Datasets:

MaralGPT

/

persian-wikipedia

like 1

Follow

MaralGPT 7

2

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94%20%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C

صفحهٔ اصلی

مقاله‌های برگزیده – مقالهٔ امروز [[ویکی‌پدیا:آیا می‌دانستید که...؟/هفته‌های {{#زمان:Y|{{#اگرحساب: = 6 or < 6|-1 year|now}}}} (میلادی)|بیشتر…]] امروز: ، {{#time:j F Y}} میلادی برابر {{#time:xij xiF xiY}} هجری خورشیدی و {{#time: xmj xmF xmY هجری قمری| day}} (UTC) → روز قبل – روز بعد ←یادبودهای – یادبودهای بیشتر… بایگانی – نگاره‌های برگزیدهٔ بیشتر

594

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7

ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا یک دانشنامه برخط چندزبانه مبتنی بر وب با محتوای آزاد و همکاری باز است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کسی که به اینترنت و وب دسترسی داشته باشد می‌تواند مقالات آن را ببیند و ویرایش کند. نام ویکی‌پدیا از پیوند واژه «ویکی» (به معنی وبگاه مشارکتی) با «پدیا» (گرفته‌شده از پسوند واژه encyclopedia به معنی دانشنامه یا دائرةالمعارف) ایجاد شده‌است. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامه با محتوای آزاد به تمامی زبان‌های زندهٔ دنیا است. ویکی‌پدیای انگلیسی در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ (۲۶ دی ۱۳۷۹) به صورت مکملی برای دانشنامهٔ تخصصی نیوپدیا نوشته شد. بنیان‌گذاران آن «جیمی ویلز» و «لری سنگر» هستند. هم‌اکنون بنیاد غیرانتفاعی ویکی‌مدیا پروژهٔ ویکی‌پدیا را پشتیبانی می‌کند. میزبان‌های اینترنتی اصلی این وبگاه در شهر تامپای فلوریدا هستند. همچنین میزبان‌های اضافی دیگری هم در شهرهای آمستردام و سئول به این وبگاه یاری می‌رسانند. ویکی‌پدیا از پایان آوریل ۲۰۰۷ تا اکتبر ۲۰۱۹، یکی از ۱۰ وبگاه برتر جهان از لحاظ شمار بازدیدکنندگان بوده‌است که بیش از نیمی از بازدیدها به ویکی‌پدیای انگلیسی مربوط می‌شود. در میان تمام زبان‌های ویکی‌پدیا تا دسامبر ۲۰۱۵ (آذر ۱۳۹۴) بیش از ۱۴۱ میلیون صفحه وجود دارد که بیش از سی و هفت میلیون عدد از آن‌ها مقاله است. از زبان‌های مشهور به ترتیب زبان انگلیسی بیش از ۵ میلیون، سوئدی ۲٫۱ میلیون، آلمانی ۱٫۸ میلیون، هلندی ۱٫۸ میلیون، فرانسوی ۱٫۷ میلیون، روسی ۱٫۲ میلیون، ایتالیایی ۱٫۲ میلیون، اسپانیایی ۱٫۲ میلیون، لهستانی ۱٫۱ میلیون، ویتنامی ۱٫۱ میلیون و ژاپنی و پرتغالی و چینی هر کدام بیش از ۸۵۰ هزار مقاله دارند. تعداد کاربران ثبت‌نام شده حدود ۵۹ میلیون نفر است که از میان آنها، ۴٫۰۲۲ نفر مدیر هستند. ویکی‌پدیا دربرگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ۱۰ مقاله و در کل دارای ۲۹۱ گونهٔ زبان ملل دنیا است. اعتبار ویکی‌پدیا دائماً مورد اختلاف بوده‌است. برخی آن را به‌خاطر انتشار رایگان، ویژگی قابل ویرایش بودن، سیاست بی‌طرفی و گستردگی عنوان‌ها ستوده‌اند. از سوی دیگر، منتقدان درستی و اعتبار ویکی‌پدیا را به‌خاطر آزادی ویرایش زیر سؤال برده‌اند، همچنین ویکی‌پدیا به خاطر آسیب‌پذیری در برابر خرابکاری، کیفیت غیریکنواخت، سوگیری نظام مند، بی‌ثباتی و نیز به خاطر ترجیح اجماع بر اعتبار در سبک ویرایش مقالات نقد شده‌است. در مقابل سیاست‌های محتوایی و ویکی پروژه‌های ویکی‌پدیا توسط کاربرانی تهیه می‌شود که در پی رفع این نگرانی‌ها هستند. پژوهشگران در دو مطالعهٔ علمی به این نتیجه دست یافته‌اند که خرابکاری‌ها عموماً زودگذر هستند و ویکی‌پدیا نسبتاً به درستی سایر دانشنامه‌ها است. ویکی‌پدیا بر سیاست «دیدگاه بی‌طرفانه» تأکید می‌کند. طبق این سیاست دیدگاه‌هایی که توسط شخصیت‌های برجسته ارائه شده‌اند بدون هیچ تلاشی برای تأیید آن‌ها به‌طور خلاصه بیان می‌شوند. از آن رو که هر داوطلب می‌تواند مقاله‌ها را به سبک ویکی اضافه یا ویرایش کند، تخریب و عدم اطمینان به صحت همهٔ مطالب از مشکلات همیشگی این دانشنامه بوده‌است. با این حال در موارد متعددی مقاله‌های ویکی‌پدیا را در رسانه‌های گروهی و مراکز علمی نقل کرده‌اند. مقاله‌های این دانشنامه تحت مجوز حق تألیف آزاد گنو قابل دسترسی هستند. نسخه زبان آلمانی و انگلیسی ویکی‌پدیا به‌وسیله دیسک‌های فشرده منتشر شده و نسخه‌های دیگر آن روی وبگاه‌های دیگر به صورت Fork یا آینه قرار داده شده‌اند. با رشد روزافزون این دانشنامه، گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا، چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد و ویکی‌خبر را پدیدآوردند. تاریخچه ویکی‌پدیا به‌عنوان نسخهٔ تکمیلی و یا نسخه جدید نیوپدیا آغاز به کار کرد. نیوپدیا پروژهٔ دانشنامهٔ رایگان و برخطی بود که مقاله‌هایش به دست کارشناسان و از طریق یک جریان رسمی نوشته می‌شدند. نیوپدیا در تاریخ ۹ مارس ۲۰۰۰ (۱۹ اسفند ۱۳۷۸) تحت مالکیت شرکت بومیس که یک شرکت پورتال وب بود، بنیان‌گذاری شد. شرکت بومیس که در سال ۱۹۹۶ بنیان‌گذاری شده بود، یک پایگاه اینترنتی تفریحات شهوانی و دارای محتوای جنسی برای مردان بود؛ و سرمایه نخستین دانشنامه آزاد نیوپدیا، و جانشین آن ویکی‌پدیا، توسط آن تا سال ۲۰۰۳ تأمین می‌شد. پهنای باند و سرور استفاده شده برای پروژه ویکی‌پدیا، توسط بومیس اهدا شد؛ و بسیاری از کارمندان شرکت بومیس و نیز مدیرعامل این شرکت در ایجاد اولیه ویکی‌پدیا همکاری کردند. اعضای برجستهٔ نیوپدیا عبارت بودند از جیمی ویلز، رئیس شرکت و تصمیم‌گیرندهٔ نهایی و لری سَنگِر رئیس بخش ویرایش و نوشتار نیوپدیا و (بعدها) ویکی‌پدیا. سنگر، نیوپدیا را این‌طور توصیف می‌کند که بین همه دانشنامه‌های موجود آن دوره، تنها نیوپدیا دارای مطالب آزاد بود و محدودیت اندازه نداشت؛ زیرا روی اینترنت قرار داشت. ضمناً به خاطر ماهیت عمومی و محدودهٔ گسترده شرکت‌کنندگان بالقوهٔ خود، بی‌طرف بود. نیوپدیا دارای هفت مرحله بازنگری توسط کارشناسان متخصص در زمینه‌های مختلف بود؛ ولی بعدها همگان به این باور رسیدند که این روند برای تولید مقاله‌ها بسیار کند است. شرکت بومیس که پایه‌گذار این دانشنامه بود نقشه‌هایی برای تبلیغات داشت تا از طریق آن، جبران سرمایه کند. این دانشنامه در ابتدا دارای مجوز مطلب آزاد نیوپدیا بود؛ ولی درست قبل از تشکیل ویکی‌پدیا و با اصرار ریچارد استالمن، مجوز خود را تبدیل به مجوز حق تألیف آزاد گنو کرد. ویکی‌پدیا برای نخستین بار در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ (۲۶ دی ۱۳۷۹) و فقط به زبان انگلیسی به نام wikipedia.com به دنیای تازه اینترنت وصل شد. ویکی‌پدیا از ۱۰ ژانویه یکی از قابلیت‌های Nupedia.com به‌شمار می‌رفت. به این صورت که نویسندگان عمومی می‌توانستند مقاله‌های خود را در آن وارد کنند تا پس از مرور در نیوپدیا قرار گیرد؛ ولی پس از آن‌که هیئت مشورتی کارشناسان نیوپدیا مدل تولید آن را رد کرد، از وبگاه نیوپدیا برداشته شد. بعد از آن ویکی‌پدیا به صورت پروژه‌ای جدا از نیوپدیا شروع به کار کرد. سیاست «دیدگاه بی‌طرفانه» که شبیه به سیاست پیشین «بی‌طرفی» نیوپدیا بود در همان ماه‌های اول برنامه‌ریزی شد. ویکی‌پدیا سریعاً شرکت‌کنندگانی از نیوپدیا، اسلش دات و راهنماهای موتورهای جستجو به‌دست‌آورد. در پایان سال اول به تعداد ۲۰٬۰۰۰ مقاله بین ۱۸ زبان خود رسید. تا پایان سال ۲۰۰۲ تعداد زبان‌ها به ۲۶، پایان سال ۲۰۰۳ به ۴۶ و در پایان ۲۰۰۴ به تعداد ۱۶۱ زبان رسید. نیوپدیا و ویکی‌پدیا آنقدر کنار هم زیستند تا میزبان (سِرور) نیوپدیا از کار افتاد و در سال ۲۰۰۳ متون آن به ویکی‌پدیا منتقل شد. ویلز و سنگر، فکر استفاده از ویکی را به وبگاه ویکی‌ویکی‌وب متعلق به وارد کانینگهام نسبت می‌دهند. ویلز این‌گونه بیان می‌دارد که او برای اولین بار در دسامبر ۲۰۰۰ فکر استفاده از ویکی را از جرمی رُزنفیلد که کارمند شرکت بومیس بود و یک ویکی مشابه را به او نشان داده بود شنید؛ اما این واقعه، بعد از آن بود که سنگر، خبر وجود چیزی به نام ویکی را از کوویتز-که یکی از استفاده‌کنندگان ویکی بود-شنید و پیشنهاد ساخت چیزی مثل ویکی برای نیوپدیا را به ویلز داد؛ از همین‌جا بود که تاریخ ویکی شروع شد. پروژه‌ای به نام گنوپدیا تحت همان ایدهٔ مطلب آزاد (و نه تولید ویکی) همراه با نیوپدیا شروع به کار کرده بود. این پروژه متعاقباً غیرفعال شد و سازندهٔ آن، ریچارد استالمن-که بنیان‌گذار بنیاد نرم‌افزارهای آزاد است-شروع به پشتیبانی از ویکی‌پدیا کرد. کاربران اسپانیایی در فوریه ۲۰۰۲ از ترس تبلیغات تجاری و نبود کنترل در یک ویکی‌پدیای انگلیسی‌محور از ویکی‌پدیا به روی Encyclopedia Libre رفتند. کمی بعد در همان سال، ویلز اعلام کرد که ویکی‌پدیا از این پس هیچ تبلیغی نشان نخواهد داد و وبگاه آن را به wikipedia.org انتقال داد. بعضی پروژه‌ها به دلایل ویرایشی خاص به جاهای دیگری نظیر ویکی‌اینفو انتقال داده شده‌اند. در ویکی‌اینفو خبری از «دیدگاه بی‌طرفانه» نیست. در تاریخ ۲۱ ژوئن ۲۰۰۳ (۳۰ خرداد ۱۳۸۲) بنیاد ویکی‌مدیا از بین ویکی‌پدیا و نیوپدیا شکل گرفت. ویکی‌پدیا و پروژه‌های خواهرش تا به حال تحت ادارهٔ این سازمان ناسودبر کار کرده‌اند. اولین پروژه خواهر ویکی‌پدیا در ماه اکتبر ۲۰۰۲، به یاد حملات ۱۱ سپتامبر برای یادآوری حوادث آن روز ساخته شد. ویکی‌واژه که پروژهٔ فرهنگ واژه‌ها بود در دسامبر ۲۰۰۲، ویکی‌گفتاورد که مجموعه‌ای از گفته‌های معروف بود درست یک هفته بعد از افتتاح ویکی‌مدیا و پروژه ویکی‌کتاب که مجموعه‌ای از کتاب‌های رایگانی است که با مشارکت همگانی گردآوری شده‌اند در ماه بعد به کار افتاد. ویکی‌مدیا پس از آن شروع به تشکیل پروژه‌های جدیدی کرد که در زیر توضیح داده خواهند شد. ویکی‌پدیا از ابتدا وضعیت خود را با شمارش مقاله‌هایش سنجیده‌است. در دو سال ابتدایی پیدایش خود روزانه در حدود ۱۰۰ مقاله یا کمتر به آن اضافه می‌شد. ویکی‌پدیای انگلیسی در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۰۳ (۲ بهمن ۱۳۸۱) به سرعت به ۱۰۰٬۰۰۰ مقاله رسید. در سال ۲۰۰۴ مقاله‌های ویکی‌پدیا به نرخ رشد تقریبی ۱٬۰۰۰ تا ۳٬۰۰۰ مقاله در روز رسیدند. در ۲۵ فوریه ۲۰۰۴ (۶ اسفند ۱۳۸۲) ویکی‌پدیا در تمامی زبان‌های خود به میزان ۵۰۰٬۰۰۰ مقاله دست یافت. در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۴ (۲۹ شهریور ۱۳۸۳) مقاله‌های ویکی‌پدیا در ۱۰۵ زبان به یک میلیون رسید. ویکی‌پدیا تا ۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ دربرگیرندهٔ ۲۷۹ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به‌طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۸۵ گونه زبان ملل دنیا و بیش از ۲۱ میلیون مقاله بوده‌است. ویکی‌پدیا تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۳ (۲۶ مهر ۱۳۹۲) در برگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به‌طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۸۷ گونه زبان ملل دنیا و نزدیک به ۳۰ میلیون مقاله‌است. ویژگی‌ها این دانشنامه روی وبگاه wikipedia.org با استفاده از نرم‌افزاری به نام «ویکی» که به زبان جزیرهٔ هاوایی به معنی «تند» است ساخته شده‌است. ویلز بر این باور است که ویکی‌پدیا باید به کیفیت دانشنامه بریتانیکا یا بهتر برسد و چاپ هم بشود. جیمی ویلز بنیان‌گذار ویکی‌پدیا آن را اینگونه توصیف می‌کند. «ویکی‌پدیا کوششی برای آفرینش و پخش دانشنامه‌ای با بالاترین کیفیت ممکن برای همه مردم روی زمین و به زبان مادریشان است.» ویکی‌پدیا در میان دانشنامه‌های اینترنتی دانشنامه‌های گوناگون دیگری روی اینترنت هستند یا قبلاً وجود داشته‌اند. در برخی از آن‌ها مانند دانشنامه فلسفه استانفورد و نیوپدیا (که دیگر وجود ندارد) سیاست‌های مقاله‌نویسی سنتی و مالکیت مقاله وجود دارند. به‌طور اتفاقی وبگاه‌هایی مانند h2g2 یا اوریتینگ۲ وجود دارند که به مانند راهنماهایی کلی عمل می‌کنند و مقاله‌هایشان توسط همگان نوشته و بازنگری می‌شوند. پروژه‌هایی همچون ویکی‌پدیا، Susning.nu و Enciclopedia Libre همگی ویکی هستند و در همه آن‌ها مقاله‌ها به دست نویسنده‌های بیشماری نوشته می‌شوند و هیچ گونه بازنگری رسمی روی آن‌ها اعمال نمی‌شود. ویکی‌پدیا تبدیل به بزرگ‌ترین نوع دانشنامه ویکی چه از نظر تعداد مقاله‌ها و چه از نظر تعداد واژه‌ها شده‌است. از بین تمامی دانشنامه‌های موجود، ویکی‌پدیا به خاطر داشتن حق تألیف آزاد گنو متمایز گشته‌است. ویکی‌پدیا مصرانه می‌خواهد تنها یک دانشنامه باقی بماند. هدف آن تبدیل شدن به مجموعه کاملی از دانش بشری نیست. مجموعه سیاست‌هایی تحت عنوان «ویکی‌پدیا چه چیزی نیست» وجود دارند که مشخص می‌کنند چه اطلاعاتی نباید در ویکی‌پدیا گنجانده شوند. این سیاست‌ها تا به حال غالباً باعث مشاجره بر سر اضافه کردن، حذف یا اصلاح مطلبی خاص شده‌اند. مطالب آزاد مجوز حق تألیف آزاد گنو (GFDL) که مقاله‌های ویکی‌پدیا با استفاده از آن عرضه می‌شوند یکی از مجموعه «کپی‌لفت» کپی‌رایت است که اجازه توزیع دوباره، خلق آثار مشتق شده و استفاده تجاری از مطالب مقاله‌ها به شرط ذکر نام نویسنده و ماندن اثر تحت مجوز GFDL را می‌دهد. هنگامی که یک نویسنده اصل اثر خود را به پروژه تحویل می‌دهد، حق تألیف او روی آن اعمال می‌شود ولی باید قبول کند که اثرش را تحت مجوز GFDL در اختیار عموم بگذارد. ممکن است مطالب موجود در ویکی‌پدیا روی منابع دیگری که از این مجوز استفاده می‌کنند قرار بگیرند یا از آن منابع گرفته شده باشند. مطالب ویکی‌پدیا از طریق انبارهای اطلاعاتی روی صدها منبع به صورت آینه یا fork قرار گرفته‌اند. اگر چه تمامی متون عرضه شده در ویکی‌پدیا از مجوز GFDL استفاده می‌کنند، درصد بالایی از تصاویر و پرونده‌های صوتی ویکی‌پدیا رایگان نیستند. اقلامی چون لوگوی شرکت‌ها، نمونهٔ آهنگ‌ها یا تصویرهای دارای حق تألیفِ خبری با درخواست استفاده منصفانه استفاده می‌شوند. اقلامی نیز وجود دارند که با شرط عدم اشتقاق یا «فقط برای ویکی‌پدیا» به این دانشنامه داده شده‌اند. زبان‌ها ویکی‌پدیا تا (تا آذر ۱۳۹۴/ دسامبر ۲۰۱۵) دربرگیرندهٔ ۲۸۱ زبان با بیش از ده مقاله بوده‌است. به‌طور کلی ویکی‌پدیا دارای ۲۹۱ گونه زبان ملل دنیا و نزدیک به ۳۵ میلیون مقاله است. زبان‌های مختلف به صورت مستقل از هم کار می‌کنند. ویرایش‌های زبانی به بقیه زبان‌های دیگر محدود یا وصل نشده‌اند و فقط محدود به سیاست‌های کلی نظیر «دیدگاه بی‌طرفانه» هستند. با اینکه مقاله‌ها و تصاویر بین زبان‌ها به اشتراک گذاشته نشده‌اند ولی اولی از طریق صفحاتی که در آن‌ها درخواست ترجمه می‌شود و روی زبان‌های بزرگ‌تر قرار دارند و دومی از راه انبار عمومی ویکی‌پدیا حل شده‌اند. مقاله‌های ترجمه شده بخش کوچکی از مقاله‌های موجود همهٔ زبان‌ها را تشکیل می‌دهند. ویکی‌پدیای فارسی هم‌اکنون با نوشتار (شمارش زنده) در ردهٔ هجدهم، و در میان زبان‌هایی که عموماً در خاورمیانه تکلم می‌شود، بالاتر از زبان ترکی استانبولی و زبان عبری قرار دارد. آمار کلی ویکی‌پدیاها (انتهای سال ۲۰۱۵): بیش از ۲٬۱ میلیارد ویرایش بیش از ۱۴۱ میلیون کل صفحات بیش از ۳۷٬۰ میلیون مقاله بیش از ۲٬۴ میلیون تصویر بیش از ۵۹٬۰ میلیون کاربر ۴٫۰۲۲ مدیر ویکی‌پدیاهای موجود به زبان‌های خانوادهٔ زبان‌های ایرانی از این قرارند: نرم‌افزار و سخت‌افزار ویکی‌پدیا توسط برنامه متن‌باز مدیاویکی روی دسته‌ای از میزبانان وب مستقر در فلوریدا اجرا می‌شود. مدیاویکی نسخه سوم این برنامه‌است. در ابتدا ویکی‌پدیا روی UseModWiki که توسط کلیفورد آدامز (نسخه ۱) نوشته شده بود کار می‌کرد. در ابتدا برای پیوندهایش از سرهم‌نویسی نگارش شتری استفاده می‌کرد ولی بعدها امکان استفاده از کروشه (bracket) هم در آن ایجاد شد. ویکی‌پدیا ژانویه ۲۰۰۲ در نسخه جدید خود (فاز دوم پروژه) از موتور پی‌اچ‌پی‌ویکی روی پایگاه داده مای‌اس‌کیوال استفاده کرد. این نرم‌افزار که نسخه دوم به حساب می‌آمد توسط ماگنوس مانسک و مخصوص دانشنامهٔ ویکی‌پدیا نوشته شده بود. به خاطر تقاضاهای زیاد به منظور بهبود کیفیت، اصلاحات زیادی روی آن انجام شد. سرانجام این نرم‌افزار توسط لی دانیل کراکر دوباره‌نویسی شد. این نرم‌افزار که نسخه شماره سه محسوب می‌شد در ژوئیه ۲۰۰۲ نوشته شد و مدیاویکی نام‌گذاری گردید. مجوز استفاده از آن تحت گنو است و در تمامی پروژه‌های ویکی‌مدیا از آن استفاده می‌شود. ویکی‌پدیا روی دسته‌ای از میزبان‌های وب لینوکس در فلوریدا و چهار مکان دیگر میزبانی می‌شود. این وبگاه تا سال ۲۰۰۴ تنها روی یک سرور بود تا آنجا که تنظیمات میزبان آن تقسیم به چندین قسمت شد. در ژانویه ۲۰۰۵ ویکی‌پدیا روی ۳۹ سرور مختلف در فلوریدا مشغول به کار بود. پیکربندی آن عبارت است از یک بانک اطلاعاتی بزرگ تحت مای‌اس‌کیوال، چندین میزبان خادم بانک اطلاعاتی و ۲۱ میزبان وب که با نرم‌افزار آپاچی کار می‌کنند و ۷ تا که تحت میزبان Squid Cache کار می‌کنند. در سپتامبر ۲۰۰۵، گروه میزبان‌های وب ویکی‌پدیا به بیش از ۱۰۰ عدد افزایش یافت و بنابر تقاضای مسئول مرکز داده‌ها، تمامی میزبان‌ها با موفقیت، به ساختمان جدید واقع در مرکز شهر تامپا منتقل شدند. تقاضاهای صفحهٔ وب ابتدا به میزبانان مخزن Squid caching فرستاده می‌شوند. درخواست‌هایی که قابلیت انجام شدن در این میزبان‌ها را ندارند به دو میزبان متعادل‌ساز که نرم‌افزار perlbal روی آن‌ها نصب است فرستاده می‌شوند. سپس تقاضاها برای یکی از میزبان‌های وب آپاچی فرستاده می‌شوند تا مورد پردازش قرار گیرند. میزبان‌های وب، صفحات را به شکل لازم پردازش می‌کنند. برای افزایش سرعت، صفحاتی که برای کاربران ناشناس پردازش شده‌اند در یک فایل‌سیستم ذخیره (cache) می‌شوند تا زمانی‌که از درجه اعتبار ساقط شوند. این امر باعث عدم پردازش صفحات معمول شده و در نتیجه در زمان و انرژی صرفه‌جویی می‌شود. ویکی‌مدیا ساخت شبکه‌ای جهانی از میزبانان مخزن در کنار ۳ میزبان مخزن خود در فرانسه را آغاز کرده‌است تا سرعت پاسخگویی را بالاتر ببرد. در حال حاضر یک گروه میزبان جدید در هلند و در کره جنوبی شروع به کار کرده‌اند و پاسخگوی بخش بزرگی از ترافیک ویکی‌پدیا هستند. گزارش وضعیت رو به رشد وبگاه ویکی‌پدیا به صفحه وضعیت فرستاده می‌شود. ویرایش تقریباً هر کاربری می‌تواند مقاله‌های ویکی‌پدیا را ویرایش کند و تغییرات خود را سریعاً ببیند. فکر ویرایش مقاله‌ها بر این اساس شکل گرفته که همکاری کاربران با یکدیگر می‌تواند در بهبود کیفیت مقاله‌ها در طول زمان تأثیر به سزایی داشته باشد؛ همان‌طور که در توسعهٔ نرم‌افزارهای متن‌باز داشته‌است. نویسندگان آن نیازی به داشتن مدارک رسمی یا تخصص در زمینهٔ موضوعی که ویرایش می‌کنند ندارند. به آن‌ها اخطار داده می‌شود که ممکن است مقاله‌های آن‌ها توسط هر کس و به هر نحوی که می‌خواهد، بی‌رحمانه مورد ویرایش قرار گیرند و توزیع شوند. مقاله‌های آن‌ها توسط هیچ شخص خاص یا گروه تحریریه‌ای بازنگری نمی‌شوند. تصمیم‌گیری در مورد مطالب و سیاست‌های ویرایشی ویکی‌پدیا با توافق عام و رأی‌گیری صورت می‌گیرد. به دلیل بازبودن ویکی‌پدیا «جنگ‌های ویرایشی» (که «جنگ‌های بازنگری» نیز گفته می‌شوند) و مشاجره‌های طولانی غالباً وقتی اتفاق می‌افتند که ویرایشگران با نظرات مختلف خود، با هم به توافق نمی‌رسند. اعضای انجمن‌های ویکی‌پدیا روند ویرایشی آن را یک عمل دسته‌جمعی و نوعی جریان اجتماعی و تکامل تدریجی داروینی می‌دانند. مقاله‌ها همیشه در معرض ویرایش قرار دارند بدین گونه که ویکی‌پدیا هیچگاه مقاله‌ای را تمام شده تلقی نمی‌کند. تخریب، مشکل دائمی ویکی‌پدیا بوده‌است، امّا در این سایت اگر در مقاله‌ای اقدام به تخریب ویا لجن‌پراکنی صورت پذیرد بلافاصله با اضافات دیگران تصحیح خواهد شد. سیاست‌ها ویکی‌پدیا از تمام ویرایشگران خود می‌خواهد تا هنگام نوشتن «دیدگاه بی‌طرفانه» ای داشته باشند و پژوهش ابتکاری خود را در ویکی‌پدیا قرار ندهند. نگاه بی‌طرفانه که خود سیاستی «غیرقابل بازگشت» است هدف دانشنامه را اینگونه برمی‌شمرد: «نشان دادن عوامل اختلاف، توصیف آن‌ها به جای وارد شدن در آنها». اگر به این مهم برسیم دیگر ویکی‌پدیا تنها از یک «دیدگاه بی‌طرفانه» بیان نشده‌است بلکه حاوی تمامی نظرات بی‌طرفانه مربوط به یک موضوع خواهد بود. این سیاست بیان می‌دارد که به هر دیدگاهی بسته به اعتبارش باید بها داد. از این سیاست به خاطر داشتن هدفی غیرقابل دسترس که در مورد آثار بی‌اعتبار بی‌مورد است و به دیدگاه‌های «ضد اخلاقی» اجازهٔ ظهور می‌دهد انتقاد شده‌است. آرا و نظراتی که تا پیش از نوشته شدن در ویکی‌پدیا منتشر نشده باشند، «تحقیق‌های ابتکاری» تلقی می‌شوند و اجازهٔ ورود نخواهند داشت. سیاست «تحقیق غیر ابتکاری» اینگونه بیان می‌دارد که آثار این‌چنینی نمی‌توانند نمایانگر دیدگاهی بی‌طرفانه باشند. پس نظرات یا دیدگاه‌های جدیدِ ویرایشگران نباید در ویکی‌پدیا معرفی شوند. همکاران ویکی‌پدیا از سیاست‌ها و خط‌مشی‌های متنوع کوچک‌تری نیز پشتیبانی می‌کنند. برخلاف دیگر ویکی‌های موجود مانند Ward Cunningham's Portland Pattern Repository، ویکی‌پدیا به جای قرار دادن بحث‌های مربوط به تغییرات مقاله‌ها در درون آنها، صفحاتی جداگانه را به نام «بحث» به این کار اختصاص داده‌است. همکاران ویکی‌پدیا گاهی مقاله‌هایی را که احساس می‌کنند مناسب یک دانشنامه نیست، تغییر یا انتقال داده یا حذف می‌کنند. تعاریف فرهنگ واژه‌ها (dicdefs) یا اصل متن‌ها از اینگونه مقاله‌ها هستند. گاهی ویرایش‌های مختلف ویکی‌پدیا برای خود سبک نوشتاری خاصی ایجاد می‌کنند. مدیریت و ویرایشگری تفاوت‌های منحصربه‌فرد خاصی بین ویرایشگرهای ویکی‌پدیا وجود ندارد و تصمیم‌ها با رأی اکثریت گرفته می‌شوند. در ماه دسامبر ۲۰۰۵، ویکی‌پدیا حدوداً ۲۷٬۰۰۰ کاربر داشته‌است که هر کدام دست‌کم در روز پنج ویرایش یا اثر از خود به جای گذاشته‌اند. بنابر آمارهای ویکی‌مدیا، یک‌چهارم ترافیک ویکی‌پدیا از سوی کاربرانی است که حساب ندارند و کمتر دست به ویرایش مقاله می‌زنند. وظایف نگه‌داری بر عهدهٔ گروه‌های داوطلبی از توسعه‌دهندگان، ناظران، مأموران و مدیران است که شمارِ آنان به صدها نفر می‌رسد. مدیران، بزرگ‌ترین گروه بین آن‌ها هستند که توانایی جلوگیری از ویرایش یک مقاله یا جلوگیری از دسترسی کاربران خاص طبق سیاست‌های جامعه را دارند. کاربران زیادی تا به حال به صورت اضطراری یا دائم از ویرایش مقاله در ویکی‌پدیا منع شده‌اند. ممکن است تخریب یا تخلف از سیاست‌ها، باعث منع اضطراری یک کاربر گردد. در حالی‌که تصمیم اخراج بلندمدت یا همیشگی توسط آقای ویلز یا کمیته داوری تخلفات جدی و دامنه‌دار اتخاذ می‌شود. ویکی‌پدیا از طریق بنیاد ویکی‌مدیا برپا شد. هزینه‌های ربع چهارم سال ۲۰۰۵ آن معادل ۳۲۱٬۰۰۰ دلار آمریکا بوده که ۶۰٪ آن مربوط به سخت‌افزار است. هم‌اکنون بنیاد ویکی‌مدیا بر روی کمک‌های خصوصی تکیه دارد و از رایزن‌های مالی استفاده می‌کند. رایزنی مالی سال ۲۰۰۷ موجب جمع‌آوری مبلغی بیش از ۱ میلیون دلار شد. رئیس پیشین بخش ویرایش ویکی‌پدیا، لری سنگر گفته‌است وجود مجوز جی‌اف‌دی‌ال (GFDL) «به‌عنوان ضمانت آزادی، انگیزه خوبی برای کار در یک دانشنامه آزاد است.» پروفسور آندریا سیفولیلی در مطالعه ویکی‌پدیا به‌عنوان یک انجمن، این‌طور مطرح می‌کند که: «هزینه‌های پایین شرکت در نرم‌افزار ویکی، خود عامل فروگشایی برای توسعه جمعی است و دیدگاه «ساختِ خلاقانه» میزان شرکت‌پذیری را بالا می‌برد». ویکی‌پدیا را از منظر تجربه‌ای اجتماعی در آنارشیسم یا دموکراسی نیز مورد بررسی قرار داده‌اند. بنیان‌گذار آن این‌گونه پاسخ می‌دهد که حتماً قرار نیست این‌طور باشد اگرچه ممکن است دستاوردش این بوده باشد. در جستجویی که داخل ویکی‌پدیا انجام شد صفحه‌ای پیدا شد که نویسنده آن اینگونه بیان داشته که ارزش این دانشنامه به خاطر آن است که ویکی‌پدیا انجمنی اجتماعی است. به این معنا که می‌توان از نویسندگان خواست تا از کار خود دفاع کرده یا آن را روشن سازند و بحث‌ها سریعاً قابل مشاهده‌اند. ویرایش‌های گوناگون ویکی‌پدیا غالباً دارای میزهای مرجعی هستند که اعضای انجمن در آنجا به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند. جامعهٔ کاربری ویکی‌پدیا به عنوان یک دانشنامه آنلاین هم‌زمان به بسیاری از زبان‌ها نوشته می‌شود و همکاران آن افرادی از سراسر جهان هستند و هر کسی می‌تواند به رشد آن کمک کند. این دانشنامه از زمان تولد تاکنون، رشد بسیار سریعی داشته و بزرگ‌ترین وبگاه دانشنامه‌ای با بیش از ۸۰ میلیون بازدیدکننده در ماه است و بیش از ۹۰٬۰۰۰ کاربر فعال دارد که بر روی بیش از ۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰ مقاله به ۲۷۰ زبان کار می‌کنند. در یک مقالهٔ تحقیقاتی منتشرشده در سال ۲۰۱۲ در پلاس وان، طاها یاسری و همکارانش با بررسی میزان مشارکت کاربران در طول شبانه‌روز سهم مناطق جهان را در ویرایش چند نسخهٔ مختلف ویکی‌پدیا تخمین زدند. این بررسی‌ها نشان دادند برای مثال غالب مشارکت‌های انجام‌شده در ویکی‌پدیای فارسی از اروپا و آمریکای شمالی بوده‌است. یا مثلاً ۵۰٪ ویرایش‌های انجام‌شده از آمریکای شمالی در ویکی‌پدیای انگلیسی بوده‌اند و برای ویکی‌پدیای انگلیسی ساده این مقدار ۲۵٪ بوده‌است. ارزیابی‌ها انتقادات منتقدان بر این باورند که مجوز ویرایش همگانی، ویکی‌پدیا را دانشنامه‌ای غیرقابل اعتماد ساخته‌است. فیلیپ بردلی در مصاحبه‌ای که با روزنامه گاردین در سال ۲۰۰۴ انجام داد گفت که او هرگز از ویکی‌پدیا استفاده نمی‌کند و «هیچ کتابدار دیگری را نمی‌شناسد که این کار را انجام دهد. مشکل اصلی عدم وجود قدرت کنترل‌کننده در ویکی‌پدیا است. در کتب منتشرشده، ناشر باید تضمین کند که اطلاعات کتابش درست است زیرا امرار معاش او بستگی به آن دارد. اما با وجود چیزی مثل ویکی‌پدیا همه آن بر باد می‌رود.» تد پاپاس رئیس ویرایشگران دانشنامه بریتانیکا در مصاحبه‌ای با گاردین این‌طور می‌گوید که: «فرضیهٔ ویکی‌پدیا بر این استوار است که پیشرفت مداوم به کمال می‌انجامد. این فرضیه هیچگاه ثابت نشده‌است.» دانا بوید در سال ۲۰۰۵ در بحثی پیرامون ویکی‌پدیا به‌عنوان یک منبع دانشگاهی این‌طور می‌گوید که «ویکی‌پدیا هیچ‌گاه یک دانشنامه نخواهد شد ولی حتماً در آینده تبدیل به منبع گسترده‌ای از دانش می‌شود که برای اهداف مختلف ارزش زیادی خواهند داشت.» با اینحال هنوز هم دانشنامه‌های سنتی حق خود می‌دانند که هیچ مسئولیتی در قبال خطاهای احتمالی به گردن نگیرند. رابرت مک‌هنری ویرایشگر سابق بریتانیکا در مقاله‌ای تحت عنوان «دانشنامهٔ مورد اعتماد» ویکی‌پدیا را مورد انتقاد قرار داده‌است و می‌نویسد «هر چند که ممکن است مقاله‌ای در ویکی‌پدیا به درجه اعتبار بالایی دست یابد ولی تا ابد در معرض تغییر دخالت‌کنندگان بی‌اطلاع یا کم‌سواد قرار خواهد داشت.» آرون کرون مقاله تکذیبیه‌ای در رد روش‌های مک‌هنری نوشته و آن‌ها را FUD که نوعی فن تجاری به حساب می‌آید و در زبان انگلیسی مخفف سه واژه به معنای «ترس، عدم اطمینان و شک» است اطلاق کرده‌است. رئیس بخش تحریریهٔ سابق، لَری سَنگر، در اواخر سال ۲۰۰۴ از ویکی‌پدیا به دلیل داشتن ماهیت «ضد نخبه» که باعث رد بازنگری رسمی می‌شود و در نتیجه موجب کاهش اعتبار مقاله‌های آن می‌گردد انتقاد کرد. ویکی‌پدیا را به خاطر فراگیر نبودن مورد اتهام قرار داده‌اند، زیرا ماهیت آن داوطلبانه است و می‌تواند بازتاب جانبداری‌های جهت‌دار نویسندگانش باشد. دال هویبرگ رئیس بخش تحریریه دانشنامهٔ بریتانیکا این‌طور بیان می‌دارد که «مردم دربارهٔ چیزهایی می‌نویسند که به آن‌ها علاقه دارند در نتیجه بسیاری از موضوعات پوشش داده نمی‌شوند ولی وقایع خبری با تمام جزئیاتشان ذکر می‌شوند. مدخل مربوط به تندباد فرنسس پنج برابر بزرگی مدخل مربوط به هنر چین است و مدخل خیابان کورونیشن دو برابر مدخل مربوط به تونی بلر است.» لری سنگر رئیس بخش سابق ویرایش نیوپدیا در سال ۲۰۰۴ گفت: «هنگامی که به یک مسئله نسبتاً تخصصی می‌رسیم (که خارج از علاقه مردم است) اعتبار مقاله‌ها بسیار غیرقابل اعتماد می‌شود.» در ماه مه سال ۲۰۰۵ (خرداد ۱۳۸۴) مثال هویبرگ صحت خود را از دست داد: مقالهٔ مربوط به هنر چین تقریباً سه برابر مقالهٔ مربوط به تندباد فرنسس شد و مقاله مربوط به تونی بلر در حدود ۵۰٪ بزرگ‌تر از مقالهٔ خیابان کورونیشن گردید. این نکته کاملاً روشن است که مقاله‌هایی که در پرسش مطرح شده بودند تنها به‌عنوان مثال‌هایی برای گرایش متمایل نویسندگان آورده شده بودند؛ اگر چه می‌توان از این مثال‌ها برای نشان دادن روند رو به تعادل منطقی ویکی‌پدیا استفاده کرد. ویکی‌پدیابه دلیل اینکه اجازه می‌دهد مقاله‌هایش ضمن وقایع جاری به روز شوند یا مقاله‌ای بر اساس رویداد روز خلق شوند ستایش شده‌است. برای نمونه مقالهٔ مربوط به زلزله اقیانوس هند که اندکی بعد از وقوع آن در ویکی‌پدیای انگلیسی نوشته شد به سرعت توسط بعضی از مطبوعات چاپ شد. به همین دلیل محدودهٔ موضوعی این دانشنامه می‌تواند بسیار وسیعتر از بقیه دانشنامه‌ها باشد. در سال ۲۰۰۵ نیچر نتایج یک داوری همتا را که ۴۲ مقاله علمی در بریتانیکا و ویکی‌پدیا را مقایسه کرده بود منتشر کرد. این پژوهش نتیجه‌گیری کرد که درجه دقت ویکی‌پدیا به درجه دقت بریتانیکا رسیده‌است. مجله تایم می‌نویسد که سیاست درهای باز که اجازه ویرایش را به همه می‌دهد مسبب این شده‌است که ویکی‌پدیا بزرگ‌ترین و احتمالاً بهترین دانشنامه در دنیا باشد که این شاهدی بر دیدگاه جیمی ویلز است. ویرایش دسته‌جمعی روند ویرایشی ویکی‌پدیا اینطور فرض می‌کند که قرار دادن مقالات در معرض ویرایش همگانی باعث صحت مطالب می‌شود. سانگر پیش از این با اشاره به قانون لینوس در مورد توسعه متن‌بازگفته بود: «با داشتن چشم‌های زیاد، خطاهای کمتری رخ خواهند داد.». مرورگران زیاد مقاله‌های ویکی‌پدیا باعث می‌شود تا مطالب خرابکارانه و جانبدارانه به سرعت واگردانی شوند. جوی ایتو یکی از شخصیتهای برجستهٔ فناوری در مورد صحت مطالب ویکی‌پدیا این‌طور می‌نویسد که «هر چند این مسئله کمی بستگی به نوع رشته دارد، پرسش این است که آیا مطلبی که از یک منبع اطلاعاتی دقیق به دست می‌آید درست‌تر است یا مطلبی که توسط صدها هزار نفر (با امکان ویرایش) دیده شده و هنوز باقی‌مانده!» در آزمایش غیررسمی که روی توانایی ویکی‌پدیا در کشف اطلاعات غیرصحیح انجام شد، نویسنده این‌طور بیان می‌دارد که این جریان «مکانیسمی حقیقت یاب نیست بلکه بیشتر شبیه مکانیسم رای‌گیری است، در نتیجه ممکن است مطلبی که اشتباه به «نظر» نرسد صحیح تلقی شود.» ارجاع به ویکی‌پدیا ویکی‌پدیا تا به حال توسط رسانه‌ها، مراکز علمی و دیگر منابع به‌عنوان مرجع یا ضمیمه، مورد استفاده قرار گرفته‌است. سازمان‌های خبری مقاله‌های ویکی‌پدیا را به‌عنوان منبع نام برده‌اند یا در گوشهٔ صفحهٔ وب خود، برای کسب اطلاعات بیشتر، ارجاعی به آن گذاشته‌اند. بعضی از آن‌ها این کار را به‌طور مرتب انجام می‌دهند. بنابر فهرستی که توسط ویرایشگران ویکی‌پدیا تهیه شده‌است، مقاله‌های ویکی‌پدیا بیشتر از همه جا در رسانه‌های خبری ذکر شده‌اند. در رده‌های پایین‌تر، تحقیقات علمی، کتاب‌ها، همایش‌ها و دادگاه‌ها قرار دارند. ارجاع‌های زیادی به مقاله‌های ویکی‌پدیا در بخش «دیدگاه‌های بهتر» روزنامهٔ علم (Science Journal) قرار گرفته‌است. اولین ارجاع این روزنامه، پیوندی به مقالهٔ ویکی‌پدیا تحت عنوان «A White Collar Protein Senses Blue Light» (لیدن، ۲۰۰۲) بود. پس از آن مقاله‌های زیادی به پیوندهای مشابه ارجاع داده‌اند. ارجاع به ویکی‌پدیا در رسانه‌های فارسی در رسانه‌های فارسی بسیاری از مقالات ویکی فارسی کپی و منتشر می‌شود و غالباً منبع آن نیز ذکر نمی‌شود در پایان‌نامه‌های دانشجویی به وفور از منابع ویکی‌پدیا استفاده می‌شود با این تفاوت که دانشجو منابع ویکی‌پدیا را با نام خودش جا می‌زند و بسیاری از استادان نیز دانسته یا نادانسته مطالب را می‌پذیرند. همین کار در خصوص مقاله‌های انگلیسی ویکی‌پدیا نیز انجام می‌شود. البته موارد بسیار زیادی نیز به‌خوبی منبع ویکی‌پدیا را می‌آورند. در سال‌های اخیر مراجعه به ویکی‌پدیای فارسی افزایش چشمگیری داشته که علت آن جلب اعتماد و همچنین مزایای متعددی است که سایت ویکی‌پدیا از آن برخوردار است. آمار نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۹ میلادی در حدود نیمی از بازدیدهای کاربران ایرانی از نسخه انگلیسی ویکی‌پدیا انجام می‌شده و کمی بیشتر از نیمی از دیگر مراجعات به نسخه فارسی این دانشنامه جهانی بوده‌است. بررسی همین آمار برای سال‌های پیاپی اما حکایت از استقبال فزاینده جامعه ایرانی از نسخه فارسی ویکی‌پدیا دارد به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۳ در حدود ۷۵ درصد از مراجعات ایرانیان برای کسب اطلاعات از این دانشنامه به نسخه فارسی بوده و نسخه انگلیسی تنها حدود ۲۲ درصد از مراجعات ایرانیان را به خود جلب کرده‌است. طی این مدت البته تعداد مقالات نسخهٔ فارسی ویکی‌پدیا نیز رشد چشمگیری را نشان می‌دهد به‌طوری‌که شمار مقالات این دائرةالمعارف فارسی از مرز ۹۵۰ هزار مقاله گذشته و از این نظر، زبان پیشرو در میان زبان‌های منطقه خاورمیانه است. فیلترینگ و سانسور سانسور ویکی‌پدیای فارسی بر اساس یک بررسی در ژوئیهٔ ۲۰۱۳ از میان حدود ۳۳۱هزار مقاله ویکی‌پدیای زبان فارسی ۹۶۳ مقاله در زمینه‌های سیاست، سکس و مذهب در ایران فیلتر بودند. از این میان بیش‌ترین حجم به مسایل سیاسی و بیش از همه به «انتخابات ۱۳۸۸» و «جنبش سبز» اختصاص داشت. در سال ۲۰۱۵ فیلتر هدفمند مقالات ویکی دربارهٔ موضوعات مذهبی، سیاسی، جنسی یا غیره در ایران برداشته شد اما سرور فایل‌های تصویری ویکی در ایران به صورت طولانی مدت از دسترس خارج شد و هنوز قابل دسترسی نیست. قطع دسترسی به ویکی‌پدیا در ترکیه از ساعت ۸ بامداد روز شنبه ۲۹ آوریل ۲۰۱۷ (۹ اردیبهشت ۱۳۹۶) دسترسی به پایگاه اینترنتی دانشنامهٔ ویکی‌پدیا به تمامی زبان‌های آن، و از آن‌جمله زبان ترکی استانبولی، در این کشور قطع شد. سازمان اطلاعات و فناوری اطلاع‌رسانی ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که «بعد از ارزیابی‌های فنی و بررسی‌های حقوقی بر اساس ماده ۵۶۵۱ قانون نظارت اینترنتی این تصمیم اتخاذ شده‌است.» خبرگزاری فرانسه به نقل از رسانه‌های دولتی ترکیه نوشته‌است که این محدودیت به دلیل ناموفق بودن ویکی‌پدیا در «حذف محتوای مشوق تروریسم و حاوی اتهام همکاری ترکیه با گروه‌های تروریستی» صورت گرفته‌است. جیمی ویلز، بنیان‌گذار ویکی‌پدیا در واکنش به این اقدام ترکیه، در صفحه توئیتر خود تصریح کرد که «دسترسی به اطلاعات از حقوق اساسی بشر است» و خطاب به مردم ترکیه گفت که «در جدال برای دستیابی به این حق، همواره در کنار شما خواهم بود». جوایز و توجه سازمان‌های بین‌المللی ویکی‌پدیا در ماه می۲۰۰۴ (خرداد ۱۳۸۳) دو جایزهٔ مهم را از آن خود کرد. نخستین جایزه Golden Nica برای Digital Communities بود که توسط Prix Ars Electronica اعطا شد. این جایزه به همراه ۱۰٬۰۰۰ یورو و دعوت از ویکی‌پدیا به جشنوارهٔ سال بعد PAE Cyberarts اتریش بود. دومین جایزه، Judges' Webby برای بخش «انجمن» بود. همچنین ویکی‌پدیا نامزد جایزه «بهترین کوشش» از سوی Webby شد. در سپتامبر ۲۰۰۴ (شهریور ۱۳۸۳) ویکی‌پدیای ژاپنی موفق به دریافت جایزهٔ ساخت وب (Web Creation) از سوی انجمن تبلیغ‌کنندگان ژاپن شد. این جایزه معمولاً به افرادی اعطا می‌شود که سهم بزرگی در پیشبرد وب به زبان ژاپنی دارند و این بار جایزه به شرکت‌کنندگان دائم ویکی‌پدیای ژاپنی داده شد. در سال ۲۰۰۶ گزارش تحقیقی مولتی‌اسکوپ نشان داد که ویکی‌پدیای هلندی با امتیاز ۸/۱ پس از گوگل و جی‌میل محبوبترین وبگاه اینترنتی به زبان هلندی بوده‌است. مجلهٔ تایم در گزارش سال ۲۰۰۶ خود، جیمی ویلز را در گروه ۱۰۰ فرد اثرگذار سال اعلام کرد. همچنین در همین سال ویکی‌پدیای روسی برندهٔ جایزهٔ رانِت (روسی: Премия Рунета) در بخش «دانش و آموزش» شد. این جایزه از طرف دولت اعطا می‌شود. همچنین ویکی‌پدیا جایزهٔ یک میلیون دلاریِ مدیریت پروژه را از همایش دکرت صفاجو دریافت کرد. سازمان ملل متحد طی سال‌های گذشته، ویکی‌پدیا از طرف سازمان ملل متحد نیز به‌عنوان عامل گسترش دانش به صورت مردم‌نهاد معرفی شده و حتی در راستای رشد و گسترش ویکی به این پروژه کمک شده‌است. پلتفورم اهداف توسعه پایدار United Nations: پروژه‌های مشابه و خواهر ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ متن-آزاد دارد که وظایف غیردانشنامه‌ای را انجام می‌دهند، از جمله: ویکی‌واژه: که بزرگ‌ترین پروژهٔ دیگرِ ویکی است و به فرهنگ واژه و اصطلاحات آزاد اختصاص دارد. ویکی‌کتاب: درسنامه‌ها و دفترچه‌های راهنمای آزاد ویکی‌سفر: راهنماهای سفر ویکی‌گفتاورد: دانشنامهٔ آزاد نقل‌قول‌ها ویکی‌نبشته: مخزن چندزبانهٔ متون منبع آزاد ویکی‌انبار: انبار پرونده‌های چندرسانه‌ایِ عمومی ویکی‌داده: پایگاه دادهٔ آزاد ویکی‌خبر: مرجع خبری با محتوای آزاد جستارهای وابسته ویکی‌پدیای فارسی نقد ویکی‌پدیا ویکی‌پدیا:ویکی‌نویسی ویکی‌پدیا:تکذیب‌نامهٔ عمومی پانویس یادداشت‌ها منابع فهرست ویکی‌پدیاها فراویکی (نسخهٔ فارسی) List of Wikipedias wikimedia (نسخهٔ انگلیسی) پیوند به بیرون دروازهٔ ویکی‌پدیا تعریف ویکی‌پدیا در واژه‌نامه کمبریج شمارشگرها تعداد ویرایش‌های مقالات ویرایش‌های هر کاربر ویرایش‌های هر کاربر ۲ آمار نوشتن خلاصه برای ویرایش‌های هر کاربر آمارها آمارهای ویکی‌پدیاها صورت وضعیت ویکی‌پدیاها اختراع‌های آمریکایی اطلاعات منبع آشکار انقلاب علمی برندگان جایزه اراسموس بنیان‌گذاری‌های ۲۰۰۱ (میلادی) در ایالات متحده آمریکا پردازش جمعی اطلاعات پروژه‌های ویکی‌مدیا پروژه‌های همکاری تعامل انسان و رایانه جوامع مجازی دانشنامه‌های عمومی دانش‌نامه‌های برخط متعلقات اینترنت بنیان‌گذاری‌شده در ۲۰۰۱ (میلادی) وب ۲٫۰ وبگاه‌های آزاد تبلیغاتی وبگاه‌های آمریکایی وبگاه‌های با مجوز کریتیوکامنز وبگاه‌های چندزبانه ویکی‌پدیا ویکی‌سازی رباتیک ویکی‌ها

613

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87

سالنامه

سالنامه‌ها یا وقایع‌نامه‌ها (به انگلیسی: Annals، به ، از ریشهٔ کلمهٔ به معنی "سال") سندی برای ثبت مختصر تاریخ بود که در آن وقایع سال به سال بر اساس گاهشماری مرتباً نوشته می‌شد، اگرچه این اصطلاح برای هر تاریخ مکتوبی می‌تواند استفاده شود. محدوده ماهیت تمایزی بین سالنامه و تاریخ موضوعی وجود دارد که توسط رومیان باستان دسته‌بندی شده. گفتار آولوس گلیوس بنا بر وریوس فلاکوس نقل شده، که بر اساس علم ریشه‌شناسی، عبارت تاریخ یا هیستوری (از یونانی ، historein، برابر با لاتین، "برای پرسیدن شخصاً") باید تنها محدود به منابعی همچون توکیدید که از مشاهدات خود نویسنده نوشته شده‌اند، باشد. در حالی که سالنامه وقایع مربوط به زمان‌های قبل را که بر اساس سال تنظیم شده‌اند، ثبت می‌کنند. وایت سالنامه‌ها را از رویدادنامهها متمایز می‌کند، رویدادنامه را شامل موضوعاتی مانند سلطنت پادشاهان و تاریخچه‌ها می‌داند که هدف آن‌ها ارائه و نتیجه‌گیری روایتی است که دلالت بر اهمیت اخلاقی وقایع ثبت شده دارد. به‌طور کلی، آنالیست‌ها (سالنامه نگاران) وقایع را با دقت ثبت می‌کنند، و مطالب نوشته‌ها را بدون توجیه نوشته و به یک اندازه وزن می‌دهند. آغاز سالنامه نگاری در ایران نخستین سالنامه چاپی در ایران که در سال ۱۲۹۰ هجری قمری به دستور مشیر الدوله صدر اعظم وقت و به مدیریت محمد حسن صنیع الدوله رئیس اداره روزنامه جات، دار الطباعه و دارالترجمه دولتی و مترجم ناصرالدین شاه منتشر شده‌است. اعتماد السلطنه دربارهٔ «ایجاد سالنامه» نوشته‌است که: «این دفتر که اروپاییان آن را آلماناک می‌گویند هیئت دربار هر ملک و رؤِساء دوایر هر دولت و شماره نفوس هر اقلیم و استعدادات حربیه هر حکومت و جمیع حوادث عمده وانکشافات جدیده نسبت به آن سال مخصوص مصرح ومنصوص است و نیز بر فواید دیگر اشتمال دارد که به احصاء و استقصاء در نمی‌آید. این گونه رساله که مرآت احوال یک ساله است در ایران و هیئت دربار آن تألیف نمی‌گردید تا سال یک هزار و دویست و نود و یک هجری[۱۲۹۰] بنده مؤلف به ترتیب و ترکیب آن مأمور گردید و آلماناکی بس نغز و نیک تلفیق داده مطبوع و منتشر ساخت مشتمل بر هیئت دربار دولت علیه ایران و… به علاوه فوائد عظیمه دیگر از قبیل تطبیق سنین تاریخ هجری و میلادی از بدایت هجرت…» سالنامه ایران در سال ۱۲۹۱ به نام سالنامه دولت علیه ایران تغییر نام داد از همین سال به بعد به ضمیمه کتابهای «دارالطباعه» و سپس «انطباعات» انتشار یافته‌است. در این سالنامه مطالب مربوط به سازمانهای دولتی ایران را دوایر دولتی می‌فرستاده‌اند و اطلاعات راجع به کشورهای دیگر را خود اعتماد السلطنه با دستیاری فروغی تهیه می‌کرده‌است. آخرین سالنامه ایران در سال ۱۳۱۳ به دلیل «ترجمه شرح حال مادموازل مونت پانسیه» که ضمیمه همین ترجمه نیز بود، توقیف گردید. جستارهای وابسته آثار سالنامه‌های چینی سالنامه بهار و پاییز سالنامه کشورهای متخاصم سالنامه سه پادشاهی سالنامه طبری (مسلمان قرن دهم) سالنامه‌های آلمانی (Annales Alamannici) سالنامه سلسله چوسون در کره سالنامه مالایی (Sejarah Melayu) سالنامه تاریخ ربوس بلگیسیس (۱۵۵۷) اثر گروتیوس سالنامه‌های عهد عتیق اسقف اوشر سالنامه Ecclesiastici (۱۲ جلد، ۱۷۸۸–۱۷۹۳) اثر کاردینال بارونیوس سالنامه اسکاتلند، از الحاق مالکوم سوم تا الحاق مجلس استوارت اثر هایلز سالنامه‌های داخلی دموستیک اسکاتلند سالنامه امپراطورهای ژاپن منابع یادکرد "Annals". The American Cyclopædia. 1879. آموزش رویدادنامه‌ها سالنامه‌ها کارهای مربوط به تاریخ

619

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA

اطلاعات

اطلاعات در کوتاه‌ترین تعریف، «داده‌های پردازش‌شده» است. داده‌ها مواد خام بِالقوه معنی‌داری هستند که ما آن‌ها را در راستای شناخت و فهم هر مفهوم مادی یا غیر مادی، به واسطهٔ روش‌های پژوهشی، و با استفاده از ابزارهای شناختی به دست می‌آوریم. داده، یک شرح مقدماتی از یک پدیده، اتفاق، فعالیت یا تعاملات است که ثبت‌شده، دسته‌بندی‌شده و ذخیره شده‌است؛ اما سازماندهی‌نشده و برای یک منظور مشخص آماده نشده‌است. داده‌ها عناصر اصلی اطلاعات هستند. داده‌ها در صورتی به اطلاعات، تبدیل می‌شوند که افراد بخواهند برای درک بیشتر از آن‌ها استفاده کنند. اطلاعات، داده‌های خلاصه‌ای هستند که گروه‌بندی، ذخیره، پالایش و سازماندهی شده‌اند تا بتوانند معنی‌دار شوند. اطلاعات زمانی ارزش پیدا می‌کنند که برای یک بُعد خاص، یک فرد خاص، یک هدف خاص و در زمان خاص گردآوری و آماده شوند، لذا اطلاعاتی که برای یک مدیر، جنبهٔ اطلاعاتی دارد، برای مدیر دیگر ممکن است اصلاً ارزشی نداشته باشد. بدین ترتیب، اطلاعات، آگاهی‌های به‌دست‌آمده از عنصرها و رویدادهای جهان هستی است. به زبان محدود تکنیکی، مجموعه‌ای از نمادهای زبانی معنی‌دار و پیوسته دربارهٔ موجودات است. در زبان انگلیسی، اطلاعات از نظمی ساختاری و ذاتی (به انگلیسی: information) خبر می‌دهد. از منظر فلسفه، اطّلاعات مفهومی چندشکلی (به انگلیسی: polymorphic) و چندمعنایی (به انگلیسی: polysemantic) است. جستارهای وابسته علم آمار مفاهیم در طول اطلاعات علم دانش مفاهیم در عرض اطلاعات نظریهٔ اطلاعات بیت اطلاعات کاربر معماری اطلاعات دانش اطلاعات فلسفهٔ اطلاعات آلودگی اطلاعات اقتصاد اطلاعات بازیابی اطلاعات پردازش اطلاعات فناوری اطلاعات علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی منابع Earl Morrogh, Information Architecture, An Emerging 21st Century Profession, Pearson Education, Inc. , 2003. Alan Liu (2004). The Laws of Cool: Knowledge Work and the Culture of Information, University of Chicago Press Bekenstein, Jacob D. (2003, August). Information in the اصل تمام‌نگاری. Scientific American. Gleick, James (2011). The Information: A History, a Theory, a Flood. Pantheon, New York, NY. Shu-Kun Lin (2008). 'Gibbs Paradox and the Concepts of Information, Symmetry, Similarity and Their Relationship', Entropy, 10 (1), 1-5. Available online at Entropy journal website. Luciano Floridi, (2005). 'Is Information Meaningful Data?', Philosophy and Phenomenological Research, 70 (2), pp. 351 – 370. Available online at PhilSci Archive Luciano Floridi, (2005). 'Semantic Conceptions of Information', The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2005 Edition), Edward N. Zalta (ed.). Available online at Stanford University Sandro Nielsen: 'The Effect of Lexicographical Information Costs on Dictionary Making and Use', Lexikos 18/2008, 170-189. Stewart, Thomas, (2001). Wealth of Knowledge. Doubleday, New York, NY, 379 p. Young, Paul. The Nature of Information (1987). Greenwood Publishing Group, Westport, Ct. . پیوند به بیرون مفاهیم معنائی اطّلاعات دائرةالمعارف فلسفهٔ استانفورد Semantic Conceptions of Information Review by Luciano Floridi for the Stanford Encyclopedia of Philosophy Principia Cybernetica entry on negentropy Fisher Information, a New Paradigm for Science: Introduction, Uncertainty principles, Wave equations, Ideas of Escher, Kant, Plato and Wheeler. This essay is continually revised in the light of ongoing research. How Much Information? 2003 an attempt to estimate how much new information is created each year (study was produced by faculty and students at the UC Berkeley School of Information at the دانشگاه کالیفرنیا، برکلی) Informationsordbogen.dk The Danish Dictionary of Information Terms / Informationsordbogen اطلاعات اطلاعات، دانش و عدم قطعیت علم اطلاعات مفهوم‌ها در متافیزیک مقاله‌های موضوعات اصلی

637

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7%DB%8C%20%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF

محتوای آزاد

محتوای آزاد یا اطلاعات آزاد هر کار عملی، هنری یا کارهای خلاقانه دیگر است که مطابق با تعریف آثار فرهنگی آزاد است و محدودیت قانونی چشمگیری بر آزادی افراد در کاربرد، توزیع، تغییر و توزیع کارهای منتج‌شده از محتوا نداشته باشد. محتوای آزاد از محتوای باز متمایز است؛ در محتوای آزاد می‌توان دست برد، در حالی‌که اگر محتوایی «باز» باشد اما «آزاد» نباشد، ممکن است نتوان در آن دست برد. در این‌جا واژه «محتوا» طیف گسترده‌ای، از موسیقی تا کتاب و از نرم‌افزار تا چندرسانه‌ها را دربرمی‌گیرد. محتوای آزاد به آزادی‌های زیر اشاره دارد: استفاده از محتوا و بهرمند شدن از آن، یادگیری محتوا و به کار بستن آن، ایجاد و توزیع نسخه‌های تکثیرشده از محتوا، تغییر و بهبود محتوا و توزیع آثار مشتق‌شده. محتوای آزاد همه کارهای در مالکیت عمومی و کارهای دارای کپی‌رایت که اجازه‌نامه‌شان آزادی‌های برشمرده در بالا را محترم بدانند، دربرمی‌گیرد. از آن‌جا که در بیش‌تر کشورها قانون کپی‌رایت اجازه کنترل انحصاری به دارنده اثر می‌دهد، محتواهایی که در مالکیت عمومی نیستند برای آن‌که آزاد شوند بای تعریف دانش آزاد یا همچنین دانش باز یا دانش علنی دانشی است که بتوان آن را به دست آورد، تفسیر کرد و آزادانه اعمال کرد. این قاعده می‌تواند بر حسب نیازهای اشخاص تنظیم شود و به خاطر منافع اجتماعی با دیگران به اشتراک گذاشته شود. این اصطلاح به حرکت فرهنگی دانش آزاد اشاره دارد که از اصول موفقیت نرم‌افزار آزاد، موفقیت تولید مشارکت‌کننده در توسعهٔ نرم‌افزار آزاد (و ویکی‌پدیا) و این عقیده که دانش باید بدون هیچ محدودیتی در دسترس و قابل انتشار باشد، الهام گرفته‌است. ترویج‌دهندگان دانش آزاد اعتقاد دارند که آزادی دانش تحت تأثیر اعتبار تلاش‌هاییست که برای محدود کردن یا کنترل انتشار اطلاعات (یا دانش صریح) روی اینترنت انجام می‌شود. به همین دلیل تعریف دانش آزاد بر اساس تعریف نرم‌افزار آزاد و توسط بنیاد نرم‌افزار آزاد که به این موضوع اهمیت می‌دهد، تنظیم شده‌است. دانش آزاد همان دانش واضح و آشکار است که طوری منتشر شده که کاربران آزادند آن را بخوانند، گوش بدهند، ببینند و تجربه کنند تا از آن یاد بگیرند و آن را کپی کنند یا اقتباس کنند و برای هر منظوری استفاده کنند و نسخه‌های تغییر یافته را مشابه کالاهای عمومی منتشر کنند. کاربران دانش آزاد آزادند تا: از آن برای هر منظوری استفاده کنند. مکانیزم آن را یاد بگیرند تا بتوانند تغییرش بدهند یا با نیاز خود منطبقش کنند. کپی‌هایی را به صورت کلی یا جزئی بازنشر کنند. کار را افزایش یا گسترش بدهند و نتیجه را منتشر کنند. طبق تعریف بنیاد نرم‌افزار آزاد، آزادی ۲ و ۴ به ارائهٔ دیجیتال دانش آزاد نیاز دارد تا در یک قالب فایل آزاد که به صورت کامل توسط نرم‌افزار آزاد قابل ویرایش باشد، قرار بگیرد . دانش آزاد روشی است که همه افراد می‌توانند در تولید دانش مشارکت داشته باشند. مشارکت در دانش آزاد به این معناست که مردم هم تولیدکننده دانش هستند (دانشمند، مخترع، هنرمند، مکتشف و …)، هم مصرف‌کنندگان، هم آموزش دهنده و هم حامی محسوب می‌شوند. کسب دانش و گسترش آن در این روش همگانی است. دانش آزاد وابسته به هیچ شخص، گروه یا حکومتی نیست. دانش آزاد روشی تجاری نیست بلکه زنده ماندن دانش وابسته به مردم است و تولیدکنندگان دانش تنها با حمایت هواداران خود می‌توانند به کارشان ادامه دهند. دانش آزاد تنها به حمایت کسانی احتیاج دارد که به جز خود، به جامعه خود هم اهمیت می‌دهند. این روش حمایتی در جامعه نرم‌افزار آزاد -که یکی از محصولات دانش آزاد محسوب می‌شود - پیاده‌سازی شده‌است. منابع آزاد اصطلاح «منابع آزاد» به منابعی که روی یک دستگاه ارائه می‌شود، اشاره دارد. از جمله فایل‌هایی در قالب باز یا آزاد که شامل متن، عکس، صدا، چند رسانه‌ای و … یا ترکیبی از آن‌ها می‌شود که با نرم‌افزار آزاد قابل دسترسی است و تحت مجوزی که به کاربران آزادی دسترسی، مطالعه، گوش کردن، دیدن یا در غیر این‌صورت تجربهٔ منبع برای یادگرفتن، کپی‌کردن، اجرا کردن، اقتباس و استفاده از آن برای هر منظوری و گسترش و به اشتراک گذاشتن بهبودها و کارهای اشتقاقی را بدهد، منتشر شده. منابع از این دست مورد توجه جنبش‌هایی است که با نرم‌افزار آزاد، جنبش فرهنگ آزاد و دانش آزاد و … سر و کار دارند و توسط جوامع آزاد به عنوان مثال برای یادگیری (به یادگیری آزاد مراجعه کنید) استفاده می‌شود. بیانیه آزاد بعضی از ارزش‌های مورد توجه چنین جنبش‌هایی را نشان می‌دهد. اصطلاح «منابع آزاد» از بحث‌های مربوط به دانش آزاد به عنوان تعمیم‌بخشی، متولد شد. یادگیری آزاد دانش و یادگیری دست‌به‌دست منتقل می‌شود. دانش آزاد که مشارکت و توسعه از طریق یادگیری جامعه ساختارگرا را ممکن می‌سازد با استفاده از منابع آزاد از قید و بند مجوزهای بیش از حد محدود رهاست. این اصطلاح به موضوعاتی مانند «آزادی برای یادگیری» به معنی آزاد کردن آموزش و یادگیری مربوط است که در کشورهایی که سیستم آموزش عمومی امکان پاسخگویی به تمام نیازها را ندارد مناسب است، جامعهٔ مدنی را تشویق می‌کند و به آن اجازه می‌دهد تا ابتکار به خرج دهند و سیستم‌های آموزش عمومی را بیفزایند. نکات و ارجاعات تاریخی ممکن است این استدلال آورده شود که مفهوم دانش آزاد و دانش غیرآزاد از وقتی که انسان‌ها امکان ارتباط برقرار کردن پیدا کردند، اطراف ما وجود داشتند. مباحثات دانشگاهی پیرامون این مفاهیم چیز جدیدی نیست، اگر چه در سال‌های اخیر با ظهور اینترنت و در نتیجه سهولت همراه با دانش قابل انتشار، این مباحثه به وجود آمده. فهرستی از ارجاعات مرتبط و یادداشت‌های تاریخی تکمیلی: ۱۹۰۹: ماهاتما گاندی: یکی از جدیدترین انتشارات گاندی، هند سورج که در ۱۹۰۹ منتشر شد به عنوان طرح فکری برای جنبش آزادی هند شناخته می‌شود. سال بعد آن کتاب به انگلیسی ترجمه شد، با کپی‌رایت که می‌گوید «هیچ حقی محفوظ نیست» ۱۹۵۴: مارک ون دورن ۲۰۰۱ اعلامیه فلی۳ - "فلی۳ - نرم‌افزار آزاد برای تولید دانش (آزاد)" ۲۰۰۲: پیشگامان دسترسی آزاد بوداپست «دسترسی باز» نامگذاری شده تا در تمام زمینه‌ها پژوهش کند. ۲۰۰۲: مجموعه‌ای از مقالات ریچارد استالمن که بیشتر شامل فلسفهٔ دانش آزاد می‌شود اگرچه دارای یک حس نرم‌افزاری است. به تازگی در این قرن ناشران دانشگاهی فکر کردن دربارهٔ دسترسی آزاد را شروع کردند و برخی مطالب علمی را تحت مجوز کرییتیو کامنز منتشر کردند. اگرچه درجهٔ آزادی این مطالب فرق می‌کند، پروندهٔ مجلات دسترسی باز فهرست تعدادی از آن‌ها را تهیه کرده‌است. (خیلی از آن‌ها دانش باز منتشر می‌کنند). تعریف دانش آزاد الهام گرفته از تعریف نرم‌افزار آزاد و روی وبلاگ جیمی ولز منتشر شده‌است. "چرا دانش آزاد به نرم‌افزار آزاد و فرمت‌های آزاد نیاز دارد". لارنس لسیگ چندین کتاب دربارهٔ تمایز بین آزادی که انتظار می‌رود، خواندن/نوشتن فرهنگ اینترنت و کنترل از طریق روش‌های فنی منتشر کرده‌است. این کتابها شامل " کتاب فرهنگ آزاد"، کد و دیگر قوانین محیط مجازی, کد: نسخهٔ ۲٫۰ و آیندهٔ ایده‌ها. می‌شوند. ۲۰۰۶ یوچایی بنکلر ثروت شبکه‌ها را منتشر کرده که مفهوم تولید مشارکت‌کننده بر مبنای اشتراکات را توسعه می‌دهد. ۲۰۰۷ چارلوت هس و الینور استروم کتابی را با عنوان «فهمیدن دانش به عنوان یک اشتراک: از تئوری تا عمل» ویرایش کردند که علاقه‌های کنونی را در مورد این اتفاق و بخشی از تاریخ اشتراکات دانش بازتاب می‌کند. ۲۰۰۷ کیم توکر مقالهٔ آزاد بگو را منتشر کرده که توضیح می‌دهد آن‌جایی که بشود از این واژه استفاده کرد، استفادهٔ این واژه نسبت به واژهٔ «باز» ارجحیت دارد. بعضی از صحبت‌ها به سمت خروج از ایده‌های «منابع آزاد» (بالا) و جوامع آزاد هدایت می‌کند که این ایده‌ها در طول ورک‌شاپ‌هایی که در یک پروژه‌ای که در اصل «جوامع دانش آزاد» و در آینده جوامع آزاد خطاب می‌شود، اتفاق می‌افتد. نیاز به اعطای دسترسی به منابع یادگیری برای جهان توسعه‌یافته یعنی منابع نیازمند دوباره متنی شدن و اقتباس برای دسترسی محلی، اهمیت اصلی موضوع را نشان می‌دهد. همچنین اگر مشتری‌های چنین منابعی برای اقتباس و انتشار کارهای اشتقاقی بدون محدودیت آزاد باشند، ممکن است سودمند باشد. هدف اینست که مردم را در رابطه با محتوای باز (و غیره) تشویق کند تا "باز" را از "آزاد" تمیز دهد و کپی‌لفت را درک کند، و منابع را بر اساس آن مجوز دهی کند، تا "کپی-تغییر، در هم کردن و به اشتراک گذاشتن" (آزاد یا "خواندن-نوشتن") فرهنگ و جامعه را ممکن سازد. احتمالاً در راستای همین مواضع، صحبت‌هایی (برای مثال) در انجمن‌ها و کنفرانس‌های جوامع منابع آموزش آزاد پیرامون نرم‌افزار آزاد و فرهنگ آزاد یافت می‌شوند. اینطور که به نظر می‌رسد پاسخ به موضوعات معاصر مرتبط با آزادی کاربران، شامل عناوین پروانه عمومی همگانی گنو و مجوزهای کریتیو کامانز می‌شود که ادامه پیدا می‌کنند. سازمان‌هایی که دانش آزاد را ترویج می‌کنند بنیاد دانش آزاد (ایران) دسترسی به دانش اتحاد برای دسترسی مالیت‌دهندگان (ای‌تی‌ای) بنیاد اپروپدیا ممکن ساختن هزینهٔ تحصیل باز (ای‌اواس) بنیاد دانش آزاد مؤسسه دانش آزاد هیپاتیا - دانش آزاد در عمل برای مردم جهان لیبره دات اورگ بنیاد دانش باز اطلاعات جغرافیایی بازمتن اوپن‌استریت‌مپ کتابخانه عمومی علمی اشتراکات علمی اس‌پی‌ای‌آرسی (ائتلاف انتشار دانشمندانه و منابع دانشگاهی) سی‌اوال از طریق ویکی‌ادیوکیتور جستارهای وابسته ارادهٔ آزاد آزادی سیاسی دسترسی آزاد سخت‌افزار متن‌باز متن‌باز پیوند به بیرون فهرست فعالیت‌های بنیاد دانش آزاد ایران فیلم سخنرانی دربارهٔ اقتصاد دانش آزاد در جشنواره روز آزادی نرم‌افزار ۱۳۹۲ در تهران مقاله اقتصاد و تولید دانش آزاد سایر منابع مربوط به جشنواره روز آزادی نرم‌افزار سال ۱۳۹۲ جوامع آزاد تعریف فعالیت‌های فرهنگی آزاد پرونده دسترسی آزاد پیک نیک - دانش آزاد گروه دانش آزاد منابع اجازه‌نامه‌های متن‌باز جنبش فرهنگ آزاد محتویات آزاد نرم‌افزار آزاد هنر دیجیتال

643

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C

ویکی

ویکی به تارنما‌هایی گفته می‌شود که به تمام بازدیدکننده‌هایش (حتی گاه، بدون نیاز به نام‌نویسی در تارنما)، اجازهٔ ویرایش، افزودن یا حذف نوشته‌ها را می‌دهد. معمولاً در ویکی‌ها متن‌ها با استفاده از یک زبان نشانه‌گذاری ساده نوشته می‌شوند و با کمک یک ویرایشگر متن غنی قابل ویرایش است. به نرم‌افزارهای ویکی که پایهٔ چنین تارنماهایی را ممکن می‌سازند، «موتور ویکی» گفته می‌شود. موتور ویکی، یک سامانه مدیریت محتوا است که ساختار نامستقیم کمی دارد و کاربران می‌توانند بسته به نیازشان با تمام قسمت‌ها مستقیماً کار کنند. تفاوت این سامانهٔ مدیریت محتوا با سایر سامانه‌ها، ازجمله وبلاگ‌ها، این است که در ویکی ایجاد محتوا بدون مالک یا رهبرِ تعریف‌شده انجام می‌گیرد و ساختار غیرمستقیم کمتری وجود دارد؛ بنابراین، ساختار در ارتباط با نیازهای کاربران است. تاکنون بزرگ‌ترین ویکی، ویکی‌پدیا بوده‌است، اما ویکی‌های دیگری مثل ویکی‌کتاب نیز وجود دارند. اولین ویکی در اینترنت را وارد کانینگهام در سال ۱۹۹۵ و با نام ویکی‌ویکی‌وب ایجاد کرد. منشأ واژهٔ «ویکی‌ویکی»، که در نام این وبگاه به کار رفته‌بود، از واژهٔ «ویکی» الهام‌گرفته از نام یکی از خطوط اتوبوس‌رانی یکی از خیابان‌های جنوبی در هاوایی بود. (عبارت WikiWiki در زبان مردم هاوایی به‌معنی «بدو بدو» است) اصطلاح‌های «ویکی» و «ویکی‌ویکی» برای شناسایی نوع ویژه‌ای از فرامتن‌ها ( HTML) یا نرم‌افزارهای مشارکت‌گرای تولیدکنندهٔ آن‌ها به کار برده می‌شود. ویژگی‌ها یک ویکی مجموعه صفحات وبی است که به هر کسی این اجازه را می‌دهد تا در تهیهٔ محتوای آن مشارکت کند، یا دست‌کم هر کسی که به نرم‌افزار سرویس‌دهندهٔ ویکی دسترسی دارد. وارد کانینگهام، تولیدکنندهٔ اولین نرم‌افزار ویکی به نام «ویکی‌ویکی‌وب» (WikiWiki Web)، دربارهٔ ویکی‌ها می‌گوید: «ساده‌ترین پایگاه دادهٔ برخط که عملاً کار می‌کند.» وی در کتابی که به همراه بو لوف نوشته‌است (کتاب راه ویکی) مفهوم ویکی را به صورت‌های زیر تعریف کرده‌است: یک ویکی از همه کاربران دعوت می‌کند تا هر صفحه‌ای در آن وبگاه را ویرایش کنند یا صفحه‌های جدید ایجاد کنند؛ برای این کار فقط به یک مرورگر وانیلی نیاز است و به نصب هیچ افزونه‌ای نیاز نیست. ویکی ارتباط معنی‌دار بین صفحاتش را با ایجاد پیوند که به تقریباً به آسانی قابل انجام است امکان‌پذیر می‌سازد و نشان می‌دهد آیا یک صفحه مورد درخواست وجود دارد یا نه. ویکی توسط نویسنده‌های حرفه‌ای نوشته نمی‌شود بلکه برای بازدیدکنندگان معمولی طراحی شده‌است. پایه تغییرات در فضای ویکی مبتنی بر همکاری است. ویرایش کردن صفحه‌های ویکی ویکی‌ها با واسط کاربریِ نسبتاً ساده‌ای امکان تولید فرامتن و استفاده از زبان‌های نشانه‌گذاری را فراهم می‌آورند و اغلب برای ایجاد پایگاه‌های وبِ گروهی و ارتقای پایگاه‌های اجتماعی و تحقق مدیریت دانش به کار برده می‌شوند. برای مثال، دانشنامهٔ ویکی‌پدیا بهترین نمونهٔ شناخته‌شده از ویکی‌ها است. در برخی از ویکی‌ها یک دکمه یا پیوند در بالای صفحه قرار دارد که با کلیک روی آن، فوراً می‌توانید صفحه را ویرایش کنید البته به شرطی که کاربر اجازه ویرایش داشته باشد. بدین ترتیب یک صفحه قابل ویرایش مبتنی بر متن در اختیار کاربر قرار می‌گیرد که در آن از زبان نشانه‌گذاری ساده مثل ویکی‌متن یا ویکی‌کد استفاده شده‌است (این صفحه ویرایش شدنی از نوع دریافت عین مشاهده است). به عنوان مثال اگر در آغاز سطرها ستاره بگذارید، یک فهرست گلوله‌ای ایجاد می‌شود. ناوبری در لابلای متن بیشتر صفحه‌ها پیوندهای ابرمتن به سایر صفحات متن وجود دارد. این شکل ناوبری غیر خطی بیشتر بومی ویکی است تا الگوهای ناوبری رسمی‌شده. برخی از ویکی‌ها در صفحات‌شان پیوند ورودی دارند که نشان می‌دهد چه صفحه‌هایی به صفحه مورد نظر پیوند داده‌اند. همچنین به‌طور معمول می‌توان پیوندهایی به صفحاتی که هنوز وجود ندارند ایجاد کرد به عنوان راهی که دیگران را دعوت کنیم آنچه را دربارهٔ یک موضوع جدید در ویکی می‌دانند تبادل کنند. پیوند دادن و ایجاد صفحه جدید برای ایجاد پیوندها قاعده مشخصی رعایت می‌شود که «الگوی پیوند» نامیده می‌شود. در اصل بیشتر ویکی‌ها برای نام‌گذاری صفحات و ایجاد پیوندها از نگارش شتری پیروی می‌کردند. به این صورت که واژه‌ها را با حرف اول بزرگ می‌نوشتند و بین واژه‌ها فاصله نمی‌دادند. جستجو کردن در اکثر ویکی‌ها فقط امکان جستجوی عنوان مقاله وجود دارد اما ویکی هایی هستند که جستجوی تمام متن نیز دارند. این موضوع به این بر می‌گردد که موتور ویکی از یک پایگاه داده استفاده می‌کند یا نه. بعضی از ویکی‌ها مثل پی‌ام‌ویکی از پایگاه داده flat files استفاده می‌کنند. نسخه‌های ابتدایی مدیاویکی نیز از پایگاه داده flat files استفاده می‌کردند که در اوایل سال‌های ۲۰۰۰ توسط لی دانیل کروکر نوشته شده بود. تاریخچه کانینگهام در سال ۱۹۹۴ نرم‌افزار و وبگاه را توسعه داد تا تبادل اطلاعات را بین برنامه‌نویسان ساده‌تر کند. این ایده بر پایه فایل‌های استک هایپرکارد بنا شده بود که در اواخر سال‌های ۱۹۸۰ ایجاد شده بودند. کانینگهام در ۲۵ مارس ۱۹۹۵ این نرم‌افزار را روی وبگاه شرکت خودش (کانینگهام اند کانینگهام) نصب کرد. کانینگهام به یاد مسئول باجه فرودگاه هونولولو که به او گفته بود برای رفتن به پایانه فرودگاه سوار اتوبوس ویکی‌ویکی شود این نام را برگزید. ویکی‌ویکی دوگان‌سازی واژه «ویکی» است که در زبان هاوایی به معنی تند و زود به کار می‌رود. تعریف‌های جایگزین در سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ واژه ویکی هم به وبگاه‌های قابل ویرایشی و هم به نرم‌افزاری که این قدرت قابل ویرایش بودن را به آن‌ها می‌داد گفته می‌شد، البته هنوز هم از این معنای دوم استفاده می‌شود. خالق ویکی، وارد کانینگهام در سال ۲۰۱۴ نوشت فقط وقتی می‌توانیم از واژه «ویکی» برای نامیدن یک وبگاه استفاده کنیم که صفحاتش توسط کاربران قابل ویرایش باشد. مزایای ویکی‌ها ویکی‌ها به کاربران این اجازه را می‌دهند که بدون دانش برنامه‌نویسی برای وب، اقدام به ایجاد صفحات اینترنتی دربارهٔ موضوعات مختلف بکنند. برای این منظور، ویکی‌ها از قراردادهای ساده‌تری برای اصلاح ظاهر متونی که در ویکی گذاشته می‌شوند استفاده می‌کنند، که این قواعد در هر ویکی متفاوت با دیگری است. یکی دیگر از مزایای ویکی‌ها آن است که هرگونه تغییر در صفحات ثبت می‌شود، و صفحات قابل بازگرداندن به وضعیت قبل از تغییر هستند. هم‌چنین، بسیاری از ویکی‌ها (نظیر ویکی‌پدیا) این امکان را برای کاربران فراهم می‌کنند که محتوای یک صفحه را قبل و بعد از اِعمال چندین مرحله تغییر، مقایسه کنند. ویژگی‌ای که به صورت‌های مختلف در ویکی‌ها دیده می‌شود، قابلیت پیوند به صفحه‌ای دیگر است، چه آن صفحه موجود باشد چه نه. در ویکی‌پدیا، متن‌های به‌صورت [[ویکی‌پدیا]] به شکل پیوند درمی‌آیند، و اگر صفحهٔ مربوط به متن موجود نباشد، پیوند با رنگ قرمز نمایش داده می‌شود. همایش‌های مرتبط با ویکی‌ها به‌طور کلی همایش‌ها و نشست‌های مرتبط با ویکی موارد زیر هستند: سمپوزیوم بین‌المللی دربارهٔ ویکی‌ها اردوی تغییرات اخیر، یک همایش باز مرتبط با موضوعات ویکی همایش‌های دربارهٔ وبگاه‌های ویکی خاص و برنامه‌ها موارد زیر هستند: گردهمایی اطلسیان، یک همایش سالیانه برای کاربران نرم‌افزار اطلسیان تیکی‌فست ویکی‌مانیا ویکی‌مدیا و زبان فارسی بر اساس چهارچوب پروژه‌های چندزبانهٔ بنیادِ ویکی‌مدیا، در زبان فارسی نیز از یک نرم‌افزار ویکی استفاده شده‌است. برخی از پروژه‌های فارسیِ این بنیاد از این قرارند: سایر پروژه‌های ویکی‌مدیا مثل ویکی‌انبار، ویکی‌داده و ویکی‌گونه چند زبانه هستند. جستارهای وابسته فهرست ویکی‌ها ویکی‌متن وپ:ویکی‌نویسی همکاری جمعی منابع پیوند به بیرون ویکی چیست؟ آمار عملکرد ویکی‌های مختلف ابرمتن پردازش جمعی اطلاعات تعامل انسان و رایانه خودسامان‌دهی مقاله‌های دارای ویدئو نوشتارهای صوتی ویکی

645

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7

نرم‌افزارهای مشارکت‌گرا

نرم‌افزارهای مشارکت‌گرا (Collaborative software) یا گروه‌افزار (Groupware) یا ابزار گروهی، نرم‌افزارهایی هستند که امکان انجام کارهای گروهی در یک زمینه ویژه یا زمینه‌های گوناگون را می‌دهند. منابع نرم‌افزارهای مشارکت‌گرا ارتباطات به واسطه‌گری کامپیوتر نرم‌افزار آزاد نرم‌افزارهای اجتماعی نرم‌افزارهای کسب‌وکار پروژه‌های همکاری

646

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C

سعدی

"ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف (بین (...TRUNCATED)

649

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%DB%8C

جامی

"نورالدّین عبد الرّحمن بن احمد بن محمد جامی (۲۴ آبان ۷۹۳(...TRUNCATED)

650

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9%20%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%86

آیزاک نیوتن

"سِر آیزاک نیوتُن (؛ ۲۵ دسامبر ۱۶۴۲ – ۲۰ مارس ۱۷۲۶/۲۷) ری(...TRUNCATED)