрыс қолдану әрекеттері қалыптаса бастайды. Бала машинасын сүйрейді, барабанды соғады, аузына суы бар ыдысты жақындатады. Қызығы, бұл жүйелі әрекеттер әлі заттық әрекетке айнала алмайды. Бұл үлкен адамның балаға көрсеткен обьектілерімен байланысты, мысалы, қуыршақты қалай тербету керектігі, т.б. Басқа заттарға әрекет жасау бұл кезеңде әлі байқалмайды. Сондықтан бала бастапқы кезде өзі анасымен бірге ойнаған қуыршақты тербетеді, ал оған ұқсас басқа ойыншықтармен мұндай қимыл әрекет жасай алмайды. Соған қарамастан жыл соңында бала адамзаттың заттар әлемін тани бастайды және оларды дұрыс қолдануды игере бастайды. Әрекеттердің әр түрлілігі оны қоршаған объектілердің жаңа қырларын ашуға мүмкіндік береді. Қоршаған ортаға бейімделгенде ол «мынау не?» деп қана қоймай, «мұнымен не істеуге болады?» деген қызығушылықтар таныта бастайды. Қабылдау және әрекет нәрестелік кезеңдегі көрнекі амалдық ойлаудың алғашқы негізін қалаушы баспалдақ. 1 жылдың ішінде бала шеше алатын танымдық әрекеттер, бастапқыда қабылдау, содан соң белсенді әрекет күрделене түседі. Жетістіктерге жету үшін бала көру және қателесу әдісімен әрекет етеді. Айтар болсақ, жастық астына қойылған ойыншықты іздеу кезінде, ол алдымен көзіне түскен жастықтың барлығын аудара бастайды. Бірінші жылының соңында бала күрделі ойын әрекетіне ене бастайды. Бұл кейбір психологтарға шартты түрде болса нәрестелік кезеңде зат туралы ұғымның қалыптаса бастағандығы туралы ұғымның қалыптаса бастағандығы жөнінде айтуларына мүмкіндік береді. Нәрестенің зейіннің дамуы Бала туғаннан бастап бірден зейіні реакциядан көрінеді. Ол әсіресе бірден шыққан дабысқа, тым ашық түстен қашады. 1 айлық балада «бұл не?» рефлексі пайда болады. Егер бұндай рефлекс жануарларда болса, тек биологиялық функция түрінде болады. Бұл рефлекс балаға мәнді бөлуге, оны тануға, онымен қарым-қатынаста болуға мүмкіндік береді. Қарапайым зейінге бала өзінің анализаторларын тоқтатып қабылдай алады. Нәресте 2-3 аптадан кейін орташа дыбыс пен қатты дыбысты, қозғалысты байқайды. Нәресте туғанда әрине оған айтқанды түсінеді, тыңдайды. Нәресте бір айдың аяғында жай емес заттарға көңіл аударады. Нәресте 2-3 айдан кейін анасының белгілерін байқап, онымен қатынаста бола бастайды. Зейіннің дамуы затты ұғып, түсінуге мүмкіндік береді. Нәрестеге 6 ай болғанда тітіркену «бұл не?» «онымен не істеуге болады?» ауысады. Енді бала тек затты емес, оның сынын, оның әсерін реттейді және ол бір уақытта кей затқа зейінін шоғырландырады. Мысалы: шарды қорабқа салады, бір шарды екінші шарға ауыстырады.
Нәрестелік зейінге дамушы ерекшеліктерін көрсетеміз. Алғашында тұрақтылық тітіркендіргіш ретінде көрінеді. Тұрақтылық жан-жақтағы қоршаған ортаға өзіндік эмоциясын қамтамасыз етеді, іс-әрекеттерден ерекшеліктерді, сонымен қатар ісәрекетте өзіндік назардың қалыптасуына, төзімінің, іс-әрекеттің, қимыл формасының туындауына негізделеді. Ерте балалық шақтағы зейін дамуы сөздерді ұғуға байланысты болады. Өзіндік әрекет баланың айналасындағыларға назар аударудан көрінеді, енді бала объектіні таңдап денені басқара бастайды. Бала бір сөз, сөздер айтуға талпына бастайды. Бала өзіне таныс құбылыстарды немесе пәндерді: (сөздерді) «допты әкел, қасықты ал» айта бастайды. Бала қысқа әңгімені аяғына дейін тыңдайды, оған ол әсер етеді. Бала өсе келе сөздің мән мағынасына назар аударады. Енді бала қысқа өлеңді, ертегіні, әнді тыңдап, оған зейін аударады. Олар мәнерлі сөзді, ым-ишараны үлкендердің айтқан әңгімелерінен байқайды. Басқарылған зейін қарапайым сөзді қабылдаудан көрінеді. Үлкендер оларды басқаруы мүмкін. Зейін сөзді орындау әрекетінен байқалады. Бала 8-10 мин. қызықты әрекетті орындайды. Ол қиын әрекетті зерттеуге зейінін бөледі. Егер үлкендердің сөзін естімей қалса, кейде жұмысты орындамайды. Ерте балалық шақтағы зейіннің дамуының ерекшелігін бөлеміз: - бала тұрақталған пән іс-әрекеттің айналымдағы ұлғаюы.
- үлкендердің қиын емес құрылымдарын тұрақтылық арқылы орындау.
- сөйлемде және сөйлегенде дұрыс жеткізе білу.
- сөздіктің ықпалымен өзінің көңілін зейінінің дамуын реттейді
- Баланың зейіні әлсіз тұрақталған, кейбір жағдайда қиындықтар бақылағанда тұрақсыз, бірақ оның көлемі көп емес. |
http://engime.org/arifmetika-peremennie.html?page=3 | Цикл for - Арифметика Переменные | Очень часто возникает необходимость выполнить одну и ту же последовательность действий несколько раз: например, для вычисления выражения an необходимо выполнить умножение на величину a n-1 раз. Для этого используются циклы. В данном листочке речь пойдет о цикле for.
Рассмотрим задачу вычисления суммы всех натуральных чисел от 1 до n. Для этого заведем переменную s, и к ней будем прибавлять значение переменной i, где i будет принимать все значения от 1 до n. На языке C++ это можно сделать при помощи цикла for следующим образом:
int n, s=0, i;
cin>>n;
for (i=1; i<=n; ++i)
{
s=s+i;
}
cout<
В этом примере последовательность инструкций в блоке, то есть инструкция s=s+i будет выполнена многократно для всех значений переменной i от 1 до n, то есть в результате переменная s будет равна сумме всех натуральных чисел от 1 до n.
При использовании цикла for необходимо задать три параметра (в круглых скобках через точку с запятой).
Первый параметр – начальное значение переменной, задается в виде присваивания переменной значения, в нашем случае – i=1.
Второй параметр – конечное значение переменной, задается в виде условия на значение переменной. Цикл будет исполняться, пока условие истинно, в нашем случае условие i<=nозначает, что переменная i будет принимать значения до n включительно.
Третий параметр – шаг изменения переменной. Запись ++i означает, что переменная i будет увеличиваться на 1 с каждым новым исполнением цикла, запись --i – уменьшаться.
В нашем примере мы могли бы сделать цикл, в котором переменная i принимала бы все значения от n до 1, уменьшаясь при этом: for(i=n; i>0; --i).
Если хочется, чтобы значение переменной в цикле менялось не на 1, а на большую величину, то это можно сделать, например, так: i=i+2.
Упражнения
(A) По данному натуральному n вычислите сумму 12+22+...+n2.
(B) По данному натуральном n вычислите сумму 13+23+...+n3.
(C) По данному натуральном n вычислите сумму 1×2+2×3+...+(n-1)×n.
(D) По данным числам a и b выведите на экран все четные числа от a до b включительно. Например, при вводе 1 и 10 программа должна вывести 2 4 6 8 10.
(E) По данному числу n вычислите значение n!.
(F) По данным натуральным n и k вычислите значение Cnk=n!/(k!(n-k)!) (число сочетаний из n элементов по k).
(G) По данному действительному числу a и натуральному n вычислите величину an. Программа считывает значение a и n и выводит an.
(H) По данному натуральному n вычислите сумму 1+(1+2)+(1+2+3)+...+(1+2+...+n).
(I) По данному числу n вычислите сумму 1+1/22+1/32+...+1/n2. Как вы думаете, к чему приближается эта сумма с увеличением n?
(J) По данному числу n вычислите сумму 4(1-1/3+1/5-1/7+...+(-1)n/(2n+1)). Как вы думаете, к чему будет приближаться эта сумма с увеличением n?
(K) По данному действительному числу a и натуральному n вычислите сумму 1+a+a2+...+an не используя формулу суммы геометрической прогрессии. Время работы программы должно быть пропорционально n. Затем решите эту задачу по формуле суммы геометрической прогрессии и сдайте ее в тестирующую систему.
(L) Дано 10 целых чисел. Вычислите их сумму. Например, при вводе чисел 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 программа должна вывести 55.
(M) Дано несколько чисел. Вычислите их сумму.
Сначала вводится количество чисел N. Затем вводится N целых чисел, программа должна вывести их сумму.
Например, при вводе 3 1 20 300 программа должна вывести 321.
(без тестирующей системы) Найдите все двузначные числа, которые равны удвоенному произведению своих цифр. Указание: организуйте цикл, в котором переменная iпринимает значения от 10 до 99, проверьте, равна ли i удвоенному произведению своих цифр.
(без тестирующей системы) Квадрат трехзначного числа оканчивается тремя цифрами, равными этому числу. Найдите все такие числа.
Цикл while
В языке C++ существует три вида циклов: цикл while c предусловием, цикл while с постусловием, цикл for.
Цикл while ("пока") с предусловием
Цикл while с предусловием позволяет выполнить одну и ту же последовательность действий пока проверяемое условие истинно. При этом условие записывается до тела цикла и проверяется до выполнения тела цикла.
При выполнении цикла while сначала проверяется условие. Если оно ложно, то цикл не выполняется и управление передается на следующую иячнструкцию после тела цикла while. Если условие истинно, то выполняется инструкция, после чего условие проверяется снова и снова выполняется инструкция. Так продолжается до тех пор, пока условие будет истинно. Как только условие станет ложно, работа цикла завершится и управление передастся следующей инструкции после цикла.
Синтаксис цикла while ("пока") c предусловием такой:
while (условие)
{
блок инструкций
}
Следующий фрагмент программы напечатает на экран квадраты всех целых чисел от 1 до 10:
int i=1;
while (i<=10)
{
cout< ++i;
}
В этом примере переменная i внутри цикла изменяется от 1 до 10. Такая переменная, значение которой меняется с каждым новым проходом цикла, называется счетчиком. Заметим, что после выполнения этого фрагмента значение переменной i будет равно 11, поскольку именно при i==11 условие i<=10 впервые перестанет выполняться.
В следующем примере цикл используется для того, чтобы найти количество знаков в десятичной записи целочисленной переменной i.
int Ndigits=0;
while(n!=0)
{
Ndigits=Ndigits+1;
n=n/10;
}
Внутри цикла значение переменной n уменьшается в 10 раз до тех пор, пока она не станет равна 0. Уменьшение целочисленной переменной в 10 раз (с использованием целочисленного деления) эквивалентно отбрасыванию последней цифры этой переменной.
Цикл while ("пока") с постусловием
Цикл "пока" с постусловием отличается от цикла с предусловием тем, что сначала выполняется блок цикла, а потом проверяется условие. Если условие истинно, то цикл будет выполнен еще раз, и так до тех пор, пока условие будет истинно. Синтаксис цикла с постусловием такой (обратите внимание на обязательную точку с запятой после условия):
do
{
Блок инструкций
}
while (условие);
Поскольку условие проверяется после выполнения тела цикла, то блок цикла с постусловием всегда будет выполнен хотя бы один раз, независимо от истинности условия. Это может привести к ошибкам, поэтому использовать цикл while с постусловием следует только тогда, когда это действительно упрощает алгоритм.
Упражнения
Во всех задачах этого листочка основная (содержательная) часть программы должна быть оформлена в виде функции. Функция main должна считывать значения входных данных, вызывать основную функцию, решающую задачу, выводить результат на экран.
(A) Напечатайте все точные квадраты натуральных чисел, не превосходящие данного числа n. (например, при вводе 50 программа должна вывести 1 4 9 16 25 36 49).
(B) Дано натуральное число n. Определите, является ли оно степенью числа 2, и выведите слово YES, если является и слово NO, если не является.
(C) Для данного натурального числа n определите такое наименьшее целое k, что 2k≥n. Например, при вводе числа 7 программа должна вывести 3.
(D YES) В первый день спортсмен пробежал x километров, а затем он каждый день увеличивал пробег на 10% от предыдущего значения. По данному числу y определите номер дня, на который пробег спортсмена составит не менее y километров. Например, при вводе 10 20 программа должна вывести 9. x и y – действительные числа, ответ – целое число.
(E) В первый день спортсмент пробежал x километров, а затем он каждый день увеличивал пробег на 10% от предыдущего значения. По данному числу y определите номер дня, на который суммарный пробег спортсмена составит не менее y километров. Например, при вводе 10 100 программа должна вывести 8.
(F) Дано натуральное число n. Напишите функцию int SumOfDigits (int n), вычисляющую сумму цифр числа n. Выведите сумму цифр числа n.
(G) Дано натуральное число n. Напишите функцию int NumberOfZeroes (int n), определяющую количество нулей среди всех цифр числа n. Выведите результат.
(H) Дано натуральное число n. Напишите функцию int MinDigit (int n) и int MaxDigit (int n), определяющую наименьшую и наибольшую цифры данного числа. Выведите наименьшую и наибольшую цифры данного числа (например, при вводе 179 программа выводит 1 9).
(I) Вводится последовательность целых чисел до тех пор, пока не будет введено число 0. После ввода числа 0 программа должна завершить свою работу и вывести сумму введенных чисел.
(J) По данному натуральному числу n найдите сумму чисел 1+1/1!+1/2!+1/3!+...+1/n!. Количество действий должно быть пропорционально n. Напишите программу, которая считывает значение n и выводит результат в виде действительного числа. К чему будет стремиться эта сумма при росте числа n?
(K) По данному числу n выведите n-e число Фибоначчи. Использовать рекурсию нельзя.
(L) Напишите функцию int reverse(int n), которая переставляет цифры числа в обратном порядке (например, reverse(179)==971). Напишите программу, которая по данному натуральному n печатает его цифры в обратном порядке.
(M) Назовем число палиндромом, если оно не меняется при перестановке его цифр в обратном порядке. Напишите функцию bool IsPalindrome (int n), проверяющую по данному числу n, является ли оно палиндромом. Напишите программу, которая по заданному числу K выводит количество натуральных палиндромов, не превосходящих K. Например, при вводе 1 программа выводит 1, а при вводе 100 программа выводит 18.
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/klass-variant-vichislite-1.html | Класс вариант Вычислите: [1] | |
Класс вариант Вычислите: [1]
|
Дата | 04.04.2022 | өлшемі | 20,58 Kb. | | #137847 |
| Байланысты: ВСРЗ 5 класс математика русс
Входящий срез знаний по математике за 2021-2022 учебный год
5 класс
1 вариант
Вычислите: [1]
78564 + 26012 =
А. 102586 В. 104576 С. 104675 D. 102685
Вычислите: [1]
83640 – 62019 =
А. 21621 В. 20621 С. 21620 D. 20620
Выполните действия: [1]
379 * 8 =
А. 332 B. 3302 C. 3032 D. 3320
Выполните действия: [1]
805 : 5 =
А. 161 B. 116 C. 160 D. 106
Найдите значение выражения, выполнив задания в столбик: [3]
(13047+40128) : 15 – 3045=
Алия задумала некоторое число. Она умножила это число на 8 и прибавила 24. В итоге у нее получилось число 120. Какое число задумала Алия? [4]
Пассажирский поезд проходит 360 км за 3 часа. За какое время он пройдет 480 км, если будет идти с той же скоростью? [4]
Решите уравнение: [5]
450 : х + 66 = 156
Всего 20б.
Входящий срез знаний по математике за 2021-2022 учебный год
5 класс
2 вариант
Вычислите: [1]
62514 + 19831 =
А. 81345 В. 71345 С. 82345 D. 72345
Вычислите: [1]
74605 – 43582 =
А. 31823 В. 31023 С. 31183 D. 31123
Выполните действия: [1]
416 * 7
А. 2912 B. 2872 C. 2972 D. 2812
Выполните действия: [1]
924 : 6 =
А. 167 B. 145 C. 164 D. 154
Найдите значение выражения, выполнив задания в столбик: [3]
(15203 + 39157) : 15 – 3024 =
Нурлан задумал некоторое число. Он поделил это число на 7 и прибавил 14. В итоге у него получилось число 20. Какое число задумал Нурлан? [4]
Автомобиль проехал 650 км за 5 часов. За какое время он пройдет 1040 км, если будет идти с той же скоростью? [4]
Решите уравнение: [5]
720 : х + 75 = 155
Всего 20 б.
Ответы
1 вариант
|
1
|
В
|
1
|
|
2
|
А
|
1
|
|
3
|
С
|
1
|
|
4
|
А
|
1
|
|
5
|
53175
|
1
|
Выполняет действия в скобках
|
3545
|
1
|
Находит частное
|
500
|
1
|
Находит разность
|
6
|
х
|
1
|
Вводит переменную
|
8х + 24=120
|
1
|
Составляет уравнение
|
х = 12
|
1
|
Находит корень уравнения
|
Ответ: 12
|
1
|
Записывает ответ
|
7
|
t1= 3 ч
S1 = 360 км
v1 = v2
S1 = 480 км
t2 = ? ч
|
1
|
Принимаются альтернативные варианты.
|
|
360 : 3=120 км/ч
|
1
|
Если учащийся решил задачу одним выражением, то ставится 2 балла: 480: (360: 3) = 4
|
|
480 : 120 = 4 ч
|
1
|
|
Ответ: за 4 часа или t2 = 4ч или 4ч
|
1
|
|
8
|
450 : х = 156 – 66
|
1
|
Применяет правило нахождения неизвестного слагаемого
|
450 : х = 90
|
1
|
Находит неизвестное слагаемое
|
х = 450 : 90
|
1
|
Применяет правило нахождения делителя
|
х = 5
|
1
|
Находит делитель
|
Ответ: 5
|
1
|
Записывает ответ
|
Ответы
2 вариант
|
1
|
C
|
1
|
|
2
|
B
|
1
|
|
3
|
A
|
1
|
|
4
|
D
|
1
|
|
5
|
54360
|
1
|
Выполняет действия в скобках
|
3624
|
1
|
Находит частное
|
600
|
1
|
Находит разность
|
6
|
х
|
1
|
Вводит переменную
|
х:7 + 14=20
|
1
|
Составляет уравнение
|
х = 42
|
1
|
Находит корень уравнения
|
Ответ: 42
|
1
|
Записывает ответ
|
7
|
t1= 5 ч
S1 = 650 км
v1 = v2
S1 = 1040 км
t2 = ? ч
|
1
|
Принимаются альтернативные варианты.
|
|
650 : 5=130 км/ч
|
1
|
Если учащийся решил задачу одним выражением, то ставится 2 балла: 1040: (650: 5) = 8
|
|
1040 : 130 = 8 ч
|
1
|
|
Ответ: за 8 часов или t2 = 8ч или 8ч
|
1
|
|
8
|
720 : х = 155 – 75
|
1
|
Применяет правило нахождения неизвестного слагаемого
|
720 : х = 80
|
1
|
Находит неизвестное слагаемое
|
х = 720 : 80
|
1
|
Применяет правило нахождения делителя
|
х = 9
|
1
|
Находит делитель
|
Ответ: 9
|
1
|
Записывает ответ
|
Достарыңызбен бөлісу: |
|
| |
http://engime.org/?q=ылмысты | ылмысты - жүктеу | іздеу: ылмысты
©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
Басты бет |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html#ГОДУНОВА_Л.Е._2020г.____Тема:_«Роды»___Алгоритмы_практических_навыков | Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Свердловское отделение медицинского колледжа
ГУ ЛНР «ЛУГАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
ИМЕНИ СВЯТИТЕЛЯ ЛУКИ»
СБОРНИК
АЛГОРИТМОВ ВЫПОЛНЕНИЯ
ПРАКТИЧЕСКИХ НАВЫКОВ
ПО МДК 01.01.09.
Пропедевтика в акушерстве и гинекологии
ПО МДК 02.03.
Оказание акушерско-гинекологической помощи
ПО МДК 03.01.04
Неотложные состояния в акушерстве и гинекологии
( ІІ часть)
Специальность :
№ 31.0201 «Лечебное дело»
Автор:
преподаватель акушерства и
гинекологии высшей категории
ГОДУНОВА Л.Е.
2020г.
Тема: «Роды»
Алгоритмы практических навыков:
воспроизведение биомеханизма родов при переднем и заднем видах затылочного предлежания на фантоме;
подготовка рук перед внутренним акушерским обследованием
подготовка акушерки к приему родов
подготовка набора медицинских инструментов и оборудования для ведения родов
определение раскрытия шейки матки наружными способами
прием родов на фантоме;
подсчет и оценка схваток;
выслушивание сердцебиения плода в родах
проведение первичного туалета новорожденного;
признаки отделения последа;
активное ведение ІІІ периода родов.
осмотр последа на целостность;
оценка кровопотери во время родов;
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/laboratornaya-rabota-1-vvod-vivod-i-tipi-dannih-esengelediev-d.html | Лабораторная работа №1: Ввод, вывод и типы данных Есенгельдиев Д. Н проверила: Мырзашева А. С. Группа: ау-29 | Министерство образования и науки Республики казахстан
Евразийский национальный университет им.Л. Н.Гумилева
Факультет информационных технологий
Кафедры системного анализа и управления
Лабораторная работа № 1: Ввод, вывод и типы данных
Выполнил: Есенгельдиев Д.Н
Проверила: Мырзашева А.С.
Группа: АУ-29
Нурсултан– 2020
Лабораторная работа № 1: Ввод, вывод и типы данных
3. Запустите программу, введя в терминале следующую команду:
python hello-world.py
4. Создайте новую программу lab_01_01.py по следующему шаблону:
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/italiya-respublikasini-konstitciyasini-ifi.html | Италия республикасының конститциясының ҚҰҚЫҒЫ | ИТАЛИЯ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТЦИЯСЫНЫҢ ҚҰҚЫҒЫ.
Италия Конституциясының ерекшеліктерінің бірі - онда преамбуланың болмауы. Конституция кіріспе бөлімнен басталады, онда Италия Республикасының Конститциясының құрылысы туралы жалпы және негізгі ережелер мазмұндалады. Конституцияның 1- бабында Италия еңбекке негізделген демократиялық Республика деген анықтама бар. Аталған баптың 2-бөлігінде егемендік халыққа тиесілі, ол оны Конституцияда белгіленген нысандар мен шекте жүзеге асырады. Конституцияда ішкі және халықаралыққұқық арсындағы барлық қатынастар көрініс тапты. Конституцияның 10-бабының 1-бөлігінде Италия құқықтық тәртіпті жалпы таныған халықаралық құқық нормаларына сәйкес келеді деген ережеге ерекше көңіл бөлуді қажететеді. Аталғанмен 11-бап та байланысты. Оған сәйкес «Италия басқа халықтың бостандығына шеек қою мен халықаралық дауларды шешу тәсілі ретінде соғыстан бас тартады, басқа мемлекеттермен тең негіздерде ұлттар арасындағы тыныштық пен әділеттілікті қамтамасыз ету үшін тәртіпті сақтау мақсатында егемендікті шектеуге келіседі» - делінген. Осы нормаларелдіңЕуропаОдағынакіруүшінқұқықтықнегізболды.
Кіріспе бөлімнен кейін бірінші бөлім келеді, ол «Азаматтардың құқықтары мен міндеттері» деп аталған. Бұл бөлімде 54 бап бар екендігін айту керек. Бірақ осы бөлімді құрайтын төрт бөлімше тек азаматтардың құқықтары мен міндеттеріне арналмаған, сонымен қатар онда азаматтық, этико-әлеуметтік, экономикалық, саяси қатынастар қарастырылған.
Екінші бөлім Республика құрылысын реттейді.Оның құрамына Парламент, Президент; Үкімет, Магистратура, облыстар, провин-циялар, коммуналар, конституциялық кепілдіктер бөлімшелері кіреді.Конституция жалпы 139 баптан тұрады.
Конституция өтпелі және қорытынды ережелермен аяқталады. Өздерінің сипаты бойынша кейбір ережелер акттың негізгі бөлімінде орналасуы тиіс. Мысалы, таратылған фашисттік партияны қандай да болсын нысанда қайта құруғатыйым салу туралы XII-бапнормасы. Италия Республикасының Конституциясын өзгерту тәсіліне байланысты қатаңдарына жатқызылады. 138-бапта айқындалған оны өзгерту процедурасы 2 кезеңнен тұрады.
Конституцияны, басқа конституциялық заңдарды қайтақарау туралы заңдар Парламенттің әр палатасында кем дегенде екі тыңдаудан кейін ғана қабылданады. Тыңдаул арарасындағы мерзім 3 айдан кем болмауы тиіс. Екінші сайлау кезінде ондай заңдар әр палатаның құрамының абсолютті көпшілік даусымен мақұлдану тиіс.
Қазіргі Италия Конституциясы 1948 жылы күшіне енді. Мемлекеттің басшысы - президент. Оны парламенттіңекі палатаның бірлескен мәжілісінде жасырын дауыс беру жолымен 7 жылға сайлайды. Президентке кең өкілдіктер берілген. Ол заңдарды жариялайды, заңдық күші бар декреттер шығарады, парламентті таратып жібере алады, үкімет төрағасын тағайындайды, қарулы күштердің қолбасшысы да, Жоғарғы қорғаныс Кеңесінің төрағасы да сол. Жоғары заңшығарушы органы да – парламент. Ол екі палатадан-депутаттар палатасы және республика сенатынан құралады. Екі палатаға да депутаттар жалпыға бірдей және төте сайлау жолымен сайланады. Ерекше еңбек сіңірген 5 адамды президент өмірлік сенаттыққа тағайындайды, республиканың бұрынғы президенттері де сенат құрамына өмірлік болып кіргізіледі. Екі палатаның да өкілдік мерзімі 5 жыл. 21 жасқа толған барлық азаматтарға сайлау құқығы беріледі. Атқарушы өкімет билігін үкімет - Мин. Кеңес жүргізеді. Үкімет парламент алдында жауапты. Сот жүйесі Жоғарғы кассациялық сот – жоғарғы инстанциялы сот, азаматтық істер, қылмыстық істер жөніндегі соттар және аппеляциялық соттардан құралады. Судьяларды тағайындау және ауыстыруды президент төрағалық ететін магистратураның жоғарғы Кеңесі жүргізеді.
ИТАЛИЯ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СОТ ЖҮЙЕСІ.
Италияның сот құрылымы оның Конституциясымен және 1941 жылғы «Сот құрылымы» туралы Заңмен реттеледі. Италияда конституциялық, жалпы және арнайы юрисдикцияда- жоғарғы соттар қызмет атқарады. Конституциялық юрисдикцияны Конституциялық сот (Cortecostituzionale) атқарады. Конституцияның 134137 баптарына сәйкес, мемлекеттің заңды күші бар актілерінің және заңдардың конституцияға сәйкестігі туралы шағымдары, облыстар арасында, мемлекет және облыстар арасындағы түрлі билік өкілдерінің құзыреті туралы дауларды, Республика Президентіне қарсы бағытталған айыптауларды қарастырады .
Конституциялық сот, республика президентімен, парламентпен тағайындалатын 15 соттан тұрады. Конституциялық соттың судьялары жалпы және әкімшілік соттардың магистраттары, университеттің ординарлық профессорлары және 20 жылдық еңбекө тілі бар қорғаушылар санатынан тағайындалады. Судьялар тоғыз жыл мерзімге тағайындалып, мерзім өткеннен кейін қайтадан тағайындала алады.
Соттардың жалпы юрисдикциясы: қылмыстық, азаматтық болып бөлінеді және олар, жария билік органдары мен жекес убъектілер арасындағы заңдылықты қамтамасыз етеді.
Жалпы юрисдикциядағы сот төрелігін, кәсіби соттар және құрметті судьялар жүргізеді. 1998 жылғадейін Италияның бірінші сатыдағы соттары ретінде кішігірім істермен айналысатын бір судьядан тұратын Претура (Pretura) және үш мүшеден құралған күрделі істерді қарастырумен айналысатын Трибунал (theTribunale) саналған. 1998 жылы Претура таратылып, оның функциялары Трибуналға берілген.1998 жылы азаматтық және қылмыстық істер бойынша бірінші сатыдағы соттар институты құрылған. Осы соттың судьялары емтихан тапсырмайды, кәсіби қызмет көрсеткенімен, Әділет министрліктеріне жұмысқа қабылданбайды және жалақы алмайды. Оларға тек қана, сот мәжілістеріне қатысқаны үшін төлем төленеді. Италияда бітімгершілік судьяларының институты 1991 жылы 21 қарашада № 374 заңменқұрылған.
Бірінші сатыдағы соттар жүйесінің негізгі буынын трибуналдар құрайды. Олардың құзыретіне – барлық азаматтық және қылмыстық даулар кіреді.
Италиядағы ювенальдық соттар (Tribunaleper i minorenni) – бұлазаматтық, қылмыстық және әкімшілік істер бойынша кәмелетке толмаған тұлғаларға қатысты сот функцияларын атқаратын арнайы институт. Олар аппелляциялық соттар негізінде құрылады. Апелляциялық соттар (Cortediappello) екінші сатыны құрайды. Олардың юрисдикциясына шетел соттары және арбитрлері шығарған шешімдерді атқару кіреді.
Италия судьяларын әділет министрлігінің ұсынысы мен Республика Президенті, заң саласында жоғары білім бар, сот магистратурасын бітірген тұлғалардың ішінен тағайындайды. Конкурсты қіріктеуден өткен үміткерлер тағылымдамадан өтуші қызметіне алынады. Италияда судьяларды іріктеуді жетілдіру мақсатында 1997 жылдан бастап бір қатар реформалар жүргізілген.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы, Италия Республикасының сот жүйесінің ерекшеліктерін қарастыра отыра, әкімшілік әділетті ұйымдастыру нысандары, соттан тыс ұйымдарды пайдалану, унитарлық белгісі және сот жүйесінің көптігі, жүйелердің деңгейінің алуандығы, жалпы юрисдикциядағы соттардың құрылымы арқылы ерекшеліктенетінін айқындадық. Сонымен қатар, аталмыш елдің сот жүйесіне тән: конституциялық және әкімшілік соттардың болуы, сот жүйесінің біртұтастығын қамтамасыз етуге бағытталған арнайы органның болуы да тән.
Тұжырымдай келе, Италия Республикасының сот жүйесі – бұл жалпы юрисдикциядағы және мамандандырылған соттардың жиынтығы, олар мақсатты түрде сот төрелігін жүргізеді және іс жүргізу нысаны, басқа да негіздер бойынша ажыратылады, белгілі бір саты жүйесінде қызмет атқарады деп топшылаймыз. Ал судьяларды дайындау ісі, ғасырлар бойынша аса маңыз беріп келе жатқан күрделі сала екендігі көрінеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Еуропалық Одақтың Конституциясы: Коллекция. / Редакцияланған L.A. Оқунова - М .: ИНФРА М - Норма Баспа тобы, 1997. - 804 б.
Слеппер, Г. Ағылшын құқығы жүйесі / Г.Слаппер, Д.Келли. - 8 - Охон: Routledge Cavendish, 2006 - 738 б.
Дэвид Р., Джеффри-Спинози К. Қазіргі заманның негізгі құқықтық жүйелері / Per. fr. В.А. Туманов. - м.ғ.д. қатынас, 1999. - 400 б.
https://articlekz.com/kk/article/17282
https://baribar.kz/student/3818/konstitutsiyalyq-quqyqtynh-institutta/
https://rel.kz/italiyany-sayasi-zh-jesi-turaly-m-limet/
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=6 | Четвертый момент - - Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Четвертый момент - внутренний поворот плечиков и наружный поворот головки плода.
Головка после рождения поворачивается лицом к правому или левому бедру матери в зависимости от позиции. При первой позиции лицо поворачивается к правому бедру матери, при второй - к левому. Наружный поворот головки зависит от внутреннего поворота туловища. Плечики своим поперечным размером вступают в поперечный или слегка косой размер таза. В полости таза начинается поворот плечиков и они переходят в косой размер. На дне таза внутренний поворот плечиков заканчивается, они устанавливаются в прямом размере выхода таза.
Поворот плечиков передается головке, когда они устанавливаются в прямом размере выхода, лицо поворачивается к бедру матери. После рождения плечевого пояса происходит изгнание остальных частей плода.
Все указанные моменты механизма родов можно определить при влагалищном исследовании роженицы.
При достаточном раскрытии зева и особенно после вскрытия (плодного пузыря обычно легко определяются опознавательные пункты: швы и роднички. По расположению сагиттального шва, малого и большого родничков можно судить о механизме родов.
Рис. 1.Биомеханизм родов при переднем виде затылочного предлежания: 1 - первый момент (сгибание головки); 2а - второй момент (начало внутреннего поворота головки); 2б - второй момент (внутренний поворот головки закончен); 3 - третий момент (разгибание головки); 4а - четвертый момент (начало внутреннего поворота плечиков и наружного поворота головки); 4б - четвертый момент (внутренний поворот плечиков и наружный поворот головки закончен)
Рис. 2.Расположение швов и родничков при затылочном предлежании: а - головка над входом в малый таз; б - головка в полости малого таза; в - головка в выходе малого таз |
http://engime.org/1-fiziologiya-rodov-partogramma.html | 1. Физиология родов. Партограмма | «Акушерство и Гинеколгия» 2022 год 1. Физиология родов. Партограмма. Физиологические роды – это роды одним плодом в сроке гестации 37-41+4 дня, которые начались самопроизвольно, с низким риском в начале и в течении всего родового процесса, при которых ребенок родился спонтанно в затылочном предлежании, а после родов состояние родильницы и новорожденного удовлетворительное. Клиническое течение родов:
Первый период родов: время от начала регулярных схваток до полного раскрытия шейки матки.
Латентная фаза первого периода родов длится до 4 см раскрытия шейки матки, ее трудно распознать. Латентная фаза наступает, когда женщина начинает ощущать регулярные схватки. Средняя продолжительность латентной фазы первого периода 8 часов. Активная фаза первого периода родов длится с 4 см (включительно) до полного раскрытия шейки матки. Продолжительность первых родов в среднем составляет от 8 до 18 часов. Повторные роды длятся в среднем 5 12 часов.
Второй период родов – время от полного раскрытия шейки матки до рождения плода.
Пассивная фаза второго периода родов от полного раскрытия шейки матки до начала потуг. Активная фаза второго периода родов с начала потуг до изгнания плода. Четких рекомендаций по продолжительности второго периода родов нет. У первородящих: 2 часа без регионарной анестезии и 3 часа с применением регионарной анестезии; у повторнородящих: 1 час без регионарной анестезии и 2 часа с применением регионарной анестезии;
Третий период – время от рождения плода до выделения последа.
Ведение партограммы (графическое отображение процесса родов). Она используется с началом первого периода родов. Во втором периоде родов следует продолжить наблюдение за состоянием матери и плода, а также маточных сокращений с документированием в истории родов каждые 30 минут. ЧСС плода должна выслушиваться в течении одной минуты после схваток. Пульс матери должен ощупываться, чтобы не перепутать пульс матери и ЧСС плода; ПГ вкладывается во все истории родов. При поступлении в родовой блок акушерка заполняет титульные графы ПГ наряду с другими документами (история новорожденного, бланки анализов).
После осмотра врач определяет в родах женщина или у нее ложные схватки.
Если ложные схватки, ПГ не заполняется. Повторный осмотр проводится через 4 часа. Если есть изменения в шейке матки, отмечается начало родовой деятельности на 1-й странице истории родов. Если нет, то женщина переводится в палату и ведется по алгоритму ложных схваток (прелиминарного периода).
Если женщина в родах, врач выставляет время осмотра, раскрытие шейк матки, наличие или отсутствие плодного пузыря, характер околоплодных вод, отмечает схватки на ПГ знаками (точки, штриховка). Акушерка отмечает на это время сердцебиение плода, АД, пульс, мочу. Дальше акушерка наблюдает роженицу и отмечает на ПГ параметры, за которыми она следит: с/б плода, АД, пульс, мочеиспускание, частоту схваток; если текут воды – цвет вод.
Если врач при осмотре делает назначения, то акушерка вносит их в графу «назначения». Повторный осмотр врача в 1 периоде родов проводится не позже, чем через 4 часа. При этом врач отмечает время осмотра в динамике, раскрытие зева, оценивает ситуацию и принимает решение – наблюдать роженицу дальше (если ПГ идет по линии бдительности или справа от нее) или ставит диагноз роды и принимает решение о тактике ведения достаточно отметки на ПГ.
Если есть признаки нарушения родовой деятельности (монотонные схватки без тенденции к усилению, увеличению продолжительности или укорочения интервалов между схватками, открытие маточного зева менее 1 см в час, болезненные схватки, отклонение линии ПГ к линии действия), то ставится отметка на ПГ и запись в истории родов.
Если роды заканчиваются до повторного осмотра врачом, то заполняется 2-я страница истории родов.
Если роды без осложнений дублировать записи не нужно, так как 2-я страница содержит все данные 2 и 3 периодов родов, а также состояние плода, продолжительность родов, кровопотерю.
Если есть осложнения в любом периоде родов, оперативные пособия и вмешательства, назначение медикаментов, обезболивания родов, родостимуляции – записи делаются и в ПГ, и в истории родов.
Если акушерка при наблюдении за роженицей отмечает отклонения от нормы – вызывает врача (например, нарушение сердцебиения плода, повышение или снижение АД, учащение пульса, отсутствие мочеиспускания в течении длительного времени, жалобы на болезненные схватки, др.). |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=48 | Подготовка беременной к проведению операции | Подготовка беременной к проведению операции 8.Обязательно предупредите пациентку, чтобы она накануне операции освободила мочевой пузырь, прямую кишку и провела туалет наружных половых органов.
9. Поздоровайтесь с роженицей.
10. Назовите себя, спросите как её зовут.
11. Объясните целесообразность проведения манипуляции.
12. Психологически подготовьте пациентку.
13.Предложите пациентке раздеться до пояса снизу.
14.Помогите пациентке лечь на гинекологическое кресло.
Дальнейшие действия акушерки малой операционной (манипуляционной) 15.Наденьте стерильные резиновые перчатки.
16.Подойдите к гинекологическому креслу и станьте у ног женщины.
17.Попросите пациентку расслабиться (если она в сознании).
18.Обработайте антисептическим раствором наружные половые органы.
19.Во время проведения операции удерживайте во влагалище влагалищные зеркала и выполняйте предписания врача.
20. Помогите женщине встать с кресла и предложите ей одеться.
Примечание После прерывания беременности методом дилатации и кюретажа без осложнений оставьте пациентку под наблюдением медицинского персонала не менее чем на 2 часа.
21.Дезинфекция оборудования:
перчатки снимите и погрузите в дезинфицирующий раствор.
22. Проведите гигиеническое мытье и гигиеническую антисептику рук.
23. Проведите соответствующие записи в медицинскую документацию: в женской консультации в журнал записи амбулаторных операций (форма №069/у), в гинекологическом стационаре в журнал учета приема больных в стационаре (форма №001/у), медицинскую карту прерывания беременности (форма №003-1/у), в журнале записи оперативных вмешательств в стационаре |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=8 | Второй момент - Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Второй момент - внутренний поворот головки. Согнутая головка опускается в таз, одновременно поворачивается затылком кзади; сагиттальный шов в полости таза постепенно переходит в косой размер, а затем в прямой размер ІІІ плоскости (поворот заканчивается в ІІІ плоскости). После окончания поворота малый родничок обращен к крестцу, большой родничок - к симфизу.
Третий момент - (максимальное) сгибание головки. Граница волосистой части головки (первая точка фиксации), упирается в нижний край симфиза и вокруг нее головка сильно сгибается. Во время дополнительного сгибания головки прорезываются теменные бугры и затылочный бугор, а затылок опускается на дно таза |
http://engime.org/category/Сборник/ | Сборник | | Сборник материалов и документов Алматы 2011 ббк а құрастырушы: Х. М. Тұрсұн Алаш қозғалысының Оңтүстік қанаты Кітап Алаш қозғалысының Оңтүстік қанатының тарихына арналған. Бірінші бөлімде Түркістан ұлт-азаттық қозғалысы құрамындағы Алаш қозғалысы Оңтүстік қанатының қалыптасуы мен қызметін айқындайтын мақалалар топтастырылған Сборник 10,34 Mb. 18 | оқу |
| Сборник Из опыта проектной деятельности учащихся гимназии №524 в 2012-2013 учебном году Санкт-Петербург 2013 Настоящий сборник подводит итог успешной проектной деятельности гимназистов в 2012-2013 учебном году Сборник 1,8 Mb. 21 | оқу |
| Ма содержания основных образовательных программ по физике Федерального компонента государственного стандарта общего образования Сборник нормативных документов. Физика / Сост. Э. Д. Днепров, А. Г. Аркадьев — М.: Дрофа, 2004 и программы Е. М. Гутник, А. В. Перышкин "Физика 7 – 9 классы" Сборник 0,49 Mb. 3 | оқу |
| Сборник материалов международной научно-практической конференции Охватывает четыре крупнейших события, которые олицетворяют четыре этапа борьбы за свободу и независимость Сборник 3,5 Mb. 16 | оқу |
| Об особенностях преподавания основ наук в средних общеобразовательных учебных заведениях республики казахстан Сборник 1,61 Mb. 5 | оқу |
| Сборник научных статей Тараков А. Наука требует подвигов и бесстрашия. Филологические теории и их применение в переводе и практике. Сборник научных статей – Братислава, 2015 Сборник 0,95 Mb. 4 | оқу |
| Категория «социального» в современной педагогике и психологии Сборник предназначен научным сотрудникам, преподавателям, аспирантам, специалистам сферы образования и социальной работы, студентам гуманитарных специальностей Сборник 14,25 Mb. 19 | оқу |
| Об особенностях преподавания основ наук в средних общеобразовательных учебных заведениях республики казахстан Сборник 1,69 Mb. 3 | оқу |
| Казахская академия спорта и туризма сборник научных статей С 23 Сборник научных статей студентов и молодых ученых. – Алматы: Казаст, 2017. 207 с Сборник 6,99 Mb. 31 | оқу |
| Сборник предназначен для преподавателей и мастеров производственного обучения по профессии спо 230103 «Автомеханик» Сборник 330,2 Kb. 1 | оқу |
| Сборник научных трудов Научно-исследовательская лаборатория комплексного изучения современной религиозной ситуации в Казахстане Сборник 4,75 Mb. 9 | оқу |
| Омская гуманитарная академия Международная научно-практическая конференция «Студенческая весна» (13 14 апреля 2016 года): Сборник научных трудов международной научно-практической конференции школьников, студентов, магистрантов и преподавателей Сборник 6,12 Mb. 21 | оқу |
| Омская гуманитарная академия Международная научно практическая конференция «Наука и мы» (26-27 апреля 2016 года): Сборник научных трудов международной научно практической конференции школьников, студентов, магистрантов и преподавателей Сборник 5,02 Mb. 15 | оқу |
| Вклад выдающихся ученых и педагогов в развитие каргту Оралова А. Т., Исабеков Т. К., Тутанов С. К., Брейдо И. В., Низаметдинов Ф. К., Шарипов Н. Х Сборник 1,5 Mb. 9 | оқу |
| Сборник методический материалов «Воспитание святостью. 700-летие со дня рождения Преподобного Сергия Радонежского» Печатается по благословению Высокопреосвященнейшего Кирилла, митрополита Екатеринбургского и Верхотурского Сборник 9,64 Mb. 18 | оқу | |
http://engime.org/fakuletet-mehaniki-i-matematiki.html | Факультет: Механики и математики | Министерство образований и науки Республики Казахстан
Казахский Национальный Университет им. аль-Фараби
Факультет: Механики и математики
Кафедра: Математическое и компьютерное моделирование
СРС
Теорема вириала в классической и квантовой механике
Подготовил: Сейлхан Омиржан
Проверил: Жами Бакытжан
Теорема вириала в классической и квантовой механике
В классической механике для финитного движения материальных точек (т. е. для такого движения, в котором их координаты и, разумеется, скорости остаются все время конечными) имеет место теорема вириала, согласно которой среднее значение кинетической энергии связано со средним значением «вириала», т. е. некоторого выражения, линейного относительно производных от потенциальной энергии по прямоугольным координатам, с коэффициентами, пропорциональными этим координатам. В случае одной материальной точки мы имеем для вириала выражение
где потенциальная энергия. Но из уравнений движения
вытекает, что
С другой стороны, мы имеем
или
Но легко видеть, что среднее по времени от левой части выражения равно нулю (это есть разность значений выражения для двух далеко отстоящих моментов времени, деленная на промежуток времени между ними). Таким образом,
В этом и заключается теорема вириала классической механики для случая материальной точки. Она легко может быть обобщена на случай системы материальных точек.
Если потенциальная энергия есть однородная функция степени от координат, то, согласно, мы будем иметь
и, следовательно,
Переходим теперь к квантовой механике. Среднему по времени от некоторой классической величины можно сопоставить в квантовой механике математическое ожидание квантового аналога этой величины в состоянии с определенной энергией. Покажем, что при таком сопоставлении в квантовой механике действительно будет иметь место соотношение, аналогичное теореме вириала классической механики.
Уравнение Шредингера для материальной точки (а также для системы материальных точек) может быть получено из вариационного начала
где
причем есть оператор кинетической энергии, есть потенциальная энергия, параметр энергии.
Мы ограничимся здесь случаем одной материальной точки. Тогда
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/1-tapsirma-metindi-oip-tirek-sozderdi-tap-halimizda-batali-l-a.html | 1-тапсырма. Мәтінді оқып, тірек сөздерді тап. Халқымызда «Баталы құл арымас, батасыз құл жарымас» | 1-тапсырма. Мәтінді оқып, тірек сөздерді тап. Халқымызда «Баталы құл арымас, батасыз құл жарымас» деген мақал бар. Осы мақалға имандай ұйыған қазақ халқы өздерінің сүйікті перзенттеріне үлкендерден бата тілетуді аса бір сауапты іс деп білген.
Баяғыда біреудің жалғыз баласы ауырып, бақсы-балгерге қанша емдетсе де, ем қонбапты. Басқа амал таппай әбден тарыққан ата-анасы ауылдастарынан ақыл сұрағанда, олар «Аузы дуалы бір қарттың батасын алу керек» деген кеңес беріпті. Осы кеңеспен дүйім жұртты шарлатып, ең ақырында жасы жүзді алқымдаған, сақал, шашы күмістей бір қарияны тауып келіп, аша тұяқ көк қасқаға бата жасатады. Батаны ауру балаға сұратады. Сонда қария: «Аша тұяқ көк қасқа, жеткізе көр мың жасқа. Аларыңнан таңбассың осы жолы бір таста!» - деп, бата берген екен. Қарияның батасы қабыл болып, бала сырқатынан айығып кетіпті. |
http://engime.org/saba-masattari-berilgen-masattar-bojinsha-esepter-shifara-alad.html | Сабақ мақсаттары Берілген мақсаттар бойынша есептер шығара алады Бағалау критериі | I Активити
Алдыңғы өткен материалды қайталау
II Миға шабуыл
Есеп. Мұңарадан 50 м қашықтықта орналасқан бақылаушыға мұңараның биіктігін анықтау керек. Егер мұңара табаны көкжиекпен 10°, ал төбесі көкжиекпен 45° жасап тұрса , мұңараның биіктігін табыңдар.
Қорытынды – есепті шешу үшін қажетті теоремаларды қайталау.
III Тапсырма
Мақсаты: Синустар және косинустар теоремасын қолданбалы есептерді шығаруда қолдану
Бағалау: Топтар постер қорғап, тақтадағы жауаптары бойынша өздерін бағалау жүргізіледі.
Топтар өз нәтижелері бойынша қандай жұмыс істеу керек екенін айтады.
Топқа тапсырма:
АВСD алқабы төртбұрыш пішіндес. А-дан С-ға баратын жол алқапты кесіп өтеді.
1) Синустар теоремасын қолданып АС ұзындығын есептеңіздер
2)ACD үшбұрышының ауданын есептеңіз.
3) ОсыАСД алқабының әр квадрат метрі $4,50-дан сатылмақшы. Алқаптың бағасын табыңыз.
ІІ есеп
АВС алқабы үшбұрыш пішіндес.
AB=11.7m
BC=28.3m
ABC бұрышы
1) АС қабырғасының ұзындығын анықтап, жауапты бүтінге дейін жуықтаңыз.
2) АВС үшбұрышының ауданын табыңыздар. Жауапты бүтінге дейін жуықтаңыздар
3) Осы алқаптың әр квадрат метрі $4,50-дан сатылмақшы. Алқаптың бағасын табыңыз.
IV Бекіту
«Автабус аялдамасы» ойыны
Мақсаты: Синустар және косинустар теоремасын есептер шығаруда тез қолдана білуге арналған.
Әр аялдамадан билеттер алып, билеттерді параққа жапсырады. Жапсырылған билеттер арқылы оқушылардың жауаптары тексеріледі.
Есептер
№1 В әуе шары жерге ағаштан жасалған F және G қадаларына ұзындықтары 120м және 150 м болатын екі жіппен бекітілген. Егер болса, онда F және G қадаларының арақашықтығын анықтаңдар.
№2 Сызбада циркульдің ашпалары бұрыш жасап тұр. Осылай орналасқан циркульмен сызылатын шеңбердің диаметрін анықтаңыздар.
№3 P және Q станцияларында орналасқан радарлардан ұшақ сәйкесінше және -пен көрінеді. P және Q станцияларының арақашықтығы 120км болса, ұшақтың Р станциясынан ұзақтығын анықтаңыздар.
Х-тің мәнін табыңыз:
У-тің мәнін табыңыз:
Қосымша есеп ( Қажеттілік туындаса беріледі)
19.
| |
http://engime.org/servoprivod.html | Сервопривод | В этой статье не хватает информации. Информация должна быть проверяема, иначе она может быть поставлена под сомнение и удалена.
Вы можете отредактировать эту статью, добавив ссылки на авторитетные источники.
Эта отметка стоит на статье с 14 мая 2011.
Эту страницу предлагается объединить с Сервомашинка.
Пояснение причин и обсуждение — на странице Википедия:К объединению/3 июня 2011.
Обсуждение длится одну неделю (или дольше, если оно идёт медленно).
Дата начала обсуждения — 2011-06-03. Если обсуждение не требуется (очевидный случай), используйте другие шаблоны.
Не удаляйте шаблон до подведения итога обсуждения.
Эту страницу предлагается объединить с Сервомотор.
Пояснение причин и обсуждение — на странице Википедия:К объединению/3 июня 2011.
Обсуждение длится одну неделю (или дольше, если оно идёт медленно).
Дата начала обсуждения — 2011-06-03. Если обсуждение не требуется (очевидный случай), используйте другие шаблоны.
Не удаляйте шаблон до подведения итога обсуждения.
Сервопривод (следящий привод) — привод с управлением через отрицательную обратную связь, позволяющую точно управлять параметрами движения.
Сервоприводом является любой тип механического привода (устройства, рабочего органа), имеющий в составе датчик (положения, скорости, усилия и т.п.) и блок управления приводом (электронную схему или механическую систему тяг), автоматически поддерживающий необходимые параметры на датчике (и, соответственно, на устройстве) согласно заданному внешнему значению (положению ручки управления или численному значению от других систем).
Проще говоря, сервопривод является "автоматическим точным исполнителем" - получая на вход значение управляющего параметра (в режиме реального времени), он "своими силами" (основываясь на показаниях датчика) стремится создать и поддерживать это значение на выходе исполнительного элемента.
К сервоприводам, как к категории приводов, относится множество различных регуляторов и усилителей с отрицательной обратной связью, например, гидро/электро/пневмо- усилители ручного привода управляющих элементов (в частности, рулевое управление и тормозная система на тракторах и автомобилях), однако термин "сервопривод" чаще всего (и в данной статье) используется для обозначения электрического привода с обратной связью по положению, применяемого в автоматических системах для привода управляющих элементов и рабочих органов. |
http://engime.org/gmu-2-22-osnovnie-preimushestva-proektnogo-menedjmenta.html | Гму-2-22 Основные преимущества проектного менеджмента | Проверил: Байбосынов С.
Выполнила: Рыстамбаева А.Н., докторант гр. ГМУ-2-22
Основные преимущества проектного менеджмента
Бизнес и компании, как правило, инициирует проект для достижения определенных целей. Проекты охватывают огромный спектр задач, такие как: создание нового производства. Вхождение на новый рынок, создание нового продукта или услуги. объединение нескольких организаций либо их разъединение. Все проекты стимулируют изменения в организации. Например, мы находимся в определенной точке X для того, чтобы пройти до точки Y, и для того, чтобы нам достичь определенной цели, нам необходимо сделать определенные шаги. Именно эти шаги и называются проектами.
Критерии проекта:
уникальность;
начало и завершение, что отличает проект от операционной деятельности;
определенное ограничение, как правило это - денежные средства, ресурсы и время. Ограничении может быть значительно больше. Их может насчитывать порядка семи если, говорить о проектировании;
определенная цель.
Проектное управление направлена на достижение определенной конкретной цели проекта, то есть должно быть сделано качественно, своевременно и с наиболее максимальным и эффективным результатом.
Жизненный цикл проекта состоит из определенных этапов.
Этапы, в свою очередь, - это набор взаимосвязанных действий, которые направлены на достижение одной или нескольких целей.
Жизненный цикл проекта. Данные циклы всегда является базовой, своего рода структура, и он совершенно не зависит от проектных работ.
В жизненном цикле проекта следует отметить, что у каждого этапа существуют: Параллельное, итеративное и последовательное течение. То есть действия могут происходить по-разному в зависимости от результатов и проекта как такового и включает в себя следующие фазы:
название;
количество;
продолжительность;
критерии перехода. То есть на основании чего переходить из одного этапа в другой;
критерии выхода (завершение. этапа). То есть на основании чего завершаем данный этап.
У проектов бывают различные этапы. Это может быть разработка проектной документации, например, технико-экономического обоснования, создание прототипа, его тестирования, выполнение строительно-монтажных работ. То есть, как правило, сначала делается определенный анализ рынка, затем проектируется проект, разрабатывается проектная документация, затем осуществляется операционное управление, и в итоге завершается проект.
У каждого этапа есть свой переход, так называемый "GATE" или "Ворота" проекта. Его иногда называют фаза проекта, например, если планируется перейти с одной фазы в другую. Например, чтобы перейти из стадии прототипа на стадию тестирования, нам необходимо пройти эти ворота. Это своего рода сито. Для того чтобы пройти это сито, необходимо сравнить проектную документацию и по итогу определить, насколько оцениваем и насколько можем завершить данную стадию, то есть насколько она соответствует критериям выхода из данного этапа. У каждого проекта есть человек, который финально отвечает за реализацию всего проекта. Его называют менеджером проекта. И так, основная роль проектного менеджера - правильно управлять временем и действиями командой, чтобы цель проекта была достигнута, завод построен, проект реализован, организация выполнила ту цель, для которой был инициирован проект. Менеджер проекта, как правило, задействован в проекте с самого начала и до его завершения.
В проекте, как правило, задействовано, не очень много людей как внутри организации, так и за ее пределами.
Менеджер проекта отвечает за мотивацию команды, за работу команды как сплоченного единого механизма для достижения конкретной цели проекта. При этом менеджер проекта напоминает своего рода дирижера. Дирижер не обязан играть на каждом инструменте в оркестре, но при этом он должен обладать определёнными музыкальными знаниями. Он должен уметь правильно распределить зоны в оркестре. Он должен правильно понимать роли каждого музыканта в данном оркестре. Как и в оркестре, менеджер проекта может управлять большим количеством людей. Это может быть 100 человек и больше. У каждого из членов команды есть определенные роли, отвечающие за закуп, проектирование и юридическое сопровождение проекта и так далее.
Основная роль проектного менеджмента - синхронизировать все действия внутри проектной команды и направить ее на достижение определенной цели. Применение современных методов управления проектами позволяет сэкономить до 20 процентов затрат, которые выделяются на реализацию проекта. При этом общие затраты на управление проектом они составляют всего лишь небольшой процент от общей стоимости капитальных затрат, которым выделяется на реализацию данного проекта.
Основные процессы управления портфелем проектов устойчивого развития включают в себя:
Стратегический анализ и планирование. В этом процессе определяются стратегические цели, риски и возможности, а также формируется портфель проектов, который будет наиболее эффективным для достижения целей.
Выбор проектов. После того как был создан портфель проектов, необходимо выбрать наиболее приоритетные проекты.
Управление проектами. Данный процесс включает в себя планирование, организацию, реализацию и контроль проектов в рамках портфеля.
Оценка и управление рисками. Риски – это неотъемлемая часть любого проекта, поэтому важно проанализировать их на ранних стадиях и разработать меры для их снижения.
Мониторинг и контроль. Данный процесс включает в себя регулярное отслеживание и оценку выполнения проектов, а также принятие корректирующих мер [18].
Реализация концепции устойчивого развития в управлении проектами. К ним относятся инициация, планирование, исполнение, мониторинг и контроль и самый последний процесс в управлении проектом - закрытие [18]:
Инициация проекта устойчивого развития может начинаться с оценки ситуации в регионе, в котором он будет реализовываться. Важно определить главные проблемы, которые требуют решения, и оценить возможности и потенциал региона для реализации проекта. Для этого используется SWOT-анализ, помогающий выявить сильные и слабые стороны региона, а также возможности и угрозы.
После оценки ситуации, необходимо определить цели и задачи проекта. Они должны быть конкретными, измеримыми, достижимыми, релевантными и своевременными. Например, целью проекта значится снижение выбросов парниковых газов в регионе на 30% к 2030 году. Задачи включают в себя установку солнечных панелей на крышах зданий, улучшение общественного транспорта и совершенствование системы управления отходами.
Для успешной реализации проекта устойчивого развития необходима поддержка со стороны государства, бизнеса и общественности. Обычно это включает в себя выделение финансовых средств, создание стимулов для использования возобновляемых источников энергии, проведение информационных кампаний и т.д. [19].
Исполнение проекта устойчивого развития начинается с тщательного планирования, определения целей и задач, а также сбора информации о проекте. Затем определяются ресурсы, необходимые для выполнения проекта, включая финансовые, технические и человеческие ресурсы. При этом учитывается степень воздействия проекта на окружающую среду и общество.
Мониторинг и контроль являются неотъемлемой частью проекта устойчивого развития, поскольку позволяют отслеживать прогресс и контролировать достижение поставленных целей. Для этого используются различные методы и инструменты, такие как показатели эффективности, системы управления рисками и прочие. Мониторинг и контроль позволяют выявлять проблемы и риски на ранних стадиях и принимать соответствующие меры.
Закрытие проекта устойчивого развития является важным этапом, который заключается в анализе результатов проекта, оценке достигнутых результатов и формировании отчета. Важно провести оценку эффективности проекта, а также определить, что было сделано правильно и что можно было сделать лучше. Эта информация может быть использована при разработке будущих проектов.
Проектный менеджмент и традиционный подход к управлению проектами являются двумя различными методами организации и выполнения задач. В то время как традиционный подход часто используется в повседневной работе, проектный менеджмент предлагает систематический и структурированный подход к управлению проектами. Вот несколько ключевых отличий между этими двумя подходами.
Фокус на результате: Традиционный подход к управлению проектами обычно ориентирован на выполнение определенных задач и действий, а не на достижение конкретного результата. Проектный менеджмент, напротив, акцентирует внимание на достижении конкретных целей и результатов. Проекты рассматриваются как временные усилия, направленные на создание конкретных продуктов, услуг или изменений.
Управление изменениями: Проектный менеджмент активно учитывает изменения, которые могут возникнуть в ходе проекта. Гибкость и адаптивность являются ключевыми принципами проектного менеджмента, позволяющими быстро реагировать на изменяющиеся требования и ситуации. Традиционный подход, скорее, ориентирован на планирование и выполнение заранее определенных шагов, и не всегда предусматривает достаточную гибкость для управления неожиданными изменениями.
Командная работа: Проектный менеджмент активно поддерживает сотрудничество и командную работу. Проекты объединяют сотрудников из разных департаментов и специализаций, чтобы работать вместе над достижением общих целей. Традиционный подход, напротив, часто оперирует отдельными функциональными отделами, где каждый отдел выполняет свои задачи независимо от других.
Результат-ориентированность: Проектный менеджмент ориентирован на достижение конкретных результатов и клиентской ценности. Успех проекта измеряется достижением поставленных целей и соответствием ожиданиям заинтересованных сторон. Традиционный подход в основном фокусируется на выполнении
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/tairibi-ebek-ifi.html | Тақырыбы: Еңбек құқығы | Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Психология және білім беру менеджменті
Жалпы педагогика және білім беру менеджменті кафедрасы
Мәнжазба
Пәні: Құқық және сыбайлас жемқорлық
Тақырыбы: Еңбек құқығы
Орындаған:Оразмұқанбет А.К.
ПжББМ-101
Тексерген: Бердыбаев Е.М.
Қарастырылған сұрақтар:
Еңбек ету құқығыжәне шарты
Еңбек ету құқығы азаматтардың негізгі құқықтарына жатады. Еңбек ету құқы деп еңбекке қабілеті бар адамның өз еңбегімен өмір сүруге қажетті табыс табу мүмкіндігін айтады.
«Республика азаматының еңбек етуге құқы бар,ол әрбір адамның дербес өндіруші ретінде немесееңбек шарты бойынша өз қалауына, қабілетіне жәнеарнайы даярлығына сәйкес еркін еңбек етуге мүмкіндікалу құқығын қамтиды...» (Конституция, 19-бап). Демек, азаматтар еңбек етуге құқын еңбек шартын жасау және кәсіпкерлік қызметпен шұғылдану арқылы жүзеге асыра алады. Азаматтардың басым көпшілігі еңбек шарты арқылы еңбек етеді. Еңбек шартының белгілері:
- еңбекші нақтылы еңбек ұжымының құрамына енеді;
- еңбек шартында көрсетілген қызметті орындайды;
- еңбек ұжымында белгіленген еңбек тәртібіне бағынады;
- еңбектің саны мен сапасына байланысты еңбек ақыны алады;
- ұжымның әкімшілігі еңбекшіге жұмыс істеуге лайықты жағдай жасайды.
Еңбек шартының бір тарабы – жеке адам. Ол өзінің атынан еңбек шартын жасайды, өзінің еңбегімен қабылдаған міндетін орындайды. Еңбек ету қабілеті 16 жастан, ерекше жағдайда 15 жастан қалыптасады. Мектеп, техникум оқушыларын 14 жастан жұмысқа алуға болады. Ол үшін ата-аналарының біреуі келісімін беру керек. Оқушылар денсаулығына зиян келтірмейтін, жеңіл жұмысты сабақтан тыс уақытта атқара алады.
Еңбек шартының екінші тарабы - әкімшілік (мемлекеттік, кооперативтік ұйым, жеке кәсіпкер).
Еңбекке қабілеті бар азамат өз еркімен еңбек шартын жасауға құқылы. Мерзіміне қарай еңбек шартының бірнеше түрі бар: мерзімі көрсетілмеген еңбек шарты, белгілі мерзімге жасалған еңбек шарты, белгілі бір жұмысты орындауға жасалған еңбек шарты. Мерзімі көр-сетілмеген еңбек шартын еңбекші өз еркімен кез-келген уақытта бұзуға құқылы. Бірақ, алдын ала өзін жұмысқа (қызметке) алған әкімшілікті ескертіп қою керек. Әдетте кем дегенде екі ай бұрын ескерту қажет. Өзара келісім бойынша осы уақыт өтпей-ақ еңбек шартын бұзуға болады. Уақытша жасалған еңбек шартын мерзімі өткенше бұзбаған жөн. Мұндай еңбек шарты бес жылға дейінгі мерзімге жасалуы мүмкін. Ал, белгілі бір жұмыс көлемін орындау үшін жасалған еңбек шарты ол жұмыс орындалғаннан кейін күшін жояды.
Соңғы жылдары мерзімді еңбек шартының ерекше түрі пайда болды. Оны контракт дейді. Еңбек шартының бұл түрі еңбеккердің жеке басының ерекшелігін еңбек дағдысын ескереді, еңбекті нәтижесіне қарай бағалап, түрлі көтермелеулер белгілейді, әрбір еңбек буынының жауаптылығын арттырады.
Жасы толмағандармен еңбек шартын жасаудың ерекшеліктері бар. Олардың жұмыс уақыты қысқартылған болады да, атқарған жұмысына еңбекақыны үлкендермен бірдей алады т.с.с.
Азаматтардың еңбек етуіне қауіпсіз жағдай жасауды щаң әкімшілікке жүктейді. Әкімшілік еңбекті қорғау ережелерінің сақталуын бақылауға, еңбеккерлерді техникалық қауіпсіздік ережелерімен таныстыруға, өндірістегі болған сәтсіз оқиғаларды терген, себептерін анықтауға міндетті. Жасы толмағандардың денсаулығын қорғау үшін қосымша кепілдіктер белгіленген. Жасы толмағандарды ауыр жұмыста, еңбек ету жағдайы өте зиянды және қауіпті жұмыста, белгілі бір мөлшерден артық ауыр заттарды таситын жұмыста пайдалануға тыйым салынған.
Қызметкерлердің екбекті қорғау құқықтарының кепілдіктері мыналар: азаматтарды денсаулық жағдайына жақпайтын жұмысқа қабылдауға тыйым салынады. Еңбек шартында жұмыс орнының қауіпті және зиянды өндірістік жағдайларды көрсетіліп, сондай зиянды жағдайда жұмыс істегені үшін көзделген (заңда, еңбек шартында) жеңілдіктер мен өтемдер де көрсетілуі керек. Кәсіпорын әкімшілігі қызметкерге кәсіби аурудың пайда болу мүмкіндігін де жүріп медициналық тексеруден өтіп отыруы тиісті.
Қызметкердің денсаулығына немесе өміріне қауіп төнетін жағдай туса, ол жұмысты дереу тоқтатып, бұл туралы әкімшілікке хабарлайды, ал сол жағдай расталса, әкімшілік жұмысты тоқтатуға және сол қауіпті жою жөніндегі шараларды қолдануға міндетті. Егер қауіп төнген жағдайда қызметкер жұмысты орындаудан бас тартса, ол үшін оған ешқандай жаза қолданбайды. |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html#Оказание_акушерско-гинекологической_помощи_ПО_МДК_03.01.04_Неотложные_состояния_в_акушерстве_и_гинекологии___(_ІІ_часть) | Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Свердловское отделение медицинского колледжа
ГУ ЛНР «ЛУГАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
ИМЕНИ СВЯТИТЕЛЯ ЛУКИ»
СБОРНИК
АЛГОРИТМОВ ВЫПОЛНЕНИЯ
ПРАКТИЧЕСКИХ НАВЫКОВ
ПО МДК 01.01.09.
Пропедевтика в акушерстве и гинекологии
ПО МДК 02.03.
Оказание акушерско-гинекологической помощи
ПО МДК 03.01.04
Неотложные состояния в акушерстве и гинекологии
( ІІ часть)
Специальность :
№ 31.0201 «Лечебное дело»
Автор:
преподаватель акушерства и
гинекологии высшей категории
ГОДУНОВА Л.Е.
2020г.
Тема: «Роды»
Алгоритмы практических навыков:
воспроизведение биомеханизма родов при переднем и заднем видах затылочного предлежания на фантоме;
подготовка рук перед внутренним акушерским обследованием
подготовка акушерки к приему родов
подготовка набора медицинских инструментов и оборудования для ведения родов
определение раскрытия шейки матки наружными способами
прием родов на фантоме;
подсчет и оценка схваток;
выслушивание сердцебиения плода в родах
проведение первичного туалета новорожденного;
признаки отделения последа;
активное ведение ІІІ периода родов.
осмотр последа на целостность;
оценка кровопотери во время родов;
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=14 | ІІ. Основной этап - Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | ІІ. Основной этап
Последовательность действий
Подготовьте руки к приёму родов.
Продезинфицированный акушерский столик, накройте стерильной пеленкой.
Разложите на стерильном столике стерильные инструменты: корнцанги-2, кровеостанавливающие зажимы - 3, ножницы для пуповины и для проведения эпизиотомии, широкие влагалищные зеркала - 2, подъемники - 2, иглодержатели - 2 , окончатые зажимы - 2, почкообразный лоток, женский катетер, перевязочный материал (ватно-марлевые шарики, марлевые салфетки), резиновая груша для удаления слизи.
На отдельном столике разместите флакон с дезраствором и корнцангом, флакон с 1% раствором йодоната, флакон с 5% раствором йода, флакон с 96% раствором спирта, флакон с шовным материалом, флакон с иглами, шприц 2 мл и иглы, 1-2 ампулы окситоцина по 5 МЕ, одежду для новорожденного (шапочка, носочки),
пеленки 2-3 шт, цифровой термометр, глазную мазь ( 1% тетрациклиновая
или 0,5% эритромициновая), большой прямоугольный продезинфицированный лоток.
Подготовьте пеленальный столик
Заблаговременно:
А.Включите источник лучистого света;
Б.Разместите на столике:
клемму на пуповину;
стерильные ножницы;
стерильные перчатки;
пеленки 2-3 шт.,
одежду для новорожденного (шапочка, ползунки, распашонка, теплые пеленки),
стерильную сантиметровую ленту для измерения роста.
В. Проверьте работоспособность электронных весов
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=3 | БИОМЕХАНИЗМ РОДОВ ПРИ ПЕРЕДНЕМ ВИДЕ ЗАТЫЛОЧНОГО ПРЕДЛЕЖАНИЯ | БИОМЕХАНИЗМ РОДОВ ПРИ ПЕРЕДНЕМ ВИДЕ ЗАТЫЛОЧНОГО ПРЕДЛЕЖАНИЯ Различают четыре основных момента биомеханизма родов.
Первый момент- сгибание головки (flexiocapitis). С началом регулярной родовой деятельности головка устанавливается во входе в таз так, что сагиттальный шов располагается в поперечном или слегка косом размере таза. Сила давления матки действует сверху на тазовый конец, а через него на позвоночник и головку плода. Позвоночник соединен с головкой не в центре, а ближе к затылку; в связи с этим образуется как бы рычаг, на конце короткого плеча находится затылок, длинного - лоб. Сила внутриматочного и внутрибрюшного давления передается через позвоночник Давление прежде всего передается на область затылка. Затылок опускается в таз, подбородок приближается к грудной клетке, малый родничок располагается ниже большого. Впоследствии область малого родничка все время продвигается по проводной оси таза, первой показывается из половой щели.
Малый родничок при переднем виде затылочного предлежания является проводной точкой. Проводной называется та точка, которая находится на предлежащей части, первой спускается во вход таза, идет впереди и первой показывается из половой щели.
Размер, которым головка вступает в малый таз и проходит через таз – малый косой ( 9,5 см) , а окружность ему соответствующая – 32 см |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=5 | Третий момент - Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Третий момент- разгибание головки. Вращение вокруг поперечной оси. Когда согнутая головка достигает выхода таза, она встречает сопротивление мышц тазового дна. Сокращение матки и мышц брюшного пресса направляют плод книзу. Мышцы тазового дна оказывают сопротивление продвижению головки и способствуют отклонению ее кпереди (вверх). Под влиянием этих двух сил головка разгибается, чему способствует форма родового канала. Разгибание головки происходит после того, как область подзатылочной ямки( точка фиксации) вплотную подойдет под лобковую дугу ( нижний край симфиза). Вокруг этой точки опоры головка разгибается. При разгибании из половой щели последовательно появляется теменная область, лоб, лицо, подбородок, т.е. рождается вся головка. При переднем виде затылочного предлежания головка прорезывается через вульву плоскостью, проходящей через малый косой размер (окружность 32 см).
Точку опоры, вокруг которой при прорезывании происходит вращение головки, называют точкой фиксации (или точкой вращения)- гипомохлионом. |
http://engime.org/sbornik-algoritmov-vipolneniya-prakticheskih-navikov-po-mdk.html?page=9 | Четвертый момент - Сборник алгоритмов выполнения практических навыков по мдк | Четвертый момент - разгибание головки.
Головка упирается в крестцово-копчиковое соединение областью подзатылочной ямки(вторая точка фиксации) и проделывает разгибание. Головка прорезывается окружностью (33 см)., соответствующей среднему косому размеру 10,5 см
Пятый момент- наружный поворот головки, внутренний поворот плечиков. Происходит также, как при переднем виде затылочного предлежания. При заднем виде затылочного предлежания продвижение головки по родовым путям осуществляется с затруднениями, период изгнания бывает более длительным, чем при переднем виде затылочного предлежания. Дополнительное сгибание головки происходит при сильных и длительных потугах, при этом роженица затрачивает много сил, тазовое дно подвергается более значительному растяжению, часто возникают разрывы промежности.
В связи с длительностью периода изгнания и затрудненным продвижением головки по родовому каналу нередко возникают нарушения газообмена плода, достигающие степени асфиксии. |
http://engime.org/oitu-tehnikali-raldarini-teoriyalik-negizderi.html | Оқыту техникалық құралдарының теориялык негiздерi | 2
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ .................................................................................................................................... 3
1. ТАРАУ. ОҚЫТУДЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ ЖҮЙЕСІНІҢ ПРИНЦИПТЕРІ. .... 6
1.1 Оқыту техникалық құралдарының теориялык негiздерi
........................................ 6
1.2 Оқытудың техникалық құралдарының жіктелуі.
.................................................. 11
1.3 Сабақта оқу процесі негізінде оқытудың техникалық құралдарын колдану
ерекшеліктері.
.................................................................................................................... 14
1.4 Қазіргі заманда оқытудың техникалық құралдарын оқу процесінде
пайдаланудың тиімді жолдары.
....................................................................................... 17
1.5 Қазіргі заманғы оқу құралдарының oқу процесінде пайдалану әдістемесі.
........ 21
2 БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНІҢ ДАМУЫ МЕН ОЛАРДЫҢ
ЖІКТЕЛУІ. .............................................................................................................................. 25
2.1 Оқыту әдістерінің дамуы мен жіктелуі
..................................................................... 25
2.2 Оқыту әдістерінің тәсілдері және құралдары туралы ұғым
. ................................. 29
2. 3 Оқыту әдістері және оларды жіктеу проблемасы.
................................................. 31
2.4 Оқушыларға білім беретін дерек көздері сәйкес топтастырылған әдістер: сөздік
әдістері, көрнекілік әдістері, тәжірибелік әдістері.
........................................................ 35 |
http://engime.org/el-farabi-azu-atindafi-ou-edistemelik-keshen-str-1-iz-62.html?page=10 | Тұрғын үйге қол сұқпаушылық | Тұрғын үйге қол сұқпаушылық. Бұл принцип Қазақстан Республикасы
Конституциясының 25-бабында баян етілген: тұрғын үйге қол сұғылмайды және
соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол берілмейді; тұрғын үйге басып
кіруге, оны тексертуге және тінтуге заңмен белгіленген реттер мен тәртіп
бойынша ғана жол беріледі.
Меншікке қол сұқпаушылық. Қазақстан Республикасы Конституциясының
26-бабына сәйкес азаматтардың меншік құқығы қорғалады және қамтамасыз
етіледі. Бұл принцип ҚІЖК-нің 18-бабында да бекітілген. Осы баптардың
нормалары бойынша: барлық азаматтар заңды түрде алған қандай да болсын
мүлкін жеке меншігінде ұстай алады; меншік құқығы, оның ішінде мұрагерлік
құқығы заңмен қорғалады, соттың шешімінсіз ешкімді де мүлкінен айыруға
болмайды.
Кінәсіздік презумпциясы. бұл
принцип
Қазақстан
Республикасы
Конституциясының 77-бабы 3-бөлігінің 1,6,8 тармақтарына сәйкес келетін ҚІЖК-
нің 19-бабында тұжырымдалып жазылған: 1) адамның қылмыс жасағандағы
ҚРҚІЖК көзделген тәртіппен дәлелденгенде және соттың заңды күшіне енген
үкіммен танылғанға дейін ол жасалған қылмысқа кінәлі емес деп саналады; 2)
айыпталушы өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес; 3) айыпталушының
кінәлілігі жөнінде сейілмеген күдік оның пайдасына қаралады; 4) айыптау үкімін
болжамдауға
негіздеуге
болмайды
және
үкім
шындыққа
жататын
дәлелдемелердің жиынтығымен расталуы тиіс.
Қайта соттауға және қылмыстық ізге түсуге жол берілмеуі. Қазақстан
Республикасы
Конституциясының
77-бабы
3-бөлігінің
2-тармағында
көрсетілгендей, бір құқық бұзушылық үшін ешкімді де қайтадан қылмыстық
немесе әкімшілік жауапқа тартуға болмайды. Осы конституциялық нормаға
сәйкес ҚІЖК-нің 20-бабында ешкімде нақ бір қылмыс үшін қайтадан қылмыстық
жауапқа тартылмайды деп көрестілген. |
http://engime.org/referat-neotlojnie-sostoyaniya-v-akusherstve-i-ginekologii.html | Реферат Неотложные состояния в акушерстве и гинекологии | Министерство образования и науки Российской Федерации
Федеральное государственное бюджетное
образовательное учреждение высшего образования
«Сыктывкарский государственный университет имени Питирима Сорокина»
(ФГБОУ ВО «СГУ им. Питирима Сорокина»)
Медицинский институт
Реферат
Неотложные состояния в акушерстве и гинекологии
Кафедра: Педиатрии
Зав. Кафедрой Кораблева Н.Н.
Преподаватель Козловская А.В., к.м.н., доцент
Куратор студентка 5 курса факультета лечебное дело, гр. №950 «А»,
Титова Надежда Антоновна
Сыктывкар 2020 год
Оглавление
1. ЭКСТРЕННЫЕ СИТУАЦИИ В ПЕРИОД БЕРЕМЕННОСТИ 4
1.1 САМОПРОИЗВОЛЬНЫЙ АБОРТ (ВЫКИДЫШ) 4
1.2 РВОТА БЕРЕМЕННЫХ 5
1.3 ПРЕДЛЕЖАНИЕ ПЛАЦЕНТЫ 5
1.4 ПРЕЖДЕВРЕМЕННАЯ ОТСЛОЙКА НОРМАЛЬНО РАСПОЛОЖЕННОЙ ПЛАЦЕНТЫ 7
1.5 ПРЕЭКЛАМПСИЯ (ГЕСТОЗ) 9
1.6 ПРИСТУП ЭКЛАМПСИИ 10
1.7 HELLP-СИНДРОМ 11
1.8 ТРОМБОЭМБОЛИЯ ЛЕГОЧНОЙ АРТЕРИИ (ТЭЛА) 12
1.9 ПРЕДЛЕЖАНИЕ ПЛАЦЕНТЫ 13
1.10 ЭМБОЛИЯ ОКОЛОПЛОДНЫМИ ВОДАМИ 15
1.11 СИНДРОМ ДИССЕМИНИРОВАННОГО ВНУТРИСОСУДИСТОГО СВЕРТЫВАНИЯ 17
1.12 ТРАВМАТИЧЕСКИЕ ПОВРЕЖДЕНИЯ В РЕЗУЛЬТАТЕ НЕСЧАСТНЫХ СЛУЧАЕВ 19
2. ЭКСТРЕННЫЕ СИТУАЦИИ В РОДАХ 21
2.1 СРОЧНЫЕ РОДЫ 21
2.2 РОДЫ ДОМАШНИЕ, ДОРОЖНЫЕ, УЛИЧНЫЕ 21
2.3 ВЫПАДЕНИЕ МЕЛКИХ ЧАСТЕЙ ПЛОДА 23
2.4 ПЛОТНОЕ ПРИКРЕПЛЕНИЕ (ПРИРАЩЕНИЕ) ПЛАЦЕНТЫ 23
2.5 РАЗРЫВ МАТКИ 24
2.6 СИНДРОМ ИНФИЦИРОВАННОГО АМНИОНА 25
2.7 ЗЛОУПОТРЕБЛЕНИЕ НАРКОТИЧЕСКИМИ И ПСИХОТРОПНЫМИ ВЕЩЕСТВАМИ 26
2.8 ВНУТРИУТРОБНАЯ АСФИКСИЯ ПЛОДА 26
3. ОСОБЕННОСТИ НЕОТЛОЖНЫХ СОСТЯНИЙ В ПОСЛЕРОДОВОМ ПЕРИОДЕ И ПЕРИОДЕ ЛАКТАЦИИ 28
3.1 ПОСЛЕРОДОВОЙ ЭНДОМЕТРИТ 28
4. ЭКСТРЕННЫЕ СИТУАЦИИ В ГИНЕКОЛОГИИ 31
4.1 ВНЕМАТОЧНАЯ БЕРЕМЕННОСТЬ 31
4.2 АПОПЛЕКСИЯ ЯИЧНИКА 32
4.3 ПЕРЕКРУТ НОЖКИ КИСТЫ (КИСТОМЫ) 33
4.4 ПЕРФОРАЦИЯ ГНОЙНЫХ ОБРАЗОВАНИЙ ПРИДАТКОВ 33
4.5 ДИСФУНКЦИОНАЛЬНЫЕ МАТОЧНЫЕ КРОВОТЕЧЕНИЯ (ДМК) 34
4.6 АДНЕКСИТ. ПЕЛЬВИОПЕРИТОНИТ 34
4.7 СИНДРОМ ГИПЕРСТИМУЛЯЦИИ ЯИЧНИКОВ 35
4.8 СИНДРОМ ТОКСИЧЕСКОГО ШОКА 36
4.9 ТРАВМАТИЧЕСКИЕ ПОВРЕЖДЕНИЯ ПОЛОВЫХ ОРГАНОВ В РЕЗУЛЬТАТЕ НЕСЧАСТНЫХ СЛУЧАЕВ 37
4.10 ТРАВМАТИЧЕСКИЕ ПОВРЕЖДЕНИЯ ПОЛОВЫХ ОРГАНОВ ПРИ ПОЛОВОМ АКТЕ 37
4.11 ИЗНАСИЛОВАНИЕ 38
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 40
Достарыңызбен бөлісу: | |
http://engime.org/diplomdi-jmis-5v011100-informatika-v2.html?page=2 | Кіріспе - Дипломдық ЖҰмыс 5В011100 «Информатика» | Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда ақпаратты пайдалана және жоғары деңгейде талдай білген маман әрқашан сұраныста. Кез келген маман өз міндетін экономиканың өтпелі кезеңінде жаңа талаптарға лайықты етіп орындау үшін жаңа ақпараттық технологиялар арқылы жұмыстарын шеберлікпен жүргізе білуі қажет. Бұл жаңа ғасырдың, бүгінгі күннің талабы.
Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілетті ел ретінде даму стратегиясы ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында атап өтілгендей, қоғамымыздың басым міндеттерінің бірінің жүзеге асырылуы – халықтың компьютерлік сауаттылығын қалыптастырумен байланысты. Мемлекет барлық деңгейдегі техникалық және технологиялық білім беруді дамытуға бағытталған тиісті шараларды қолдауда. Мемлекет басшысының Қазақстан халқына осы жолдауы тың ойларға жетелейді. Президент өз Жолдауында XXI ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау мәселесіне аса көңіл бөлуі еліміздің әлеуметтік экономикалық даму жолындағы тағы бір белестен асып, көздеген межеге жақындап келе жатқанымызды білдіреді .
Қазіргі кезде қоғам әрекеттерінің барлық саласында компьютер көмегімен ақпараттық ресурстар жасалынып жатыр. Олар тауар-ақша қатынасына кіреді және материалдық, инновациялық, энергиялық және еңбек ресурстарымен қатар индустриялық үрдістерге де белсенді қатысады. Яғни ХХІ ғасыр бүкіл дүние жүзін ақпаратты қоғамға көшірумен басталды. Оған қоғамдағы барлық білім, ғылым, экономика, басқару салаларды ақпараттандыру арқылы қол жеткізуге болатындығы белгілі.
Біздің елде осы мәселелердің маңызды екендігі және оларды шешу керектігі тұралы жалпы түсінік бар. Мұның барлығы тек техникалық құралдарды көбейтуге емес, жоғары білікті мамандарды дайындауға да байланысты. Сондықтан да қазіргі кезде әр бір маманның іс-әрекеті осы ақпараттандыруды талдай және жаңа информациялық технологияларды дұрыс пайдалана білуге көп тәуелді.
Интернеттің WWW қызметінен кеңінен пайдалану арқасында IT-технологияларды меңгеру қажеттілігімен қатар мультимедиялық электрондық оқулықтарды құру мәселесі туындады. Мұның барлығы, электрондық оқулық құрушылардың html-форматта контент дайындауды өңдеуге арналған қосымша топ тартуын талап етеді. Бұл жобаның мақсаты электронды оқыту құралын құруда бағдарламашының жұмысын автоматтандыру және оның аталған үрдісте қатысуын азайту болып табылады.
Мұндай құрылған бағдарлама әсіресе Интернетте электронды оқыту бағдарламасын құру технологиясын жетiлдiруге және көптеген пайдаланушыға білімін көтеруге көмектеседі.
Қазіргі таңда ақпараттық технологиялардың дамуына байланысты Қазақстан Республикасы білім жүйесінің барлық сатылары үшін мультимедиялық электрондық оқулықтар қажеттілігі туындап отыр.
ХХ-ғасырдың соңында Internet және Internet желілерінің пайда болуы, компьютерде мультимедиа құрылғыларының дамуы, ғылымда жаңа салалардың пайда болуына әкеп соқты. Ақпараттың таралуы уақыт пен ара қашықтыққа тәуелсіз болып қалды. Мұның барлығы пайдаланушының информацияны алу әдістерінің ескіруіне алып келді.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек оқытушы дәрістерін немесе дәстүрлі оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында мультимедиялық оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. |
http://engime.org/b-villit-2-plodnie-obolochki-g-horioamnionit.html | Б виллит, 2 плодные оболочки, г хориоамнионит | |
Б виллит, 2 плодные оболочки, г хориоамнионит
|
бет | 1/3 | Дата | 09.05.2023 | өлшемі | 17,34 Kb. | | #176274 |
| Байланысты: пренатальная патология
1. Локализация воспаления:
1) ворсины плаценты, б) виллит,
2) плодные оболочки, г) хориоамнионит,
3) децидуальная оболочка, а) децидуит,
4) пупочный канатик. д) фуникулит,
Выбрать один правильный ответ
2. При восходящей инфекции возбудитель проникает в плаценту через:
а) маточные трубы,
б) влагалище и шейку матки,
в) кровь матери,
г) децидуальную ткань.
Установить соответствие
3. Путь инфицирования плаценты:
1) восходящий, в) влагалище и шейка матки,
2) гематогенный, а) материнский кровоток,
3) нисходящий. б) маточные трубы,
Выбрать все правильные ответы
4. Типичные изменения для восходящего инфицирования последа:
а) хориоамнионит,
б) децидуит,
в) интервиллезит,
г) фуникулит,
д) продуктивный виллит.
Выбрать все правильные ответы
5. Гематогенное инфицирование плаценты характерно для:
а) цитомегаловируса,
б) бледной спирохеты,
в) кишечной палочки,
г) л истерии,
д) токсоплазмы.
Выбрать все правильные ответы
6. К развитию восходящей инфекции плаценты предрасполагают:
а) истмико-цервикальная недостаточность,
б) цервицит,
в) цитомегаловирусная инфекция,
г) длительный безводный период,
д) вульвовагинит.
Выбрать один правильный ответ
7. У женщины, родившей доношенного ребенка, в III периоде родов отмечены нарушение отделения последа и тяжелое кровотечение, в связи с которым была произведена гистерэктомия. Причины приращения плаценты.
а) глубокое внедрение ворсин хориона в миометрий,
б) врастание ворсин хориона в шейку матки,
в) прорастание ворсин хориона в органы малого таза,
г) плацента полностью закрывает маточный зев.
Установить соответствие
8. Нарушение кровообращения в плаценте:
1) периворсинковое отложение фибрина, а) остановка кровотока в межворсинчатом пространстве,
2) ретроплацентарная гематома, е) нарушение венозного оттока в децидуальной оболочке.
3) инфаркт плаценты, в) отсутствие поступления крови в межворсинчатое пространство,
4) тромбоз фетальных артерий. б) обтурирующие тромбы,
Установить соответствие
9. Размер пуповины:
1) короткая, б) менее 32 см,
2) длинная. д) более 70 см.
Установить соответствие
10. Размер пуповины:
1) короткая, в) ограничение движения плода, д) отслойка плаценты.
2) длинная. а) обвитие пуповины, б) образование узлов, г) выпадение петель пуповины,
Выбрать один правильный ответ
11. Синдром плацентарной (фетальной) трансфузии чаще наблюдается у близнецов при плацентах.
а) монохориальных моноамниотических,
б) дихориальных диамниотических,
Достарыңызбен бөлісу: |
|
| |