Datasets:

nyuuzyou

/

emirsaba

like 0

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html?page=6#4._«Тұйық_шеңбер»_жаттығуы

«Іштегі ашуды шығару» жаттығуы - Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты...

2. «Іштегі ашуды шығару» жаттығуы Мақсаты: Іштегі ашу-ызаны, агрессияны шығару. Ортаға екі қатысушы шығады, жіпке тізілген стакандарды үрлеу арқылы бір-бірден мәреге жеткізу. Жаттығуға қатысқан оқушылардың ашуын шығаруы яғни әр түрлі деңгейде екендігі стакандарды мәреге қарай үрлеу барысында байқалады. Кері байланыс кезінде оқушылар жеңілдеп қалады. 3."Ашулы шарлар " Мақсат: Оқушылар арасында қарым-қатынасты нығайту,жағымсыз көңіл -күйіден арылу,өкпе мен реніштен,ашу мен ызадан арылу. Шарты :Шеңбер болып тұрып,оларды үрлеу . Шарлар адам денесін бейнелейді,ал оның ішіндегі ауа-алам сезімі.Қатысушылар қолдарындағы шарды біріншілері жарады,кейінгілері жай ауасын шығарады. 4. «Тұйық шеңбер» жаттығуы - Қазір шағын сынаққа тап боламыз. Қолдарыңыздан жібермей мықтап ұстап, шеңберге тұрыңыздар. Бір адам шеңберде қалып, одан шығуға тырысуы керек. - Әрқайсыңыз кез-келген уақытта қолдарыңызды ашып, сыныптастарыңызды еш қиындықсыз босата аласыз, бірақ бұл өте оңай. Яғни, ешкімге зиян келтіруден сақ болыңыздар. (Егер жасөспірім өз шеңберінен шыға алмаса, онда ол шеңберде бір минуттан аспауы керек. Балалар бұл жасөспірімді шеңберден шығаруы керек) Талқылауға арналған сұрақтар: 1. Шеңбердің ортасында өзіңізді қалай сезіндіңіз? 2. Шеңберден шығуға талпынғанда өзіңізді қалай сезіндіңіз? 3. Ортадан шығу сенде орындалғандықтан, өзіңізді қалай сезіндіңіз? 4. Шеңбердің бір бөлігі болған кезде не сезіндіңіз? 2 топ. «Қорқыту» және «моббинг» - психологиялық зорлық-зомбылықтың көрінісі. 3 топ. Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (сынып жетекші) 4 топ Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (ата-ана) «Ақ парақ» жаттығуы Мақсаты: ата-аналарды өздерінің балаларының жан-дүниесін түсінуге шақыру. Рефлексия Қорытынды Мектептерде зорлық-зомбылқытың алдын алу бойынша пилоттық бағдарлама басталған болатын. Мақсаты – оқушылар арасында психоәлеуметтік дағдыларды дамыту, әрі зорлық-зомбылық көрсету қауіп-қатерлеріне және зорлық-зомблық көрсету оқиғаларына шара қолдану тетіктерін жасап шығару арқылы зорлық-зомбылық туындағанға дейін оның жолын кесу. Балалардың қажеттіліктеріне немқұрайды қараудың алдын алу патронаж мейірбикелерінің қызметіне айналды, олар отбасыларға бару кезінде балаларды тәрбиелеудің орынды әдістері туралы ақпарат береді және, егер бала отбасында қатыгездікке тап болу қаупіне шалдықса немесе душар болса, шара қолданады. Ата-аналарды педагогикалық қолдау орталығы ашылды. бірлесіп белсенді жұмыс жасаудың арқасында барлық зорлық-зомбылық оқиғаларының жолын кесуге болады деп сенеміз.

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html?page=6

«Іштегі ашуды шығару» жаттығуы - Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты...

2. «Іштегі ашуды шығару» жаттығуы Мақсаты: Іштегі ашу-ызаны, агрессияны шығару. Ортаға екі қатысушы шығады, жіпке тізілген стакандарды үрлеу арқылы бір-бірден мәреге жеткізу. Жаттығуға қатысқан оқушылардың ашуын шығаруы яғни әр түрлі деңгейде екендігі стакандарды мәреге қарай үрлеу барысында байқалады. Кері байланыс кезінде оқушылар жеңілдеп қалады. 3."Ашулы шарлар " Мақсат: Оқушылар арасында қарым-қатынасты нығайту,жағымсыз көңіл -күйіден арылу,өкпе мен реніштен,ашу мен ызадан арылу. Шарты :Шеңбер болып тұрып,оларды үрлеу . Шарлар адам денесін бейнелейді,ал оның ішіндегі ауа-алам сезімі.Қатысушылар қолдарындағы шарды біріншілері жарады,кейінгілері жай ауасын шығарады. 4. «Тұйық шеңбер» жаттығуы - Қазір шағын сынаққа тап боламыз. Қолдарыңыздан жібермей мықтап ұстап, шеңберге тұрыңыздар. Бір адам шеңберде қалып, одан шығуға тырысуы керек. - Әрқайсыңыз кез-келген уақытта қолдарыңызды ашып, сыныптастарыңызды еш қиындықсыз босата аласыз, бірақ бұл өте оңай. Яғни, ешкімге зиян келтіруден сақ болыңыздар. (Егер жасөспірім өз шеңберінен шыға алмаса, онда ол шеңберде бір минуттан аспауы керек. Балалар бұл жасөспірімді шеңберден шығаруы керек) Талқылауға арналған сұрақтар: 1. Шеңбердің ортасында өзіңізді қалай сезіндіңіз? 2. Шеңберден шығуға талпынғанда өзіңізді қалай сезіндіңіз? 3. Ортадан шығу сенде орындалғандықтан, өзіңізді қалай сезіндіңіз? 4. Шеңбердің бір бөлігі болған кезде не сезіндіңіз? 2 топ. «Қорқыту» және «моббинг» - психологиялық зорлық-зомбылықтың көрінісі. 3 топ. Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (сынып жетекші) 4 топ Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (ата-ана) «Ақ парақ» жаттығуы Мақсаты: ата-аналарды өздерінің балаларының жан-дүниесін түсінуге шақыру. Рефлексия Қорытынды Мектептерде зорлық-зомбылқытың алдын алу бойынша пилоттық бағдарлама басталған болатын. Мақсаты – оқушылар арасында психоәлеуметтік дағдыларды дамыту, әрі зорлық-зомбылық көрсету қауіп-қатерлеріне және зорлық-зомблық көрсету оқиғаларына шара қолдану тетіктерін жасап шығару арқылы зорлық-зомбылық туындағанға дейін оның жолын кесу. Балалардың қажеттіліктеріне немқұрайды қараудың алдын алу патронаж мейірбикелерінің қызметіне айналды, олар отбасыларға бару кезінде балаларды тәрбиелеудің орынды әдістері туралы ақпарат береді және, егер бала отбасында қатыгездікке тап болу қаупіне шалдықса немесе душар болса, шара қолданады. Ата-аналарды педагогикалық қолдау орталығы ашылды. бірлесіп белсенді жұмыс жасаудың арқасында барлық зорлық-зомбылық оқиғаларының жолын кесуге болады деп сенеміз.

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html?page=6#«Ақ_парақ»_жаттығуы__Мақсаты:_ата-аналарды_өздерінің_балаларының_жан-дүниесін_түсінуге_шақыру.__Рефлексия__Қорытынды

«Іштегі ашуды шығару» жаттығуы - Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты...

2. «Іштегі ашуды шығару» жаттығуы Мақсаты: Іштегі ашу-ызаны, агрессияны шығару. Ортаға екі қатысушы шығады, жіпке тізілген стакандарды үрлеу арқылы бір-бірден мәреге жеткізу. Жаттығуға қатысқан оқушылардың ашуын шығаруы яғни әр түрлі деңгейде екендігі стакандарды мәреге қарай үрлеу барысында байқалады. Кері байланыс кезінде оқушылар жеңілдеп қалады. 3."Ашулы шарлар " Мақсат: Оқушылар арасында қарым-қатынасты нығайту,жағымсыз көңіл -күйіден арылу,өкпе мен реніштен,ашу мен ызадан арылу. Шарты :Шеңбер болып тұрып,оларды үрлеу . Шарлар адам денесін бейнелейді,ал оның ішіндегі ауа-алам сезімі.Қатысушылар қолдарындағы шарды біріншілері жарады,кейінгілері жай ауасын шығарады. 4. «Тұйық шеңбер» жаттығуы - Қазір шағын сынаққа тап боламыз. Қолдарыңыздан жібермей мықтап ұстап, шеңберге тұрыңыздар. Бір адам шеңберде қалып, одан шығуға тырысуы керек. - Әрқайсыңыз кез-келген уақытта қолдарыңызды ашып, сыныптастарыңызды еш қиындықсыз босата аласыз, бірақ бұл өте оңай. Яғни, ешкімге зиян келтіруден сақ болыңыздар. (Егер жасөспірім өз шеңберінен шыға алмаса, онда ол шеңберде бір минуттан аспауы керек. Балалар бұл жасөспірімді шеңберден шығаруы керек) Талқылауға арналған сұрақтар: 1. Шеңбердің ортасында өзіңізді қалай сезіндіңіз? 2. Шеңберден шығуға талпынғанда өзіңізді қалай сезіндіңіз? 3. Ортадан шығу сенде орындалғандықтан, өзіңізді қалай сезіндіңіз? 4. Шеңбердің бір бөлігі болған кезде не сезіндіңіз? 2 топ. «Қорқыту» және «моббинг» - психологиялық зорлық-зомбылықтың көрінісі. 3 топ. Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (сынып жетекші) 4 топ Зорлық-зомбылықтың алдын- алу (ата-ана) «Ақ парақ» жаттығуы Мақсаты: ата-аналарды өздерінің балаларының жан-дүниесін түсінуге шақыру. Рефлексия Қорытынды Мектептерде зорлық-зомбылқытың алдын алу бойынша пилоттық бағдарлама басталған болатын. Мақсаты – оқушылар арасында психоәлеуметтік дағдыларды дамыту, әрі зорлық-зомбылық көрсету қауіп-қатерлеріне және зорлық-зомблық көрсету оқиғаларына шара қолдану тетіктерін жасап шығару арқылы зорлық-зомбылық туындағанға дейін оның жолын кесу. Балалардың қажеттіліктеріне немқұрайды қараудың алдын алу патронаж мейірбикелерінің қызметіне айналды, олар отбасыларға бару кезінде балаларды тәрбиелеудің орынды әдістері туралы ақпарат береді және, егер бала отбасында қатыгездікке тап болу қаупіне шалдықса немесе душар болса, шара қолданады. Ата-аналарды педагогикалық қолдау орталығы ашылды. бірлесіп белсенді жұмыс жасаудың арқасында барлық зорлық-зомбылық оқиғаларының жолын кесуге болады деп сенеміз.

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html

Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру

Тақырыбы: Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру. Алматы, 2023 жыл Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру Мақсаты: Оқушылар арасындағы зорлық-зомбылықты алдын-алу, анықтау және оны түзету, жолдарын ұсыну. Міндеттері: - «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру - Зорлық -зомбылықтың пайда болу себептерін анықтау - Мектеп ортасында сауалнама қолдана отырып, зорлық-зомбылықтың болуын немесе болмауын анықтау - Зорлық -зомбылықтың алдын- алу мақсатында жаднамалар, ұсынымдар әзірлеу - Зорлық - зомбылықтың алдын - алу мақсатында түзету жұмыстарын ұйымдастыру 1. «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру Білім беру ұйымдарындағы зорлық - зомбылықтың сипаты мен табиғаты әртүрлі, бір мезеттік қорлау түрінде, немесе жүйелі түрде кемсіту және айдап салу (буллинг) түрінде де көрінеді. Зорлық - зомбылық физикалық және ауызша болуы мүмкін, зорлық - зомбылық әрекеттері мен жыныстық сипаттағы сөз айтуларда білдірілуі, айқын немесе айқын көрінбейтін гендерлік сипатқа бағытталған, материалдық пайдаға ұмтылу (бопсалау және заттар мен ақшаны тартып алу) сипатта көрінеді және барлық тартылған тараптарға әрқашан психологиялық жарақат келтіреді. Мектептегі айдап салу (буллинг) – белгілі бір балаға бағытталған қайталанатын агрессия, оның құрамында мәжбүрлеу мен қорқыту белгілері бар, кейде мұғалімдер тарапынан нақты немесе жасырын түрде қолдаулар болуы мүмкін фактор. Мектептегі айдап салу әртүрлі нысандарда пайда болуы мүмкін: физикалық және психологиялық агрессия, айқын қудалау және нашар қарым-қатынастың жасырын көрінісі. Буллингтің жасырын түрлеріне елемеу, бойкот (толық қарсылық білдіру) жасау, қарым-қатынастан шығару, әртүрлі манипуляциялар, теріс пікірлер мен өсектерді әдейі тарату және т.б. - баланың өзін қорғансыз сезінетіні, балалардың тобынан шығарылғандығы, жалпы қабылданбаған теріс ортаны құру жатады. Буллинг - бұл тартылған тараптар арасындағы билік тепе-теңдігін көздейтін физикалық және вербалды сипаттағы зорлық-зомбылық . Жүйелі зорлық-зомбылық - айдап салу немесе буллинг ерекше қауіпті. Оқушыға қысым бір адам (оқушы немесе мұғалім), сондай-ақ бір топ тұлғалар да көрсетуі мүмкін. Буллингтің физикалық, психологиялық, экономикалық, жыныстық зорлық-зомбылық тәрізді түрлері болады. Қорлаудың осы түрлерінің бәрін біріктіретін бір қасиет бар, бұл- агрессиялық іс-әрекеттің әлсіз, қорғансыз адамға бағытталуы, жәбірлеуі. Әдетте агрессор (қорлаушы) немесе агрессорлар тобының іс-әрекеттері асқақтық сезімі мен аз да болса биліктің дәмін сезінуге бағытталған. Буллингке адамдар үш тараптан қатысады: жәбірленуші, агрессор немесе куәгер ретінде. Бұл істің ең ауыр психологиялық зардаптарын бірінші кезекте жәбірленуші шегетінін айтпасақ-та белгілі шығар. Алайда, зерттеулер нәтижесі бойынша, қорлаудың теріс салдарлары куәгерлерге де, түптің түбінде тіпті агрессордың өзіне де келіп тиеді екен. Жәбірленуші үшін буллингің қаупі орасан зор, оның дәлелі ретінде әр түрлі деңгейдегі психологиялық және психосоматикалық аурулардың пайда болуы мен суицидтық ойларды келтіре аламыз. Буллинг жасөспірімдер арасында көптеп кездеседі. Статистикалық мәліметтердің хабарлауынша, 7 мен 15 жас аралығындағы мектеп оқушыларының 44 пайызы “буллинг-агресситі” болып келеді. Мектептегі қорлаудың жарқын мысалы ретінде Кеңес дәуірінде жарық көрген “Чучело” атты фильмді келтіре аламыз. Буллигті қалай тануға болады және онымен күресу тәсілдері қандай? Қорлану кезіндегі жәбірленушіден мынадай белгілерді байқауға болады: киімнің жыртылуы, зақымдануы, денедегі жарақаттар (дененің көгеруі), қымбат заттарының “жоғалуы”, тәбеттің төмендеуі, қорқынышты түстер, серуендеу кезіндегі мазасыздық, сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсуден бас тарту, т.с.с. Буллинг құрбанына көмектесу үшін оны кінәламай, қолдау көрсетіп, демеу болу қажет. Жәбірленушіге оның жалғыз емес екендігін барынша көрсеткен дұрыс. Оны мазақ етіп, айтқан сөздерін елемеуге мүлдем болмайды. Сондай-ақ, жәбірленушіден көрген қорлығы мен тәжірибесі жайлы қайта-қайта сұрай беруге тыйым салынады. Жәбірленушіге агрессорлар өздерінің алдында өз құндылықтарын біреуді қорлау арқылы ғана арттыра алатындығын, сол себепті жазықсызға шүйлігетіндігі жайлы түсіндіру керек. Жәбірленушінің өзін мықты тұлға ретінде көрсетіп, күш қолдана алуы буллингті тоқтатуы мүмкін. Бірақ, өкінішке орай, көп жағдайда жәбірленуші бұндай әрекеттерге дайын емес, сондықтан көмекке мұқтаж болып келеді. Егер сізде сіздің жақыныңыз буллингтің құрбаны болуы мүмкін деген күдік пайда болса, дереу онымен осы жайтты талқылаңыз және әңгіме желісіне байланысты әрекет етіңіз. Мәселенің барлық маңыздылығын ескере отырып, жәбірленушінің сізге сенуге деген дайындығын байқаңыз. Жәбірленушіге көмектесу үшін мектеп әкімшілігіне хабарласыңыз, болған жайтты талқылау үшін агрессор мен ата-анасын шақыртыңыз. Осылайша сіз өз жақыныңызды қорғау үшін бәріне баратыныңызды көрсетіңіз. Егер бұл көмектеспесе, баспасөз бен құқық қорғау органдарына жүгінуіңізге болады. Сақтықта қорлық жоқ екенін естен шығармаңыз, жақындарыңызға жанашыр болыңыз!

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html#Зорлық-зомбылықты_алдын_алу_мақсатында_балаларға_бағытталған_қатыгез_қарым-қатынасты_ерте_анықтау_және_түзету_жұмысын_ұйымдастыру___Мақсаты

Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру

Тақырыбы: Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру. Алматы, 2023 жыл Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру Мақсаты: Оқушылар арасындағы зорлық-зомбылықты алдын-алу, анықтау және оны түзету, жолдарын ұсыну. Міндеттері: - «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру - Зорлық -зомбылықтың пайда болу себептерін анықтау - Мектеп ортасында сауалнама қолдана отырып, зорлық-зомбылықтың болуын немесе болмауын анықтау - Зорлық -зомбылықтың алдын- алу мақсатында жаднамалар, ұсынымдар әзірлеу - Зорлық - зомбылықтың алдын - алу мақсатында түзету жұмыстарын ұйымдастыру 1. «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру Білім беру ұйымдарындағы зорлық - зомбылықтың сипаты мен табиғаты әртүрлі, бір мезеттік қорлау түрінде, немесе жүйелі түрде кемсіту және айдап салу (буллинг) түрінде де көрінеді. Зорлық - зомбылық физикалық және ауызша болуы мүмкін, зорлық - зомбылық әрекеттері мен жыныстық сипаттағы сөз айтуларда білдірілуі, айқын немесе айқын көрінбейтін гендерлік сипатқа бағытталған, материалдық пайдаға ұмтылу (бопсалау және заттар мен ақшаны тартып алу) сипатта көрінеді және барлық тартылған тараптарға әрқашан психологиялық жарақат келтіреді. Мектептегі айдап салу (буллинг) – белгілі бір балаға бағытталған қайталанатын агрессия, оның құрамында мәжбүрлеу мен қорқыту белгілері бар, кейде мұғалімдер тарапынан нақты немесе жасырын түрде қолдаулар болуы мүмкін фактор. Мектептегі айдап салу әртүрлі нысандарда пайда болуы мүмкін: физикалық және психологиялық агрессия, айқын қудалау және нашар қарым-қатынастың жасырын көрінісі. Буллингтің жасырын түрлеріне елемеу, бойкот (толық қарсылық білдіру) жасау, қарым-қатынастан шығару, әртүрлі манипуляциялар, теріс пікірлер мен өсектерді әдейі тарату және т.б. - баланың өзін қорғансыз сезінетіні, балалардың тобынан шығарылғандығы, жалпы қабылданбаған теріс ортаны құру жатады. Буллинг - бұл тартылған тараптар арасындағы билік тепе-теңдігін көздейтін физикалық және вербалды сипаттағы зорлық-зомбылық . Жүйелі зорлық-зомбылық - айдап салу немесе буллинг ерекше қауіпті. Оқушыға қысым бір адам (оқушы немесе мұғалім), сондай-ақ бір топ тұлғалар да көрсетуі мүмкін. Буллингтің физикалық, психологиялық, экономикалық, жыныстық зорлық-зомбылық тәрізді түрлері болады. Қорлаудың осы түрлерінің бәрін біріктіретін бір қасиет бар, бұл- агрессиялық іс-әрекеттің әлсіз, қорғансыз адамға бағытталуы, жәбірлеуі. Әдетте агрессор (қорлаушы) немесе агрессорлар тобының іс-әрекеттері асқақтық сезімі мен аз да болса биліктің дәмін сезінуге бағытталған. Буллингке адамдар үш тараптан қатысады: жәбірленуші, агрессор немесе куәгер ретінде. Бұл істің ең ауыр психологиялық зардаптарын бірінші кезекте жәбірленуші шегетінін айтпасақ-та белгілі шығар. Алайда, зерттеулер нәтижесі бойынша, қорлаудың теріс салдарлары куәгерлерге де, түптің түбінде тіпті агрессордың өзіне де келіп тиеді екен. Жәбірленуші үшін буллингің қаупі орасан зор, оның дәлелі ретінде әр түрлі деңгейдегі психологиялық және психосоматикалық аурулардың пайда болуы мен суицидтық ойларды келтіре аламыз. Буллинг жасөспірімдер арасында көптеп кездеседі. Статистикалық мәліметтердің хабарлауынша, 7 мен 15 жас аралығындағы мектеп оқушыларының 44 пайызы “буллинг-агресситі” болып келеді. Мектептегі қорлаудың жарқын мысалы ретінде Кеңес дәуірінде жарық көрген “Чучело” атты фильмді келтіре аламыз. Буллигті қалай тануға болады және онымен күресу тәсілдері қандай? Қорлану кезіндегі жәбірленушіден мынадай белгілерді байқауға болады: киімнің жыртылуы, зақымдануы, денедегі жарақаттар (дененің көгеруі), қымбат заттарының “жоғалуы”, тәбеттің төмендеуі, қорқынышты түстер, серуендеу кезіндегі мазасыздық, сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсуден бас тарту, т.с.с. Буллинг құрбанына көмектесу үшін оны кінәламай, қолдау көрсетіп, демеу болу қажет. Жәбірленушіге оның жалғыз емес екендігін барынша көрсеткен дұрыс. Оны мазақ етіп, айтқан сөздерін елемеуге мүлдем болмайды. Сондай-ақ, жәбірленушіден көрген қорлығы мен тәжірибесі жайлы қайта-қайта сұрай беруге тыйым салынады. Жәбірленушіге агрессорлар өздерінің алдында өз құндылықтарын біреуді қорлау арқылы ғана арттыра алатындығын, сол себепті жазықсызға шүйлігетіндігі жайлы түсіндіру керек. Жәбірленушінің өзін мықты тұлға ретінде көрсетіп, күш қолдана алуы буллингті тоқтатуы мүмкін. Бірақ, өкінішке орай, көп жағдайда жәбірленуші бұндай әрекеттерге дайын емес, сондықтан көмекке мұқтаж болып келеді. Егер сізде сіздің жақыныңыз буллингтің құрбаны болуы мүмкін деген күдік пайда болса, дереу онымен осы жайтты талқылаңыз және әңгіме желісіне байланысты әрекет етіңіз. Мәселенің барлық маңыздылығын ескере отырып, жәбірленушінің сізге сенуге деген дайындығын байқаңыз. Жәбірленушіге көмектесу үшін мектеп әкімшілігіне хабарласыңыз, болған жайтты талқылау үшін агрессор мен ата-анасын шақыртыңыз. Осылайша сіз өз жақыныңызды қорғау үшін бәріне баратыныңызды көрсетіңіз. Егер бұл көмектеспесе, баспасөз бен құқық қорғау органдарына жүгінуіңізге болады. Сақтықта қорлық жоқ екенін естен шығармаңыз, жақындарыңызға жанашыр болыңыз!

http://emirsaba.org/zorli-zombiliti-aldin-alu-masatinda-balalarfa-bafittalfan-atig.html#Міндеттері

Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру

Тақырыбы: Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру. Алматы, 2023 жыл Зорлық-зомбылықты алдын алу мақсатында балаларға бағытталған қатыгез қарым-қатынасты ерте анықтау және түзету жұмысын ұйымдастыру Мақсаты: Оқушылар арасындағы зорлық-зомбылықты алдын-алу, анықтау және оны түзету, жолдарын ұсыну. Міндеттері: - «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру - Зорлық -зомбылықтың пайда болу себептерін анықтау - Мектеп ортасында сауалнама қолдана отырып, зорлық-зомбылықтың болуын немесе болмауын анықтау - Зорлық -зомбылықтың алдын- алу мақсатында жаднамалар, ұсынымдар әзірлеу - Зорлық - зомбылықтың алдын - алу мақсатында түзету жұмыстарын ұйымдастыру 1. «Буллинг» сөзінің мағынасын ашу және оның түрлеріне анықтама беру Білім беру ұйымдарындағы зорлық - зомбылықтың сипаты мен табиғаты әртүрлі, бір мезеттік қорлау түрінде, немесе жүйелі түрде кемсіту және айдап салу (буллинг) түрінде де көрінеді. Зорлық - зомбылық физикалық және ауызша болуы мүмкін, зорлық - зомбылық әрекеттері мен жыныстық сипаттағы сөз айтуларда білдірілуі, айқын немесе айқын көрінбейтін гендерлік сипатқа бағытталған, материалдық пайдаға ұмтылу (бопсалау және заттар мен ақшаны тартып алу) сипатта көрінеді және барлық тартылған тараптарға әрқашан психологиялық жарақат келтіреді. Мектептегі айдап салу (буллинг) – белгілі бір балаға бағытталған қайталанатын агрессия, оның құрамында мәжбүрлеу мен қорқыту белгілері бар, кейде мұғалімдер тарапынан нақты немесе жасырын түрде қолдаулар болуы мүмкін фактор. Мектептегі айдап салу әртүрлі нысандарда пайда болуы мүмкін: физикалық және психологиялық агрессия, айқын қудалау және нашар қарым-қатынастың жасырын көрінісі. Буллингтің жасырын түрлеріне елемеу, бойкот (толық қарсылық білдіру) жасау, қарым-қатынастан шығару, әртүрлі манипуляциялар, теріс пікірлер мен өсектерді әдейі тарату және т.б. - баланың өзін қорғансыз сезінетіні, балалардың тобынан шығарылғандығы, жалпы қабылданбаған теріс ортаны құру жатады. Буллинг - бұл тартылған тараптар арасындағы билік тепе-теңдігін көздейтін физикалық және вербалды сипаттағы зорлық-зомбылық . Жүйелі зорлық-зомбылық - айдап салу немесе буллинг ерекше қауіпті. Оқушыға қысым бір адам (оқушы немесе мұғалім), сондай-ақ бір топ тұлғалар да көрсетуі мүмкін. Буллингтің физикалық, психологиялық, экономикалық, жыныстық зорлық-зомбылық тәрізді түрлері болады. Қорлаудың осы түрлерінің бәрін біріктіретін бір қасиет бар, бұл- агрессиялық іс-әрекеттің әлсіз, қорғансыз адамға бағытталуы, жәбірлеуі. Әдетте агрессор (қорлаушы) немесе агрессорлар тобының іс-әрекеттері асқақтық сезімі мен аз да болса биліктің дәмін сезінуге бағытталған. Буллингке адамдар үш тараптан қатысады: жәбірленуші, агрессор немесе куәгер ретінде. Бұл істің ең ауыр психологиялық зардаптарын бірінші кезекте жәбірленуші шегетінін айтпасақ-та белгілі шығар. Алайда, зерттеулер нәтижесі бойынша, қорлаудың теріс салдарлары куәгерлерге де, түптің түбінде тіпті агрессордың өзіне де келіп тиеді екен. Жәбірленуші үшін буллингің қаупі орасан зор, оның дәлелі ретінде әр түрлі деңгейдегі психологиялық және психосоматикалық аурулардың пайда болуы мен суицидтық ойларды келтіре аламыз. Буллинг жасөспірімдер арасында көптеп кездеседі. Статистикалық мәліметтердің хабарлауынша, 7 мен 15 жас аралығындағы мектеп оқушыларының 44 пайызы “буллинг-агресситі” болып келеді. Мектептегі қорлаудың жарқын мысалы ретінде Кеңес дәуірінде жарық көрген “Чучело” атты фильмді келтіре аламыз. Буллигті қалай тануға болады және онымен күресу тәсілдері қандай? Қорлану кезіндегі жәбірленушіден мынадай белгілерді байқауға болады: киімнің жыртылуы, зақымдануы, денедегі жарақаттар (дененің көгеруі), қымбат заттарының “жоғалуы”, тәбеттің төмендеуі, қорқынышты түстер, серуендеу кезіндегі мазасыздық, сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсуден бас тарту, т.с.с. Буллинг құрбанына көмектесу үшін оны кінәламай, қолдау көрсетіп, демеу болу қажет. Жәбірленушіге оның жалғыз емес екендігін барынша көрсеткен дұрыс. Оны мазақ етіп, айтқан сөздерін елемеуге мүлдем болмайды. Сондай-ақ, жәбірленушіден көрген қорлығы мен тәжірибесі жайлы қайта-қайта сұрай беруге тыйым салынады. Жәбірленушіге агрессорлар өздерінің алдында өз құндылықтарын біреуді қорлау арқылы ғана арттыра алатындығын, сол себепті жазықсызға шүйлігетіндігі жайлы түсіндіру керек. Жәбірленушінің өзін мықты тұлға ретінде көрсетіп, күш қолдана алуы буллингті тоқтатуы мүмкін. Бірақ, өкінішке орай, көп жағдайда жәбірленуші бұндай әрекеттерге дайын емес, сондықтан көмекке мұқтаж болып келеді. Егер сізде сіздің жақыныңыз буллингтің құрбаны болуы мүмкін деген күдік пайда болса, дереу онымен осы жайтты талқылаңыз және әңгіме желісіне байланысты әрекет етіңіз. Мәселенің барлық маңыздылығын ескере отырып, жәбірленушінің сізге сенуге деген дайындығын байқаңыз. Жәбірленушіге көмектесу үшін мектеп әкімшілігіне хабарласыңыз, болған жайтты талқылау үшін агрессор мен ата-анасын шақыртыңыз. Осылайша сіз өз жақыныңызды қорғау үшін бәріне баратыныңызды көрсетіңіз. Егер бұл көмектеспесе, баспасөз бен құқық қорғау органдарына жүгінуіңізге болады. Сақтықта қорлық жоқ екенін естен шығармаңыз, жақындарыңызға жанашыр болыңыз!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html#2._Сенің_ойыңша,_қай_жерлерде,_кімнен_бала_қорлық-зорлыққа_тап_болуы_мүмкін

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Сыныбың?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - мұғалімдерден - тәрбие ісі жөніндегі орынбасардан - өз жауабың............................................................................................................................... 3.Қиын жағдайда не істейсің? - Өз жауабың.................................................................................................................................... Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html#3.Қиын_жағдайда_не_істейсің

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Сыныбың?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - мұғалімдерден - тәрбие ісі жөніндегі орынбасардан - өз жауабың............................................................................................................................... 3.Қиын жағдайда не істейсің? - Өз жауабың.................................................................................................................................... Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html?page=2

Мұғалімдермен қарым-қатынасың қандай?

4. Мұғалімдермен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -мұғалімдер менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - достарыммен сөйлестірмейді - намысыма тиетін сөздер айтады - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - еш уақытта жазаламайды - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Мұғалімнің жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Мұғалімің немесе мектеп әкімшілігі (директор, оқу ісі жөніндегі орынбасары, тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, психолог, социолог (астын сыз)) бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html?page=3

Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар?

- өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - мұғалімдерден - тәрбие ісі жөніндегі орынбасардан - өз жауабың............................................................................................................................... 3.Қиын жағдайда не істейсің?

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html?page=4

Мұғалімдермен қарым-қатынасың қандай?

4. Мұғалімдермен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -мұғалімдер менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - достарыммен сөйлестірмейді - намысыма тиетін сөздер айтады - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - еш уақытта жазаламайды - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Мұғалімнің жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Мұғалімің немесе мектеп әкімшілігі (директор, оқу ісі жөніндегі орынбасары, тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, психолог, социолог (астын сыз)) бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 9. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!! Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Сыныбың?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - мұғалімдерден - тәрбие ісі жөніндегі орынбасардан - өз жауабың............................................................................................................................... 3.Қиын жағдайда не істейсің? - Өз жауабың.................................................................................................................................... Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi.html#Өзің_туралы_мәлімет_Жасың..............._Сыныбың..............................._1.Зорлық_деген_сөзді_қалай_түсінесің

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Сыныбың?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - мұғалімдерден - тәрбие ісі жөніндегі орынбасардан - өз жауабың............................................................................................................................... 3.Қиын жағдайда не істейсің? - Өз жауабың.................................................................................................................................... Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v2.html

Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын сауалнамасы

Байланысты: Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын - сауалнамасы Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын - сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде, балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың нешеде? ............... Отбасыңда неше адам бар?............................... 1. Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту - қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық - зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - өз жауабың............................................................................................................................... 3. Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата - анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған - туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата - анаңмен қарым - қатынасың қандай? - ата - анам досым - Жақсы қарым - қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді - әкем мен анам менен алыс - өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6. Әке - анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып, сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата - ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке - анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауға ------------- Құшақтауға ------------ Сүюге Үнемі ----------------------- Үнемі ------------------- Үнемі Анда - санда -------------- Анда - санда ---------- Анда - санда Еш уақытта ---------------- Еш уақытта ------------ Еш уақытта Әлде.... --------------------- Әлде.... ----------------- Әлде.... Үнемі ------------------ Үнемі -------------------- Үнемі Анда - санда --------- Анда - санда ----------- Анда - санда Еш уақытта ---------- Еш уақытта ------------- Еш уақытта Әлде.... --------------- Әлде.... ----------------- Әлде.... 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html#_2._Сенің_ойыңша,_қай_жерлерде,_кімнен_бала_қорлық-зорлыққа_тап_болуы_мүмкін

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Отбасыңда неше адам бар?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - өз жауабың...............................................................................................................................

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_10._Істеген_үлкен_қателіктерің_үшін_қандай_жаза_қолданады

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_11._Өз_жанұяңда_паналы,_сүйікті_екеніңді_сезінесің_бе

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_13._Біздің_заманымызда_баланы_зорлықтан_қорғау_үшін_қандай_құжаттар_бар

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_4._Ата-анаңмен_қарым-қатынасың_қандай

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_5._Жазалау_барысында_көбіне_қандай_шара_қолданады

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_6.Әке-_анаңның_жазалауымен_келісесің_бе

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_7._Бір_нәрсеге_ашуланып_,сенен_өш_алған_уақыттары_болды_ма

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_8._Өзің_ата-ана_болғанда_өз_балаларыңды_жазалайсың_ба

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html?page=2#_Сені_соғуға

Қиын жағдайда не істейсің?

3.Қиын жағдайда не істейсің? - Әке анамнан көмек сұраймын - Өз проблемамды өзім шешуге тырысамын - Ата-анамды мазалағым келмейді - Сынып жетекшіге жолығамын - Психологқа жолығамын - Әлеуметтік педагогқа жолығамын - Милицияға барамын - Директорға барамын - Шыдауға тырысамын - Достарыммен шешемін - Туған-туыстарыммен - Өз жауабың.................................................................................................................................... 4. Ата-анаңмен қарым-қатынасың қандай? - ата-анам досым - Жақсы қарым-қатынастамын - түсінбеушілік пен даулар болып тұрады - менсінбеушілікпен қарайтын сияқты - қол көтереді -әкем мен анам менен алыс -өз жауабың...................................................................................................................................... 5. Жазалау барысында көбіне қандай шара қолданады? - ұрысады - ұрады - ақша бермейді - достарыммен сөйлестірмейді - телевизор, компьютер қарауға тиым салады - еш уақытта жазаламайды - түсіндіріп, көндіргісі келеді - желкемнен түйеді, шапалақ береді - дұрыс еместігін түсіндіргісі келеді - өз жауабың.......................................................................................................................... 6.Әке- анаңның жазалауымен келісесің бе? - иә - иә деп айтуға болады - жоқ - жоқ деп айтуға болады - өз жауабың.............................................................................................................................. 7. Бір нәрсеге ашуланып ,сенен өш алған уақыттары болды ма? - иә ондай жиі болып тұрады - айта алмаймын - кейде - еш уақытта - өз жауабың............................................................................................................................. 8. Өзің ата-ана болғанда өз балаларыңды жазалайсың ба? - иә - жоқ 9. Әке- анаң келесіге ниет білдіре ме? Сені мақтауғаҚұшақтауға Сүюге Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде Сені соғуғаҮйден қууғаҚараңғы бөлмеге қамауға Үнемі Үнемі Үнемі Анда-санда Анда-санда Анда-санда Еш уақытта Еш уақытта Еш уақытта Әлде Әлде Әлде 10. Істеген үлкен қателіктерің үшін қандай жаза қолданады? Анаң....................................... Әкең........................................................................ 11. Өз жанұяңда паналы, сүйікті екеніңді сезінесің бе? - иә - жоқ 12. Егерде адам зорлыққа тап болса, қандай мекемелерден көмек сұрай алады деп ойлайсың? ............................................................................................................................................. 13. Біздің заманымызда баланы зорлықтан қорғау үшін қандай құжаттар бар? ............................................................................................................................................ Рахмет!!!

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Отбасыңда неше адам бар?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - өз жауабың...............................................................................................................................

http://emirsaba.org/zorli--zombili-turali-men-ne-ojlajmin-saualnamasi-v3.html#_Өзің_туралы_мәлімет

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы

«Зорлық – зомбылық туралы мен не ойлаймын» сауалнамасы Қымбатты дос! Бұл сауалнама жасырын түрде,балалардың құқығын қорғаудағы проблемаларды анықтап және осы мәселе бойынша балалардың көзқарасын білу үшін жүргізілуде. Сұрақтарға шынайы жауап беруіңізді сұраймыз.(Жауап белгілегенде бірнеше нұсқаны белгілеуге болады) Өзің туралы мәлімет Жасың............... Отбасыңда неше адам бар?............................... 1.Зорлық деген сөзді қалай түсінесің? - тек күш көрсету - қол жұмсау - мәжбүрлеу - қорқыту - адамның құқығына қысым жасау - менсінбеушілік - кемсіту -қатігездік - ауру келтіру - өмір сүруге қауіп төндіру - өз жауабың............................................................................................................................. 2. Сенің ойыңша, қай жерлерде, кімнен бала қорлық-зорлыққа тап болуы мүмкін? - отбасында, жақын адамдардан - көшеде, бейтаныс адамдардан - мектептегі оқушылардан - достарынан - өз жауабың...............................................................................................................................

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=2

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда бейнесі екендігін мойындамайды, оны фраваши(періштелік рухтар адамдардың сақтаушылары, түпкілікті серіктесі, кеңес беруші және өмірлеріндегы жанына жол көрсетуші) бейнесі деп есептейді. Символ Ортасындғы сақалды адам бейнесі жасының ақылдығын бейнелейді Екі қанатында жүндер үш қатарда орналасқан бұл "жақсы ой, жақсы сөздерді, және жақсы істер" дегенді білдіреді, және қанаттар дамудың және ұшудың белгісі болып табылады. Бейненің төменгі бөлігінде үш элемент бейнеленеді, "жамандық, жаман сөз және жаман іс", адамды сорлылыққа және қайғыға келтіретін. Екі ілгіш екі жақ салмақты, күшті және теріс күштердің тең екендігін көрсетеді. Бұл жақсылыққа жақындау тиіс және жамандықтан алыстау керек екендігін көрсетеді. Бір қол жоғары көтеріңкі, бұл өмірде алға ұмтылу керек екендігін. Екінші қолда адалдықты және сенімді білдіретін өсиеттің шеңбері. Заратуштраның ілімін оқушының басты белгісі төменгі ақ жейде седре, ақ матадан тігілген тегіс 9 тігісті бар, және кошти(кушти, кусти) -, өгіз жүнінің 72 жіпшесінен өрілген жіңішке белбеу. Коштиді белді 3 рет орап 4 түйіншекке байланады. Седре жанның жамандықтан қорғанышын, мейірдің қоржынын білдіреді. Кошти - Ахура Маздойдың және оның барлық жаратқанымен байланысты кейіптейді. Белбеуді әрдайым орап жүретін адам онымен әлемнің барлық зороастрийцтармен байланыста болып, олардың мейірлерінен өзінің сыбағасын алады. Символ Талаптар мен рәсімдер Басты адамдық талап – жамандықпен күрес және өмірді сақтау. Ешқандай азықтық тыйымдар жоқ. Инициацияның рәсімі кезінде ерлерге өрулі бау кигізіледі. Инициация рәсімі, бала 7 жаспен 10 жас аралығында болғанда өткізіледі. Құрбандық шалмастан бұрын зороастрлықтар қурбан отының алдында өз тілектерін айтып хаома ішуі қажет. Жалбырынушы күніне бес рет табынуықажет. Табыну рәсімі, бүгінгі күнге дейін аз ғана өзгеріске ұшыраған. Табыну барысында тұрып тұрады және өзінің белбеуін шешіп оны қолға алып, көздері алдындағы отқа қарап тұрады. Тілектің түпкілікті қайталаушылығы сенімнің қорғаны үшін керек және шыдамдылығын көрсетеді. Зороастрларда және маусымдық мейрамдар болды. Ең мерекелік мейрам - жаңа жыл. Ол - 21 наурыз, көктемгі күн мен түн теңесетін күн.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=2#Инициация

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда бейнесі екендігін мойындамайды, оны фраваши(періштелік рухтар адамдардың сақтаушылары, түпкілікті серіктесі, кеңес беруші және өмірлеріндегы жанына жол көрсетуші) бейнесі деп есептейді. Символ Ортасындғы сақалды адам бейнесі жасының ақылдығын бейнелейді Екі қанатында жүндер үш қатарда орналасқан бұл "жақсы ой, жақсы сөздерді, және жақсы істер" дегенді білдіреді, және қанаттар дамудың және ұшудың белгісі болып табылады. Бейненің төменгі бөлігінде үш элемент бейнеленеді, "жамандық, жаман сөз және жаман іс", адамды сорлылыққа және қайғыға келтіретін. Екі ілгіш екі жақ салмақты, күшті және теріс күштердің тең екендігін көрсетеді. Бұл жақсылыққа жақындау тиіс және жамандықтан алыстау керек екендігін көрсетеді. Бір қол жоғары көтеріңкі, бұл өмірде алға ұмтылу керек екендігін. Екінші қолда адалдықты және сенімді білдіретін өсиеттің шеңбері. Заратуштраның ілімін оқушының басты белгісі төменгі ақ жейде седре, ақ матадан тігілген тегіс 9 тігісті бар, және кошти(кушти, кусти) -, өгіз жүнінің 72 жіпшесінен өрілген жіңішке белбеу. Коштиді белді 3 рет орап 4 түйіншекке байланады. Седре жанның жамандықтан қорғанышын, мейірдің қоржынын білдіреді. Кошти - Ахура Маздойдың және оның барлық жаратқанымен байланысты кейіптейді. Белбеуді әрдайым орап жүретін адам онымен әлемнің барлық зороастрийцтармен байланыста болып, олардың мейірлерінен өзінің сыбағасын алады. Символ Талаптар мен рәсімдер Басты адамдық талап – жамандықпен күрес және өмірді сақтау. Ешқандай азықтық тыйымдар жоқ. Инициацияның рәсімі кезінде ерлерге өрулі бау кигізіледі. Инициация рәсімі, бала 7 жаспен 10 жас аралығында болғанда өткізіледі. Құрбандық шалмастан бұрын зороастрлықтар қурбан отының алдында өз тілектерін айтып хаома ішуі қажет. Жалбырынушы күніне бес рет табынуықажет. Табыну рәсімі, бүгінгі күнге дейін аз ғана өзгеріске ұшыраған. Табыну барысында тұрып тұрады және өзінің белбеуін шешіп оны қолға алып, көздері алдындағы отқа қарап тұрады. Тілектің түпкілікті қайталаушылығы сенімнің қорғаны үшін керек және шыдамдылығын көрсетеді. Зороастрларда және маусымдық мейрамдар болды. Ең мерекелік мейрам - жаңа жыл. Ол - 21 наурыз, көктемгі күн мен түн теңесетін күн.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=2#_күніне_бес_рет_табынуы

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда бейнесі екендігін мойындамайды, оны фраваши(періштелік рухтар адамдардың сақтаушылары, түпкілікті серіктесі, кеңес беруші және өмірлеріндегы жанына жол көрсетуші) бейнесі деп есептейді. Символ Ортасындғы сақалды адам бейнесі жасының ақылдығын бейнелейді Екі қанатында жүндер үш қатарда орналасқан бұл "жақсы ой, жақсы сөздерді, және жақсы істер" дегенді білдіреді, және қанаттар дамудың және ұшудың белгісі болып табылады. Бейненің төменгі бөлігінде үш элемент бейнеленеді, "жамандық, жаман сөз және жаман іс", адамды сорлылыққа және қайғыға келтіретін. Екі ілгіш екі жақ салмақты, күшті және теріс күштердің тең екендігін көрсетеді. Бұл жақсылыққа жақындау тиіс және жамандықтан алыстау керек екендігін көрсетеді. Бір қол жоғары көтеріңкі, бұл өмірде алға ұмтылу керек екендігін. Екінші қолда адалдықты және сенімді білдіретін өсиеттің шеңбері. Заратуштраның ілімін оқушының басты белгісі төменгі ақ жейде седре, ақ матадан тігілген тегіс 9 тігісті бар, және кошти(кушти, кусти) -, өгіз жүнінің 72 жіпшесінен өрілген жіңішке белбеу. Коштиді белді 3 рет орап 4 түйіншекке байланады. Седре жанның жамандықтан қорғанышын, мейірдің қоржынын білдіреді. Кошти - Ахура Маздойдың және оның барлық жаратқанымен байланысты кейіптейді. Белбеуді әрдайым орап жүретін адам онымен әлемнің барлық зороастрийцтармен байланыста болып, олардың мейірлерінен өзінің сыбағасын алады. Символ Талаптар мен рәсімдер Басты адамдық талап – жамандықпен күрес және өмірді сақтау. Ешқандай азықтық тыйымдар жоқ. Инициацияның рәсімі кезінде ерлерге өрулі бау кигізіледі. Инициация рәсімі, бала 7 жаспен 10 жас аралығында болғанда өткізіледі. Құрбандық шалмастан бұрын зороастрлықтар қурбан отының алдында өз тілектерін айтып хаома ішуі қажет. Жалбырынушы күніне бес рет табынуықажет. Табыну рәсімі, бүгінгі күнге дейін аз ғана өзгеріске ұшыраған. Табыну барысында тұрып тұрады және өзінің белбеуін шешіп оны қолға алып, көздері алдындағы отқа қарап тұрады. Тілектің түпкілікті қайталаушылығы сенімнің қорғаны үшін керек және шыдамдылығын көрсетеді. Зороастрларда және маусымдық мейрамдар болды. Ең мерекелік мейрам - жаңа жыл. Ол - 21 наурыз, көктемгі күн мен түн теңесетін күн.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=2#Символ_Талаптар_мен_рәсімдер_Басты_адамдық_талап_–_жамандықпен_күрес_және_өмірді_сақтау

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда

Фаравахар - адами бейне қанатты шеңберде. Зороастрлар оны Ахура Мазда бейнесі екендігін мойындамайды, оны фраваши(періштелік рухтар адамдардың сақтаушылары, түпкілікті серіктесі, кеңес беруші және өмірлеріндегы жанына жол көрсетуші) бейнесі деп есептейді. Символ Ортасындғы сақалды адам бейнесі жасының ақылдығын бейнелейді Екі қанатында жүндер үш қатарда орналасқан бұл "жақсы ой, жақсы сөздерді, және жақсы істер" дегенді білдіреді, және қанаттар дамудың және ұшудың белгісі болып табылады. Бейненің төменгі бөлігінде үш элемент бейнеленеді, "жамандық, жаман сөз және жаман іс", адамды сорлылыққа және қайғыға келтіретін. Екі ілгіш екі жақ салмақты, күшті және теріс күштердің тең екендігін көрсетеді. Бұл жақсылыққа жақындау тиіс және жамандықтан алыстау керек екендігін көрсетеді. Бір қол жоғары көтеріңкі, бұл өмірде алға ұмтылу керек екендігін. Екінші қолда адалдықты және сенімді білдіретін өсиеттің шеңбері. Заратуштраның ілімін оқушының басты белгісі төменгі ақ жейде седре, ақ матадан тігілген тегіс 9 тігісті бар, және кошти(кушти, кусти) -, өгіз жүнінің 72 жіпшесінен өрілген жіңішке белбеу. Коштиді белді 3 рет орап 4 түйіншекке байланады. Седре жанның жамандықтан қорғанышын, мейірдің қоржынын білдіреді. Кошти - Ахура Маздойдың және оның барлық жаратқанымен байланысты кейіптейді. Белбеуді әрдайым орап жүретін адам онымен әлемнің барлық зороастрийцтармен байланыста болып, олардың мейірлерінен өзінің сыбағасын алады. Символ Талаптар мен рәсімдер Басты адамдық талап – жамандықпен күрес және өмірді сақтау. Ешқандай азықтық тыйымдар жоқ. Инициацияның рәсімі кезінде ерлерге өрулі бау кигізіледі. Инициация рәсімі, бала 7 жаспен 10 жас аралығында болғанда өткізіледі. Құрбандық шалмастан бұрын зороастрлықтар қурбан отының алдында өз тілектерін айтып хаома ішуі қажет. Жалбырынушы күніне бес рет табынуықажет. Табыну рәсімі, бүгінгі күнге дейін аз ғана өзгеріске ұшыраған. Табыну барысында тұрып тұрады және өзінің белбеуін шешіп оны қолға алып, көздері алдындағы отқа қарап тұрады. Тілектің түпкілікті қайталаушылығы сенімнің қорғаны үшін керек және шыдамдылығын көрсетеді. Зороастрларда және маусымдық мейрамдар болды. Ең мерекелік мейрам - жаңа жыл. Ол - 21 наурыз, көктемгі күн мен түн теңесетін күн.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=3

Жерлеу рәсімі - Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Жерлеу рәсімі сенім негіздерімен байланысты болды. Ерте Ирандықдар өлі дене табиғи сұрапылдарды бүлдіреді деп сенді, сол себептен жерлеу үшін Үнсіздік Мұнараларын аталатын биік мұнараларды салды. Адам өлгеннен кейін, оның денесіне итті күніне бес рет алып келетін. Ит бірінші рет өліктің бөлмесіне кірген соң бөлмеге от кіргізілетін және мұнарада үш күн бойы тұратын. Денені мұнараға шығару- күндізгі уақытта болатын. Мұнарада жалаң денелерді үш шеңбер бойымен қойатын: бірінші - ерлердің , екінші - әйелдердің, үшінші - балалардың. Маңайдағы құстар бірнеше сағаттың ішінде сүйектерді кеміріп тастайтын, сүйектер кеуіп калған соң олар төмен лақтырылатын. Марқұмның жаны төртінші күні өлілер әлеміне барып Құдайдың алдына барады деп есептелген. Рәсімдер Діннің мәні Заратуштра Ахура-Мазды(Ормузда) – әлемді жаратушының пайғамбары ретінде жұрт алдында сөйледі. Онымен қатар,оның антиподы - Анхра-Манью(жамандықтың Құдайы, тұңғиық және ажалды бейнелейді) өмір сүреді. Ахура-Мазда үздіксіз Анхра-Манью мен күреседі. Ахура-Мазда адамды еркін жаратты, және сол себептен жақсылық пен жамандықтың күресінде адам өзі таңдау жасай алады. Авеста әнұрандарында адамдар мейірбан, әлемде достыққа жақын болуға, жақыныңа көмектесуге дайын болуға шақырады. Сенім және адалдық аса мақталынды, ұрлық, ғайбат, қылмыс сотталды. Бұл ретте зороастризмның этикалық доктринасын негізгі идеясы мен тезисі туралы, ақиқат және жақсылық, зарлық және жамандық, сияқты тең болад, ол адамның өзіне байланысты, әркім өз тағдырының белсенді жаратушы болуы керек. Адам бірнеше рет туылады және өледі. Зороастризмда адамның өмірі жұмыс - таңдау жақсылық және жамандықтың арасында. Адам тағы туады, себебі алдыңғы өмірлерде ол дұрыс емес таңдаулар жасап қойды, сол себепті әлемнің алғашқы рухани тепе-теңдігін бұзып. Зороастризмда орындалу бағдарламасы, ескі өмірмен, үш деңгейде жүзеге асырылады. төменгі деңгей – жақсылықтан қашу және қастандық жолы және жағдайды жамандату. Ортанғы деңгейінде - адам өзінің кармалық қарыздарын өтеген кезде, жаңалары пайда болады. Жоғарғы деңгейде - ең қатал, адамның жақсылыққа қарай белсенді талғамы ұйғарылады, адамның шығармашылық зейінінің дамуы, мен жамандықпен түпкілікті күрес. Назарларыңызға рахмет!!! Орындаған:Жаңабек Ермахан Қабылдаған:Еменова Гүлнар

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html?page=3#Рәсімдер_Діннің_мәні_Заратуштра_Ахура-Мазды

Жерлеу рәсімі - Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Жерлеу рәсімі сенім негіздерімен байланысты болды. Ерте Ирандықдар өлі дене табиғи сұрапылдарды бүлдіреді деп сенді, сол себептен жерлеу үшін Үнсіздік Мұнараларын аталатын биік мұнараларды салды. Адам өлгеннен кейін, оның денесіне итті күніне бес рет алып келетін. Ит бірінші рет өліктің бөлмесіне кірген соң бөлмеге от кіргізілетін және мұнарада үш күн бойы тұратын. Денені мұнараға шығару- күндізгі уақытта болатын. Мұнарада жалаң денелерді үш шеңбер бойымен қойатын: бірінші - ерлердің , екінші - әйелдердің, үшінші - балалардың. Маңайдағы құстар бірнеше сағаттың ішінде сүйектерді кеміріп тастайтын, сүйектер кеуіп калған соң олар төмен лақтырылатын. Марқұмның жаны төртінші күні өлілер әлеміне барып Құдайдың алдына барады деп есептелген. Рәсімдер Діннің мәні Заратуштра Ахура-Мазды(Ормузда) – әлемді жаратушының пайғамбары ретінде жұрт алдында сөйледі. Онымен қатар,оның антиподы - Анхра-Манью(жамандықтың Құдайы, тұңғиық және ажалды бейнелейді) өмір сүреді. Ахура-Мазда үздіксіз Анхра-Манью мен күреседі. Ахура-Мазда адамды еркін жаратты, және сол себептен жақсылық пен жамандықтың күресінде адам өзі таңдау жасай алады. Авеста әнұрандарында адамдар мейірбан, әлемде достыққа жақын болуға, жақыныңа көмектесуге дайын болуға шақырады. Сенім және адалдық аса мақталынды, ұрлық, ғайбат, қылмыс сотталды. Бұл ретте зороастризмның этикалық доктринасын негізгі идеясы мен тезисі туралы, ақиқат және жақсылық, зарлық және жамандық, сияқты тең болад, ол адамның өзіне байланысты, әркім өз тағдырының белсенді жаратушы болуы керек. Адам бірнеше рет туылады және өледі. Зороастризмда адамның өмірі жұмыс - таңдау жақсылық және жамандықтың арасында. Адам тағы туады, себебі алдыңғы өмірлерде ол дұрыс емес таңдаулар жасап қойды, сол себепті әлемнің алғашқы рухани тепе-теңдігін бұзып. Зороастризмда орындалу бағдарламасы, ескі өмірмен, үш деңгейде жүзеге асырылады. төменгі деңгей – жақсылықтан қашу және қастандық жолы және жағдайды жамандату. Ортанғы деңгейінде - адам өзінің кармалық қарыздарын өтеген кезде, жаңалары пайда болады. Жоғарғы деңгейде - ең қатал, адамның жақсылыққа қарай белсенді талғамы ұйғарылады, адамның шығармашылық зейінінің дамуы, мен жамандықпен түпкілікті күрес. Назарларыңызға рахмет!!! Орындаған:Жаңабек Ермахан Қабылдаған:Еменова Гүлнар

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html#Ахурам

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html#Ахура-Мазда

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html#Зороастр_(Заратуштра)

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html#Мазда

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/zoroastrizm-eski-irannimazdeizm-degen-dininen-shifadi-kejinire.html#СИМВОЛДАРЫ_Зороастризмның_киелі_кітабы_Авеста

Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм

Зороастризм Зороастризм ескі иранның(маздеизм) деген дінінен шығады, кейінірек ол парсизм атауын сол кездегі Үнді жерлеріне діни қысымнан қашып қоныс аударған Ирандықтардан алған. Ескі Иранның ата-бабалары Арий елінің жартылай көшпелі малшылар болды. Б.з.д II мыңжылдықтың ортасына дейін дейін олар, солтүстіктен келіп, Иранның аумағында қоныстанған. Арийлер тәңірліктің екі тобына бас иді : Ахурам- әділдіктің және тәртіптің этикалық санаттарын көрсететін Дэвам – табиғатпен тығыз байланысты. Отырықшы өмірге өткен қоғам - ашық тәңірліктерді ажырата бастады : Ақырында Ахура-Мазда (Ақылмандықтың құдайы) барлық құдайларының арасында аса маңызды орын алады. Ертедегі Ирандықтар сенді, әлем жеті бөліктен тұратын үлкен шеңбер және оның ең ортаңғы және ең үлкен бөлігінде адамдар жасап жатқанына. Зороастр (Заратуштра)- ежелгі тұлға, көптеген зерттеушілер оны шынайы өмір сүргенін мойындайды. Бірақ оның өмірі туралы іс жүзінде ешқандай тиянақты ақпараттар жоқ, ал оның өмірінің уақыты бөлек-бөлек ескі деректерде б.з.д. XIIIғ. - VI ғ дейін. Ерте персиялық мәтіндерде ол туралы айтылмайды, бірақ осы мәтіндерде Ахура-Маздатуралы идеялар көп кездеседі. Кей мамандар пайғамбардың шынайы тіршілігін күман астына қояды, ал кейбіреулері ол бір уақытта қаһарға ұшыраған десе , ал үшінші топ Ахеменидов заманының Парсы діни жүйесінде Зороастр кейінірек Зороастризмге реформалаған Маздеизм болған дейді. СИМВОЛДАРЫ Зороастризмның киелі кітабы Авеста("первовестье" сөзбе-сөз "бірінші хабар") болып табылатын. Қазыргі кездегі адамзаттың ең ежелгі кітабы болып есептеледі. Зороастризмның екінші белгісі от болып табылады және аташдан – отты алып журетін ыдыс (ваза түрінде) немесе стационарлық(платформа түрінде) алтарь. Осындай алтарьларда зороастризмның киелі отын ұстайды.

http://emirsaba.org/z-pdavnch-jmen-narechiya-otvechayut-na-voprosi-kak-kakim-obraz.html#Document_Outline

Z přídavných jmen Наречия отвечают на вопросы «Как? Каким образом?»

Наречия. Образование от прилагательных. Степени сравнения наречий. Tvoření příslovcí z přídavných jmen Наречия отвечают на вопросы «Как? Каким образом?» . Часто наречия образуются от прилагательных (красивый => красиво ), и мы рассмотрим, как это правильно сделать в чешском языке. В целом используются три разных окончания: -е / -ě , -o , -y . • -ě (после буквы, которую можно в чешском языке смягчить – d , t , n , v , f , m , b , p ; часто это при‐ лагательные на -vý , -ný , -tý , -pý , -mý , -bý ): nový – nov ě (ново) pěkný – pěkn ě (красиво) pilný – piln ě (прилежно) špatný – špatn ě (плохо) krásný – krásn ě (прекрасно) obyčejný – obyčejn ě (обычно) Pilně jsem studovala celou neděli. – Я прилежно занималась все воскресенье. Špatně jsem ho odhadla. – Я плохо его оценила. • -е (после буквы, которую невозможно в чешском языке смягчить – l , z , c ; часто это прилага‐ тельные на -lý , -zý ) světlý – světl e (светло) zlý – zl e (зло) veselý – vesel e (весело) drzý – drz e (дерзко) Vesele se usmíval. – Он весело улыбался. Обратите внимание на то, что некоторые буквы в прилагательном имеют тенденцию меняться в наречии. Этот момент нужно просто запоминать: k => c vysoký – vyso c e (высоко) ch => š tichý – ti š e (тихо) h => z drahý – dra z e (дорого) r => ř moudrý – moud ř e (мудро) Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 1 To auto vypadá draze . – Эта машина выглядит дорого. • -о (меньше случаев, нужно запомнить, указаны самые частые) mnohý – mnoh o malý – mál o blízký – blízk o teplý – tepl o chladný – chladn o častý – čast o daleký – dalek o Jak často chodíte do knihovny? – Как часто посещаете библиотеку? Некоторые наречия от прилагательных на -hý , -ký , -chý имеют два окончания -е и -о . Эти наречия немного отличаются смыслом. vysoký – vysok o vysoko vzlétl (высоко взлетел) – vysoc e vysoce zajímavé (очень интересное) dlouhý – dlouh o dlouho jel (долго ехал) – dlouz e dlouze vyprávěl (длинно рассказывал) Podívej, jak je to letadlo vysoko . – Посмотри, как высоко тот самолет. Hledáme vysoce kvalifikované pracovníky. – Мы ищем высококвалифицированных сотрудников. • -y (от прилагательных с окончанием -ský , -cký , исключение: hezký ) český – česk y (по-чешски) ruský – rusk y (по-русски) hezký – hezk y (красиво) lidský – lidsk y (по-человечески) přátelský – přátelsk y (по-дружески) sympatický – sympatick y (симпатично) Promiňte, mluvíte rusky ? – Извините, вы говорите по-русски? Степени сравнения наречий Сравнительная степень Сравнительная степень (druhý stupeň) – это когда мы сравниваем: «легче», «веселее», «грустнее». Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 2 a) если наречие оканчивается на -е / -ě , сравнительная степень образуется при помощи букв -eji / -ěji : vesel-e – vesel- eji (более весело) tiš-e – tiš- eji (более тихо) rychl-e – rychl- eji (более быстро) piln-ě – piln- ěji (более прилежно) Mluvte tišeji , uspávám dítě. – Говорите тише, укачиваю ребенка. Также наречия на -sky , -cky имеют эти окончания, но происходит изменение букв: sk => št lid-sky – lid- št-ěji (более человечески) ck => čt prakti-cky – prakti- čt-ěji (более практично) Musíme začít uvažovat praktičtěji . – Мы должны начать рассуждать более практично. б) другие наречия на -о используют в сравнительной степени букву -е , но последние буквы опус‐ каются и удлиняется буква в середине: vys-oko – výš e / výš (выше) dale-ko – dál e / dál (дальше) šir-oko – šíř e (шире) níz-ko – níž e / níž (ниже) blíz-ko – blíž e / blíž (ближе) Tudy je to blíže . – Этой дорогой ближе. в) некоторые наречия свою сравнительную степень образуют от другой основы, указаны самые частые: dobře – lépe / líp (лучше) zle – hůře / hůř (хуже) málo – méně / míň (меньше) mnoho – více / víc (больше) brzo – dříve / dřív (раньше) dlouho – déle (дольше) Nemůžu se zdržet déle . – Я не могу остаться дольше. Все вторые варианты после / принадлежат к более разговорному стилю. Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 3 Превосходная степень Превосходная степень (třetí stupeň) – когда говорим о предмете, что он самый-самый – «красивее всего», «проще всего», «интереснее всего» . Образуется от сравнительной степени с помощью приставки nej- : dříve (раньше) méně (меньше) veseleji (веселее) výše (выше) pěkněji (красивее) hrději (более гордо) Nejdříve posnídej, pak si vyčisti zuby. – Раньше всего позавтракай и потом почисти зубы. Выполните упражнения к уроку nej dříve (раньше всего) – nej méně (меньше всего) – nej veseleji (наиболее весело) – nej výše (выше всего) – nej pěkněji (наиболее красиво) – nej hrději (наиболее гордо) – Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 4 Document Outline - Наречия. Образование от прилагательных. Степени сравнения наречий. Tvoření příslovcí z přídavných jmen Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-pdavnch-jmen-narechiya-otvechayut-na-voprosi-kak-kakim-obraz.html

Z přídavných jmen Наречия отвечают на вопросы «Как? Каким образом?»

Наречия. Образование от прилагательных. Степени сравнения наречий. Tvoření příslovcí z přídavných jmen Наречия отвечают на вопросы «Как? Каким образом?» . Часто наречия образуются от прилагательных (красивый => красиво ), и мы рассмотрим, как это правильно сделать в чешском языке. В целом используются три разных окончания: -е / -ě , -o , -y . • -ě (после буквы, которую можно в чешском языке смягчить – d , t , n , v , f , m , b , p ; часто это при‐ лагательные на -vý , -ný , -tý , -pý , -mý , -bý ): nový – nov ě (ново) pěkný – pěkn ě (красиво) pilný – piln ě (прилежно) špatný – špatn ě (плохо) krásný – krásn ě (прекрасно) obyčejný – obyčejn ě (обычно) Pilně jsem studovala celou neděli. – Я прилежно занималась все воскресенье. Špatně jsem ho odhadla. – Я плохо его оценила. • -е (после буквы, которую невозможно в чешском языке смягчить – l , z , c ; часто это прилага‐ тельные на -lý , -zý ) světlý – světl e (светло) zlý – zl e (зло) veselý – vesel e (весело) drzý – drz e (дерзко) Vesele se usmíval. – Он весело улыбался. Обратите внимание на то, что некоторые буквы в прилагательном имеют тенденцию меняться в наречии. Этот момент нужно просто запоминать: k => c vysoký – vyso c e (высоко) ch => š tichý – ti š e (тихо) h => z drahý – dra z e (дорого) r => ř moudrý – moud ř e (мудро) Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 1 To auto vypadá draze . – Эта машина выглядит дорого. • -о (меньше случаев, нужно запомнить, указаны самые частые) mnohý – mnoh o malý – mál o blízký – blízk o teplý – tepl o chladný – chladn o častý – čast o daleký – dalek o Jak často chodíte do knihovny? – Как часто посещаете библиотеку? Некоторые наречия от прилагательных на -hý , -ký , -chý имеют два окончания -е и -о . Эти наречия немного отличаются смыслом. vysoký – vysok o vysoko vzlétl (высоко взлетел) – vysoc e vysoce zajímavé (очень интересное) dlouhý – dlouh o dlouho jel (долго ехал) – dlouz e dlouze vyprávěl (длинно рассказывал) Podívej, jak je to letadlo vysoko . – Посмотри, как высоко тот самолет. Hledáme vysoce kvalifikované pracovníky. – Мы ищем высококвалифицированных сотрудников. • -y (от прилагательных с окончанием -ský , -cký , исключение: hezký ) český – česk y (по-чешски) ruský – rusk y (по-русски) hezký – hezk y (красиво) lidský – lidsk y (по-человечески) přátelský – přátelsk y (по-дружески) sympatický – sympatick y (симпатично) Promiňte, mluvíte rusky ? – Извините, вы говорите по-русски? Степени сравнения наречий Сравнительная степень Сравнительная степень (druhý stupeň) – это когда мы сравниваем: «легче», «веселее», «грустнее». Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 2 a) если наречие оканчивается на -е / -ě , сравнительная степень образуется при помощи букв -eji / -ěji : vesel-e – vesel- eji (более весело) tiš-e – tiš- eji (более тихо) rychl-e – rychl- eji (более быстро) piln-ě – piln- ěji (более прилежно) Mluvte tišeji , uspávám dítě. – Говорите тише, укачиваю ребенка. Также наречия на -sky , -cky имеют эти окончания, но происходит изменение букв: sk => št lid-sky – lid- št-ěji (более человечески) ck => čt prakti-cky – prakti- čt-ěji (более практично) Musíme začít uvažovat praktičtěji . – Мы должны начать рассуждать более практично. б) другие наречия на -о используют в сравнительной степени букву -е , но последние буквы опус‐ каются и удлиняется буква в середине: vys-oko – výš e / výš (выше) dale-ko – dál e / dál (дальше) šir-oko – šíř e (шире) níz-ko – níž e / níž (ниже) blíz-ko – blíž e / blíž (ближе) Tudy je to blíže . – Этой дорогой ближе. в) некоторые наречия свою сравнительную степень образуют от другой основы, указаны самые частые: dobře – lépe / líp (лучше) zle – hůře / hůř (хуже) málo – méně / míň (меньше) mnoho – více / víc (больше) brzo – dříve / dřív (раньше) dlouho – déle (дольше) Nemůžu se zdržet déle . – Я не могу остаться дольше. Все вторые варианты после / принадлежат к более разговорному стилю. Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 3 Превосходная степень Превосходная степень (třetí stupeň) – когда говорим о предмете, что он самый-самый – «красивее всего», «проще всего», «интереснее всего» . Образуется от сравнительной степени с помощью приставки nej- : dříve (раньше) méně (меньше) veseleji (веселее) výše (выше) pěkněji (красивее) hrději (более гордо) Nejdříve posnídej, pak si vyčisti zuby. – Раньше всего позавтракай и потом почисти зубы. Выполните упражнения к уроку nej dříve (раньше всего) – nej méně (меньше всего) – nej veseleji (наиболее весело) – nej výše (выше всего) – nej pěkněji (наиболее красиво) – nej hrději (наиболее гордо) – Грамматика чешского языка speakasap.com Данные материалы запрещается изменять, преобразовывать или брать за основу. Вы можете их копировать, распространять и передавать другим лицам в некоммерческих целях при условии обязательного указания автора (Елена Шипилова) и источника https://speakasap.com Стр. 4 Document Outline - Наречия. Образование от прилагательных. Степени сравнения наречий. Tvoření příslovcí z přídavných jmen Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=10

Автомобильдердi ерекше жағдайда пайдаланғанда

Автомобильдердi ерекше жағдайда пайдаланғанда техникалық қызмет көрсету Шөлейт және құмдық топырақты жерлерде қозғалтқышқа отын мен майды жабық әдiспен құяды. Әрбiр маусым сайын автотрактордың ауа тазартңышының түбiндегi майды ауыстырады, ауа тазартқыштың орталық түтіктерін тексерiп, қажет болса әрбiр TҚ-1 техникалық қызмет керсетуде ауыстырып отырады. Автомобиль үш ауысым жұмыс атқарған сайын аккумуляторды тазартылған сумен толтырады. Ауа райы суьқ (температура – 300 С0 темен) кезде арнайы мекемелер ұсынып отырған дизельдiк-арктикалық отын мен майдьщ арнайы сортын қолданады. Ауысым соңында басқа отын толтырады да, пневматикалық жүйесiнiц ауа баллондарындағы конденсатты төгедi. Қозғалтқыштың салқындатқыш жүйесіне ауауның төменгі температурасында қатпайтын сұйық құяды. Автомобиль тастақ жолсыз жерлерде жұмыс icтегенде ауысым сайьн жүру жүйесiнiң және қорғаныш құрылғыларының қаншалақты зақымдалғанын, сондай-ақ қозғалтқыш картеріндегі төгу тығынының, алдынғы және артқыбелдіктің, жақтаудағы редукторлардың, жетекшi доңғалақтың берiктiгiн тексереді. Табылған ақауларды жөндейді. Саздақ жерлерде ауысым сайын майлау және салқын-дату жүйелерiнiң сыртқы бетiн ластан тазартып, тексередi. Орманда жұмыс iстегенде автомобильдi ағаштың кесiлген, шабылған ұсақ белшектерiнен тазартады. Су кедергiлерiнен немесе саздаң аймақтардан өткен соң қуат берiлiсi мен жүру жүйелерiнiң агрегаттарында судың қаншалықты екенін тексередi, ал тұнбада су болса, майды ауыстыру керек. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=11

III. Қозғалтқыш (МОТОР) - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

III. Қозғалтқыш (МОТОР) 3.1 Моторды майлау Үйкелуші беттердің арасына жіберілетін майдың атқаратын қызметі және диагностика жасау. Май қолданғанда үйкеліс күшін азайту, демек үйкелуші бөлшектердің тозуы мен қызып кетуін барынша кеміту мақсаты көзделеді. Мұнымен қоса, үйкеліс азайса, қозғалтқыштың механикалық әсер коэффициенті ұлғаяды. Майлағанда өзара жанаса қозғалатын беттердiң арасына май қабаты жiберiледi, сөйтiп, беттердiң арасындағы тiкелей үйкелiстiң орнына май қабатының өзiнiң iшкi кедергiсiн жеңу ғана қалады. Тежiребелер, үйкелiс кушi үйкелушi беттердiң арасындағы май қабатының қалындығына кepi пропорционалды eкeнін көpceттi. Май қабатының қалындығынұлғайтса, үйкелiс пен май температурасына кететін шығын азаяды. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=12

Жүк көлігінің майлау жүйесі - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Жүк көлігінің майлау жүйесі. 1,6,10 – сүзгілер; 2-термометр; 3-радиатор; 4,8,9-клапандар; 5-кран; 7-насос;11-манометр; 12-магистралды канал; 13-иінді білік; 14-таратқыш білік;15-күйенте ось; 16-деңгей өлшегіш; 17-картер тығыны. Үйкелушi беттердiң арасына жiберiлетiн май, үйкелicтi азайтумен қатар аз да болса, үйкелушi бөлшектердi салқындату үшiн қолданылады. Бұл салқындату майдың айналып ағып отыруының арқасыңда жүзеге асады. Жағар-май үйкелушi беттердi үйкелген кезде мүжiлiп түceтiн металл бөлшектерден тазартып тұрады және үлкен температура мен қысымның әсерiнен күйген майдан пайда болатын күйе бөлшектерiнен тазартып тұрады. Майдың, сонымен қатар, цилиндрдiң саңылаусыз жабылуын қамтамасыз eтeтін фактор ретiндегi рөлiн атапкетуiмiз керек, өйткенi май қабатыньң тұтқырлығы жеткiлiктi болса, газдарды өткiзбеуге поршень сақиналарына жағдай туғызады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=13

Майлау жүйесiне диагкостика жасау

Майлау жүйесiне диагкостика жасау Құралдардың қурылысы мен жұмыс iстеy принципi жөнiнде қыскаша мелiмет. Магистралдағымай қысымын ұштығы бар иiлгiш май түтiкше мен монометрден туратын КИ-4940 құралымен тексередi. өлшеу құралын жағармай магистралiне жалғайды (18-сурет). май түтігi май қысымын таратқыш 18-сурет. КИ.4940 құралы 1.қозғалткышты Қалыпты жылулық күйiне дейiн кыз-дырып, сонан сон мaгнстральдағы май кысымын тeкcepeдi. 2. Центрифуға роторыныңайналу жиiлiгiн, аспалы тiлше мен корпустан тұратын КИ-1308В вибротахометрдiң көмегімен аныктайды. Вибротахометр корпусы ротор ociнe бұрап кигiзiледi. Айналу жиiлiгiн өлшер алдында қозғалтқышты оталдырып, жағармай темпе-ратурасын 75-85 'С-қа дейiн қыздыралды. Тiлшенi барынша ұзартып, сонан соң корпустң Қозғалмалы бөлiгiн бұрай отырып, тiлшенiң жоғары шектi тербелiсiне қол жеткiзедi. Осы кезде бағыттама көрсетедi (айн./мин.) (19-сурет). Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=14

-сурет. КИ-1308В  Вибротахометрі - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

19-сурет. КИ-1308В Вибротахометрі: 1 - жылжымалы диск: 2 - тiлше. 3 – тұрық 3. Центрифуға роторындағы шөгiндiлер шамасын КИ-9912 құралымен анықтайды. Ол үшін ценрифуға Қақпағын ашып, өлшеу Құралынң корпусынан ақырындап ұрап шығару арқылы роторды еркiн жүрiс шегiне аздап көтередi. Ротордыңсалмақ кушi қысқыш арқылы мембранаға берiлiп, оның деформациялану шамасы индикаторда көрiнедi (20'сурет). 20-сурет. КИ-9912 өлшеу құралы. Жағармай сапасын анықтау. Жағармай сапасын вис-козиметр немесе сын тамшы әдісiмен анықтауға болады. Дегенмен май сапасы жөнiндегi толык мәлiметтердi зертханалық тексерулер нәтижесiнде алуға болады. Майдың тyci мен мөлдiрлiгiне Қарап сапасын анықтау, тек қоспасы жоқ майлар үшін ғана Қолданылады. Қоспасы бар май түсінің күңгірт тартуы, оның сапалык төмендеуiнiң елеулi белгiсi болып табылмайды. Жағармай сапасын aнықтау үшін Қозғалтқышты +80 'С-тан артық температураға дейiн қыздырады. Қозгалтқыш катерінен сүңгіні суырып алып, ақ сүзгiш қағаз бетiне бiрнеше тамшы май тамызады. Орта шенi (ядросы) кара қоныр, ал жиегiнде ашығырақ тycтi дақтар пайда болады. Майда ерiмейтiн бөлшектер ядрода шөгiп қалады. Ядроның түci (ерiмейтiн бөлшектердiң мөлшерiне байланысты) ашық сұр, ашық қонырдан караға дейiн әр турлi тycті болуы мүмкін. Сондай-ақ, тотығу өнiмдерi де май дақтарының жиегiн сары тустен қара қошқылға дейiн езгертедi. Майлы дақтың түсіне қарап, оның тазалығын, тотығу дәрежесiн және жуғыштык Қасиетiн жорамалдайды. Егер ядро қapa қошқыл немесе қapa (май дағының жиегi қoңыp немесе қapa қошқыл) тycTi болса, онда жағармайды ауыстыру керек. Жағармайдың жуғыштық қасиетiн бағалау үшін май дағының әр тycTi сақиналардың орташа диаметрлерiн aнықтау керек. Май құpa Mындa жуғыш қоспалардың мөлшерiн сипаттайтын коэффициенттi мына формұламен анықтайды: K=D/d1 мұндағы: D - май дағының сыртқы диаметрi, мм; d1 – сыртқы сақинаның ішкі диаметрi, Жағармайдың жуғыштың қасиетi жоғары болса, көрсетiлген қaтынас сал үлкен болады. Коэффициент шамасындағы мәнінің арта түсуі, майдың жуғыштық Қасиетiнің төмендегенiнің белгiсi. Қатынас шамасы 1,3-ке тең немесе асқан жағармайды ауыстыру керек. Әр түрлi механикалық Қоспалардың мөлшерiн сипат-тайтын коэффициент темендегi өрнекпен анықталады: K1=d1/d1 мұндағы: d2 - май дағындағы ядро диаметрi, мм. Коэффициент шамасы 1,4-тен кем болмауға тиiс. Кем болған жағдайда, май қышқылдылығымен мен оның құрамындағы механикалық қоспалардың жоғарылығын көрсетедi. Жағармай Қурамындағы жанармайдың бар-жоқтығын, оны 1000C0-қa дейiн қыздыру арқылы тексеруге болады. Егер майға от жақындатқанда ол жана бастаса, онда оның кұрамында жанармай бар болғаны. Май кұрамында судың барлығын, оны 2-3 сағат бойы тундырып байкауға болады. Майды куйып жатканда су эмульсиясының езiндiк белгiлерi байкалады. Сондай-ак оны аныктаудың баска да тәсiлдерi бар. Майды шыны Tyтiкке құйып, от жалынына ұстайды. Егер май кұрамында су болған болса, оның бетi көбiршiктенiп, өзiне тән шытырлаған дыбыс естiледi. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=15

Автомобuльдің майлау жүйесiне және пайдалану ерекшелiктерi

Автомобuльдің майлау жүйесiне және пайдалану ерекшелiктерi Автомобильдің майлау жүйесiне қыстық май құймас бұрын оны мұқият жуу керек. Жүйенi қозғалтқыш жұмыс iстемей Тұрғанда жуу ең тиiмдi әдiс болып табылады. Жуу сұйығы ретiнде 80% дизельотынының 20% дизель майымен қоспасын алады. Картердi жуып, майын ауыстырумен бiр мезгiлде сапуннын тығыздамасын керосинмен жуады да, оны майғабатырып алады. қозғалтқышты оталдырып, иiндi бiлiктің кiшi айналу жиiлiгiнде 3 минут жұмыс iстетедi, осыдан кейiн жуу Қоспасын ағызады. Картердің майқұятын аузы арқылы оған май өлшеуіш сызықтағы белгiнің деңгейіне дейiн жаңадан май құяды. Қозғалткышты оталдырып, оны 2-3 минут жұмыс iстетедi, токтаудан 2-3 минут өткен соң тағы да майдың деңгейін тексеру кажет. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=16

Автомобильдің майлау жүйесі - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Автомобильдің майлау жүйесі Майлау жүйесi ақауының сыртқы белгiлерi тығыздықты жоғалтпауы, майдың ластануы және жүйеде кысымның нормативтiк шамаға сайкес келмеуі болып табылады: ҒАЗ-53А, ЗИЛ-130 автомобильдер үшін 40-58 км/сағ. Жылдамдықта тіке берiлiсте жүйеде қысым 0,2-0,4 МПа. Бос жүрicте қысым 0,09-0,03 МПа. Зил -130 автомобильдерiнде жүргiзушi кабинасындағы щитте белгi жарығы жанады. Қоздырылған қозғалтқышта КамАЗ-740 автомобилi иiн бiлiктің 2600 айн./мин.қысым 0,45-0,5 МПа болуға тиiс. Автомобильдегi май қысымын керсеткiш бiршама қателiкпен кepceтyi мүмкін, сондықтаноныңкөрсеткішін май датчигiнің орнына койып баЙқайтын механикалық монометрмен мезгiлiнде тексеріп, салыстырып отыру қажет. Жұмыс процесi кезiнде майдау жүйесiнде жанармайдың толық жанбаған қалдығы мен май күйiгiнен тұратын тунба жиналады. Май тұнбасы да қалдық жиналуына ықпалын тигiзедi. Қалдықтарды тазалау, яғни жүйені жуу, қажеттi технодогиялык процесс болып табылады. Жүйенi жуу арнайы қоспалы тұтқыp маймен (6.8 мм' /с) жүзеге асырады. Peтiмен жүйені жуу тәртібі мынадай: - ыстық қозғалтқышта өз жұмысын атқарған майды төгеді; - жуу майын щуптыц белгiсiне дейiн құяды; - қозғалтқышты iске қocaды (тез үдеп жұмыс істеуін болдырмайды). Төменгі айналу жиілігінде жұмыс істеуігнемүмкіндік бередi; жуу майын тегедi; сүзгiштердi тазалап, керосинмен жуады, олардың элементтерiң ауыстырады; жаңа май құяды, сосын төменгі айналу жиiлiгiнде қозғалтқыштың бiраз жұмыс істеуіне мүмкiндiк бередi, бұл кезде жүйе маймен толығады; май деңгейiн байқайды және қажет болса майды деңгейiне жеткiзiп косымша май кұяды. Жуу майын тұндырып және 1-2 рет пайдалануғаа болады. Майды мезгiлiмен ауыстырып отыру майдың маркасына және автомобильдiңүлгісіне (моделiне) байланыстыболады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=17

Қоректендіру  жүйесінің негізгі ақаулары

3.2 Қоректендіру жүйесінің негізгі ақаулары Автомобиль қозғалтқышының пайдалану тәжіребесi ақаулардың көпшiлiгi қоpeктeндipy жүйесiмен байланыс¬ты екендiгiн керсетедi. Қоректендiру жүйесiнiң ең жиi кездесетiн ақаулары: отын еткiзгiштердiң тығыз қосылғыштан тыс ауаны қосымша сору, отын еткiзгiштердің және сүзгiлердiң ластануы. Бұдан басқа карбюраторлы қозғалтқыштарда құрамы сәйкес келмейтiн жанғыш қоспа түзiледi: жетiмсiз немесе бай, дизель қозғалтқыш¬тарында отын еткiзгiштерге ауа енедi, отынның форсун-камен тозандану сапасы бұзылады және жоғары қысымды сорғыда отын берiлудiң басталу бұрышы өзгередi. Мұндай ақаулар Болған жағдайда қозғалтқыш от ал¬майды, толық қуатын үдете алмай үзiлiспен жұмыс iстейдi, түтiндеп немесе кенеттен тоқтап қалады. Отынның aққaн жерiн көзбен көрiп не қолмен сипап табуға болады. Ағуды отын еткiзгiштердiң штуцерлер бекiтiлуiн тарта түсiп немесе аралық төсемді ауыстырып тоқтатуға болады. Егер Қозғалтқыш оталмаса, бiрiншiден, бактағы отынның мөлшерiн тексерiп, жапқыш шүмек ашық екен¬дiгiн баЙқау керек. Одан әpi отын айдау орғысының ақаусыз жұмыс iстейтiндiгiн тексередi. Шиналарға ауа толтыру үшін ластанған отын еткiзгiштердi сорғымен үрлейдi. Жанғыш қоспа карбюраторлы қозғалтқышта нашар түзiлуi мүмкін. Жиклердiң ластануы салдарынан карбюраторда сәйкес құрамды жанғыш қоспа дайындал¬мауы да мүмкін. Ластанған жиклердi ауа сорғысымен үрлейдi. Оларды тазарту үшін сымды пайдалануға бол¬майды, өйткенi ол жиклер Teciгi формасының кеңеюiне немесе өзгеруiне екелуi мүмкін. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=18

Карбюраторлы ВАЗ қозғауышының қоректендіру жүйесі

Карбюраторлы ВАЗ қозғауышының қоректендіру жүйесі. 1 - ауа филътрі, 2,3 - енгізу және шығару түтіктері, 4 - карбюратор, 5 - отын өткізгіші, 6 - бак, 7-насос, 8 - өшіргіш (глушитель) тутігі, 9,10 - қосымша және бас өшіргіш (глушитель). Дизельдi қозғалтқышта ауаның қоректендiру жүйесiне eтyi цилиндрлерге отын жiберiлуiн бұзады, өйткенi, Cорғы плунжерлерi қозғалысы кезiнде отын жiберiлудiд орнына ауа кепiршiктерiнiд сығылуы жүредi. Ауа отын бағының жапқыш шүмегi ащық бол¬ған кезде қол қорғысымен айдап шығарылады. Ауа ipi тазарту және майда тазарту сүзгiсiмен, одан кейiн тығын¬ды немесе вентильдi бұрап, отын сорғыштың Қалпақша¬сынан тiзбектi турде ығыстырылып шығарылады. Отын берiлуiнiң басталу бұрышының бұрыстығы ота¬луды қиындатуы мүмкін, сондықтан да отын жiберу ке¬зiнде отын сорғысының құрылысын тексеру керек. Егер осы шаралардан кейiн дизельдi қозғалтқыш отал¬маса, форсункаларды ауыстырады, ал мар болмаған жағ¬дайда форсункалардың тозандану сапасы мен бүркiп енгiзу қысымы тексерiледi. Дизельдi қозғалтқыштардың қуаты төмендегенде, жұмысы бір қалыпты болмай (узiлiстi), түтін шығару қабаттаса жүредi, мұндай жағдайда ең алдымен бұл ақаулар кептеп кездесетiн цилиндрдi байқау керек. Осы мақсатпен әрбiр цилиндрге отын берiлудi кезекпен ажыратып отыру керек. Кез келген цилиндрдi ажырату үшін copғы элементiнiң штуцерiндегi жоғары қысымдық отын өткiзгiштің кигiзiлмелi гайкасын 1,5-2 айналымға бо-сатады. Узiлiспен жұмыс істеген кезде aқaуы барынан басқа, кез келген форсунканы ажырату қозғалтқыштың жұмысын өзгертедi. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=19

Дизельді двигательдің қоректендіру жүйесі

Дизельді двигательдің қоректендіру жүйесі. 1-жоғары қысымды жанармай насосы; 2-жанармай багы; 3-қабылдағыш сүзгі; 4,6,7,11,12,13,15-төменгі қысымдағы түтіктер; 5-ірі сүзгі; 8-кіші қысымды насос; 9-қол насосы; 10-майда сүзгі; 14-жоғары қысымдағы түтік; 16-форсунка; 17-ауа тазартқыш; 18-қозғауыш Пайдаланылған газдан түтін шықпаған жағдайда қозғалтқыш қуаты темендеуiнің ең ықтимал себебi, отын сүзгiлерiнiң ластануы және Сорғыштың плунжер жұбы мен форсунка тозаңдатқыштарының тозуы болып табылады. Мұндай жағдайда алғашқы кезекте отын сүзгiсiннің күйiн тексеру , отынның ipi және майда тазарту сүзгiш элемснттерiн жуу керек. қозғалтқыштан түтігін шыққанда қуатының темендеуiне форсунканың ақауы, ауа тазартқыштың ластануы, отын берiлудiң басталу бұрышының бұзылуы себеп болуы мүмкін. Ауа тазартқыш ластанған кезде дизель отынымен оныц түбiн және сүзгiш торды жуады, жағармай құяды. Отын берiлуiнің басталған бұрышын тексередi және қажет болған жағдайда оны белгiлейдi. Карбюраторлы қозғалтқыш қуатының кемуі сапасы сәйкес келмейтiн қоспаның тузiлуiнен болады. Қозғалтқыштың жеткiлiксiз қоспамен жұмыс істeyi карбюраторда тарс-тұрс дыбыс шығуымен бiрге жүредi. Тарсылдың болуы, жеткiлiксiз коспаныц жану жылдамдығы төмендiгiнен болады, ол цилиндрде жанып бiткендеендiру клапаны ашылып, енгiзу түтігуі аркылы жалын карбюратоpға тарайды. Жеткiлiксiз жанқыш коспаныц тузiлуi отын мөлшерiнің азаюынан немесе келетiн отын мелшерiнің артуынан болады. Келетiн отын мелшерiнің азаюы бактың кылта аузындақы тықында ауа клапанының үйкелуiнен, отын еткiзгiштердiң, сүзгiлердiң және жиклердiң бiтелiп калуының, сорқының акаулықынан қалткылы камерадақы деңгейдiң төмендiгiнен болуы мүмкін. Карбюратордын, жеке бөлшектерi мен енгiзу түтігін, цилиндр калпакшасымен косылған жерлерiнде ауаның косымша сорылуынан коспадағы ауа мөлшерi арта түcyi мүмкін. Отын бағынық аузындағы тығын клапанын шаңнан немесе мұздан (кысты күні) тазалайды. Ластанқан сүзгiлердi бөлшектеп тазартады, таза бензинмен жуады. Сорқы (насос) диафрагмасынық бұзылған дискiлерiн ауыстырады. Соpғының тыгыз жанаспаған клапанын ластан тазартады, ал кажет болған жағдайда ауыстыра-ды. Тыскары ауаны косымша соруды карбюратор бекiтiлуiн және енгiзу тутiгiн катайту немесе төсемдердi ауыстыру аркылы жояды. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=20

Карбюраторлы  қозғалтқыштарға отын беру жүйесін  күту

Карбюраторлы қозғалтқыштарға отын беру жүйесін күту. Отын беру жүйесінiң ақаулары. Отын беру жүйесiнің жұмысты дұрыс icтeyi, негiзiнен алғанда, қозғалтқыштың жұмысты қалыпты түрдеicтeyiн жолға салады, яғни отынныңжұмсалуы тиiмдi балып келгенде, қозғалтқыштан талап етiлетiндей куат алуды камтамасыз eтeдi, козғалтқышжұмысты үзбей iстейтiн болады. Бүкiл отын беру жуйесi таза ұсталуы тиiс. Отын және су бактарын мезгiл-мезгiл алып, жуу керек. Қосылыскан жерлердiң бәрiн де шаң-тозаңнан тазалап отыру кажет. Бактын отын және су сүзгiлерi, сондай-ақ қалтқы камерасының сүзгiшi де мсзгiд-мезгiд тазартылып, жуылып отыруы ксрек. Ауа тазарткыш та дер кезiнде жуып отыруды талап етедi. Тазартқышқа толтырылған шөгiндi қозғалтқыш картерiндегi майды ауыстыpған кезде керосинмен жуылады. Мұнымен коса, ауа тазарткыштың карбюратормен тығыз косылуын да бақылап отыру керек. Ауа тазартқышты бұлайша мұкият күту қозғалтқыштың тозуын және қуатының кемуің азайтады, отынның шығын кемiтедi. Цилиндрдiң iшiне берiлетiн су қатты су болмауы тиiс, яғни қақ құрайтын тұзы болмауы керек, өйткенi қақ цилиндрдiң тез тозуына себепшi болады. Мұнымен қатар, су әкелетiн кiшкене түтiкшелергс қақ тұрса, су журмеи калады. Автомобильге жанармай құйғанда таза ыдыс пен таза шланганы пайдалану мiндеттi болуы тиiс. Отынды тек қана сүзгi арқылы құю керек. Карбюратордың дұрыс жұмыс iстемеуі тиiстi құрамды коспа бермеуден болады. Құрамы дұрыс емес коспныңа сесебі, карбюраторды дұрыс реттемеумен қатар, карбюратордың өзінің және отын беру жуйесінің басқа бөліктерінің ақаулы болуынан болады. Мысалы, шығару түтігінен қара түтін шығуынан немесе компрессияны азайту шүмектерi болғанда, ұзын сары жалын шыгуынан бiлiнетiн бай қоспа мынадай ақаулардан пайда болуы мумкiн: 1) селкiлдеудiң салдарынан ауа жапқышының ; 2) ауа тазартқыштың бiтелiн қалуынан; 3) селкiлдеген кезде жиклердiц инесi немесе жиклердiң түтігі көбiрек ашылып кетуінен. Коректендiру жуйесiнде жиi кездесетiн aқay - отыны аз қоспа беру. Aқay карбюратордағы тарсылдан бiлiнедi. Отыны аз қоспа құралуының себептерi мыналар болуы мүмкін: 1) бактагы, тұндырғыштағы немесе қалтқы камерасындагы отын сүзгiлерiнiң бiтелiп қалу 2) отын түтіктерінің бiтелiп қалуы; 3) жиклер каналдарының және карбюратордың өзiндегi калибрленген тетіктің бiтелiп қалуы; 4) қалтқы камерасының ине тәрiздес клапанының қарысып қалуы; 5) тығыз қосылмағандықтан сору тутiктерiндегi аралық төсемдер арқылы ауа eтyi. Отын сүзгiлерi бiтелiп қалса, сүзгiлердi тазалап, керосинмен жуу керек. Карбюратордың каналдары, жиклерлер және түтіктеp бiтелiп қалса, үрлеп тазарту керек. Үрлеп тазартқан соң керосинмен жуу керек. Отынды қалтқы камерасына отын сорғысы айдайтын болса, мезгiл-мезгiл серiппенің қаттылығын тексеру керек. Серiппе босандау болса, отын берiлмей қалады. Цилиндрдiң қоспаға салмақтырақ толуы қозғалқыш цилиндрлерiне баратын жанғыш қоспаның жылытылу дәрежесiне байланысты болады. Мотордың қуаты, сондай-ақ, aқыp аяғында, автомобильдiң жұмыс өнiмдiлiгi де, қозғалтқыш цилиндрдiң iшiне баратын қоспа зарядының салмағымен анықталатын болғандьқтан, жылытуды реттеуге ерекше көңiл бөлу керек. Жылыту отынның конденсациялануына жол бермеудi қамтамасыз eтeтін дәрежеде болып, одан артпауы тиiс. Маңыздылығы жөнiнен жылыту Дәрежесiн реттеу карбюраторды реттеумен , қатар қойылуы тиiс. Бүртiктердiң бiр-бiрiнiң арасы 3 м болып келедi. Лентаның eнi 0,75 мм, барлық лентаның ұзындығы 33,5 м. Стаканға оралған лента, жоғарыда көрсетiлген бүртiктер болғандьқтан, май өтетін 0,03 миллиметрдей саңылау құрайды, Сүзгi ұстап қалатын механикальқ қосындылар тұрып қалмау үшiн eтeтін саңылаулар трапеция тәрiздi формалы болады және кең жағы iшiне қарап тұрады. Мотор жұмыс iстеп тұpғанда сорғының айдауы мен келетiн отын, түтiк арқылы корпустың төменгі жағына барады да, пластинка тәріздi сүзгiнiң санылауларынан сығылып eтeдi, бұл 0,07 миллиметрден ipi механикалық қосындыларды өткiзбей ұстап қалады. Содан кейiн отын 0,03 миллиметрден ipi механикалық қосындыларды өткiзбейтiн жiп тәрiздi сүзгiден өтeдi. Жiп тәрiздi сүзгiден отын түтiк арқылы отын сорғысына барады (22-сурет), Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=21

-сурет, Мотордың  жiп тәрiздес отын сүзгiсi

22-сурет, Мотордың жiп тәрiздес отын сүзгiсi 1 - сүзгi элементi; 2- цилиндр қанқа Сүзгiден сорғыға келiп түceтiң отынның қысымын бақылау үшiн корпустын жоғарғы жағы тyтiк арқылы манометрге жалғасады. Сөйтiп, манометр сорғыға барар алдындағы тазартылган майдың қысымын көрсетедi. Сүзгiде өнiп, отын жүйесiнiң қалыпты жұмысын бұзу мүмкін ауаны шығарып жiберу үшiн сүзгiнiң қақпағында вентиль болады. Отын сүгiсi кір болып кетсе тyтiктері сүзгiге дейiнгi қысым артады, сузгiнiң сыртындағы манометр көрсетiп тұратын қысым төмендейдi. Бұл кезде тесік арқылы кepi өткiзiп жiберу артады, мұның салдарынан негiзгi сорғыға отын беру кемидi, сөйтiп қозғалтқыш қyaтты жеткiлiксiз дамытатын болады. Mінe, сондықтан да отын монометрі 0,3 атмосферадан кем қысым көрсетсе, сүзгiнi жуу қажет. Дизельдiң сорғыдан форсункаға отын беру қызметiн aтқapaтын жоғары қысымды отын өткiзгiштерi, карбюраторлы қозғалқыштарға қарағанда, отын беру жуйесiнiң өте жауапты белiгi болып табылады. Едәуiр қысымның әcepiнен сорғыларда айдау журiсiнiң кезiнде байқалатын отын өткiзгiштi қабырғаларының серпiмдi ұлгаюы отыннын: сорғалап ағуын тудырып, дәл тоқтатып тастауға бөгет жасап, т.с.с. форсунканың дұрыс жұмыс істеуінің бұзуы мүмкін. Miнe, соңдықтан жоғары қысымның түтiктеpi тұтастартып жасалған, сыртқы диаметрi 1,5-2 мм болат түтiктен iстеледi. Tyтiктepдің ұшы сығымдалып қысылып, 600 бұрышты кеспек конус тәрiздi етiп жасалады, бұл тyтiктepдің сорғы мен форсункалардың штуцерлерiмен тығыз қосылуын қамтамасыз eтeдi. Карбюраmорлы қозгалmқышmарды жүргiзin жiберу Жүргiзбес бұрын автомобильдiң барлық механизмдерiнiң жұмысқа дайындығын тексерiп шығу қажет. Ең алдымен жағармайдың аз-көптiгiн тексерiп алган жөн, оның жеткiлiксiздiгінен немесе тiптi жоқтығынан жұмыс iстеп тұрган қозғалтқыштың тез қирауы және апатқa ұшырауы мүмкін екенін естен шығармау керек. Сол сияқты салқындату жуйесiндегi судың деңгейiде тексерiледi. Сонан соң нақтылы бар отын тексерiледi. Автомобильдерде орнатылатын iштен жану қозғалтқышын жургiзiп жiберу процесiнiң орындалуы eкi мәселенi талап етедi: 1) қажеттi айналу жылдамдығын туғызу үшiн иiндi бiлiктi бұрап жiберу; 2) отынның салқын қозғалтқыштың iшiнде тұтануын қамтамасыз ету. Иiндi бiлiктi айналдыру не жургiзушi адам қолымен, не бұл мақсат үшiн арнап орнатылган стартерлер apқылы жузеге асырылады. Жургiзiп жiберу үшiн айналдыруға кеткен жұмыс мыналарға шығындалады: 1) қозғалтқыштың механизмдерiндегi үйкелiстi жеңуге; 2) қозғалтқыштың қозғалатын бөлшектерiн тыныштықта тұрган қалпынан, жүрiп кету басталатын айналыс санына дейiн үдетуге; 3) жургiзiн жiбергенде алгашқы кезеңдегi компрессияны жеңуге; иiндi бiлiктi мұнан әpi айналдырғанда бұл соңгы жұмыс толығымен дерлiк қайтып оралады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=22

Электр  жабдықтарын пайдалану ерекшеліктері

3.3 Электр жабдықтарын пайдалану ерекшеліктері Tөменгi температура аккумулятор батареяларының күйi мен жұмыс қабiлетiне әсер етедi. Аккумулятор батареялары сенiмдi жұмыс iстeyi үшiн оларды қымтап ұстау қажет. Аккумулятор батареяларын қымтап ұстау үшiн оларды қақпағы және қос қабырғасы бар ағаш немесе фибр жәшiкке орналастырады, қос қабырғаның арасына қалындығы 20-30 мм, жылу өткiзбейтiн материал қабатын салады. Тығыздығы төмен электролит қатып, аккумулятор iстен шығуы мүмкін. Егер электролиттiң тығыздығы 1,25-1,31 г/см³ болса, оның қату температурасы 45-70ºС шегiнде ауытқиды, ал тығыздығы 1,21 г/см³ болса, электролит 25ºС температурада қатып қалуы мүмкін. 1,10 г/см³ тығыздықта қатып қалу температурасы неберi 7 ºС болмақ. Сондықтан электролиттiң тығыздығы осы аудандағы жыл мезгiлiн ескергендегi норма шегiнде болуы тиiс. Батарея толық зарядталған кездегi электролиттiц қалыпты тығыздығы қоршаған орта температурасы 40ºС-қа дейiн жететiн жағдайда -1,29 г/см³ болуы тиic. Электролиттiц қалыпты деңгейi қорғаныш торының бетiнен 12-15 мм жоғары болады. Егер электролиттiн, деңгейi көрсетiлген шамадан артық болса, оның артық мөлшерiн алмұрт тәрiздi резеңкемен сорып алады. Электролиттiң деңгейi төмен болса, oған тек тазартылған суды үстемелеп құюға рұқсат етiледi. Қыста тазартылған суды автомобильдi тiкелей жұмысқа пайдалану алдында құяды, өйтпеген күнде үстемелеп құйған су электролитпен тегic араласпағандықтан қатып қалуы мүмкін. Автомобиль гаражы жоқ тұраққа қойылатын, қоршаған ортаның температурасы 30ºС-қа кейiн жететiн, әpi жұмыс арасында 24 сағаттан астам үзiлiс жасайтын және қоршаған ортаның температурасы 30ºС-тан төмендейтiн, әpi автомобиль жұмыс арасында 10 сағаттан астам үзiлiс жасайтын жағдайларда аккумулятор батареясын шығарып алып, температурасы 0ºС-тан төмендейтін және +20 ºС-тан жоғарыалмайтын қоймада ұсынылады. Аккумуляторды зарядтауды жақсарту үшiн генератордың зарядтық кepнeyiн 0,8-1,2 В-қа арттырады. Ол үшiн реттеуiш реленiң маусымдық реттеудi ауыстырып қосқыш-винтін "З" (қыс) қалпына келтiредi. Егер аккумулятор батареялары үнемi шала зарядталған болса, оғaн генератордың жетек белдiгiнiң бос айналуы, батареясының қысқыш қосылыстарының ластануы, реттеуiш реле тұратын кepнeyдiң төмендеуi себепшi болуы мүмкiн. Батареяны электролитпеп, сымдардың ұштарын тотықтардан кемiнде eкi аптада бiр рет тазартады. Электр cтapтepiнiң сымдарын бекiткен орындардың сенiмдiлiгi мен тазалығын оқтын-оқтын тексерiп отырады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=23

Электр  жабдықтарының жүйесін күту және  оның ақаулары

3.4 Электр жабдықтарының жүйесін күту және оның ақаулары Генераторды күту сымдардың түйiспелерiмен қосылатын жерлерiн таза ұстау болып табылады. Генератор мен кернеу реттегiштiң iшiне кip және тозаң кiрiп кeтyiнe жол беруге болмайды. Кернеу реттегiшi мен реле қақпақтары әрдайым берiк жабық тұруы тиic. Зауытта құрастырғанда генератордың шариктi подшипниктерiне тозаң кipiп кетпейтiндей eтiп, майлап мықтап жауып қояды. Жұмыс кезiнде мезгiл-мезгiл, кемiнде айына бiр рет коллектор мен щетканың күйiн тeкcepiп, қарап тұру керек. Жұмыс кезiнде коллектордың бетiндегi көмip тозаңын үрлеп тycipiп тұрган жөн. Коллектор кiрлеп кетсе, бензинмен жуылады. Генератордың жұмысы дұрыс болуы үшiн щеткаларды коллекторға басып тұратын серiппелердiң калыпты керiлiп тұруының үлкен маңызы бар. Серiппелердiң щеткаларды қысуы кем болса, ұшқынның кушейетiнi және коллектор пластинкаларының күйетiнi белгiлi. Жалғағыш белдiктi бензин, керосин және май тиюден сақтау керек. Кернеу реттегiшiн күту - кiшкене якорьдi тартып тұратын серiппенiң керiлуiң реттеу, түйiспелердi тазарту (егер күйген болса) жене туйiспелердiң өзара қашыктығын реттеу болып табылады. Түйiспелер арасының қашықтығы 0,25 мм болуы тиiс. Осы айтылғандардың бәрін тек шеберханалардағы тәжiрибелi механиктер iстей алады. Реленi күту - түйiспелердi таза ұстау, оларды тазарту (егер күйген болса) және кiшкене якорь мен өзекшенiң арасындағы саңылауды реттеу болып табылады. Кiшкене якорь мен өзекшенiң арасындағы саңылау, реле түйiспелерi тұйықталып тұрғанда 0,25 миллиметрден 0,75 миллиметрге дейiн болуы тиiс. Тiрелiп тұрып қалғанға дейiн ажыратқанда түйiспелердiң арасы 0,75 миллиметрге дейін болуы керек. Электр тiзбегiн қарап шығу, фараларды бекiтiп сынап көру, генераторды тазарту мен тексеру, коллекторды тазалап, оның күйiн тексеру, щеткалардың коллекторга дұрыс жабысып тұрғанын тексеру және подшипниктердiң күйін тексеру техникалық күту ережелерi бойынша жүргiзiледi. Стартердің бұзып көрген кезде оның мыс-графит төлкелерiн маймен майлап қою керек. Коллектор мен щетканы жетiciне бiр рет тексерiп тұрған жөн болады. Коллекторды кip басып кетсе, бензинмеи жуу керек. Щеткаларды көп тозаң басып кетсе, оны үрлеп түсiредi. Бендикстi таза ұстау керек. Электр жабдығы жүйесінің ақаулары және оларды жөндеу. Электр жарығының жүйесi қалай бұзылса да алдымен өткiзгiштердiң, шамдардың, фаралардың бұзылғаны жоқ па екен, соны тексеру керек. Өйткенi, тәжiрибеге қарағанда, бұзылу генератор мен кернеу реттегiшiне сыртқы тiзбекте кездесетiн болады. Щеткаларға, коллекторға және релеге май тисе аталған механизмдердiң жұмысы бұзылатынын есте сақтау керек. Жұмыс кезiнде коллекторды қөмip тозаңы басып кетедi. Бұл тозаңды үнeмi тазартын отыру керек. Көп істеген коллектор тозып, цилиндр түріне айырылады, ол кайта жонып шыгуды керек етедi. Коллекторды арнаулы шеберханада жону керек. Генератор бұзылуының жиi кездесетiн түрі тiзбектегi ток күшiнiц нашарлауы болады. Мұнда шамдар кіңгiрт жанады. Тiзбектегi ток күшiнiң нашарлығына, щетканы коллекторга басып тұрган серiппенiң әлсiздiгi, щетка мен коллектордың тозғандығы, коллектордың көмip үгiндiсiмен немесе майдан тозғандығы себеп болады. Осы айтылғандар тiзбектiң кeдepгiciн ұлғайтады да, содан ток күшi азаяды. Щеткалардан ұшкын шығуына да серiппенiң әлсiз болуы немесе коллектор тозып, кірлегендігі, щеткалардың коллекторға нашар тиіп тұрғандығы себеп болады. Кішкене якорь мен өзекшенің арасындағы саңылау, реле түйіспелері тұйықталып тұрғанда 0,25 мм-ден 0,75 мм-ге дейін болуы тиіс. Электр тізбегін қарап шығу, фараларды бекітіп сынап көру, генераторды тазарту мен тексеру, коллекторды тазалап, оның күйін тексеру,щ(ткалардың коллекторға дұрыс жабысып тұрғаның тексеру және подшибниктердің күйін тексеру техникалық күту ережелері бойынша жүргізіледі. Стартерді бұзып көрген кезде оның мыс гранит төлкелерін маймен майлап қою керек. Коллектор мен щетканы жетісіне бір рет тексеріп тұрған жөн болады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=24

Қолданылған әдебиеттер - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Алиев Б., Жүнісбеков П. Тракторлар мен автомобильдер (құрылысы). П. Жүнісбеков, М. Жетпейісов - Автомобильдерді жөндеу және техникалық қызмет. Астана: Фолиант, 2007. Алиев Б – Тракторлар мен автомобильдер құрлысы. Алматы: Наз 2005. Жүнісбеков П. Ж – Автомобильдің құрлысы және пайдалануы – Астана: Фолиант, 2007 Родичев В – Тракторлар мен автомобильдер – Алматы: Мектеп - 1986 Колчин А.И., Демидов В.П. Расчет автомобильных и тракторных двигателей. - М, Высшая школа, 1980., 400 бет Теория, конструкция и расчет автотракторных двигателей. М. Издательство сельскохозяйственной литературы, журналов и плакатов, 1962ж. Ховах М.С., Маслов Г.С. Автомобильные двигатели.- М. Машиностроение 1971ж Попык Г.Н. Конструирование и расчет автомобильных и тракторных двигателей- М, Высшая школа, 1978ж Артамонов М.Д. и др. Основа теории и конструирование автотракторных двигателей - М, Высшая школа, 1978ж. Дизели тракторные и комбайновые. Методы стендовых испытаний. - М. Издательство стандартов, 1980ж. Двигатели автомобильные. Методы стендовых испытаний . - М. Издательство стандартов, 1981ж. Дизели тракторные и комбайновые. Метод определения мощности нетто . - М. Издательство стандартов, 1981ж. ДВС поршневые. Методы пересчета мощности и удельного расхода топлива. - М. Издательство стандартов, 1985ж. Тракторы. Теория. Под редакцией В.В.Гуськова. М. Машиностроение Тришкевич А.И. Автомобили. Теория. Минск. Высшая школа. 1986 ж. Кутьков Г.М. Тяговая динамика тракторов . М. Машиностроение 1984 Тришкевич А.И. Автомобили. Теория. Минск. высшая школа. 1986. Кутьков Г.М. Тяговая динамика тракторов. М. Машиностроение. 1980. Кострицкий В.Г. и др. Контрольно-измерительные приборы в машиностроении. Киев. Техника. 1986. Тяговые характеристики сельскохозяйственных тракторов. Справочник М.Россельхозиздат. .1979. Белов С.М., Солонский А.С. Тракторы Часть 4. Испытания. Минск. . Высшая школа. 1986. Литвинов А.С., Фаробин Я.Е. Автомобиль. Теория эксплуатационных свойств. М., Машиностроение. 1989. Мацкерле Ю. современный экономичный автомобиль. Перевод с чешского М. Машиностроение. 1987.

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=2#I.АВТОМОБИЛЬ_ЖӘНЕ_ОНЫ_ПАЙДАЛАНУ,_ЖӨНДЕУ

М. Әуезов атындағы Оңтүстік - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің «Кәсіпке баулудың теориясы мен әдістемесі» кафедрасының меңгерушісі Ю.Н. Камалов МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ............................................................................................................................... 3 I.АВТОМОБИЛЬ ЖӘНЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНУ, ЖӨНДЕУ 1.1 Автомобильдің электрлік жабдықтары..................................................................... 6 1.2 Ток көздері..................................................................................................................... 6 Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=2

М. Әуезов атындағы Оңтүстік - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің «Кәсіпке баулудың теориясы мен әдістемесі» кафедрасының меңгерушісі Ю.Н. Камалов МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ............................................................................................................................... 3 I.АВТОМОБИЛЬ ЖӘНЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНУ, ЖӨНДЕУ 1.1 Автомобильдің электрлік жабдықтары..................................................................... 6 1.2 Ток көздері..................................................................................................................... 6 Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=3#III._МОТОР_(ДВИГАТЕЛЬ)

II.ТЕХНИКАЛЫҚ  ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ  ҚЫЗМЕТ  КӨРСЕТУ

II.ТЕХНИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ 2.1 Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы.............................................. 7 2.2 Автомобильдерге техникалық қызмет көрсетуде қойылатын талаптар............... 8 Күрделі және ағымды жөндеу..................................................................................... 8 2.4 Маусымдық техникалық қызмет көрсету.................................................................... 10 III. МОТОР (ДВИГАТЕЛЬ) 3.1 Моторды майлау............................................................................................................. 11 3.2 Қоректендіру жүйесінің негізгі ақаулары................................................................... 15 3.3 Электр жабдықтарын пайдалану ерекшеліктері......................................................... 19 3.4 Электр жабдықтарының жүйесін күту және оның ақаулары.................................... 20 Қолданылған әдебиеттер................................................................................................... 22 Кіріспе Автомобиль көлiгi елiмiздің тасымал кешенiнде маңызды орын алады. Миллиондаған мекеме, ұйым, фирма, фермер-кооператив, ұжымдар халық шаруашылығында маңызды қызмет етiп, еліміздің халқына тынымсыз еңбек iстеп келедi. Жыл сайын автомобиль көлiгi apқылы халық шаруашылығында 80% -дан астам жүк тасылатың болса, тасымалдың 75% -даң астамы жолаушылар үлесiне тиеді. Сонымен қaтap автомобиль келiгi тасымал кешенi жұмсайтын қop шығынының неrізгi тұтынушысы болады: мұнай өніміндегі жанармайдың 66%-ын, еңбек қорының 70% -ын және барлық қаржы салымының жартысына жұығың Өндірісті дамыту, еңбек өнiмділiгін арттыру, қopдың барлық түpін үнемдеу– бұл мәселелер тікелей автомобиль тасымалына және оның жүйелiктерi - автомобильдердi техникалық пайдалануға (АТП) қатысты автомобиль паркiнiң жұмыс қабiлетiн камтамасыз етедi. Оның дамуы мен жетiлдiрiлуi автомобиль көлiгiнiң даму өpiciмен айкындалады және елiмiздiң тасымал кешенiндегi орнымен; еңбек материалдық, жанармай күаттылығы және баска да қорларды тасымалдау, техникалық қызмет (TҚ), жөңдеу және автомобильдердi сақтау кезiндегi үнемдеудiң қажеттiлiгiмен; тасымал үдерiсiнiң қозғалыс құрамымен; тұрғындарды қорғау, жүргiзушi және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету қажеттiлiгiмен де айқындалады. Автомобиль көлiгiнiң алдында тұрған бiрден-бiр маңызды мәселе, автомобильдiң пайдадану сенiмдiлiгiн арттыру болып табылады. Бұл мәселенi шешу бiр жағынан, автомобиль өндiрушiлердiң анағұрлым сенiмдi автомобиль шығаруымен қамтамасыз eтілce, екiншi жағынан - автомобидьдi техникалық пайдалану әдiстерiн жетiлдiру болады. Бұл козғалыс құрамын калыпты жағдайда ұстап тұру үшiн қажеттi өндipicтік база құруды, ТҚ пен жөңдеудiң алдыңғы қатарлы және қор үнемдеу технологиялық үдерiсiн тиiмдi механикаландыру жабдықтарын, өндipic проңестерiң жұргiзушiнiң мамандығын жоғарылатуды, құрылысты дамытуды және жол сапасын жақсартуды талап етедi. Елiмiзде автомобиль паркiн ұйымдастыру мен ұстап тұру оларға ТҚ пен жөңдеуге байланысты үлкен шығынды кажет eтeдi. Мысалы, автомобильдердi техникалык жарамды күйде ұстап тұру үшiн жыл сайын жәке тұтынушылардағы жәңiл автокөлiктерге 15000-нан 20000 тг, жүк автомобильдерiне 150000 тг- ден 180000 тг және автобустарға 200000 тг-ден 300000 тг пайдалану жағдайына байланысты шығын жұмсалады. Үлкен жүк көтергiштi автомобильдердi жасаудың еңбек сыйымдылығы 120-150 норма-сағ. тең болса, қызмет керсету және жөңдеу, пайдалану жиiлiгiне байланысты жылына 400-900 норма-сағ. еңбек сыйымдылыгын қажет eтeдi. Бұл жағдай 2-5 жүк автокөлiгiне немесе 1-2 автобуска жылына бiр жөңдеушiнi ұстап отыруды қажетсiнедi. Жүк автокөлiгiнiң барлық пайдалану мерзiмiнде жұмсалатын шығын құрамы төмендегi қатынаспен анықталады: техникалық пайдалану, техникалық қызмет пен мерзiмдiк жөңдеу (МЖ) - жалпышығынньң 91 % -ын құрайды, жобалау және жасау 2%, толык автомобильдi, агрегаттарды және бөлшектердi калпына кeлтіpy 7% -ды күрайды. Автомобильдер санының тұрақты көбеюi адам баласына зиянды жану қалдыктарымен, газ қоспаларымен және бөлшек қалдықтарымен қоршаған ортаны ластайды. Автомобилъ көлiгiнiң үлесiне залалды калдыктарды сыртқы ауаға шығарудың 40%-ы тиесiлi. Карбюраторлы қозгалтқыштарда автомобилъдi қopeктeндipy жүйесінiң ақаулығынан жану қалдыгындағы зиянды коспалар 2-7 есе жоғарылайды екен, Буған қоса ақаулы eскi автокөлiктердегi дыбыс мелшерiнiң шамасы 15-20% -га жоғары болады. Акырында, ақаулы автомобильдер 5-8% жол апатының себепшiсi болып табылады. Автомобильдердiң өнiмдiлiгiн, ыңғайлылығын, қолайлы болуын, тиiмдiлiгiп арттыру көбiне косымша агрегаттар, механизмдер, компьютерлiк жүйелер орнату немесе оларды күрделiлендiрумен байланысты, мұныңозi техникалык кызмет керсету және жөңдеу барысында еңбек және материалдык шығындарды көбейтугe алып келедi. Автомобиль көлiгi ipi жанармай қoрын тұтынушылардын қатарына жатады, оны үнемдi пайдалану қоректендiру жүйесінiң, электр жабдығының және басқа механизмдермен автомобиль агрегатының сапалы жұмыс icтeyiнe, сондай-ақ жүргiзушiнiң мaмандығына да байланысты. Автомобиль тасымалындағы күрделi мәселелердiң бiрi, атап айтқанда техникалық пайдалану барысында жанармайдьң басқа тypiн, яғни табиғи сығымдалған газды (метан) және мұнай сығымдалған газын (пропан-бутан) пайдалану болыт табылады. Автомобиль паркiнiңөсуі оның құрамының eскеруімен қатар жұредi, пайдаланубарысында көп жүрген автомобильдердi жарамды ұстап тұру қосымша қаржынықажет етедi. Сонымен, егер автомобиль-таксидiң жүрiсi 10-150 мың км аралығындағы жұмсалатын бөлшек шығынын 100% деп алатын болсақ, онда 50 мың км, ол 12 %, 150-200 мың км жүрiсiнде - 166%, 200-250 мың км жүрiciнде 456%, 250-300 мың км - 608% және 300-350 мың км - 686% құрайды. Автомобильдердi техникалық пайдалануға оң ықпалын тигiзетiн шаралар қатарында келесiлердi атауга болады: жол құрылысын өpicтeтy, автомобильдердiн құрылымын жeтiлдiру және олардың ТҚ пен жөңдеу сапасын арттыру, АТМ кеңейту, iрiлендiру, жөңдеушiнiң мамандығын көтeру, дұрыс ұйымдастыру және мекеменi механикаландыру шаруашылық есепке кешу мен аренда, жөңдеу мен қызмет керсету маманының өнiмдiлiгiн арттыру. Автомобильдiң мумкiндiк қасиеттерiн және жұмыс қабiлетiн қамтамасыз ету автомобильдi жасау кезiнде бөлгiленген (пайдалану сенiмдiлiгi). Автомобильдi ұстап тұру шығындарын азайту, ТҚ және жөңдеу, осыларға сәйкес тұрып қалу уақытын азайту, тасымал өнiмдiлiгiнiң артуымен қатар оның өзiндiк құнын қысқартуды қамтамасыз ету, яғни үнемдiлiгiн арттыру мен зкологиялығын қамтамасыз ету - автомобиль тасымалында қозғалыс құрамының негiзгi техникалық пайдаланумiндеттерi болып табылады. Автомобильдердi техникалық пайдалану практикалық қызмет аймығы peтінe, бұл - автомобиль паркiн ақаусыз ұстап тұруды қамтамасыз ететiн техникальқ әлеуметтiк, экономикалық және ұйымдастыру шараларының кешенi, еңбектi тиiмдi пайдалану және материалдық қор мен қызметкердiң қалыпты еңбегi жәнс турмыс жағдайын қамтамасыз eтyi. Автомобильдсрдi тиiмдi техникалық пайдадануды инжәнерлiк-техникалық қызметкерлер қамтамасыз етедi. Hақты автомобильдiнмаркiлерi мен модельдерiнетехникальқ қызмет көрсетудің әр тypiнін: жұу, тазалау, бақылау, диагностика жасау, реттеу, майлау, май құю, бекiту және автомобильдердiн барлық құрама бөлiктерiн бөлшектеу-жинақтаужұмыстарыиын операциялар тiзiмi мен майлау кecтeci немесе картасы болуы тиiс. Тiзiмге отын мен технологиялық сұйықты құю кiрмейдi. Нақты маркiлi автомобильдерге техникалық қызмет керсету операңияларының тiзiмi олардын қиыстырмалық ерекшелiктерiн, қуятын және майлайтын майды, сондай-ақ мемлскст стандартты ұсынысынын, негiзiндежасалган операңиялардьң типтiк тiзiмiнде автомобильдерге техникалық қызмет керсету турлерi мен көрсетiлетiн техникалық қызмсттiн мазмұнын ескере отырып жасалады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=3

II.ТЕХНИКАЛЫҚ  ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ  ҚЫЗМЕТ  КӨРСЕТУ

II.ТЕХНИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ 2.1 Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы.............................................. 7 2.2 Автомобильдерге техникалық қызмет көрсетуде қойылатын талаптар............... 8 Күрделі және ағымды жөндеу..................................................................................... 8 2.4 Маусымдық техникалық қызмет көрсету.................................................................... 10 III. МОТОР (ДВИГАТЕЛЬ) 3.1 Моторды майлау............................................................................................................. 11 3.2 Қоректендіру жүйесінің негізгі ақаулары................................................................... 15 3.3 Электр жабдықтарын пайдалану ерекшеліктері......................................................... 19 3.4 Электр жабдықтарының жүйесін күту және оның ақаулары.................................... 20 Қолданылған әдебиеттер................................................................................................... 22 Кіріспе Автомобиль көлiгi елiмiздің тасымал кешенiнде маңызды орын алады. Миллиондаған мекеме, ұйым, фирма, фермер-кооператив, ұжымдар халық шаруашылығында маңызды қызмет етiп, еліміздің халқына тынымсыз еңбек iстеп келедi. Жыл сайын автомобиль көлiгi apқылы халық шаруашылығында 80% -дан астам жүк тасылатың болса, тасымалдың 75% -даң астамы жолаушылар үлесiне тиеді. Сонымен қaтap автомобиль келiгi тасымал кешенi жұмсайтын қop шығынының неrізгi тұтынушысы болады: мұнай өніміндегі жанармайдың 66%-ын, еңбек қорының 70% -ын және барлық қаржы салымының жартысына жұығың Өндірісті дамыту, еңбек өнiмділiгін арттыру, қopдың барлық түpін үнемдеу– бұл мәселелер тікелей автомобиль тасымалына және оның жүйелiктерi - автомобильдердi техникалық пайдалануға (АТП) қатысты автомобиль паркiнiң жұмыс қабiлетiн камтамасыз етедi. Оның дамуы мен жетiлдiрiлуi автомобиль көлiгiнiң даму өpiciмен айкындалады және елiмiздiң тасымал кешенiндегi орнымен; еңбек материалдық, жанармай күаттылығы және баска да қорларды тасымалдау, техникалық қызмет (TҚ), жөңдеу және автомобильдердi сақтау кезiндегi үнемдеудiң қажеттiлiгiмен; тасымал үдерiсiнiң қозғалыс құрамымен; тұрғындарды қорғау, жүргiзушi және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету қажеттiлiгiмен де айқындалады. Автомобиль көлiгiнiң алдында тұрған бiрден-бiр маңызды мәселе, автомобильдiң пайдадану сенiмдiлiгiн арттыру болып табылады. Бұл мәселенi шешу бiр жағынан, автомобиль өндiрушiлердiң анағұрлым сенiмдi автомобиль шығаруымен қамтамасыз eтілce, екiншi жағынан - автомобидьдi техникалық пайдалану әдiстерiн жетiлдiру болады. Бұл козғалыс құрамын калыпты жағдайда ұстап тұру үшiн қажеттi өндipicтік база құруды, ТҚ пен жөңдеудiң алдыңғы қатарлы және қор үнемдеу технологиялық үдерiсiн тиiмдi механикаландыру жабдықтарын, өндipic проңестерiң жұргiзушiнiң мамандығын жоғарылатуды, құрылысты дамытуды және жол сапасын жақсартуды талап етедi. Елiмiзде автомобиль паркiн ұйымдастыру мен ұстап тұру оларға ТҚ пен жөңдеуге байланысты үлкен шығынды кажет eтeдi. Мысалы, автомобильдердi техникалык жарамды күйде ұстап тұру үшiн жыл сайын жәке тұтынушылардағы жәңiл автокөлiктерге 15000-нан 20000 тг, жүк автомобильдерiне 150000 тг- ден 180000 тг және автобустарға 200000 тг-ден 300000 тг пайдалану жағдайына байланысты шығын жұмсалады. Үлкен жүк көтергiштi автомобильдердi жасаудың еңбек сыйымдылығы 120-150 норма-сағ. тең болса, қызмет керсету және жөңдеу, пайдалану жиiлiгiне байланысты жылына 400-900 норма-сағ. еңбек сыйымдылыгын қажет eтeдi. Бұл жағдай 2-5 жүк автокөлiгiне немесе 1-2 автобуска жылына бiр жөңдеушiнi ұстап отыруды қажетсiнедi. Жүк автокөлiгiнiң барлық пайдалану мерзiмiнде жұмсалатын шығын құрамы төмендегi қатынаспен анықталады: техникалық пайдалану, техникалық қызмет пен мерзiмдiк жөңдеу (МЖ) - жалпышығынньң 91 % -ын құрайды, жобалау және жасау 2%, толык автомобильдi, агрегаттарды және бөлшектердi калпына кeлтіpy 7% -ды күрайды. Автомобильдер санының тұрақты көбеюi адам баласына зиянды жану қалдыктарымен, газ қоспаларымен және бөлшек қалдықтарымен қоршаған ортаны ластайды. Автомобилъ көлiгiнiң үлесiне залалды калдыктарды сыртқы ауаға шығарудың 40%-ы тиесiлi. Карбюраторлы қозгалтқыштарда автомобилъдi қopeктeндipy жүйесінiң ақаулығынан жану қалдыгындағы зиянды коспалар 2-7 есе жоғарылайды екен, Буған қоса ақаулы eскi автокөлiктердегi дыбыс мелшерiнiң шамасы 15-20% -га жоғары болады. Акырында, ақаулы автомобильдер 5-8% жол апатының себепшiсi болып табылады. Автомобильдердiң өнiмдiлiгiн, ыңғайлылығын, қолайлы болуын, тиiмдiлiгiп арттыру көбiне косымша агрегаттар, механизмдер, компьютерлiк жүйелер орнату немесе оларды күрделiлендiрумен байланысты, мұныңозi техникалык кызмет керсету және жөңдеу барысында еңбек және материалдык шығындарды көбейтугe алып келедi. Автомобиль көлiгi ipi жанармай қoрын тұтынушылардын қатарына жатады, оны үнемдi пайдалану қоректендiру жүйесінiң, электр жабдығының және басқа механизмдермен автомобиль агрегатының сапалы жұмыс icтeyiнe, сондай-ақ жүргiзушiнiң мaмандығына да байланысты. Автомобиль тасымалындағы күрделi мәселелердiң бiрi, атап айтқанда техникалық пайдалану барысында жанармайдьң басқа тypiн, яғни табиғи сығымдалған газды (метан) және мұнай сығымдалған газын (пропан-бутан) пайдалану болыт табылады. Автомобиль паркiнiңөсуі оның құрамының eскеруімен қатар жұредi, пайдаланубарысында көп жүрген автомобильдердi жарамды ұстап тұру қосымша қаржынықажет етедi. Сонымен, егер автомобиль-таксидiң жүрiсi 10-150 мың км аралығындағы жұмсалатын бөлшек шығынын 100% деп алатын болсақ, онда 50 мың км, ол 12 %, 150-200 мың км жүрiсiнде - 166%, 200-250 мың км жүрiciнде 456%, 250-300 мың км - 608% және 300-350 мың км - 686% құрайды. Автомобильдердi техникалық пайдалануға оң ықпалын тигiзетiн шаралар қатарында келесiлердi атауга болады: жол құрылысын өpicтeтy, автомобильдердiн құрылымын жeтiлдiру және олардың ТҚ пен жөңдеу сапасын арттыру, АТМ кеңейту, iрiлендiру, жөңдеушiнiң мамандығын көтeру, дұрыс ұйымдастыру және мекеменi механикаландыру шаруашылық есепке кешу мен аренда, жөңдеу мен қызмет керсету маманының өнiмдiлiгiн арттыру. Автомобильдiң мумкiндiк қасиеттерiн және жұмыс қабiлетiн қамтамасыз ету автомобильдi жасау кезiнде бөлгiленген (пайдалану сенiмдiлiгi). Автомобильдi ұстап тұру шығындарын азайту, ТҚ және жөңдеу, осыларға сәйкес тұрып қалу уақытын азайту, тасымал өнiмдiлiгiнiң артуымен қатар оның өзiндiк құнын қысқартуды қамтамасыз ету, яғни үнемдiлiгiн арттыру мен зкологиялығын қамтамасыз ету - автомобиль тасымалында қозғалыс құрамының негiзгi техникалық пайдаланумiндеттерi болып табылады. Автомобильдердi техникалық пайдалану практикалық қызмет аймығы peтінe, бұл - автомобиль паркiн ақаусыз ұстап тұруды қамтамасыз ететiн техникальқ әлеуметтiк, экономикалық және ұйымдастыру шараларының кешенi, еңбектi тиiмдi пайдалану және материалдық қор мен қызметкердiң қалыпты еңбегi жәнс турмыс жағдайын қамтамасыз eтyi. Автомобильдсрдi тиiмдi техникалық пайдадануды инжәнерлiк-техникалық қызметкерлер қамтамасыз етедi. Hақты автомобильдiнмаркiлерi мен модельдерiнетехникальқ қызмет көрсетудің әр тypiнін: жұу, тазалау, бақылау, диагностика жасау, реттеу, майлау, май құю, бекiту және автомобильдердiн барлық құрама бөлiктерiн бөлшектеу-жинақтаужұмыстарыиын операциялар тiзiмi мен майлау кecтeci немесе картасы болуы тиiс. Тiзiмге отын мен технологиялық сұйықты құю кiрмейдi. Нақты маркiлi автомобильдерге техникалық қызмет керсету операңияларының тiзiмi олардын қиыстырмалық ерекшелiктерiн, қуятын және майлайтын майды, сондай-ақ мемлскст стандартты ұсынысынын, негiзiндежасалган операңиялардьң типтiк тiзiмiнде автомобильдерге техникалық қызмет керсету турлерi мен көрсетiлетiн техникалық қызмсттiн мазмұнын ескере отырып жасалады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=4

I. АВТОМОБИЛЬ  ЖӘНЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНУ, ЖӨНДЕУ

I. АВТОМОБИЛЬ ЖӘНЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНУ, ЖӨНДЕУ 1.1.Автомобильдiң электрлiк жабдықтары Электрлiк жабдықтардық жұмысы мен негiзгi сызбасы. Автомобильдiң қалыпты жұмыс iстеуі үшiн кейбiр қызметтер электр қуатын пайдаланып атқарылады. Карбюраторлы қозғалтқышта цилиндрдегi жанармайды тұтандыру. Қозғалтқышты iскe қосу автомобиль алдын жарықтандыру және iшкi салонды, құралдарды. тетiктердi iскe қосу және қосымша ақпараттық жұмыс тeтiктepiн iскe қосу үшiн электр жүйесi қажет болады. Барлық электр аппаратурасы мен құралдар. жүйе. тетiктердi iскe қосу үшiн де ток көзi қажет болады. Барлық электр құралдары мен аппараттар. ток көзiн қоса есептегенде автомобильдiң электр жүйесін құрайды. Қызметiне қарай автомобильдiң барлық электрлiк жабдықтарын eкі түрге бөлуге болады: электр ток кезi-барлықэлектр желiсi мен жүйе аппараттарын ток кезiмен қамтамасыз ету және ток кезiн тұтынушы. Қозғалтқышты iскe қосу - қозғалтқышты iскe қосу барысында иiндi бiлiктi айналдырып және поршеньдi шектiк нүктелерiнен қозғау үшін цилиндрдегi жанғыш қоспаны сығып, оған оттықтан ұшқұш берiп. алғашқы оталдыру жұмысын атқару. Жарықтандыру және бөлгi беру - жолды жарықтандыру, салонды жарықтандыру. өлшем көрсеткiшiн көрсету,бұрылу, кейбiр әрекеттерден хабар беру.Бақылау-өлшеу құралдарын iскe қосу және де қосымша аппараттарды iскe қосу. Тәртiп бойынша барлық құралдарды ток кезiмен қоректендiру үшiн турақты ток көзi - 12 және 24 В кернеулi ток пайдаланылады және барлық тұтынушы құралдар. жүйе осыған есептелiнедi. Сонымен бiрге бiр желiлi ток кезi, екiншi желi болып автомобильдiң темiрден тұратын тетіктepi пайдаланылады. Қазiргi күн де ток кезiнiң тepic полюсi осы темір қораппен бөлшектерiне жалғанады. Ток көздері Автомобильде eкi түрдегi ток көзi пайдаланылады: Электр құуатына айналдырады. Генераторбарлық тұтынушыларды қозғалтқыш жұмыс iстеп тұрган кезде ток көзiмен қамтамасыз етедi. Мысалға, "Нива" автомобилiнде айналмалы ток көздерi Г-221 генераторы орналасқаңОл статордан (қозғалмайтын орамада, онда айналмалы ток индукцияланадық және қозғалыстағы магнит өpiciн туғызушы ротордан турады. Генератор роторы eкi шариктi подшипникке отырғызылады. Ал генератор шкивi арқылы қозгалтқыш иiндi бiлiгiндегi шкивтен бөлдiк берiлiспен жетек алып айналады. Генератор ток түзеткiш (выпрямитель) блоктан тұрады, ол1 айналмалы токты тұрақты тоққа айналдырады.Аккумулятор батареясы химиялық энергияны электр энергиясына айналдырады. Аккумулятор тұтынушыларды қозғалтқыш жұмыс iстемей турғанда ток көзiмен қоректендiредi. Автомобильдерде мысалға БСТ-55П аккүумулятор батареясы қойылады. Батарея келесi сипаттамада болады: қорғасынды-қышқылды, стартерлiк. 12 Вкернеулi. сыйымдылыгы 55 А/саг. Тараmу бiлiгi. Тарату бiлiгiнiңжәтегiн көбiне тicтi нeмece шынжырлы берiлiс түрiнде жасайды. Ticтi берілiсте тарату бiлiгiнiң алдыңғы басына дөңғелек орнатады. Ал иiндi бiлiк шестернясымен (тістi жәтегiмен) байланыстырылып бекiтiледi. Дыбыс азайту мақсатында тicтepiн қисық етiп әр турлi материалдардан жасайды. Жинау кезiнде тiстi дөңғелектер бөлгiлерi бойыншабайланыстыра бекiтiледi. Шынжырлы берiлiс тicтi берiлiске қараганда дыбысты аз шығарады. Шынжырлы жәтек тарату бiлiгi жоғарыда орналасқанда тиiмдi болады. ВА3-21011 автомобилiнде тарату бiлiгi қозғалтқышқақпағына арнайы қорапқа орнатылады. Бiлiктiн алдыңғы жағына жәтектегi жұлдызша қондырылыпол eкi қатарлы шынжыр арқылы иiндi бiлiк жұлдызшасынан жетек алады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=5

II.ТЕХНИКАЛЫҚ  ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ

II.ТЕХНИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКА ЖАСАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ 2.1 Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы Көлік қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған жалпы бақылау (кecтeнi қараңыз); автомобильдiң қалыпты сыртқы қалпын сақтay; автомобильге жанармай құю, жанармай және салқындату суйығын құю, ал қозғалыс құрамыньң кейбiр түріндe кузовың: санитарлық өңдеуден өткiзу күнделiктi техникальқ қызметтiң мiндетi болып табылады. ТҚ қозғалыс құрамының жұмысынан соң және жолға шығар алдында орындалады. Автомобильдiң техникалық жағдайын жолға шықпас бұрын және ауысым кезiнде жүргiзушiнiң өзi бақылайды. ТҚ-1 және ТҚ-2 міндеттері- автомобильдiң механизмдерi мен агрегаттарыньң техникальқ қалпының жұмыс барысында өзгеруiн азайту, ақауларды анықтау мен алдын алу шаралары, тиiмдi жұмысын, қозғалыс қауiпсiздiгiн, қоршаған ортаны қорғауды өз yaқытындa бақылау, майлау, бекiту, реттеу және басқа жұмыстарды aтқapy жолымен қамтамасыз ету. Диагностикалық жұмыс (диагностикалау үдepici) автомобильдерге ТҚ және жөндеу технологияльқ элементi болып табылады және сейкес жұмыстарды орындаганда оның техникалық жағдайынан хабар бередi. Қызметi мен мерзiмдiлiгiне, диагностикалық жұмыстардың тiзбегi мен орнына байланысты eкire бөлiнедi: (Д-1) жалпы және (Д-2) бөлшектi тереңдетiлген диагностикалау. ТҚ автомобильдердiң агрегаттары мен буындарьн, жүйелерiнiң қауiпсiз жұмыс аткаруын, тiзбектегi процестердi бақылағанда, калпына келтiргенде бөлгiленген мерзiм аралығында қамтамасыз етiлуi тиiс. Мезгілдік қызмеmmің (МҚ) міндеті жылына2 рет жұргiзiлетiн, қозғалыс құрамын пайдаланудьң жыл мезгiлi ауысымына дайындау болып табылады. МҚ еңбек сыйымдылығы көрсеткiшi (нормативi) өте суық және өте құрғақ ыстық климатты аудандар үшінTҚ-2 еңбек сыйымдылығының 50%-на сәйкес; ал суық және өте құрғақ ыстық климатты аймақ үшін30%-ды, ал басқа аймақтарда 20% - ды құрайды. Басқа жағдайларда МҚ жұмыстарын TҚ-2 жұмыстарымен қосып, еңбек сыйымдылығының шамамен 20% -ға арттырады, l-кестедеқозғалыс құралдарына техникалық қызмет және ағымды жөндеу еңбек сыйымдылығы көрсеткiшi келтiрiлген. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=6

Автомобильдерге  техникалық қызмет көрсетуде  қойылатын талаптар

2.2 Автомобильдерге техникалық қызмет көрсетуде қойылатын талаптар Техникалық қызмет көрсету және автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу бойынша қызметтерге көлік құралдарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу: механикалық, электротехникалық жөндеу жұмыстары, отынды электронды бүркү жүйелерін жөндеу, жүйелі тексеру және ағымдағы жөндеу, шанақты, көлік құралдарына арналған қосалқы бөлшектерді жөндеу, жұу, жылтырату және т.б., тоңазыту және бояу, алдыңғы шынылар мен терезелерді жөндеу, отырғыштарды жөндеу; шиналар мен камераларды жөндеу, орнату немесе ауыстыру, тотығуға қарсы өңдеу; қосалқы бөлшектер мен өндірістік үдерістің бөлігі болып табылмайтын құрал-жабдықтарды орнату кіреді. Автомобильдерге техникалық қызмет көрсеткенде, өндipic құралдарына технологиялық процестердi ұйымдастырганда қойылатын санитарлық ережелермен гигиена талаптарын, сондай-ақ мемлекеттік стандарт талаптарын дұрыс орындау керек. Автомобильдер мен тiркемелерге маусымдықтехникалық қызмет көрсету кезінде байқалған сынықтарды жөндеу керек. Автомобильдерді пайдалануға бермес бұрын тексеруге бағытталған техникалық қызмет көрсету бөлімшелерінде жұргізіп байқайды. Автомобильдер мен тiркемелергеТҚ-l жәнеТҚ-2 техникалық қызмет керсету ауыспалы агрегаттардьң көмегімен жұмыс орнында жасалады, отын және жағар-май құю операңияларын жұргiзгенде автомобильдiң негiзгi бөлiмдерiне шаң, топырақ және ықпал туспеуi керек. Жұмыстан кейін автомобильдiң Kapтepiненалынған майларды, гидравликалық жүйенiңсұйықтарын техникалық қызмет көрсету кезінде алынған басқада мұнай өнімдерін арнайы ыдысқа жинап,есебін жүргізеді. Жұмыстан шыққан мұнай өнімдерін жәрге төгуге болмайды. Күрделі немесе ағымдағы жөндеу алдында жіберіліп, оны жұмысқа пайдалануға немесе жөндеуге қойылатыны анықталады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=7

Күрделі және ағымды жөндеу - З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

2.3 Күрделі және ағымды жөндеу Жөндеу жұмыстардың міндеттері. Жөндеу сипатына және міндетіне сәйкес күрделі және ағымдағы болып бөлінеді. Күрделі жөндеу. Агрегаттарды Күрделі жөндеуоны толық бөлшектеу, ақауын анықтау, қалпына келтiру немесе бөлшектерiн ауыстыру, peтіменқайта жинау, реттеу және сынау жұмыстарын қарастырады. Агрегаттың негiзгi және негiзгi бөлшектерi оны толық шешiп қалпына келтiрудi қажет еткенде, сондай-ақ агрегаттың жұмыс қабiлетi ағымдағы жөндеумен қалпына келтiругеболмайтын жағдайда күрделi жөндеуге жiберiледi. Негiзгi бөлшектер агрегаттыңжұмыс істеуқабiлетiн орындауын қамтамасыз етедi және оның пайдалану сенiмдiлiгiн анықтайды. Сондықтан негiзгi бөлшектерiн күрделi жөндеумен қалпына келтiргенде оның сапалық деңғейiн қамтамасыз ету немесе жаңа жасалымныңсапалылығына жақындату қажет. Күрделi жөндеумен сондай-ақ, жаңа жасалымның деңғейiн немесе соган жуыққалпына келтiрудi қaмтaмасыз eтeдi: саңылауларды жәнебекiтулердi, бөлшеқтердiң өзара орналасуын (жазықтықта, осыбойында, т.с.с.), жұмыс беттерiнiңмикрожәне макрогеометриясын, металдың құрылымы мен Қаттылыгын, жасалымды Құpayшы бөлiктерiнiң пошымы мен сыртқыкөріністерін. Күрделi жөндеу басым Қөпшiлiгiнде арнайыландырылған автожөндеу меқемелерiнде жүргiзiледi. Қозғалыс құpaмынжәне агрегаттарды күрделi жөндеуге жiберудиагностикалық жабдықтарды қолдана отырып, оның техникалық жағдайын талдау қорытындысымен жәнежүрген жолын, сонымен бiрге ТҚ-пен жөндеу шығындарын ескеріп жүргiзiледi. Жеңiл автомобильдер мен автобустар күрделi жөңдеуге кузовына күрделi жөндеу қажет болғанда жiберiледi. Жүк автомобильдерi - рамасына, кабинасына, сондай-aқ кемiнде негiзгi үш агрегатына Күрделі жөндеуқажетболған жағдайда жiберiледi. Негiзгi агрегаттарга жататындар: қозгалтқыш, берiлiс корабы, тарату корабы, жетекшi бөлдiк (алдыңғы, ортаңғы, артқы бөлдiктер), алдыңғы бөлдiк және рульдiк механизм. Күрделi жөндеудiң бiрден-бiр өpic алуы, жүк автомобильдерiндегi толықбөлшектi агрегаттарды күрделi жөндеуден еткен агрегаттармен ауыстырып жөндеу, яғни агрегаттық әдiспен жөндеу болып табылады, кейде ағымдағы жөндеу кезiнде де айналымдағықоймадан алынған, күрделi жөндеуден келген агрегаттардыауыстырып жөндейдi. Айналымдағықор шығарылған, күрделi жөнделген немесе ағымдағыжөндеуден еткен агрегат, бөлшектермен толықтырылып отырады. Кейде АТ мекемесіне айналым қорына орталықтандырылган қоймадан да жаңа немесе күрделi жөндеуден еткен агрегат, бөлшектер келiп толықтырылады. Күрделi жөндеу үшін агрегатты және автомобильдi бiрiншi және кейiнгi күрделi жөндеулер белгiленедi. Ағымдағыжөндеу пайда болған ақауларды жөндеу, қалпына келтiру, сондай-ақ автомобильдер мен агрегаттарда қалыптасқан ереже бойынша күрделi жөндеугедейiнгi жүрiсiн қамтамасыз ету үшінқызмет жасайды. Ағымдағыжөндеудiн жұмыс сипаттамасына бөлшектеу, жинау, слесарьлық пiсiру, ақауын аныктау, сырлау, бөлшектерiн және агрегаттарын ауыстырулар жатады. Агрегатты АЖ кезiнде шектiк жағдайга жеткен, негiзгiден басқа бөлшектердi ауыстыруға болады. Автомобильде АЖ кезiнде кейбiр бөлшектердi, механизмдердi, агрегаттарды ауыстыруға болады. АЖ жөндеуден шыққан бөлшектiң немесе агрегаттың кезектi ТҚ-2-ге дейiн ақаусыз жұмыс icтey қабiлетiн қамтамасыз eтyi қажет. Қолданыстағыжүйеережесiмен АЖ үшінуақыт мөлшерiн бөлгiлеу меншiктi еңбек сыйымдылығымен алынады, яғни еңбек сыйымдылыгын автомобильдiңжүрiсiне шаққанда (aдaм.сағ./1000 км). ТҚжәне жөндеу жөнiндегi ережеде және сейкес практика АЖ жұмыстарының уақыт мөлшерiн бөлгiлеудiңқажеттiлiгiн көpceтеді (алдын алу жөндеулерi), мысалға,қозғалыс үлкен шығынга ұшырататын болған жағдайда агрегат механизмiнiңістен шығуының алдын алу. Мұндай АЖ процесiнiң кейбiр аз бөлiгiн ТҚ жұмыстарымен бiрiктiруге болады. Басқа жұмыстар өз алдынаавтомобильдi, кузовын және кабинасын техникалық жарамды қалыпта ұстау мақсатында автомобильдiңжұмыс мерзiмi аралығында жұргiзiледi. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=8

Маусымдық  техникалыққызмет көрсету

2.4 Маусымдық техникалыққызмет көрсету. Автомобильдікүзгі-қысқы кезеңде пайдалану кезiндегi маусымдық техникаяыққызмет көрсету (ТҚК). Күзгі-қысқы кезеңде пайдалану кезiнде көрсетілген маусымдық техникалыққызметте салқындатқышжүйесiне суықта қатпайтын (Төменгі температурада) сұйықтық құяды. Дара жылытқышты жұмысқа қосып, жылу ұстайтын қаппен жабады. Майлау кестесіне сейкес қыста қыстық, ал жазда жаздық май сортына ауыстырады, қозғалтқыштың майлау жүйесiндегi радиатордыажыратады. Реле-реттегiштiң реттеуi маусымдықбұрмасын "3" (Қыc) қалпына қояды. Қыста 40 'C-қa дейiн суық болатын, ауа райы қатаң континентальды аудандарда аккумулятордағыэлектролит тығыздыгын қысқы нормаға жеткізедi. Қозғалтқыштың от алуын жәңiлдететiн құралдардың жұмысқа жарамдылығын тексереді. Байқалған ақауларды жөндейдi. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html?page=9

Көктемгі-жазғы  кезенде пайдалану кезінде техникалық қызмет көрсету(ТҚК)

Көктемгі-жазғы кезенде пайдалану кезінде техникалық қызмет көрсету(ТҚК) Көктемгi-жазғы жағдайда ауысым алдында автомобильдiң жылу ұстайтын қаптарын алып тастайды. Қозғалтқышты майлау жұйесiнiң радиаторын жұмысқа қосады. Салқындатқыш жұйесiнен дара жылытқышты ажыратады. Реле-реттегiштiң реттеуiш винтiн "Л" (жаз) қалпына қояды. Ауа райы қатаң континентальдi аудандарда аккумулятор батареяларындағы электролит тығыздығын жазғы нормаға жеткiзедi. Қажет болса, қозғалтқыштың салқындатқыш жүйесiн де тұнбадан тазартады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html

З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Түркістан облысы, Сайрам ауданы Д. Қонаев атындағы аграрлық-техникалық колледжінің өндірістік оқыту шебері З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша әдәстемелік құрылына Пікір Бүгінгі таңда оқушылырды кәсіби еңбектің түрлі салалары бойынша бейіндік оқытуға арналған басылымдар көптеген шығарылуда. Соның ішінде оқушыларды авто ісі мен ауылшаруашылық техникасына баулуда жеткілікті деңгейде көңіл бөлінуде. Осы орайда оңтүстік өңірдегі бірқатар колледждер мен өндірістік оқыту комбинаттарында ұстаздық қызмет атқарып жүрген оқытушы педагогтарының жинақтап жазған әдістемелік жұмыстарын атып өткен жөн. Солардың бірі З. Раимкуловтың ұсынып отырған пән оқытушылыры мен оқушыларға арналған қысқа-нұсқа ретіндегі әдістемелік нұсқау. Оқыту мазмұны құрылымдык функциялары ретінде берілген. Жалпы жұмысты белгілі нормативтік талаптарға сәйкестендіріп өңдеп баспадан шығаруға болады деп есептеймін.

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html#З._РАИМКУЛОВТЫҢ__«Автокөліктерге_техникалық_қызмет_көрсету»_тақырыбы_бойынша__ӘДІСТЕМЕЛІК_ҚҰРАЛЫ__2020_жыл

З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Түркістан облысы, Сайрам ауданы Д. Қонаев атындағы аграрлық-техникалық колледжінің өндірістік оқыту шебері З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша әдәстемелік құрылына Пікір Бүгінгі таңда оқушылырды кәсіби еңбектің түрлі салалары бойынша бейіндік оқытуға арналған басылымдар көптеген шығарылуда. Соның ішінде оқушыларды авто ісі мен ауылшаруашылық техникасына баулуда жеткілікті деңгейде көңіл бөлінуде. Осы орайда оңтүстік өңірдегі бірқатар колледждер мен өндірістік оқыту комбинаттарында ұстаздық қызмет атқарып жүрген оқытушы педагогтарының жинақтап жазған әдістемелік жұмыстарын атып өткен жөн. Солардың бірі З. Раимкуловтың ұсынып отырған пән оқытушылыры мен оқушыларға арналған қысқа-нұсқа ретіндегі әдістемелік нұсқау. Оқыту мазмұны құрылымдык функциялары ретінде берілген. Жалпы жұмысты белгілі нормативтік талаптарға сәйкестендіріп өңдеп баспадан шығаруға болады деп есептеймін.

http://emirsaba.org/z-raimkulovti-avtokolikterge-tehnikali-izmet-korsetu-tairibi-b.html#Осы_орайда_оңтүстік_өңірдегі_бірқатар_колледждер_мен_өндірістік_оқыту_комбинаттарында_ұстаздық_қызмет_атқарып_жүрген_оқытушы_педагогтарының_жинақтап_жазған_әдістемелік_жұмыстарын_атып_өткен_жөн.

З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша

Түркістан облысы, Сайрам ауданы Д. Қонаев атындағы аграрлық-техникалық колледжінің өндірістік оқыту шебері З. Раимкуловтың «Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету» тақырыбы бойынша әдәстемелік құрылына Пікір Бүгінгі таңда оқушылырды кәсіби еңбектің түрлі салалары бойынша бейіндік оқытуға арналған басылымдар көптеген шығарылуда. Соның ішінде оқушыларды авто ісі мен ауылшаруашылық техникасына баулуда жеткілікті деңгейде көңіл бөлінуде. Осы орайда оңтүстік өңірдегі бірқатар колледждер мен өндірістік оқыту комбинаттарында ұстаздық қызмет атқарып жүрген оқытушы педагогтарының жинақтап жазған әдістемелік жұмыстарын атып өткен жөн. Солардың бірі З. Раимкуловтың ұсынып отырған пән оқытушылыры мен оқушыларға арналған қысқа-нұсқа ретіндегі әдістемелік нұсқау. Оқыту мазмұны құрылымдык функциялары ретінде берілген. Жалпы жұмысты белгілі нормативтік талаптарға сәйкестендіріп өңдеп баспадан шығаруға болады деп есептеймін.

http://emirsaba.org/z-rpafina-andaj-mfalim-kerek.html

Z ұрпағына қандай мұғалім керек?

Z ұрпағына қандай мұғалім керек? Z ұрпағы — бұл цифрлық дәуірде өскен, интернет пен технологияға ерте жастан бейімделген ұрпақ. Олар ақпаратты тез қабылдап, оны өңдеуде мүлде басқа тәсілдерді қолданады. Осы ұрпаққа білім беру үшін дәстүрлі мұғалім бейнесі жеткіліксіз. Олар заманауи қажеттіліктер мен талаптарға сай, жаңа дағдыларды меңгерген, оқушылармен тең дәрежеде тіл табыса алатын ұстаздарды қажет етеді. Бұл эсседе Z ұрпағына қажетті мұғалімнің басты сипаттамалары мен қасиеттері талқыланады Олар — технологиялардың ортасында өмір сүріп, барлық процестерді цифрлық кеңістікте жүзеге асыратын ұрпақ. Сондықтан олардың мұғалімі де қазіргі заманның технологиялық жетістіктерін еркін қолдана білуі тиіс. Онлайн-платформалар, виртуалды оқу кеңістіктері және интерактивті құралдар — Z ұрпағымен тиімді қарым-қатынас орнатудың негізгі тәсілдері. Мұғалім тек дәстүрлі әдістермен шектелмей, оқытуға арналған цифрлық құралдарды шебер қолданса ғана оқушылардың қызығушылығын арттыра алады. Z ұрпағы үшін еркіндік пен икемділік маңызды рөл атқарады. Олар қатал ережелерге немесе шектен тыс тәртіпке тәуелді болғысы келмейді, өздерінің идеялары мен ой-пікірлерін білдіруге мүмкіндік беретін ашықтықты жоғары бағалайды. Сондықтан мұғалім де икемді, жаңашыл идеяларға дайын болуы тиіс. Сабақ барысында оқушылардың дербес көзқарастарына құрметпен қарап, пікір алмасуға кеңістік беруі маңызды. Бұл тәсіл арқылы ұстаз оқушылардың белсенділігін арттырып, олардың өз ойларын еркін жеткізуіне жағдай жасайды. Z ұрпағының басты ерекшеліктерінің бірі — олар ақпаратты тез қабылдайды және ұзақ мәтіндерге немесе сабақтарға шыдамсыздық танытады. Бұл ұрпақ үшін мұғалім қысқа, бірақ маңызды әрі мазмұнды сабақтар ұйымдастыруы қажет. Ұзын-сонар лекциялар мен теориялық түсіндірулер олар үшін тартымсыз болуы мүмкін, сондықтан ұстаз ақпаратты қысқа әрі түсінікті етіп ұсынуды үйренуі керек. Z ұрпағы шығармашылыққа, жаңа тәсілдерге бейім ұрпақ. Олар стандартты тапсырмалардан гөрі, шығармашылықты талап ететін жұмыстарға көбірек қызығады. Мұғалім сабақтарды дәстүрлі әдістермен өткізуден гөрі, оқушылардың креативті қабілеттерін дамытуға бағытталған интерактивті тәсілдерді қолдануы керек. Мысалы, ойын әдістемелері, жобалық жұмыстар, визуалды материалдарды пайдалану оқушылардың белсенділігін арттырып қана қоймай, олардың шығармашылық қабілеттерін ашуға көмектеседі. Z ұрпағы мұғалімді тек ақпарат жеткізуші емес, өмірлік бағыт көрсетуші, ментор ретінде қабылдағысы келеді. Мұғалім оқушыларға кеңес беріп, қолдау көрсетіп, олардың қабілеттерін дамытуға көмектесуі тиіс. Әр оқушының өз жолын табуына көмектесетін бағыт беруші ретінде әрекет ете алатын мұғалім ғана осы ұрпақпен терең байланыс орната алады. Z ұрпағы әділеттілік пен теңдік, қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне ерекше мән береді. Олардың мұғалімдері де осы құндылықтарды қолдайтын, оқушыларға әлеуметтік жауапкершілік туралы түсіндіре алатын тұлғалар болуы керек. Оқушыларды әлемдегі мәселелерге қызықтыру, оларды өзгерістерге ынталандыру мұғалімнің маңызды міндеттерінің бірі. Қорытынды.Z ұрпағына арналған мұғалім — бұл тек білім беруші ғана емес, сонымен қатар олардың цифрлық және әлеуметтік ортада дамуына бағыт-бағдар беретін көшбасшы. Мұндай мұғалім цифрлық құралдарды меңгерген, креативті, икемді және әр оқушыға жеке көзқараспен қарай алатын адам болуы керек. Тек осындай ұстаз ғана Z ұрпағының шынайы қызығушылығы мен белсенділігін оята алады, оларды болашаққа дайындап, әлеуеттерін ашуға көмектеседі.

http://emirsaba.org/z-rpatarini-psihologiyali-erekshelikteri-men-terbiesi-mafistau.html

Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№30 жалпы білім беретін мектеп» кмм педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна

Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№30 жалпы білім беретін мектеп» кмм педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№ 30 жалпы білім беретін мектеп» КММ Педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна Әлеуметтанушылар әрбір 20 жыл сайын алдыңғысынан ерекшеленетін жаңа буын дүниеге келеді деген ойды айтады. Қазіргі таңда X, Y және Z ұрпақтары туралы жиі айтылып жүр. Жас теориясының үш негізгі компоненті (X, Y және Z ұрпақтары) және бір қосымша компонент (Baby boomers) бар. 1991 жылы АҚШ зерттеушілері Нил Гоув (Neil Howe) пен Уильям Штраус (William Strauss) алғаш рет жас айырмашылықтарының ерекшеліктері туралы айтты. Олар адамдардың жас айырмашылықтарына қарап, әртүрлі уақыттағы ұрпақтардың құндылықтарына негізделген теорияны шығарды. Олардың пікірінше, әр кезең шамамен 20 жылға созылады. Ал Қазақстанда бұл туралы нақты статистикалық дерек жоқ болса да, X-Y-Z ұрпақтар теориясы туралы өмірдің өзі көрсетіп жатқандай. Z ұрпағы «зет» – 2000 жылдан кейін туған, технологияның тілін меңгерген бүгінгінің жастары. Бұл адамдардың есейгенде қандай тұлға болатынын кәсібилік тұрғысынан бағалауға әлі ерте яғни болашақта қандай болатыны әлі белгісіз - ұрпақ жаңа қалыптасуда. Бірақ қазір олар ерекше деп саналады. Индиго балалар. Ерекше дарынды, ерекше философия мен дүниетанымға ие, қолында гаджеттермен туылған балалар. Алайда оларды нағыз "цифрлы балалар" деп атауға болады. Олар біздің елдің экономикалық қалпына келуін қамтамасыз етуі керек. Ұраны: «Мені тыңда, түсін, менімен сөйле, мені бағала». Қазіргі біздің қоғамымызға батыстық үрдістердің тереңдеп енуіне байланысты, қоғамда болып жатқан жахандану тенденциясына қарай,қазіргі балалардың психикасының бұзылуы олардың мінез – құлқы мен өмірлік бағдарларының, құндылықтарының өзгеруі байқалады. Атап айтсақ, баланың бос уақытының дұрыс ұйымдастырылмауы, ата – аналар тарапынан тәрбиенің толыққанды болмауы, ақпараттық технология құралдарын баланың өз еркімен қалауынша қолдануы – оның өзімшіл, ашушаң, ұрысқақ, қатыгез болуына, жанашырлық езімін іркіп қалатынына ықпал ететіні сөзсіз. Бала тәрбиесінде мейірімнің маңызы ерекше. Жақсы да, жақсылықта жалпыға ортақ. Z ұрпағының психологиялық ерекшеліктері – 1. Бұл мультимедиялық технологиялардың балалары; 2. Негізінен қысқа мерзімді мақсаттарға бағытталған. 3. Тұтынуға және жеке тұлғаға бағытталған. 4. Адалдық пен ашықтық бағалайды. 5. Тез есейеді. 6. Шығармашылықпен өзгеше айналысады. 7. Балалардың көпмәдениеттілік феномені. 8. Басқаша үйренеді 9. Есі басқаша жұмыс істейді 10. Назар аудару он есе азайды. 11. "Клиптік ойлау". 12. Гипербелсенді. 13. Аутизациялауға бейім. Олар үшін компьютер - бұл табиғи мекен. Олар үшін үлкен көлемде кітап оқымау қалыпты жағдай, бұл олардың ақпарат көзі емес, олар барлық ақпараттарды смартфоннан алады, Google бәрін біледі. Отбасын құруға, есеюге асықпайтын Z буыны ертерек жұмыс істеп, өз мансабын қалыптастыруға тырысып бағады. Оларды өзге ақпаратқа сендіре алмаймыз, сен сабақты нашар оқисың, кейін «барып кел, шауып кел» деген жұмысшы бола саласың дегенге сендіре алмайсыз. Бірнеше жылдан соң, бұл буын өкілдері көшбасшылыққа келіп, аға буынды жаймен ығыстыра бастайды. Олардың талабы бір – жауапкершілік, әділеттілік пен еркіндік. Z ұрпағы нақты және виртуалды әлемнің айырмашылығын көрмейді. Дәл қазір еліміз осы буын ұрпақтарына білім беру де. Сондықтан енді осы буын өкілдеріне қалай тәрбие, білім беретініміз туралы айтайық. Психологтардың айтуынша, ХХІ ғасырдың балалары шынымен де алдыңғы буын құрдастарынан ерекшеленеді. Бүгінгі таңда олардың екі негізгі белгілері бар. Біріншіден, олар өте ақылды, тез түсінеді, ересек ұрпаққа жат көптеген нәрселерді қабылдайды және түсінеді. Екіншіден, олар өте сезімтал және осал. Осыған орай дәстүрлі білім беру әдәс-тәсілдері бүгінгі балаларға сай келмеуі мүмкін. Осыған дейін сабақ жоспары бойынша ұйымдастыру кезеңіне 3-5 минут уақыт берілген. Ал Z ұрпағы оқушыларының сабаққа деген ынтасын 8 секунд ішінде аударуымыз керек. Олай болмаған жағдайда сабақтың сапасы нашарлайды. ♦ Z буыны - цифрлы балалар. Мұғалім, оқытушы әлеуметтік желідегі парақшасында оқушыларға қызықты бір нәрсені көруге кеңес бере алады. Оқушының білімін жетілдіре алатын ақпараттың сылкасын жіберіп тұруы қажет. Себебі бұл визуальды буын, сондықтан YouTube олар үшін сенімді және қауіпсіз деп санайтын негізгі ақпарат көзі болып табылады. Немесе ғаламторда «төңкеріс» жасаңыз. Үй тапсырмасын балаларға қызықты форматта беріңіз, мысалы, оны инстаграмда жариялап, лүпіл басып, пікір жазуын талап етіңіз. ♦ Z буыны – теориядан гөрі тәжірибиеге баса назар аударатын буын. Олар үшін оқытушының неліктен нақты білім беретінін және бұл өмірде пайдалы бола алатындығын білу өте маңызды. Егер биология сабағында сіз балықтың құрылымымен таныстыратын болсаңыз, қосымша дүкенде жаңа балықты қалай таңдау керектігін немесе балықтар туралы қызықты ақпаратты айтыңыз, бұл оқушы қызығушылықпен қамтамасыз етеді. ♦ Z буыны - бұл өзіңіз жасайтын буын. Классикалық тәрбиешінің рөлі көп ұзамай өздігінен жоғалады. Қосымша курстарға, үйірмелерге барып, қосымша білім алғаннан қашықтықтан оқып, білім алуды артық санайтын Z буыны үшін түрлі қызықты, пайдалы ақпарат бере отырып, оқытатын сайттар санын жетілдіру керек. Мысалы, домбыра үйірмесіне барып домбырада ойнауды үйренгеннен гөрі ютуб желісі арқылы нақты ақпаратты ала отырып, домбырада ойнауды үйренгенді артық санайды. Сол секілді пәнге деген қызығушылықты арттыратын әдіс-тәсіл ойлап табуымыз қажет-ақ. ♦ Z буыны басқа адамдардың тәжірибесіне сенбейді. Оларға қалай және не істеу керектігін айтыңыз. Сосын олар көбіне жеке тапсырмаларды жасағанды ұнатады. Z ұрпағының балаларын тәрбиелеуде басты назарда ұсталатын ақпарат: 1. Гаджеттер - қазіргі заманғы адамның өмірінің ажырамас бөлігі. Сондықтан Z ұрпағының балаларын ғаламтордан ақпарат алуына шектеу қойып, техникадан оқшаулауға тырысудың қажеті жоқ, керісінше мұндай құрылғыларды қалай қолдануға болатындығын, одан дұрыс ақпаратты қалай алу керектігін, алынған ақпаратты дұрыс түсініп, жүйелеуге үйретіңіз. 2. Өмірдің қызықты болатындығын мысалмен көрсету үшін балалармен көбірек уақыт өткізіп, назар аударыңыз. Бұл маскүнемдіктің, нашақорлықтың және басқа да тәуелділіктің алдын-алудың тамаша тәсілі. 3. Балалармен қарым-қатынаста сыйластық танытыңыз, оларға өз пікірін білдіруге мүмкіндік беріңіз. 4. Баланы жанашырлыққа және басқалардың сезімін түсінуге үйретіңіз. 5. Баланың қажеттілігін бірінші сөзінде-ақ орындауға тырыспаңыз: бұл оның қажеттіліктерін дұрыс қалыптасуына мүмкіндік бермейді. 6. Өзгеге тәуелсіз болуды үйретіңіз, ең кішкентай жетістігі болса да күш-жігер мен сәттілік үшін мақтаңыз. 7. Оның ойынына кедергі жасамаңыз, егер мүмкін болса, онымен бірге ойнаңыз

http://emirsaba.org/z-rpatarini-psihologiyali-erekshelikteri-men-terbiesi-mafistau.html#Педагог-_психолог_Минбасова_Нурсулу_Кайырбаевна

Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№30 жалпы білім беретін мектеп» кмм педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна

Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№30 жалпы білім беретін мектеп» кмм педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна Z ұрпақтарының психологиялық ерекшеліктері мен тәрбиесі Маңғыстау облысының білім басқармасының Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№ 30 жалпы білім беретін мектеп» КММ Педагог- психолог Минбасова Нурсулу Кайырбаевна Әлеуметтанушылар әрбір 20 жыл сайын алдыңғысынан ерекшеленетін жаңа буын дүниеге келеді деген ойды айтады. Қазіргі таңда X, Y және Z ұрпақтары туралы жиі айтылып жүр. Жас теориясының үш негізгі компоненті (X, Y және Z ұрпақтары) және бір қосымша компонент (Baby boomers) бар. 1991 жылы АҚШ зерттеушілері Нил Гоув (Neil Howe) пен Уильям Штраус (William Strauss) алғаш рет жас айырмашылықтарының ерекшеліктері туралы айтты. Олар адамдардың жас айырмашылықтарына қарап, әртүрлі уақыттағы ұрпақтардың құндылықтарына негізделген теорияны шығарды. Олардың пікірінше, әр кезең шамамен 20 жылға созылады. Ал Қазақстанда бұл туралы нақты статистикалық дерек жоқ болса да, X-Y-Z ұрпақтар теориясы туралы өмірдің өзі көрсетіп жатқандай. Z ұрпағы «зет» – 2000 жылдан кейін туған, технологияның тілін меңгерген бүгінгінің жастары. Бұл адамдардың есейгенде қандай тұлға болатынын кәсібилік тұрғысынан бағалауға әлі ерте яғни болашақта қандай болатыны әлі белгісіз - ұрпақ жаңа қалыптасуда. Бірақ қазір олар ерекше деп саналады. Индиго балалар. Ерекше дарынды, ерекше философия мен дүниетанымға ие, қолында гаджеттермен туылған балалар. Алайда оларды нағыз "цифрлы балалар" деп атауға болады. Олар біздің елдің экономикалық қалпына келуін қамтамасыз етуі керек. Ұраны: «Мені тыңда, түсін, менімен сөйле, мені бағала». Қазіргі біздің қоғамымызға батыстық үрдістердің тереңдеп енуіне байланысты, қоғамда болып жатқан жахандану тенденциясына қарай,қазіргі балалардың психикасының бұзылуы олардың мінез – құлқы мен өмірлік бағдарларының, құндылықтарының өзгеруі байқалады. Атап айтсақ, баланың бос уақытының дұрыс ұйымдастырылмауы, ата – аналар тарапынан тәрбиенің толыққанды болмауы, ақпараттық технология құралдарын баланың өз еркімен қалауынша қолдануы – оның өзімшіл, ашушаң, ұрысқақ, қатыгез болуына, жанашырлық езімін іркіп қалатынына ықпал ететіні сөзсіз. Бала тәрбиесінде мейірімнің маңызы ерекше. Жақсы да, жақсылықта жалпыға ортақ. Z ұрпағының психологиялық ерекшеліктері – 1. Бұл мультимедиялық технологиялардың балалары; 2. Негізінен қысқа мерзімді мақсаттарға бағытталған. 3. Тұтынуға және жеке тұлғаға бағытталған. 4. Адалдық пен ашықтық бағалайды. 5. Тез есейеді. 6. Шығармашылықпен өзгеше айналысады. 7. Балалардың көпмәдениеттілік феномені. 8. Басқаша үйренеді 9. Есі басқаша жұмыс істейді 10. Назар аудару он есе азайды. 11. "Клиптік ойлау". 12. Гипербелсенді. 13. Аутизациялауға бейім. Олар үшін компьютер - бұл табиғи мекен. Олар үшін үлкен көлемде кітап оқымау қалыпты жағдай, бұл олардың ақпарат көзі емес, олар барлық ақпараттарды смартфоннан алады, Google бәрін біледі. Отбасын құруға, есеюге асықпайтын Z буыны ертерек жұмыс істеп, өз мансабын қалыптастыруға тырысып бағады. Оларды өзге ақпаратқа сендіре алмаймыз, сен сабақты нашар оқисың, кейін «барып кел, шауып кел» деген жұмысшы бола саласың дегенге сендіре алмайсыз. Бірнеше жылдан соң, бұл буын өкілдері көшбасшылыққа келіп, аға буынды жаймен ығыстыра бастайды. Олардың талабы бір – жауапкершілік, әділеттілік пен еркіндік. Z ұрпағы нақты және виртуалды әлемнің айырмашылығын көрмейді. Дәл қазір еліміз осы буын ұрпақтарына білім беру де. Сондықтан енді осы буын өкілдеріне қалай тәрбие, білім беретініміз туралы айтайық. Психологтардың айтуынша, ХХІ ғасырдың балалары шынымен де алдыңғы буын құрдастарынан ерекшеленеді. Бүгінгі таңда олардың екі негізгі белгілері бар. Біріншіден, олар өте ақылды, тез түсінеді, ересек ұрпаққа жат көптеген нәрселерді қабылдайды және түсінеді. Екіншіден, олар өте сезімтал және осал. Осыған орай дәстүрлі білім беру әдәс-тәсілдері бүгінгі балаларға сай келмеуі мүмкін. Осыған дейін сабақ жоспары бойынша ұйымдастыру кезеңіне 3-5 минут уақыт берілген. Ал Z ұрпағы оқушыларының сабаққа деген ынтасын 8 секунд ішінде аударуымыз керек. Олай болмаған жағдайда сабақтың сапасы нашарлайды. ♦ Z буыны - цифрлы балалар. Мұғалім, оқытушы әлеуметтік желідегі парақшасында оқушыларға қызықты бір нәрсені көруге кеңес бере алады. Оқушының білімін жетілдіре алатын ақпараттың сылкасын жіберіп тұруы қажет. Себебі бұл визуальды буын, сондықтан YouTube олар үшін сенімді және қауіпсіз деп санайтын негізгі ақпарат көзі болып табылады. Немесе ғаламторда «төңкеріс» жасаңыз. Үй тапсырмасын балаларға қызықты форматта беріңіз, мысалы, оны инстаграмда жариялап, лүпіл басып, пікір жазуын талап етіңіз. ♦ Z буыны – теориядан гөрі тәжірибиеге баса назар аударатын буын. Олар үшін оқытушының неліктен нақты білім беретінін және бұл өмірде пайдалы бола алатындығын білу өте маңызды. Егер биология сабағында сіз балықтың құрылымымен таныстыратын болсаңыз, қосымша дүкенде жаңа балықты қалай таңдау керектігін немесе балықтар туралы қызықты ақпаратты айтыңыз, бұл оқушы қызығушылықпен қамтамасыз етеді. ♦ Z буыны - бұл өзіңіз жасайтын буын. Классикалық тәрбиешінің рөлі көп ұзамай өздігінен жоғалады. Қосымша курстарға, үйірмелерге барып, қосымша білім алғаннан қашықтықтан оқып, білім алуды артық санайтын Z буыны үшін түрлі қызықты, пайдалы ақпарат бере отырып, оқытатын сайттар санын жетілдіру керек. Мысалы, домбыра үйірмесіне барып домбырада ойнауды үйренгеннен гөрі ютуб желісі арқылы нақты ақпаратты ала отырып, домбырада ойнауды үйренгенді артық санайды. Сол секілді пәнге деген қызығушылықты арттыратын әдіс-тәсіл ойлап табуымыз қажет-ақ. ♦ Z буыны басқа адамдардың тәжірибесіне сенбейді. Оларға қалай және не істеу керектігін айтыңыз. Сосын олар көбіне жеке тапсырмаларды жасағанды ұнатады. Z ұрпағының балаларын тәрбиелеуде басты назарда ұсталатын ақпарат: 1. Гаджеттер - қазіргі заманғы адамның өмірінің ажырамас бөлігі. Сондықтан Z ұрпағының балаларын ғаламтордан ақпарат алуына шектеу қойып, техникадан оқшаулауға тырысудың қажеті жоқ, керісінше мұндай құрылғыларды қалай қолдануға болатындығын, одан дұрыс ақпаратты қалай алу керектігін, алынған ақпаратты дұрыс түсініп, жүйелеуге үйретіңіз. 2. Өмірдің қызықты болатындығын мысалмен көрсету үшін балалармен көбірек уақыт өткізіп, назар аударыңыз. Бұл маскүнемдіктің, нашақорлықтың және басқа да тәуелділіктің алдын-алудың тамаша тәсілі. 3. Балалармен қарым-қатынаста сыйластық танытыңыз, оларға өз пікірін білдіруге мүмкіндік беріңіз. 4. Баланы жанашырлыққа және басқалардың сезімін түсінуге үйретіңіз. 5. Баланың қажеттілігін бірінші сөзінде-ақ орындауға тырыспаңыз: бұл оның қажеттіліктерін дұрыс қалыптасуына мүмкіндік бермейді. 6. Өзгеге тәуелсіз болуды үйретіңіз, ең кішкентай жетістігі болса да күш-жігер мен сәттілік үшін мақтаңыз. 7. Оның ойынына кедергі жасамаңыз, егер мүмкін болса, онымен бірге ойнаңыз

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=10

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

15 - қоғам өмірінің құндылығы мен этикаға қатысты ізгілендіру туралы қоғамның хабардар болуы, яғни оның əлеуметтік жəне саяси мəселелерден алшақтап, адамгершілікке бейімделу жəне əр адам үшін маңызды мəселелерге бет бұру; - ғылымның қарқынды дамуына байланысты адам күшінің өсуі жəне адамзаттың табиғатқа тұтынушылық қатынасының зияндылығы туралы сұрақтарға жүгіну; - адам геномына араласудың орындылығын талқылау; - əлем елдерінің бай жəне өте кедей болып бөлінуі, азғындық. ХХ ғасырдағы білімнің тұрақты өсуі жəне технологияның дамуы адамның санасына ерекше өзгерістер əкелді. Нақты дерексіз тұжырымдамаларды сенімді моральдық қағидаттарға айналдырып, көзқарастар белгілі бір координаталар жүйесінде өзгере бастады. Ғылым мен техникадағы прогресс түбегейлі өзгеріп, адамның өмір сүру дағдысы өзінің қоршаған ортасын өзгертуге ықпал етті. Классикалық этикалық тұжырымдамаларды қайта қарастырудан ғылыми-техникалық прогрестің салдарын объективті бағалауға жəне жаңа моральдық қағидаларды жасауға мүмкіндік беретін жаңашылдықты қалыптастыру қажеттілігі туындады. Осылайша этика теориялық ғылымнан қолданбалыға айналды, сонымен қатар қолданбалы этиканың кейбір түрлері пайда болды. Олар: биоэтика, экологиялық этика, іскерлік этика, ғылым этикасы, саяси этика т.б. Қолданбалы этика мəртебесін анықтайтын төрт позиция бар: 1. Этикалық теорияны практикалық қолдану. 2. Қазіргі кəсіби этика. 3. Практикалық моральдық мəселелердің ерекше түрінің үйлесімі. 4. Қоғамның моральдық теориясы мен моральдық практикасының үйлесімімен сипатталатын этика дамуындағы жаңа кезең. Қолданбалы жəне кəсіби этика арасындағы айырмашылық мынада: кəсіби этика мамандыққа қатысты негізгі моральдық қасиеттерді нақтылайды, қолданбалы этика нақты моральдық жағдайларға назар аударады. Қолданбалы этика мен кəсіби этика өзара тығыз байланысты. Мұғалімнің кəсіби этикасына педагогикалық этиканың негізгі қағидаттарын жатқызуға болады: 1) Адалдық Педагог адалдығы олардың оқыту мен тəрбиелеу нəтижесіне, өз қызметіндегі түзетулерді жүзеге асыра білуіне, сынға жəне рефлексияға қабілетін дамытуға, оқушылардың, ата-аналардың, əріптестердің кез келген пікірі үшін ашықтығына жауапкершілігін білдіреді; 2) Әділдік Педагог əділдігі оның бағалау қызметінің ашықтығын, олардың құрған білім беру ортасының айқындылығын білдіреді. Әділдік педагогке оқушының, оның ата-анасының (заңды өкілдерінің), əріптестерінің құқығын бұзуға тыйым салады; 16 3) Өзінің абыройын және қадір-қасиетін құрметтеу Педагог өзінің кəсіби назарындағы объектілер болып табылатын оқушының, ата-ананың, адамдардың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтейді, олармен қарым-қатынас жасауда өнегелі. Ол баланың дамуын шынымен қалап, оған əрқашан көмектесуге дайын екендігін білдіріп, білімалушының жетістігін (жетіспеушілігін) бағалауда əдептілік танытады. Білім беру процесінің қатысушыларына қатысты күш көрсету, моральдық жəне психикалық қысым жасау əдістерін қолдануға мүлдем жол бермейді; 4) Жалпы адами құндылықтарды құрметтеу Педагог жалпы адами құндылықтардың басымдылығын мойындай отырып, əрбір ұлт мəдениетін ерекшелігіне, құндылығына жəне қадір- қасиетіне құрметпен қарайды. Педагог ұлтаралық қатынастар мəдениетін тəрбиелейді, білімалушыларды жасына, жынысына, тіліне, ұлтына, діни көзқарасына, азаматтығына, шығу тегіне, əлеуметтік, лауазымдық жəне мүліктік жағдайына немесе өзге де кез келген жағдайларға қарамастан барлық ұлттар мен барлық адамдардың құқығы мен қадір-қасиетін құрметтеуге үйретеді; Педагог мектеп ұжымында сенім білдіру жəне құрметтеу ахуалын жасауға мүмкіндік туғызады; 5) Кәсіби ынтымақтастық Педагог мамандығының мəртебесі туралы ойлайды, əріптестерінің абыройын жəне қадір-қасиетін құрметтейді, мұғалім беделіне нұқсан келтіретін іс-əрекеттерге жол бермейді. Педагог, қандай да бір дұрыс емес нəрселерді жасауға, өз əріптестерінің сеніміне нұқсан келтіруге, олардың кəсіби міндеттерін атқаруына кедергі жасауға, оларға қандай да бір шығын келтіруге жол бермейді. Педагог өз əріптестерінің теориялық жəне əдістемелік шеберлік деңгейін арттыруға, шығармашылық қабілетін дамытуға, қиын жағдайға тап болған əріптестеріне көмек беруге жəрдем көрсетеді. Кəсіби ынтымақтастық жалғандық пен əділетсіздікті ақтауға қызмет етпейді; 6) Үздіксіз кәсіби даму Педагог өзінің кəсіби шеберлігін, зияткерлік, шығармашылық жəне жалпы ғылыми деңгейін жетілдіреді. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=11

Педагогикалық əдептің негізгі нормалары

17 мақсатта пайдаланбайды; 7) сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бойынша шаралар қабылдайды, өзінің шыншыл, адал жəне əділ мінез-құлқымен үлгі болады; 8) қызметтік ақпараттарды пайдакүнемдік жəне өзге де жеке мақсаттарда пайдалануға жол бермейді; 9) өзі үлгі бола отырып, ұжымда тұрақты жəне жағымды моральдық- психологиялық жағдай қалыптастыруға мүмкіндік жасайды; 10) өзінің қызметтік міндеттерін орындау кезеңінде іскерлік киім үлгісінде болады. 7. Білім беру процесіне қатысушылармен қарым-қатынас жасауда педагог қызметкер: 1) жасына, жынысына, ұлтына, діни сеніміне, азаматтығына, шығу тегіне, əлеуметтік, лауазымдық жəне мүліктік жағдайларына немесе кез келген өзге де мəн-жайларға қарамастан адамның құқығын, абыройы мен қадір-қасиетін құрметтейді; 2) білім беру процесіне қатысушыларға қатысты қаржылық жəне өзге де бопсалау фактілеріне жол бермейді, өз əріптестері тарапынан осындай іс- əрекеттерді болдырмау үшін күш салады; 3) өз іс-əрекетімен қоғам тарапынан дəлелді сындарға жол бермейді, оған сабырлылықпен қарайды, өзінің кəсіби қызметіндегі кемшіліктерді жою жəне оны жақсарту үшін сындарлы сынды пайдаланады; 4) білім беру процесінің қатысушыларына кəсіби қолдау көрсетеді. 8. Әріптестермен қарым-қатынас жасауда педагог қызметкер: 1) жалпы қабылданған адамгершілік-əдептілік нормаларын, сыпайылық пен биязылықты сақтайды; 2) басқа педагог қызметкердің кəсіби біліктілігіне көпшілік алдында күмəн келтірмейді [7]. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=12

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар: 1. Қолданбалы этикаға түсінік беріңіз. 2. Қолданбалы этиканы зерттеушілер туралы мəліметтер жинақтап, презентация əзірлеңіз. 3. Педагогикалық əдеп қағидаттарын оқып, жадыңызда сақтаңыз. 4. «Өзін-өзі жетілдіру» бағдарламасын құрыңыз. 1-тапсырма. Сіз осы қоғамның бір мүшесісіз. Атқаруға тиіс қыруар жұмыстарыңыз бар. Қоғамның бір мүшесі ретінде жауапкершілікті сезініп көрдіңіз бе? Ол үшін не істеу керек деген заңды сұрақ туындайды. Ең алдымен, өз-өзіңізді жетілдіруді үйреніңіз. Оны қалай жүзеге асырамыз? Біздің кеңестерімізге құлақ түріңіз. Жан-жақты болуға ұмтылыңыз! 18 Ой əрекеті Моральдық Әлеуметттік 1. Жан-жақты ойлау 2. Ақылдылардан да артық оқу 3. Назар салып тыңдауды үйрену 4. Ең үздік баспасөз құралдарын пайдалану 5. Есте сақтау қабілетін жетілдіру 6. Жинақы болу 7. Әр нəрсеге алаңдамау 8. Жүйелі болу 9. Екі жақтың проблемасын өлшеп, салыстыру 10.Айналадағылардың өсек-аяңынан қашу 1. Риясыз сүю, өз-өзіне жəне өз күшіне сену 2. Шыншыл болу. 3. Әділетсіз адамның басқа қасиетінен де үлгі алмау 4. Мүмкіндігіне қарай көбірек демалуға тырысу 5. Өзін-өзі алдамау 6. «Жоқ» деп айтып үйрену 7. Өз қағидаларына сəйкес өмір сүру 8. Азғырулардан сақтану 9. Жақсы əдеттерді қалыптастыру 10. Ережемен өмір сүру 1. Тұрақсыз серіктестерден аулақ болу 2. Жеке ойлану 3. Жалғыздықта бақытты сезінуді үйрену 4. Отбасы – өзін-өзі дамытуға ықпал етуші фактор 5. Өз мəселелерін өзі шешуді үйрену 6. Әртүрлі «ұйымдардан» аулақ жүру 7. Көршілермен жақсы қарым-қатынас жасау. 8. Қайырымдылықпен шұғылдану

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=13

ІІ  ТАРАУ - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

ІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ЭТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 2.1. Педагог қызметінің ерекшеліктері жəне өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздері Педагогикалық мамандық - өзіндік мəнімен, маңыздылығымен ерекшеленетін мамандық. Педагогикалық мамандықтың негізгі мазмұнына қарай мынадай ерекшеліктерін атап көрсетуге болады (2.1-сурет). 2.1-сурет. Педагогикалық мамандықтың негізгі ерекшеліктері Гуманизм - өмірдің жоғары құндылығы ретіндегі адамға деген ерекше қарым-қатынас бейнесі. Педагогтың гуманизмі басқа адамдарға көмектесуге дайындығынан, құрмет білдіруінен, қамқорлық пен əр іске қатысушылық білдіруінен көрінеді. Ол тəрбиеленушілердің жас жəне жеке ерекшеліктеріне қарай қызығушылығы мен қабілетін, ойлау ерекшеліктерін ескере отырып қарым- қатынас жасайды. Шығармашылық - түпкі ойы жаңа мəдени жəне материалдық құндылықтарды жасау. Шығармашылық педагогикалық іс-əрекеттің басты сипаттамасы болып табылады. Педагогикалық шығармашылық - өзгермелі жағдайда шығармашылық мəселелерді шешу процесі деп түсіндіріледі. Педагогтық іс-əрекеттегі гуманистік бағыттылық - мұғалімдердің 20 оқушыларға адамгершілік-ізгілік қарым-қатынас орнату жағынан жетілуін қажет етеді. Педагогтық қызметтің ерекшелігі - оның кешенділігінде, біріншіден, оған кəсіби білім мазмұны, оқыту əдісін меңгеруі, оны ұйымдастыру ұстанымдарын білуі жатады. Екіншіден, ол кəсіптік білімді, саналы принципті қалыптастырады. Үшіншіден, теориялық, технологиялық, əдістемелік жағынан тұтасады. Оны əр педагог өз тəжірибесіне сай құрады, ғылыми білімі негізінде қалыптастырады. Педагогикалық қызметтің тағы бір ерекшелігі - педагогикалық іс- əрекетке бейімділікті жатқызамыз. Педагогикалық іс-əрекетке бейімділікті танытатын түрлі сезім құлшынысын атауға болады. Олар: - адамдармен тіл табыса білу; - кəсіптік көрегенділік, байқағыштық; - эмоциялық тұрақтылық, өзін-өзі меңгеру, өз бейімділігін реттеп басқара білуі. Оптимистік болжай білушілік - алға үмітпен қарау, оқушыларды келешекке үміт, сенімге бағдарлап тəрбиелеу. Педагогтың өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздері кəсіби қызметінің ерекшеліктерін меңгерумен қатар дамиды. Отанға деген сүйіспеншілік, патриотизм, қоғамдық жауапкершілік сынды қасиеттерінің ұштасуымен педагог қызметінің ерекшелігі айқындала түседі. Шығармашылық - барлық еңбек түрінде əрекетке бойлай отырып, оның жоғары сапалы болуын қамтамасыз етеді. Ғылымда шығармашылықтың төмендегідей түрлері анықталған: - материалдық-техникалық; - рухани-теориялық; - əлеуметтік-ұйымдастырушылық; - көркем-шығармашылық; - педагогикалық. Мұғалімнің шығармашылық əрекеті нақты педагогикалық жағдайдағы қарама-қайшылықты көре білу, оның шешімін өз бетінше іздеу, идеялар туындату, оны іске асыру, нəтижені талдап, қайта ой елегінен өткізу, жетілдіру сияқты кезеңдерден тұрады. Осындай əрекет кезінде мұғалімнің ішкі жан-қуаттары нəрленеді, мүмкіндіктері артады. Бұл кешенді сапа сонымен қатар ішкі психикалық, рухани, сыртқы практикалық əрекеттің бірлігінен тұратын күрделі құрылым. Шығармашылық ойлау арқылы мұғалім өзінің даралығын, кəсіби деңгейін оны əрі қарай шыңдаудың жолдарын есепке алады. Мұны басқаша рефлексиялық ойлау деуге де болады. Өз тəжірибесін талдап отыратын мұғалім ешқашан дайын нəрсені қажет етпейді. Өйткені мұғалімдік қызметте қатып қалған стандарттар жоқ, болуы мүмкін емес [8]. Шығармашылық əлеуеті дамыған мұғалім үшін білім мазмұнын, əр оқушының өзіндік ерекшелігін, оқушылар ұжымының артықшылықтарын, соған сəйкес оқытуды ұйымдастырудың формалары мен əдістерінің 21 технологиялары жайлы ақпаратты есінде ұстауы қажет. Сонымен қатар оны қажет кезінде қолдана алу оның басты құндылықтарының бірі болып табылады. Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=14

Еңбектің ұжымдық сипаты - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

22 - Авторды табуға не көмектесті? - Сіз өз есімхатыңызда қандай сəтті бейнеледіңіз? - Мен - адамзатқа сыйлықпын. - Әрқайсымыз өз мүмкіндігімізге сенуіміз керек, əсіресе басшыға. Бірінші кезеңде əрбір қатысушыға ол неліктен адамзатқа сыйлық екендігін түсіндіріп жазу үшін бір минут уақыт береді. Екінші кезеңде, олар үш, төрт адамнан топқа бірігеді, əрбір топ өзінің жауаптарын дəлелдеп қорғайды жəне қатысушылардың сұрақтарына жауап береді. Бұған бес, алты минут уақыт бөлінеді. Қатысушы топтардың орындауына қарай терең жауап беруіне жəне сараптамалардың қорытындыларының маңыздылығына қарай орын бөледі. Талдауға материалдар болып келесі сұрақтарға жауаптар негіз бола алады: - Сіз жаттығуды орындағаннан кейін не сезінесіз? - Сіз өз мүмкіндіктеріңізді сезіне алдыңыз ба? - Сіз өз қабілеттілігіңіз бен мүмкіндігіңізді қаншалықты терең бағалай аласыз? Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=14#Бекіту_сұрақтары_мен_тапсырмалар

Еңбектің ұжымдық сипаты - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

22 - Авторды табуға не көмектесті? - Сіз өз есімхатыңызда қандай сəтті бейнеледіңіз? - Мен - адамзатқа сыйлықпын. - Әрқайсымыз өз мүмкіндігімізге сенуіміз керек, əсіресе басшыға. Бірінші кезеңде əрбір қатысушыға ол неліктен адамзатқа сыйлық екендігін түсіндіріп жазу үшін бір минут уақыт береді. Екінші кезеңде, олар үш, төрт адамнан топқа бірігеді, əрбір топ өзінің жауаптарын дəлелдеп қорғайды жəне қатысушылардың сұрақтарына жауап береді. Бұған бес, алты минут уақыт бөлінеді. Қатысушы топтардың орындауына қарай терең жауап беруіне жəне сараптамалардың қорытындыларының маңыздылығына қарай орын бөледі. Талдауға материалдар болып келесі сұрақтарға жауаптар негіз бола алады: - Сіз жаттығуды орындағаннан кейін не сезінесіз? - Сіз өз мүмкіндіктеріңізді сезіне алдыңыз ба? - Сіз өз қабілеттілігіңіз бен мүмкіндігіңізді қаншалықты терең бағалай аласыз? Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=15

Педагогтың кəсіби этикасы: мəн-мағынасы, мазмұны

23 - оқыту-тəрбиелеумен кəсіби түрде айналысатын адамдар арасындағы, яғни кəсіби ортада, адамгершілік қатынастар мен қалыптасқан өзгеше тəртіп пен мінез-құлықты зерттейді. Педагогикалық этика педагогикалық мораль мен моральдық құндылықтардың түпкілікті мəнін қарастырады. Этиканың негізін мораль құрайтын болса, мораль деп қоғамдағы адамдар арасындағы қалыптасқан адамгершілік нормалары мен ұстанымдарының жиынтығын айтамыз. Моральдық құндылықтар - адамдардың адамгершілік қасиеттері мен мінез-құлқына, іс-қимылына, өмірдегі алуан түрлі құбылыстарға өзіндік баға беретін мейрімділік пен зұлымдық, адалдық пен ар-намыс туралы түсініктер жүйесі. Педагогикалық қызметте мораль, моральдық құндылық түсініктерінің бəрі кездеседі. Солардың ішінде педагогикалық əділдік, педагогикалық борыш, педагогогикалық ар-намыс, педагогикалық бедел, педагогикалық тəртіп түсініктеріне сипаттама берсек: Әділдік - адамдардың құқықтары мен міндеттері арасындағы сəйкестілік. Ал педагогикалық əділдік - мұғалімнің оқушылармен қарым- қатынасы барысында оқушылардың тəртібін, қылығын, оқуға көзқарас- құлшынысын, адамгершілік тəрбиелік деңгейін анықтау мен бағалау барысындағы мұғалімнің объективтілігі мен өзіндік баға берудегі ерекше сипаты (2.1-кесте). 2.1-кесте Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=16

Педагогикалық этика - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

24 Педагог тəртібі оның педагогикалық əрекеттерін адамгершілік тұрғыдан реттейді. Оның толыққанды кəсіби этикалық мəні мен мақсатқа сəйкестігі келесі сипаттарда көрініс береді: - талапшылдық, жеке бастың қасиетін қорламау; - қарым-қатынас барысында табиғилық, қарапайымдылық танытып, өрескелдікке жол бермеуі; - ұстанымдылығы жəне табандылығы; - зеректік пен сезімталдығы; - тұлғаның жеке басын қорламайтын əзіл қолдана білуі; - иландыру, нандыру, ескерту, ұсыныс жасау жəне қысымшылық пен қорлықсыз жазалай білуі; - өз білімі мен кəсіби даярлық деңгейінің артықшылығын атап айтпай- ақ білімалушыларды оқыту жəне тəрбиелей білу қабілеті; - білімалушыларды тыңдай білуі, сұрақтарға берген жауаптарына тыңғылықты қарай білуі. Аталған педагогикалық тəртіп түрлері педагогтың түрлі оқу-тəрбиелік міндеттерін шешу барысында көрініп, олардың кəсіби қызметінің тиімділігі мен сапасын арттыруға ықпал етеді. Жоғарыда аталған кəсіби этика нормаларын білу жəне сақтау - педагогикалық қызметтің мазмұнын ерекшелендіреді жəне өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздерін қалыптастыруына көмектеседі. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=17

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

25 ерекшеліктерін - мұғалім мен тəлімгердің арасындағы тəуелділікте көрсетілген мұғалім мен білімалушылар арасындағы қарым-қатынастың ерекшелігіне сүйенуді талап етеді. Бұл тəуелділік - өзара əрекеттесуші тараптардың теңсіздігі бар көптеген кəсіби қарым-қатынастардың субъективтілігінің көрінісі. Педагогикалық этика жағдайында, бір мұғалімнің (олардың болуы немесе болмауы) кəсібилігі, мəдениеті, моральдық құндылықтары мен идеалдары, лайықтығы, мейірімділігі жəне көптеген басқа адамдық қасиеттеріне мінез, тағдырлар, кейде жүздеген жəне мыңдаған адамдардың өмірлері тəуелді болып жатады. Сондықтан тəуелділіктің объективті болуы мұғалімге олардың еңбегінің нəтижелі болуы үшін қосымша жауапкершілік жүктейді. Мұғалімнің моральдық көзқарастарын қалыптастырудың негізі - мораль нормаларын білу жəне педагогикалық қызметте олардың нақты көрінісі. Педагогикалық этика мұғалім мінез-құлық нормасы, қоғамға, оның мамандығына, жұмысына, əріптестеріне, оқушыларына жəне олардың ата- аналарына қатынасы жүйесінде өзінің ұстанымына айналған моральдық білім ретінде қарастырылады. Этикалық білім мен моральдық көзқарастар адамның əлеуметтік тəжірибе үдерісінде жəне жұмысының объективті жағдайларының əсерінен жеке тұлғаның сеніміне айналады. Кəсіптік педагогикалық этиканың талаптары шынайы адалдық, мінсіздік жəне өзіне- өзі талап қоюмен біріктіретін сеніммен орындалады. Кəсіптік педагогикалық этикада мұғалімнің моральдық сезімдері рухани белсенділігінің эмоционалдық жағы ретінде қарастырылады. Моральдық сезім жеке тұлғаны қалыптастыру құралы жəне адамгершілік тəрбиенің міндеттерінің бірі ретінде əрекет етеді [10]. Мұғалімнің моральдық сезімдері көрінген нысанға байланысты бірнеше топқа бөлінуі мүмкін. Мұғалімнің өз кəсібіне деген көзқарасын реттейтін сезімдердің тобында кəсіби борыш пен жауапкершіліктің сезімі ерекшеленеді, өзін-өзі тану, мақтаныш, ар-намыс жəне т.б. мұғалімнің педагог мамандығының өкілі ретінде өзіне деген көзқарасын анықтайды [11]. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=22

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар: 1. Педагогикалық этиканың ұстанымдарын сипаттап кестеге түсіріңіз. 2. Педагогикалық этиканың ұстанымдарын қалыптастырудың жолдары жайлы ақпараттық жоба қорғау. 1-тапсырма. Ең алдымен сүйікті адамды көз алдында елестетіп, оған бір немесе бірнеше ізгі-тілек тілеу. Содан кейін тілектерді жұп немесе топ ішінде өзгелерге айту керек. 2-тапсырма. Тақырып мазмұны бойынша ойыңызды білдіріңіз: Қандай жаңа білім алдың? Алған біліміңді қолдана аласың ба? Саған қиындық тудырған түсініктер 3-тапсырма. Әр қатысушы өзінің өмірдегі ұранын қағазға жазып, қағаздар араластырылады. Содан соң біртіндеп оқылады. Басқалар оқылған ұранның кімнің өмірлік ұстанымы екенін табу керек. - Бұл жаттығудың мақсаты не? 31 2.7. Педагогикалық этиканың категориялары Этика категориялары - моральдың ең мəнді жақтары мен тұстарын көрсететін, ғылым ретіндегі этиканың теориялық аппаратын құрайтын жалпы түсініктер. Этика категориялары - адамгершілік сананың теориялық деңгейінде өмір сүреді. Олар - рухани, идеалды тəртіптің құрылымдары, болмыстың адамгершілік жақтарының субъективтік көрінісі, əлеуметтік құбылыс ретіндегі мораль туралы жүйеленген, ғылыми негізделген, теориялық білімдер жиынтығы. Этикалық категориялар туралы сөз қозғай отырып, олардың ғылымның кейбір функцияларын да атқаратынын атап өткен жөн. Біріншіден, олар қоғамдық қатынастардың саласы ретіндегі моральды танудың таусылмас баспалдақтары. Екіншіден, олар танымның дербес құралы болып табылады. Үшіншіден, этика категориялары моральдық танымның бірінші тəртіптегі мəннен екінші тəртіптегі мəніне ие. Басқа ғылымдардың категорияларына тəн белгілерді, қасиеттерді иеленгенімен, этикалық категориялардың өзіне ғана тəн бірқатар ерекшеліктері бар. Біріншіден, олар қоғамдық қатынастардың адамдардың жүріс- тұрысымен, олардың жақсылық пен жамандық, борыш, абырой, əділдік туралы көзқарастарына сəйкес бір-біріне, қоғамға, мемлекетке, отбасына, ұжымға деген қатынасымен байланысты жақтарын көрсетеді. Екіншіден, этикалық категориялар бағалаушылық аксиологиялық сипатқа ие. Басқаша айтқанда, олардың барлығын жақсылық пен жамандық, қайырымдылық пен зұлымдық тұрғысынан бағалауға болады, ал олардың өздері осы бағалаудың нысаны ретінде көрініс табуы мүмкін: адал, тəртіпті, əділ, жауапкершілігі мол адам т.б. Үшіншіден, олар адамдардың жүріс-тұрыстары мен қарым- қатынастарын реттеу құралы болып табылады, қоғамның адамгершілік талаптарын көрсетеді. Төртіншіден, басқа да адамгершілік құрылымдар: қағидалар, нормалар, талаптар, ережелер жəне т.б. сияқты этика категорияларының маңыздылығы қоғамдық көзқарастың немесе жеке тұлғаның өзіндік санасының күшіне негізделеді. Бесіншіден, этика категорияларында, басқа ғылымдардың категориялары мен түсініктерін салыстырғанда, қоғамдық қатынастардың эмоционалдық жағы мейлінше кең көрініс тапқан. Этикалық категориялар саны жағынан өте көп, сондықтан ғылыми жəне тəжірибелік мақсаттарда оларды топтарға бөлу орын алған. Барлық категориялардың жиынтығын көп жағдайда моральдың құрылымының негізінде бөледі. Олар: моральдық сана, адамгершілік қатынастар, моральдық тəжірибе. Этиканың категориялары бір-бірімен тығыз байланысты жəне олар бір- бірінің мазмұнын ашады. Яғни, белгілі бір этикалық категорияның мазмұнын екінші бір этикалық категорияны пайдалану арқылы ашуға болады. Мысалы, абырой категориясын жауапкершілік, тəртіптілік, батылдық, ержүректілік 32 категорияларды пайдалану арқылы ғана түсінуге болады. Ержүректілік категориясының мазмұны батылдық, шыдамдылық, қажырлылық, қайраттылық категориялардың көмегімен ашылады. Әділдік категориясын сүйіспеншілік, шыншылдық, кеңпейілділік, еңбексүйгіштік категорияларынсыз түсіну мүмкін емес. Жоғарыда аталған үш топтың категорияларын жеке-жеке талдап көрейік (2.3-кесте). 2.3-кесте Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=2#IV_ТАРАУ._МҰҒАЛІМНІҢ_КӘСІБИ_МӘДЕНИЕТТІЛІГІ,_ПЕДАГОГИКАЛЫҚ_ЭТИКАСЫ_МЕН_ЭТИКЕТІ

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ 5 І ТАРАУ. ЭТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ. КӘСІБИ ЭТИКА 6 1.1. Этиканың мəні мен міндеттері 6 1.2. Мораль - өмірдің жоғары ішкі реттеушісі 8 1.3. Этиканың негізгі категориялары 10 1.4. Қолданбалы этикалық білімдер жүйесіндегі кəсіби этика 14 ІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ЭТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 19 2.1. Педагог қызметінің ерекшеліктері жəне өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздері 19 2.2. Педагогтың кəсіби этикасы: мəн-мағынасы, мазмұны, қызметтері 22 2.3. Педагогикалық этиканың заманауи мəселелері 24 2.4. Заманауи педагогтың адамгершілік санасы 26 2.5. Педагогтың адамгершілік қызметі 28 2.6. Педагогикалық этиканың ұстанымдары 29 2.7. Педагогикалық этиканың категориялары 31 2.8. Кəсіптік педагогикалық этиканың тұлғалық-шығармашылық компоненті 33 ІІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ЭТИКАСЫ МЕН МӘДЕНИЕТІ. «ПЕДАГОГ-ОҚУШЫ» ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ 37 3.1. Педагогикалық қарым-қатынастың жалпы этикалық негіздері 37 3.2. Педагогикалық ортада адамгершілік қатынастардың ерекшеліктері 43 3.3. «Педагог-оқушы» қарым-қатынастары жүйесіндегі педагогикалық этика 46 3.4. Оқушылардың ата-аналармен қарым-қатынасындағы педагогтың этикасы 54 3.5. Көпмəдениетті ортадағы педагогикалық қарым-қатынас 58 3.6. Педагогикалық қарым-қатынастың адамгершілік мəдениеті жəне оны қалыптастырудың жолдары 61 IV ТАРАУ. МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ МӘДЕНИЕТТІЛІГІ, ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАСЫ МЕН ЭТИКЕТІ 67 4.1. Педагогикалық этика – мұғалімнің адамгершілік мəдениетінің компоненті 67 4.2. Педагогтың кəсіби мəдениетіндегі этикет 69 4.3. Педагогтың кəсіби қызметіндегі сөйлеу мəдениеті мен этикеті 71

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=2

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ 5 І ТАРАУ. ЭТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ. КӘСІБИ ЭТИКА 6 1.1. Этиканың мəні мен міндеттері 6 1.2. Мораль - өмірдің жоғары ішкі реттеушісі 8 1.3. Этиканың негізгі категориялары 10 1.4. Қолданбалы этикалық білімдер жүйесіндегі кəсіби этика 14 ІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ЭТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 19 2.1. Педагог қызметінің ерекшеліктері жəне өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздері 19 2.2. Педагогтың кəсіби этикасы: мəн-мағынасы, мазмұны, қызметтері 22 2.3. Педагогикалық этиканың заманауи мəселелері 24 2.4. Заманауи педагогтың адамгершілік санасы 26 2.5. Педагогтың адамгершілік қызметі 28 2.6. Педагогикалық этиканың ұстанымдары 29 2.7. Педагогикалық этиканың категориялары 31 2.8. Кəсіптік педагогикалық этиканың тұлғалық-шығармашылық компоненті 33 ІІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ЭТИКАСЫ МЕН МӘДЕНИЕТІ. «ПЕДАГОГ-ОҚУШЫ» ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ 37 3.1. Педагогикалық қарым-қатынастың жалпы этикалық негіздері 37 3.2. Педагогикалық ортада адамгершілік қатынастардың ерекшеліктері 43 3.3. «Педагог-оқушы» қарым-қатынастары жүйесіндегі педагогикалық этика 46 3.4. Оқушылардың ата-аналармен қарым-қатынасындағы педагогтың этикасы 54 3.5. Көпмəдениетті ортадағы педагогикалық қарым-қатынас 58 3.6. Педагогикалық қарым-қатынастың адамгершілік мəдениеті жəне оны қалыптастырудың жолдары 61 IV ТАРАУ. МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ МӘДЕНИЕТТІЛІГІ, ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАСЫ МЕН ЭТИКЕТІ 67 4.1. Педагогикалық этика – мұғалімнің адамгершілік мəдениетінің компоненті 67 4.2. Педагогтың кəсіби мəдениетіндегі этикет 69 4.3. Педагогтың кəсіби қызметіндегі сөйлеу мəдениеті мен этикеті 71

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=2#ІІІ_ТАРАУ._ПЕДАГОГИКАЛЫҚ_ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС_ЭТИКАСЫ_МЕН_МӘДЕНИЕТІ._«ПЕДАГОГ-ОҚУШЫ»_ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ_ЖҮЙЕСІ

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ 5 І ТАРАУ. ЭТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ. КӘСІБИ ЭТИКА 6 1.1. Этиканың мəні мен міндеттері 6 1.2. Мораль - өмірдің жоғары ішкі реттеушісі 8 1.3. Этиканың негізгі категориялары 10 1.4. Қолданбалы этикалық білімдер жүйесіндегі кəсіби этика 14 ІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ЭТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 19 2.1. Педагог қызметінің ерекшеліктері жəне өз еңбегіне қатынасының адамгершілік негіздері 19 2.2. Педагогтың кəсіби этикасы: мəн-мағынасы, мазмұны, қызметтері 22 2.3. Педагогикалық этиканың заманауи мəселелері 24 2.4. Заманауи педагогтың адамгершілік санасы 26 2.5. Педагогтың адамгершілік қызметі 28 2.6. Педагогикалық этиканың ұстанымдары 29 2.7. Педагогикалық этиканың категориялары 31 2.8. Кəсіптік педагогикалық этиканың тұлғалық-шығармашылық компоненті 33 ІІІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ЭТИКАСЫ МЕН МӘДЕНИЕТІ. «ПЕДАГОГ-ОҚУШЫ» ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ 37 3.1. Педагогикалық қарым-қатынастың жалпы этикалық негіздері 37 3.2. Педагогикалық ортада адамгершілік қатынастардың ерекшеліктері 43 3.3. «Педагог-оқушы» қарым-қатынастары жүйесіндегі педагогикалық этика 46 3.4. Оқушылардың ата-аналармен қарым-қатынасындағы педагогтың этикасы 54 3.5. Көпмəдениетті ортадағы педагогикалық қарым-қатынас 58 3.6. Педагогикалық қарым-қатынастың адамгершілік мəдениеті жəне оны қалыптастырудың жолдары 61 IV ТАРАУ. МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ МӘДЕНИЕТТІЛІГІ, ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАСЫ МЕН ЭТИКЕТІ 67 4.1. Педагогикалық этика – мұғалімнің адамгершілік мəдениетінің компоненті 67 4.2. Педагогтың кəсіби мəдениетіндегі этикет 69 4.3. Педагогтың кəсіби қызметіндегі сөйлеу мəдениеті мен этикеті 71

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=3

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ЭТИКАСЫ 76 5.1. «Педагог-педагог»жүйесіндегі кəсіптік қарым-қатынастың жалпы сипаттамалары 76 5.2. Педагогикалық ұжымдағы қарым-қатынас ерекшеліктері. Моральдық психологиялық ахуал 83 4 5.3. Педагогикалық ұжымдағы кикілжіндер 89 VI ТАРАУ. ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚТЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ЭТИКАЛЫҚ АДАМГЕРШІЛІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 95 6.1. Заманауи қоғамның жағдайында тұлғаның этикалық- адамгершілік қалыптасуы 95 6.2. Іс-əрекет - адамгершілік мінез-құлықтың бастапқы кезеңі 98 VIІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КӘСІБИЛІКТІҢ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 102 7.1. Педагог тұлғасының кəсіби маңызды қасиеттері 102 7.2. Педагогтың кəсіби этикасының нормативтік сипаттамалары 104 ҚОРЫТЫНДЫ 109 ГЛОССАРИЙ 110 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 115 5 КІРІСПЕ Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан- жақты дамыған құзіретті маман - уақыт талабы. Жаһандық бəсекеге қабілетті адами капитал сапасын жақсарту мақсатында егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мəңгілік іргетасын қалаушы - ұстаз тұрады. «Мұғалімдер - қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», - деп Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да, бүгінгі таңда тəуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері, кəсіби этикасы жоғары мұғалім қажет. Оқу құралы 0111000 - «Негізгі орта білім беру» мамандығы бойынша 0111053 «Өзін-өзі тану мұғалімі» біліктілігінің техникалық жəне кəсіптік білім беру бағдарламаларын ескере отырып дайындалды. Оқу құралының мақсаты – заманауи педагогикалық іс-əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық ұстанымдары туралы білімдер саласындағы болашақ мамандардың кəсіптік ойлауын дамыту, осы ұстанымдарға сəйкес кəсіби міндеттерді орындау іскерліктерін қалыптастыру. Оқыту нəтижелері: - өзін-өзі тану мұғалімінің кəсіби іс-əрекеті үшін маңызды жəне қажетті жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген негізгі этикалық ережелерді меңгереді; - педагогикалық қызметте жеке адамдармен қызмет жасай білуі мен дағдылары қалыптасады, педагогтың кəсіби қарым-қатынас мəдениеті адамгершілік құндылық ретінде дамиды; - болашақ маман кəсіптік этиканың жəне кəсіптік этикеттің нормативтік сипаттамаларымен танысады. Оқу құралының мазмұны жеті бөлімнен тұрады, сонымен қоса глоссарий, пайдаланылған əдебиеттер тізімі көрсетілген. Бөлімдердегі əрбір тақырыптардан кейін бекіту сұрақтары мен тапсырмалар берілген. Оқу құралы білімалушылардың «Педагогика», «Психология», «Мамандыққа кіріспе» пəндерінен алған білімдері мен дағдыларына негізделеді. Ұсынылған оқу құралы арқылы білімалушылар педагогикалық іс- əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық негіздерінің теориясы мен практикасын меңгереді. Оқу құралы педагогикалық колледж білімалушылары мен өзін-өзі тану пəнінің мұғалімдеріне арналған. |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=3#VIІ_ТАРАУ._ПЕДАГОГИКАЛЫҚ_КӘСІБИЛІКТІҢ_ЭТИКАСЫН_ҚАЛЫПТАСТЫРУ

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ЭТИКАСЫ 76 5.1. «Педагог-педагог»жүйесіндегі кəсіптік қарым-қатынастың жалпы сипаттамалары 76 5.2. Педагогикалық ұжымдағы қарым-қатынас ерекшеліктері. Моральдық психологиялық ахуал 83 4 5.3. Педагогикалық ұжымдағы кикілжіндер 89 VI ТАРАУ. ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚТЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ЭТИКАЛЫҚ АДАМГЕРШІЛІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 95 6.1. Заманауи қоғамның жағдайында тұлғаның этикалық- адамгершілік қалыптасуы 95 6.2. Іс-əрекет - адамгершілік мінез-құлықтың бастапқы кезеңі 98 VIІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КӘСІБИЛІКТІҢ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 102 7.1. Педагог тұлғасының кəсіби маңызды қасиеттері 102 7.2. Педагогтың кəсіби этикасының нормативтік сипаттамалары 104 ҚОРЫТЫНДЫ 109 ГЛОССАРИЙ 110 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 115 5 КІРІСПЕ Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан- жақты дамыған құзіретті маман - уақыт талабы. Жаһандық бəсекеге қабілетті адами капитал сапасын жақсарту мақсатында егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мəңгілік іргетасын қалаушы - ұстаз тұрады. «Мұғалімдер - қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», - деп Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да, бүгінгі таңда тəуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері, кəсіби этикасы жоғары мұғалім қажет. Оқу құралы 0111000 - «Негізгі орта білім беру» мамандығы бойынша 0111053 «Өзін-өзі тану мұғалімі» біліктілігінің техникалық жəне кəсіптік білім беру бағдарламаларын ескере отырып дайындалды. Оқу құралының мақсаты – заманауи педагогикалық іс-əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық ұстанымдары туралы білімдер саласындағы болашақ мамандардың кəсіптік ойлауын дамыту, осы ұстанымдарға сəйкес кəсіби міндеттерді орындау іскерліктерін қалыптастыру. Оқыту нəтижелері: - өзін-өзі тану мұғалімінің кəсіби іс-əрекеті үшін маңызды жəне қажетті жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген негізгі этикалық ережелерді меңгереді; - педагогикалық қызметте жеке адамдармен қызмет жасай білуі мен дағдылары қалыптасады, педагогтың кəсіби қарым-қатынас мəдениеті адамгершілік құндылық ретінде дамиды; - болашақ маман кəсіптік этиканың жəне кəсіптік этикеттің нормативтік сипаттамаларымен танысады. Оқу құралының мазмұны жеті бөлімнен тұрады, сонымен қоса глоссарий, пайдаланылған əдебиеттер тізімі көрсетілген. Бөлімдердегі əрбір тақырыптардан кейін бекіту сұрақтары мен тапсырмалар берілген. Оқу құралы білімалушылардың «Педагогика», «Психология», «Мамандыққа кіріспе» пəндерінен алған білімдері мен дағдыларына негізделеді. Ұсынылған оқу құралы арқылы білімалушылар педагогикалық іс- əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық негіздерінің теориясы мен практикасын меңгереді. Оқу құралы педагогикалық колледж білімалушылары мен өзін-өзі тану пəнінің мұғалімдеріне арналған. |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=3#VI_ТАРАУ._ӨСКЕЛЕҢ_ҰРПАҚТЫ_ТӘРБИЕЛЕУ_МЕН_ЭТИКАЛЫҚ_АДАМГЕРШІЛІК_МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ_ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ЭТИКАСЫ 76 5.1. «Педагог-педагог»жүйесіндегі кəсіптік қарым-қатынастың жалпы сипаттамалары 76 5.2. Педагогикалық ұжымдағы қарым-қатынас ерекшеліктері. Моральдық психологиялық ахуал 83 4 5.3. Педагогикалық ұжымдағы кикілжіндер 89 VI ТАРАУ. ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚТЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ЭТИКАЛЫҚ АДАМГЕРШІЛІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 95 6.1. Заманауи қоғамның жағдайында тұлғаның этикалық- адамгершілік қалыптасуы 95 6.2. Іс-əрекет - адамгершілік мінез-құлықтың бастапқы кезеңі 98 VIІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КӘСІБИЛІКТІҢ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 102 7.1. Педагог тұлғасының кəсіби маңызды қасиеттері 102 7.2. Педагогтың кəсіби этикасының нормативтік сипаттамалары 104 ҚОРЫТЫНДЫ 109 ГЛОССАРИЙ 110 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 115 5 КІРІСПЕ Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан- жақты дамыған құзіретті маман - уақыт талабы. Жаһандық бəсекеге қабілетті адами капитал сапасын жақсарту мақсатында егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мəңгілік іргетасын қалаушы - ұстаз тұрады. «Мұғалімдер - қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», - деп Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да, бүгінгі таңда тəуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері, кəсіби этикасы жоғары мұғалім қажет. Оқу құралы 0111000 - «Негізгі орта білім беру» мамандығы бойынша 0111053 «Өзін-өзі тану мұғалімі» біліктілігінің техникалық жəне кəсіптік білім беру бағдарламаларын ескере отырып дайындалды. Оқу құралының мақсаты – заманауи педагогикалық іс-əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық ұстанымдары туралы білімдер саласындағы болашақ мамандардың кəсіптік ойлауын дамыту, осы ұстанымдарға сəйкес кəсіби міндеттерді орындау іскерліктерін қалыптастыру. Оқыту нəтижелері: - өзін-өзі тану мұғалімінің кəсіби іс-əрекеті үшін маңызды жəне қажетті жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген негізгі этикалық ережелерді меңгереді; - педагогикалық қызметте жеке адамдармен қызмет жасай білуі мен дағдылары қалыптасады, педагогтың кəсіби қарым-қатынас мəдениеті адамгершілік құндылық ретінде дамиды; - болашақ маман кəсіптік этиканың жəне кəсіптік этикеттің нормативтік сипаттамаларымен танысады. Оқу құралының мазмұны жеті бөлімнен тұрады, сонымен қоса глоссарий, пайдаланылған əдебиеттер тізімі көрсетілген. Бөлімдердегі əрбір тақырыптардан кейін бекіту сұрақтары мен тапсырмалар берілген. Оқу құралы білімалушылардың «Педагогика», «Психология», «Мамандыққа кіріспе» пəндерінен алған білімдері мен дағдыларына негізделеді. Ұсынылған оқу құралы арқылы білімалушылар педагогикалық іс- əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық негіздерінің теориясы мен практикасын меңгереді. Оқу құралы педагогикалық колледж білімалушылары мен өзін-өзі тану пəнінің мұғалімдеріне арналған. |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=3#ҚОРЫТЫНДЫ_109_ГЛОССАРИЙ_110_ПАЙДАЛАНЫЛҒАН_ӘДЕБИЕТТЕР_ТІЗІМІ

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК

V ТАРАУ. «ПЕДАГОГ-ПЕДАГОГ» ЖҮЙЕСІНДЕГІ КӘСІПТІК ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ЭТИКАСЫ 76 5.1. «Педагог-педагог»жүйесіндегі кəсіптік қарым-қатынастың жалпы сипаттамалары 76 5.2. Педагогикалық ұжымдағы қарым-қатынас ерекшеліктері. Моральдық психологиялық ахуал 83 4 5.3. Педагогикалық ұжымдағы кикілжіндер 89 VI ТАРАУ. ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚТЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ЭТИКАЛЫҚ АДАМГЕРШІЛІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 95 6.1. Заманауи қоғамның жағдайында тұлғаның этикалық- адамгершілік қалыптасуы 95 6.2. Іс-əрекет - адамгершілік мінез-құлықтың бастапқы кезеңі 98 VIІ ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КӘСІБИЛІКТІҢ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 102 7.1. Педагог тұлғасының кəсіби маңызды қасиеттері 102 7.2. Педагогтың кəсіби этикасының нормативтік сипаттамалары 104 ҚОРЫТЫНДЫ 109 ГЛОССАРИЙ 110 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 115 5 КІРІСПЕ Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан- жақты дамыған құзіретті маман - уақыт талабы. Жаһандық бəсекеге қабілетті адами капитал сапасын жақсарту мақсатында егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мəңгілік іргетасын қалаушы - ұстаз тұрады. «Мұғалімдер - қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», - деп Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да, бүгінгі таңда тəуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері, кəсіби этикасы жоғары мұғалім қажет. Оқу құралы 0111000 - «Негізгі орта білім беру» мамандығы бойынша 0111053 «Өзін-өзі тану мұғалімі» біліктілігінің техникалық жəне кəсіптік білім беру бағдарламаларын ескере отырып дайындалды. Оқу құралының мақсаты – заманауи педагогикалық іс-əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық ұстанымдары туралы білімдер саласындағы болашақ мамандардың кəсіптік ойлауын дамыту, осы ұстанымдарға сəйкес кəсіби міндеттерді орындау іскерліктерін қалыптастыру. Оқыту нəтижелері: - өзін-өзі тану мұғалімінің кəсіби іс-əрекеті үшін маңызды жəне қажетті жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген негізгі этикалық ережелерді меңгереді; - педагогикалық қызметте жеке адамдармен қызмет жасай білуі мен дағдылары қалыптасады, педагогтың кəсіби қарым-қатынас мəдениеті адамгершілік құндылық ретінде дамиды; - болашақ маман кəсіптік этиканың жəне кəсіптік этикеттің нормативтік сипаттамаларымен танысады. Оқу құралының мазмұны жеті бөлімнен тұрады, сонымен қоса глоссарий, пайдаланылған əдебиеттер тізімі көрсетілген. Бөлімдердегі əрбір тақырыптардан кейін бекіту сұрақтары мен тапсырмалар берілген. Оқу құралы білімалушылардың «Педагогика», «Психология», «Мамандыққа кіріспе» пəндерінен алған білімдері мен дағдыларына негізделеді. Ұсынылған оқу құралы арқылы білімалушылар педагогикалық іс- əрекеттің базалық кəсіптік-этикалық негіздерінің теориясы мен практикасын меңгереді. Оқу құралы педагогикалық колледж білімалушылары мен өзін-өзі тану пəнінің мұғалімдеріне арналған. |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=4

І ТАРАУ. ЭТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ. КӘСІБИ ЭТИКА

7 көне этикалық ойлардың жалғасы болды. Осы кездегі этикалық ойларды дамытушы ұлы ғұлама Әбу Насыр əл-Фараби. Әл-Фараби ілімінің басты идеясы - бақыт, ақыл жəне рақымшылық. Бұл оның негізгі гуманистік көзқарастарының категориялары. Адам қайырымдылыққа, əділдікке ықыласпен бас иіп, зұлымдық пен əділетсіздікке бармауға тырысып, үлкен ақылдылыққа ие болуы тиіс. Мұндай кəмелетке жету үшін білім, рухани күш салу, психофизиологиялық мінез талап етіледі. Әл-Фараби адамның маңызын түсіндірудің адамгершілік-этикалық мазмұнына көп көңіл бөледі. Оның этикасы жүрек пен қолдың тазалығын, əлеуметтік əділдікті, адамдар арасындағы қатынаста ар-намыстылықты жариялады. Адамда ең бастысы, оның іс-əрекетінің айнасы - рухани негіз алға шығады деп пайымдайды [2]. Этика - философиялық категория. Ол педагогика, психология, филология жəне заң ережелерімен сабақтас. Ол теориялық жағынан қарағанда заң-ережелерден тұратын құрылым, қоғамның, жалпы бүкіл адамзаттың дамуының қозғаушы күші. Адамның еңбектік қызметі тəжірибелік қызметтің негізгі үлгісі болып табылады. Осыдан бастап кəсіби этика феномені туралы айтуға болады. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=5

Кәсіби этика - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

8 əсерінен өзгеру мүмкіндігіне ұшырайды. Олар уақыттың кез келген жағдайында мамандардың тəртібіне, іс-əрекетіне, қылығына əсер етеді. Кəсіби этиканың негізгі міндеттері маманды тұлға ретінде жəне жоғары білікті маман ретінде қалыптастыру жəне кəсіби міндеттерді толық жəне тиімді шешуге ат салысу мақсатында белгілі бір кəсіптің қызметкерлерінің санасына ықпал ету болып табылады. Жалпылай айтқанда кəсіби этика кəсіби қызметтің нақты түрлеріне бағытталған жалпы жəне теоретикалық этиканың нұсқауы болып табылады. Ал педагогикалық этиканың міндеттері мынадай: 1. Педагог үшін этикалық ілімдердің эволюциясын ашу. 2. Педагогтың рухани-адамгершілік құндылықтар мен өсиеттердің адамгершілік педагогикалық əлеуеті. 3. Педагогтың адамгершілік принциптер мен қағидаларды меңгеруіне ықпал ету. 4. Педагогты оқушының адамгершілік тəрбиесін жүзеге асыруға дайындау. 5. Педагогтың немесе студенттің болашақ педагог ретінде адамгершілік мəдениетін дамытуға жəне өзін-өзі дамытуға ықпал ету. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=6#1.2._Мораль_-_өмірдің_жоғары_ішкі_реттеушісі

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

9 - моральдық ережелер мен талаптар қоғамның ғасырлар бойы қалыптасқан құндылық негізін құрайды жəне жалпылама сипатта болады; - моральдық қағидалар мен сезімдер нормативті, міндетті, тиісті болып табылады; - мораль əлеуметтік мұраттың бір түріне жатады, ол күнделікті тұрмыс жағдайларынан жоғары тұрады; - мораль мемлекеттік күшпен танылмайды, ол адамның еркіндігі аясымен байланысты болады. Мораль - тарихи кұбылыс, этиканың зерттеу объектісі. Мораль деп - белгілі бір қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдар арасында қалыптасқан адамгершілік құлық нормалары мен ұстанымдарының жиынтығын айтамыз. Мораль жеке адамның қоғамда өмір сүре алу, басқалармен үйлесімді қарым- қатынаста болу кабілетін танытады. Басқаша тұжырымдайтын болсақ, мораль - ізгілік, адамгершілік ережелерінің жиынтығы. Моральдық нормаларды ұстану арқылы əрбір жеке тұлға өзінің адамгершілік, ізгілік қасиеттерін қалыптастырады. Мораль адамдардың бірлесе өмір сүруге дағдылану нəтижесінде, қарым-қатынас жолында туындап отырған қарама- қайшылықтардан шығу барысында тарихи түрде қалыптасады. Моральдық нормалар мəдениеттің дамуы мен адамдардың бірлесе өмір сүру тəжірибесінен туындап отырады, ал оның жүзеге асуын қоғамдық пікір қадағалап отырады. Ынтымақтастық пен адамгершілікті нығайтатын қалыптар мораль ережелері болып қабылданған. Жеке тұлға қоғамның əдеп мəдениетін игеру барысында өз мінез-құлқын реттей алатын қабілетке ие болып, айналасында болып жатқан оқиғаларға моральдық баға бере алады. Нəтижесінде адам кісілік қасиеттерін дамыта алатын субъектіге айналып, оның бойында ар-ұят, жауапкершілік, парыз, намыс, ізгілік секілді өзін-өзі дамытуға бағытталған жоғары моральдық қасиеттер қалыптасады. Моральдық сана тек таңдау мүмкіндігі бар жерде ғана əрекет ете алады. Мəжбүрлеп істелген іске моральдық баға беру қиын. Сондықтан моральдық санада мотив, пиғыл, мақсат мəселелері маңызды орын алады. Моральдық сананың үш сатысы болады. Оның біріншісі, адамның ішкі тылсым дүниесін, яғни моральдық қажеттіліктер мен қабілеттерді, эмоциялар мен сезімдерді қамтиды. Екінші сатысына рационалды ақыл-ой елегінен өткен моральдық түсініктер жатады. Рационалды мораль əр түрлі əдептілік ережелерінен, адамгершілік туралы этикалық теориялардан тұрады. Моральдық сананың үшінші сатысы моральдық интуиция (түйсік) болып табылады. Моральдық ережелер мен талаптардың қалыптасуы ұзақ процесс. Ол ғасырлар бойы қалыптасқан құндылық негізін құрайды жəне жалпылама сипатта болады. Моральдық қағидалар мен сезімдер нормативті, міндетті, тиісті болып табылады. Моральдың негізі адамгершілік мінез-құлық ережесінен құралатын болса, моральды адамгершілік түсінігімен тығыз байланыстырамыз. Адамгершілік тəрбиесі жастардың қоғамға, отбасына, еңбекке, білімге, Отанға қатынасын қалыптастырады. Адам - ең алдымен адамгершілігімен, парасатының биіктігімен көрікті. Адамгершілік тəрбиесі оқушыларды 10 адамгершілік ұғымы, принциптері, мінез-құлық нормалары жайындағы біліммен кемелдендіреді [4]. Адамгершілік қатынастар моральдық нормалармен өлшенеді. Моральдың негізгі міндеті - адамның мінез-құлқын тəрбиелеу, осы арқылы олардың бойында əдеп сақтау қатынастарын қалыптастыру, адам мен қоғам арасындағы қатынасты реттеу болса, адамгершілік тəрбиесі оқушылардың моральдық сенімдерін, жағымды мінез-құлық дағдылары мен əдеттерін қалыптастырады. Олар өзін-өзі танудағы жалпыадамзаттық құндылықтар: ақиқат, дұрыс əрекет, сүйіспеншілік, қиянат жасамау, ішкі тыныштық негізінде жүзеге асырылады. Оларды түсіну адамның жоғары рухани болмысын жарыққа шығаруға мүмкіндік береді. Жеке тұлғаны рухани- адамгершілік жағынан жетілдіру арқылы оның үйлесімді даму үдерісінің ашылуына, өмірлік жолды саналы таңдауға ықпал етуге, жоғары «Мен» тұлғасын ұғындыруға бағыттауға болады. Рухани адамгершілік тұрғыдан сана-сезімі оянған адам ғана уақытша құндылықтардан мəңгілік құндылықтарды, жалғаннан ақиқатты ажырата біледі. Өзі де тыныштық тауып, өзгелерге ізгі қарым-қатынас жасай алады. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=68

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар: 1. «Кодекс» ұғымына анықтама беріңіз. Мұғалімнің кəсіби этикасы кодексінің негізгі ержелерін атаңыз. 2. Болашақ мұғалімнің адамгершілік бағдарының негізі қандай? 3. Болашақта өз жұмысыңызда кəсіби қарым-қатынастың қандай этикалық ережелерін ұстанар едіңіз? 1-тапсырма. Топқа бөлініп өздеріңіздің кəсіби этикалық кодекстеріңіздіқұраңыздар. 2-тапсырма. «Сиқырлы қобдиша». «Сиқырлы қобдишаға» не салар едіңіз жəне өзіңізбен бірге болашаққа не алар едіңіз? 109 ҚОРЫТЫНДЫ Адамның рухани-адамгершілік ортасы оның өзін-өзі дамыту мен кəсіби өзін-өзі дамытудың негізін құрайды. Адамгершілік - мұғалім ақыл-ойының, жəне шығармашылық əлеуетінің іргетасы, оны өзін-өзі дамытатын, өзін-өзі қамтамасыз ететін тұлға ретінде қалыптастырады. Мұғалімнің рухани- адамгершілік мəдениеті қаншалықты педагогикалық шеберлікке ие болса да, ешқашан аяқталмайды. Себебі, рухани-адамгершілік мəдениет – ең алдымен үздіксіз өзін-өзі жетілдіру жəне өзін-өзі дамыту мəдениеті. Өзін-өзі тану мұғалімі, ең алдымен, өзін-өзі тануға, өзін-өзі жүзеге асыруға, өзін-өзі анықтауға қабілетті, оқушыларын қалай тəрбиелегісі келсе, өзі де солай болуға ұмтылатын педагог. Егер де болашақ маман «Педагогикалық этиканың» негізгі идеясын саналы түрде қабылдап, жүзеге асырып жатса, онда біз алға қойған міндетімзді шештік деп санаймыз. Біздің ойымызша, болашақта заман талабына сай этикалық білім кеңейе түседі, түрленеді əрі тереңдетіледі. Қазақстанның болашағы азаматтарының рухани-адамгершілік мəдениетіне байланысты. Осыған байланысты əр мұғалім өзінің рухани жəне моральдық өзін-өзі дамытуға бағытталған жəне оқушыларының рухани- адамгершілік мəдениетін дамытуға бағытталған күш-жігердің ауқымды жұмыс екенін үнемі есте ұстауы керек, өйткені, бұл біздің өмірімізді жақсартудың негізгі жүйелік қағидаты болып табылады. 110 Достарыңызбен бөлісу: |

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=69

ГЛОССАРИЙ Адалдық - - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

ГЛОССАРИЙ Адалдық - адам мінезіндегі бағалы қасиет; жеке тұлғаның сана- сезіміне, ар-ұжданына қайшы келмейтін, халықтың мақсат-мүддесін көздейтін, тарихи шындықпен, прогреспен ұштасып жататын іс-əрекеттер. Адамгершілік - адам бойындағы гуманистік құндылық, əдеп ұғымы. "Кісілік", иізгілік", "имандылық" тəрізді ұғымдармен мəндес. Адамгершілік - адамшылық, каталдықпен салыстырғанда жаксылық тілеу қарым- қатынастары. Ақиқат - таным теориясының негізгі категориясы, адам ойының өмір шындығымен сəйкестілігі. Ақиқат - танушы кісінің объектіні дұрыс, дəл бейнелеуі, адам санасынан тыс жəне тəуелсіз күйінде, өмір сүрген қалпында көрсетуі. Ақиқат категориясы білімнің затқа сəйкес келуін ғана емес, танымдық қызмет тəсілін де сипаттайды. Альтруизм - өз мүддесінен басқалардың мүддесін жоғары қоятын моральдық принцип, яғни басқаларға риясыз қызмет етуге тырысу болып табылады. Шектен шыққан түрінде (бəрін кешіру, құрбан болғыштық) ол жеке тұлғаның жағымсыз мінезіне айналады. Бұл жағдайда тəрбиеленуші педагог қойған талаптар мен міндеттерді орындаушы ретінде əрекет етеді. Субъектілік-объектілік өзара қарым-қатынастабалалардың тұлғалық қасиеттері қалыптасады: орындаушылық, тəртіптілік, жауапкершілік; білім алу тəжірибесін жинақтайды, жүйені меңгереді, іс-əрекеттерін реттейді. Тəрбиеші өз тəрбиеленушілерін мінез-құлық нормалары мен ұйымдастырылған қызмет ережелеріне сəйкес келуі/сəйкес келмеуі тұрғысынан қарайды. Әдептілік - халқымыздың ұлттық психологиясының өзегі, иман- дылық пен адамгершіліктің басты белгісі, оның ғасырлар бойы қалыптасқан қоғамдық санасының практикалық көрінісі, барлық кісілік қасиеттердің жиынтығы Дүниетаным - жеке адамның, əлеуметтік топтың, таптың немесе тұтас қоғам қызметінің бағытын жəне шындыққа деген қатынасын айқындайтын принциптердің, көзқарастардың мақсат-мұраттар мен сенімдердің жүйесі.

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=6

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

9 - моральдық ережелер мен талаптар қоғамның ғасырлар бойы қалыптасқан құндылық негізін құрайды жəне жалпылама сипатта болады; - моральдық қағидалар мен сезімдер нормативті, міндетті, тиісті болып табылады; - мораль əлеуметтік мұраттың бір түріне жатады, ол күнделікті тұрмыс жағдайларынан жоғары тұрады; - мораль мемлекеттік күшпен танылмайды, ол адамның еркіндігі аясымен байланысты болады. Мораль - тарихи кұбылыс, этиканың зерттеу объектісі. Мораль деп - белгілі бір қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдар арасында қалыптасқан адамгершілік құлық нормалары мен ұстанымдарының жиынтығын айтамыз. Мораль жеке адамның қоғамда өмір сүре алу, басқалармен үйлесімді қарым- қатынаста болу кабілетін танытады. Басқаша тұжырымдайтын болсақ, мораль - ізгілік, адамгершілік ережелерінің жиынтығы. Моральдық нормаларды ұстану арқылы əрбір жеке тұлға өзінің адамгершілік, ізгілік қасиеттерін қалыптастырады. Мораль адамдардың бірлесе өмір сүруге дағдылану нəтижесінде, қарым-қатынас жолында туындап отырған қарама- қайшылықтардан шығу барысында тарихи түрде қалыптасады. Моральдық нормалар мəдениеттің дамуы мен адамдардың бірлесе өмір сүру тəжірибесінен туындап отырады, ал оның жүзеге асуын қоғамдық пікір қадағалап отырады. Ынтымақтастық пен адамгершілікті нығайтатын қалыптар мораль ережелері болып қабылданған. Жеке тұлға қоғамның əдеп мəдениетін игеру барысында өз мінез-құлқын реттей алатын қабілетке ие болып, айналасында болып жатқан оқиғаларға моральдық баға бере алады. Нəтижесінде адам кісілік қасиеттерін дамыта алатын субъектіге айналып, оның бойында ар-ұят, жауапкершілік, парыз, намыс, ізгілік секілді өзін-өзі дамытуға бағытталған жоғары моральдық қасиеттер қалыптасады. Моральдық сана тек таңдау мүмкіндігі бар жерде ғана əрекет ете алады. Мəжбүрлеп істелген іске моральдық баға беру қиын. Сондықтан моральдық санада мотив, пиғыл, мақсат мəселелері маңызды орын алады. Моральдық сананың үш сатысы болады. Оның біріншісі, адамның ішкі тылсым дүниесін, яғни моральдық қажеттіліктер мен қабілеттерді, эмоциялар мен сезімдерді қамтиды. Екінші сатысына рационалды ақыл-ой елегінен өткен моральдық түсініктер жатады. Рационалды мораль əр түрлі əдептілік ережелерінен, адамгершілік туралы этикалық теориялардан тұрады. Моральдық сананың үшінші сатысы моральдық интуиция (түйсік) болып табылады. Моральдық ережелер мен талаптардың қалыптасуы ұзақ процесс. Ол ғасырлар бойы қалыптасқан құндылық негізін құрайды жəне жалпылама сипатта болады. Моральдық қағидалар мен сезімдер нормативті, міндетті, тиісті болып табылады. Моральдың негізі адамгершілік мінез-құлық ережесінен құралатын болса, моральды адамгершілік түсінігімен тығыз байланыстырамыз. Адамгершілік тəрбиесі жастардың қоғамға, отбасына, еңбекке, білімге, Отанға қатынасын қалыптастырады. Адам - ең алдымен адамгершілігімен, парасатының биіктігімен көрікті. Адамгершілік тəрбиесі оқушыларды 10 адамгершілік ұғымы, принциптері, мінез-құлық нормалары жайындағы біліммен кемелдендіреді [4]. Адамгершілік қатынастар моральдық нормалармен өлшенеді. Моральдың негізгі міндеті - адамның мінез-құлқын тəрбиелеу, осы арқылы олардың бойында əдеп сақтау қатынастарын қалыптастыру, адам мен қоғам арасындағы қатынасты реттеу болса, адамгершілік тəрбиесі оқушылардың моральдық сенімдерін, жағымды мінез-құлық дағдылары мен əдеттерін қалыптастырады. Олар өзін-өзі танудағы жалпыадамзаттық құндылықтар: ақиқат, дұрыс əрекет, сүйіспеншілік, қиянат жасамау, ішкі тыныштық негізінде жүзеге асырылады. Оларды түсіну адамның жоғары рухани болмысын жарыққа шығаруға мүмкіндік береді. Жеке тұлғаны рухани- адамгершілік жағынан жетілдіру арқылы оның үйлесімді даму үдерісінің ашылуына, өмірлік жолды саналы таңдауға ықпал етуге, жоғары «Мен» тұлғасын ұғындыруға бағыттауға болады. Рухани адамгершілік тұрғыдан сана-сезімі оянған адам ғана уақытша құндылықтардан мəңгілік құндылықтарды, жалғаннан ақиқатты ажырата біледі. Өзі де тыныштық тауып, өзгелерге ізгі қарым-қатынас жасай алады. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=70

Дұрыс іс-əрекет - - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

111 (1901-1978). Ол көптеген этнологиялық материалдарды талдай, табиғи жəне əлеуеттік факторлардың ара қатынасын салыстыра келіп, түрлі этностардың тұлғалық ерекшіліктерінің қалыптасу жолын, əсіресе баланың əлеуметтенуін зерттеу арқылы ұлттық мінез ерекшіліктерін көрсетті. Қарым-қатынас - екі немесе одан да көп адамдар арасында байланыс орнататын бірлескен іс-əрекет. Адамдардың бір-бірімен танымдық немесе эмоционалды ақпарат, тəжірибе, білімдер, дағдылар жəне т.б. алмасуы. Қиянат жасамау - басқаларға зиян келтірмей өмір сүру, сүйіспеншілік пен ынтымақтастық рухы, кешіре білу, қоршаған орта мен өзгелерге қамқорлық, бауырмалдық, өзгелердің мəдениеті мен түрлі діни дəстүрлеріне деген құрмет. Мейірімділік - адамның өзге біреуге жылылығын, ізгі ниеті менлебізінбілдіру көрінісі. Мораль - белгілі бір қоғамдағы өмір сүріп жатқан адамдар арасында қалыптасқан адамгершілік мінез-құлық нормалары мен ұстанымдарының жиынтығы. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=7#1.3._Этиканың_негізгі_категориялары

Бекіту сұрақтары мен тапсырмалар - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

11 1.1-сурет. Этиканың негізгі категориялары Махаббат - достықтың, татулықтың шыңы, адам өмірінің ұлы жарастығы. Онсыз өмірдің мəні, қызығы, құны жоқ. Ақын Абай: «Махаббатсыз дүние - бос» деп тегін айтпаған. Махаббатпен адамның бүкіл тіршілігі байланысты. Адам дүниеге келген мезеттен ата-ана махаббатының жылуына бөленсе, одан кейін дос-жаран, жора-жолдастарының сүйіспеншілігін біледі, бірте-бірте сүйіктісінің, жарының махаббатымен қауышады. Барлық ұлы істерге адамды қажыр беріп бастаушы күш - махаббат. Адам біреуді сүйгендіктен, біреудің өзін сүйетіндігін немесе болашақта сүюінен үміттенгендіктен, оның бойын күш-жігер кернеп, биік мақсаттарға ұмтылады. Ол адам жанының екінші біреуге, адамдар қауымына немесе белгілі бір идеяға бағытталған сүйіспеншілігі мен құштарлық сезімінің аса нəзік түрі. Махаббат ұғымының мазмұны өте кең. Оның адам жанының махаббаты, белгілі бір идеяға, Отанға, ата-анаға, жалпы адамзатқа деген түрлері көп. Махаббатта сезім мен ақыл ұштасып, адам парасатты табиғи күш ретінде көрінеді. Махаббат адам көңілін шартарапқа желдірер, көңілін аспанға көтерер, нəзіктік пен құштарлықты тудырар, қорқынышы мен үрейі, қызғаныш пен қасіреті көп күрделі жағдайларға жол бермейтін ғаламат сезім. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=71

Моральдық норма - - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

112 дүниедегі орнына үңілу, адамның ішкі дүниесінің сырын ашу, табиғат пен қоғамның негізгі заңдарын танып білу, адам өмірінің мəнін айқындау . Өзін- өзі тану - адамның ішкі дүниесі мен сыртқы дүниенің бірлігі үндестік тапқанда ғана табиғат пен қоғамның талабына сай тұлғаның қалыптасуы. Өзін-өзі тану арқылы тұлғаның өзіндік дамуына, білімдік жəне танымдық əрекеттеріне ықпал ету, өзара адамгершілік құндылықтары мен өзіндік бағдарын таңдауға мүмкіндік жасалу. Достарыңызбен бөлісу:

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=72

Өзін-өзі ұстау - - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

Өзін-өзі ұстау - адамның өз іс-əрекетінің шырқын бұзатын, эмоциялық саласына ықпалы болатын жағдаяттарда өз қарекетін жүзеге асыруға қабілеттілігі. Өнеге - ұлағатты адамдардың, қарттардың жастарға көрсеткен үлгісі; айтқан насихаты. Педагогикалық ар-намыс - бұл педагогикада мұғалімнің өз маңыздылығын түсініп қана қою емес, сонымен қатар оның қоғаммен танылуы жəне моральдік сипаты мен сіңірген еңбегіне деген қоғамның құрметі деген түсінікті білдіреді. Мұғалімнің ар-намысы – оның кəсіби борышын орындау барысында көрінетін нақты кəсіби ар-намысына қоғамдық баға беру. Педагогикалық əдепті оқыту - тəрбиелеумен кəсіби түрде айналысатын адамдар арасындағы жəне кəсіби ортадағы адамгершілік қатынастар мен мұғалімнің адамгершілік қызметтерін жəне мұғалімдер ортасында қалыптасқан өзгеше тəртіп пен мінез –құлық т.б. зерттейді. Педагогикалық əділдік - адамдардың адамгершілік қасиеті мен олардың қоғамдық танымал болуы, құқықтары мен міндеттері арасындағы өзара сəйкестілік деуге болады; педагогикалық əділдіктің: мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынасы барысында олардың тəртібін, қылығын, оқуға деген көзқарас-құлшынысын, адамгершілік тəрбиелілік деңгейін анықтау мен бағалау барысындағы мұғалімнің обьективтілігі мен оның адамгершілігіне өзіндік баға беретін ерекше сипаты болады. Педагогикалық бедел - оның оқушылар мен мұғалімдер жəне əріптестер ұжымындағы моральдік статусы , бұл құрмет пен қошаметке ие болып жүрген беделді де, құрметті ұстаздың тəрбиеленушілердің тəртібі мен нанымдарына əсер ететін өзіндік тəртіп түрі. Педагогикалық бедел мұғалімнің осыған дейінгі алған моральдік-этикалық жəне психологиялық- педагогикалық даярлығына байланысты. Оның деңгейі білімнің, зеректіктіктің, шеберліктің тереңдігімен жəне өз еңбегіне деген ерекше қатынасымен т.б. анықталады.

http://emirsaba.org/z-s-alkanova-m-s-komaeva-g-k-sarsekova-m-a-tusupova-pedagogika.html?page=73

Педагогикалық борыш - - З. С. Алканова, М. С. Комаева, Г. К. Сарсекова, М. А. Тусупова педагогикалы

113 Педагогикалық қабілеттер - мұғалімнің педагогтік қызметте жоғары нəтижелерге жетуін қамтамасыз ететіндей кəсіптік тұрғыдан маңызды қасиеттерінің жалпылама жиынтығы. Педагогикалық этика - педагогикалық мораль мен моральдік құндылықтардың негізгі санаттарының түпкілікті мəнін қарастырады. Адамдардың адамгершілік қасиеттері мен мінез–құлқына, іс қимылына жəне өмірлік алуан түрлі құбылыстарға т.с.с. өзіндік баға беретін мейірімділік пен зұлымдық, адалдық пен ар-намыс туралы түсініктер жүйесін моральдік құндылықтар деп атауға болады. Профессиограмма - адамға қойылатын талап ету жүйесі арқылы кандай да бір кəсіптің егжей-тегжейлі сипатталуы. Ол талаптарға берілген кəсіп саласын жетістікпен меңгеру үшін қажет тұлғаның сапасы, ойлау қабілетінің ерекшеліктері, білімі икемділігі жəне дағдысы жатады. Референттік тұлға - қызығушылықтары, тұлғалық құндылықтары үлгі тұтатын) болмаса, өзара қарым – қатынас əсері нəтижелі болмайды Рухани-адамгершілік тəрбиесі - өміргеадамныңтұрақты жəне үйлесімді дамуын қамтамасыз ететін құндылықты қатынасты қалыптастыру. Рухани тəрбие - борыш, əділеттік,шындық,жауапкершілік, т.с.с. адамның ісі мен ойына жоғары мəн бере алатын қасиеттердітəрбиелеу. Сендіру - адамның саналы көзқарасы негізінде қабылдаған логикалық дəлелдемелер жүйесі. Сендіру - саналы қажеттіліктерді қалыптастыру əдісіретінде , қоғамда əлеуметтік топта қалыптасқан құндылықтар мен тіршілік ету нормалары. Сенім - адамның қоршаған ортаға қарым-қатынасын анықтайтын түсінік ілім, елес, қиял, ерекше көңіл-күй. Педагогтың беделі сенімді қарым- қатынасы арқылы əсер ету болып табылады. Сондықтан мұғалім тарапынан қойылған пікірлер мен талаптар оқушылардың қабылдауына жəне түсінігіне əсер етудегі белсенді құралдар мен ақпараттары болып табылады. Симпатия - бір адамның екінші адамға оң, жағымды көзқарасының қалыптасуы. Ұнату немесе адамның бір-біріне көңілі ауу сезімі. Достарыңызбен бөлісу: